Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Əfəndizadə Muxtar İsmayıl oğlu (1 yanvar 1880, Şəmsabad, Ərəş qəzası – 1975, Bakı) — şərqşünas, alim. Azərbaycanda, Krımda, Zaqafqaziyada, Türkiyədə və ərəb ölkələrində Muxtar Əfəndi adı ilə tanınıb.
| Muxtar Əfəndizadə | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1 yanvar 1880 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1975 |
| Vəfat yeri | |
Həyatı
Muxtar Əfəndizadə 1880-ci ilin yanvar ayında Ağdaş rayonunun Şəmsabad kəndində bir müdərris (mədrəsə müəllimi) ailəsində anadan olub. Altı yaşında ikən atası Hacı İsmayıl Əfəndini itirən kiçik Muxtar anası Zeynab Kərim Əfəndi qızının himayəsində yaşayıb.
Uzun müddət (1886–1904) Azərbaycanın müxtəlif mədrəsələrində (Ağdaş, Şamaxı, Quba, Bakı) təhsil alan Muxtar Əfəndizadə hələ 8 yaşında ikən hafiz adını alıb. 1904–1905-ci illərdə o, Qubada "Üsuli-cədid" məktəbi açıb və bir il sonra, 1906-cı ilin axırlarında maarifçilik fəaliyyətini davam etdirmək üçün öz vətəni Ağdaşa qayıdıb.
Hələ gənc ikən Muxtar Əfəndi Ağdaşda maarifçiliyin inkişafında müstəsna rol oynayıb. Həmin dövrdə "Yaşlılar üçün kurs" (1906), "Nəşri-maarif" (1906), "Darülirfan məktəbi" (1906), qiraətxana (1906), teatr (1908), "Səadət" qız məktəbi (1909) onun ağır zəhmətinin nəticəsində yaranıb. 1909–1910-cu illərdə açılan və "Rus-tatar məktəbi" kimi məşhur olan qədim tədris ocağı da Muxtar Əfəndinin zəhmətinin bəhrəsi idi.
Bütün elmlərə dərindən yiyələnən Muxtar Əfəndi Azərbaycanın əksər rayonlarında onun özünün köməyi ilə açılan mədrəsələrdə müvəffəqiyyətlə dərslər keçirdi. Gənclər, yeniyetmələr, hətta yaşlılar da dini, fəlsəfi və dəqiq elmlərin sirlərinə yiyələnmək üçün məhz onun dərs dediyi mədrəsələrə axışırdılar. O mədrəsələrdə dil və ədəbiyyat dərslərinə xüsusi əhəmiyyət verilirdi.
Muxtar Əfəndinin Azərbaycan mədəniyyəti və maarifçiliyinin inkişafındakı misilsiz xidmətlərindən biri də iyirminci əsrin əvvəllərində (1907) davamlı təzyiqlərə məruz qalaraq ucqar bir rayonda ilk teatr yaratmasıdır.
1907-ci ildə gələcəyin məşhur bəstəkarı Zülfüqar Hacıbəyov Ağdaşa tərcüman vəzifəsində işləməyə göndərilir. Muxtar Əfəndi Zülfüqar Hacıbəyovla görüşür və onlar o vaxtlar üçün nadir bir hadisə kimi qəbul olunan ilk teatr yaratmaq qərarına gəlirlər.
1908-ci ilin 10 aprelində təzə yaranmış ilk teatrda Rəşid bəy Əfəndiyevin "Qan ocağı" əsərinin ilk tamaşası səhnəyə qoyulur. Çox maraqlı cəhət bu idi ki, 1908-ci ildə burada səhnəyə ilk qadın çıxır. Ömrünün çoxunu Ağdaşda yaşamış artist Almaxanım və görkəmli yazıçı Maxsud Şeyxzadənin anası Fatma Şeyxzadə (sonralar Fatma Hacıyeva) yaradıcılıq qəhrəmanlığı göstərərək ilk dəfə səhnəyə çıxırlar. Muxtar Əfəndinin yaxın dostu, o illərin görkəmli sənətkarı Cəmil bəy Bağdatbəyov da bu teatrın yaranmasında və fəaliyyət göstərməsində yaxından köməklik göstərib.
Muxtar Əfəndinin maarifçilik fəaliyyətindən söhbət açarkən onun zəhməti ilə yaradılmış qiraətxana haqqında danışmamaq mümkün deyil. Görkəmli maarifçi bunu belə xatırlayır: "Qiraətxana açmaq haqqında fikrimi Azərbaycan cəmiyyət iclaslarının birində üzvlərə eşitdirdim. Çox razılıqla mənim fikrimi bəyəndilər və açılmasına qərar verildi". Az bir zamanda ərəbcə Misirdən, farsca Hindistan və İrandan, türkcə İstanbuldan, Krımdan, Bolqarıstandan, tatarca Orenburqdan, Kazandan və Astarxandan, rusca Rusiyadan gələn qəzet və məcmuələr qiraətxananı zənginləşdirir. Sonralar "Baku" qəzeti bu zəngin qiraətxana haqqında belə yazırdı: "1923-cü ildə kitabların sayına görə Ağdaş qiraətxanası Bakıdan sonra ikinci yeri tutur".
Muxtar Əfəndi o çətin illərdə səfalətdən əziyyət çəkən uşaqlardan ötrü 1908–1909-cu illərdə bir neçə bölgələrdə "Kimsəsiz uşaqlar evi" açmağa nail olur və kimsəsiz uşaqları bu ocağa yığaraq, onlara atalıq qayğısı göstərməyə başlayır. Bir neçə imkanlı şəxs (Hacı Gözəlov və başqaları) xeyriyyəçilik məqsədilə bu sahibsiz uşaqlara şərait yaradırlar. Bu xəbəri eşidən xalqımızın böyük xeyriyyəçi oğlu Hacı Zeynalabdin Tağıyev Muxtar Əfəndiyə xeyir-dua verir, müvəffəqiyyət arzulayır və sonra isə həmin məktəblərə yüz qızıl pul göndərərək öz atalıq və ağsaqqallıq qayğısını göstərir.
1906–1907-ci illərdə Muxtar Əfəndinin yalnız oğlan uşaqlarından ötrü açdığı "Darülirfan" məktəbləri fəaliyyət göstərməyə başlayır. Güclü təhsil verən bu beşillik məktəblərdə dünyəvi elmlər tədris olunurdu. Tədris edilən elmlər sırasında ədəbiyyat, tarix, coğrafiya, həndəsə, rus dili, Nücum və s. elmlərlə bahəm təbii ki, şəriət elmi də öyrədilirdi. Məktəblərin xalq tərəfindən sevinclə qarşılanmasının başlıca səbəbi isə burada dərslərin sırf Azərbaycan dilində öyrədilməsi idi. Bu məktəblərdə Muxtar Əfəndi ilə bərabər o dövrün görkəmli maarifçiləri Şərif Əfəndiyev, Qori seminariyasının məzunu Səməd Muradov, Məhəmməd bəy Əfəndiyev, Əhməd Əfəndi və başqaları da dərs deyirdilər.
Repressiyanın ilk illərində Azərbaycandan uzaqlaşaraq Özbəkistanda yaşayıb yaratmaq məcburiyyətində qalmış görkəmli yazıçı Maxsud Şeyxzadə, görkəmli alim İsmayıl Əfəndiyev, uzun illər müəllimləri təkmilləşdirmə institutunun direktoru olmuş Saleh Məmmədzadə, APİ-nin professoru Nurəddin Hacıyev və bir çox alimlər ilk təhsillərini bu məktəblərdə məhz Muxtar Əfəndidən almışlar. Azərbaycanın mədəni həyatında diqqəti cəlb edən hadisələrdən biri də 1909-cu ildə Muxtar Əfəndi tərəfindən "Səadət" qız məktəbinin açılması idi. Tağıyev məktəbini bitirmiş Hədiyyə xanım Məmmədovanın rəhbərlik etdiyi bu məktəbdə qiraət, hesab, hesabi-zehni, şəriət, Quran və s. fənlərdən dərslər keçirilirdi. Görkəmli maarifçi Muxtar Əfəndizadə tərəfindən təsis edilən bu maarif və mədəniyyət müəssisələrinin fəaliyyəti açıldıqları gündən başlayaraq 1920-ci ilə qədər davam etdi və bu məktəblər minlərlə oğlana, qıza savad və bilik verdi. Maarifçiliyin inkişafında uzun müddət cəsarət və ləyaqətlə fəaliyyət göstərən Muxtar Əfəndizadə əhalinin dərin rəğbətini qazanır və buna görə də xalq onu Azərbaycan Cümhuriyyətinin parlamentinə nümayəndə seçir. 12 dekabr 1919-cu ildən M. Əfəndizadə parlamentdə Əhrar partiyasının üzvü kimi fəaliyyət göstərir. 1920-ci ilin aprelində Nəsib bəy Yusifbəyov kabineti istefa verərkən o, da siyasətdən uzaqlaşır və maarifçilik fəaliyyətini davam etdirir. Cəmi 3 ay 19 gün parlamentdə olması onun bütün həyatı üzərinə qara kölgələr salır. Bədxahlar Muxtar Əfəndizadəni damğalamağa can atır, ləkələməyə çalışırlar. Sonralar isə 30-cu illərin repressiyasının qara buludları ondan da yan keçmir və haqsızlığa məruz qalan maarifçi bir neçə il sürgün həyatı keçirməyə məcbur olur. 1930-cu ildə o, savadlı bir maarifçi kimi maarif nazirinin təklifi ilə Gürcüstana göndərilir. Muxtar Əfəndizadə 1932-ci ilə qədər Tiflisin ali tədris ocaqlarında dil və ədəbiyyat dərslərini deməklə həm də Tiflisdə nəşr olunan "Yeni kənd" qəzetinin redaktoru və "Dan ulduzu" məcmuəsinin korrektoru vəzifəsində çalışır. Lakin səhhəti ilə əlaqədar o, həkimlərin məsləhəti ilə Bakıya qayıtmağa məcbur olur. Bakıya qayıtdıqdan sonra Muxtar Əfəndi maarif nazirinin əmri ilə baş mətbuat müdirliyində və tarix institutunda tərcüməçilik fəaliyyətinə başlayır. 1939–1944-cü illərdə o, ərəb və fars dillərindən İsgəndər Münşinin, Mirxondun, İbn Əl-Əsirin əsərlərini Azərbaycan dilinə tərcümə edir. Sonralar, 1958-ci ildə isə Muxtar Əfəndi Sədinin məşhur "Gülüstan" əsərinin Azərbaycan dilinə sətri tərcüməsini edir. 1944-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin rəbərliyi ərəb və fars dillərinin mükəmməl bilicisi kimi Muxtar Əfəndizadəni elm ocağına dəvət edir və o, uzun illər universitetin şərq dilləri fakültəsində dərs deməyə başlayır. 1947-ci ildə Muxtar Əfəndi professor İbadulla Qarayevin tapşırığı ilə "Miftahül lisan ül ərəb" (ərəb dilinin açarı) adlı dərslik yazır. Ali məktəblər üçün yazılmış bu dərslik keçmiş SSRİ-də nadir hadisə hesab edilirdi və dünya şöhrətli ərəb dili mütəxəssisi akademik Kraçkovski bu dərsliyə yüksək qiymət verərək Muxtar Əfəndizadəni ərəb və fars dillərinin mükəmməl bilicisi adlandırır. Muxtar Əfəndi o illərdə ali və orta məktəblər üçün əlavə bir neçə "Ərəb dili" dərsliklərinin də müəllifi olur. Azərbaycan Elmlər Akademiyasında, Azərbaycan Dövlət Universitetinin şərq fakültəsində işləyəndə, hətta pensiyada olduğu dövrdə də Azərbaycanın demək olar ki, bütün gənc şərqşünasları, ümumiyyətlə şərqşünas alimlərin əksəriyyəti, eləcə də nüfuzlu din xadimləri bir çətinliyə düşərkən mütləq Muxtar Əfəndi ilə məsləhətləşirdilər, onun tövsiyələrinə ehtiyac duyurdular. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, şəriət elmini dərindən bilən bu nadir şəxsiyyətə respublikanın bütün din xadimləri böyük hörmət və ehtiram hissi ilə yanaşırdılar. Dövlətimizin elm, mədəniyyət və maarifçiliyi qarşısında misilsiz xidmətləri olan bu böyük şəxsiyyət bütün əziyyətlərə qatlanaraq Azərbaycanın torpaqlarını qarış-qarış gəzmiş, qədim əlyazmalarını, nadir kitabları toplamış, onları məhv olmaqdan xilas edərək Respublika Əlyazmalar İnstitutunun Fonduna təqdim etmişdi. Muxtar Əfəndizadə bu xidmətləri fəxri adlar, elmi rütbə naminə etmirdi, çünki zamanın kirdabında ona qarşı olan müxtəlif haqsızlıqlar bu mükafatları onun nəzərində qiymətsiz və mənasız etmişdi. Görkəmli maarif xadimi Muxtar Əfəndizadə 1975-ci il 19 oktyabrda 95 yaşında vəfat etdi. Təpədən-dırnağa qədər vətənpərvərlik hissi ilə alışıb yanan, həyatının 80 ilini Vətənimizdə elmin, mədəniyyətin, maarifçiliyin inkişafına həsr edərək böyük irs qoyub getmiş bu böyük şəxsin xatirəsi qədirbilən millətimizin qəlbində həmişə yaşayacaq.
O, şərqşünas, tərcüməçi İsgəndər Münşinin "Tarixi-aləm-arayi Abbasi", İbn əl-Əsrin "Əl-Kamil Fit-Tarix" və s. əsərlərini Azərbaycan dilinə tərcümə edib. "Ərəb dilinin açarı" (1947) adlı Ali məktəblər üçün dərslik hazırlayıb. Şəmsabad kənd orta məktəbinə və Ağdaş şəhərində yaşadığı küçəyə adı verilib.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Efendizade Muxtar Ismayil oglu 1 yanvar 1880 Semsabad Eres qezasi 1975 Baki serqsunas alim Azerbaycanda Krimda Zaqafqaziyada Turkiyede ve ereb olkelerinde Muxtar Efendi adi ile taninib Muxtar EfendizadeSexsi melumatlarDogum tarixi 1 yanvar 1880 1880 01 01 Dogum yeri Semsabad Eres qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1975Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIHeyatiMuxtar Efendizade 1880 ci ilin yanvar ayinda Agdas rayonunun Semsabad kendinde bir muderris medrese muellimi ailesinde anadan olub Alti yasinda iken atasi Haci Ismayil Efendini itiren kicik Muxtar anasi Zeynab Kerim Efendi qizinin himayesinde yasayib Uzun muddet 1886 1904 Azerbaycanin muxtelif medreselerinde Agdas Samaxi Quba Baki tehsil alan Muxtar Efendizade hele 8 yasinda iken hafiz adini alib 1904 1905 ci illerde o Qubada Usuli cedid mektebi acib ve bir il sonra 1906 ci ilin axirlarinda maarifcilik fealiyyetini davam etdirmek ucun oz veteni Agdasa qayidib Hele genc iken Muxtar Efendi Agdasda maarifciliyin inkisafinda mustesna rol oynayib Hemin dovrde Yaslilar ucun kurs 1906 Nesri maarif 1906 Darulirfan mektebi 1906 qiraetxana 1906 teatr 1908 Seadet qiz mektebi 1909 onun agir zehmetinin neticesinde yaranib 1909 1910 cu illerde acilan ve Rus tatar mektebi kimi meshur olan qedim tedris ocagi da Muxtar Efendinin zehmetinin behresi idi Butun elmlere derinden yiyelenen Muxtar Efendi Azerbaycanin ekser rayonlarinda onun ozunun komeyi ile acilan medreselerde muveffeqiyyetle dersler kecirdi Gencler yeniyetmeler hetta yaslilar da dini felsefi ve deqiq elmlerin sirlerine yiyelenmek ucun mehz onun ders dediyi medreselere axisirdilar O medreselerde dil ve edebiyyat derslerine xususi ehemiyyet verilirdi Muxtar Efendinin Azerbaycan medeniyyeti ve maarifciliyinin inkisafindaki misilsiz xidmetlerinden biri de iyirminci esrin evvellerinde 1907 davamli tezyiqlere meruz qalaraq ucqar bir rayonda ilk teatr yaratmasidir 1907 ci ilde geleceyin meshur bestekari Zulfuqar Hacibeyov Agdasa tercuman vezifesinde islemeye gonderilir Muxtar Efendi Zulfuqar Hacibeyovla gorusur ve onlar o vaxtlar ucun nadir bir hadise kimi qebul olunan ilk teatr yaratmaq qerarina gelirler 1908 ci ilin 10 aprelinde teze yaranmis ilk teatrda Resid bey Efendiyevin Qan ocagi eserinin ilk tamasasi sehneye qoyulur Cox maraqli cehet bu idi ki 1908 ci ilde burada sehneye ilk qadin cixir Omrunun coxunu Agdasda yasamis artist Almaxanim ve gorkemli yazici Maxsud Seyxzadenin anasi Fatma Seyxzade sonralar Fatma Haciyeva yaradiciliq qehremanligi gostererek ilk defe sehneye cixirlar Muxtar Efendinin yaxin dostu o illerin gorkemli senetkari Cemil bey Bagdatbeyov da bu teatrin yaranmasinda ve fealiyyet gostermesinde yaxindan komeklik gosterib Muxtar Efendinin maarifcilik fealiyyetinden sohbet acarken onun zehmeti ile yaradilmis qiraetxana haqqinda danismamaq mumkun deyil Gorkemli maarifci bunu bele xatirlayir Qiraetxana acmaq haqqinda fikrimi Azerbaycan cemiyyet iclaslarinin birinde uzvlere esitdirdim Cox raziliqla menim fikrimi beyendiler ve acilmasina qerar verildi Az bir zamanda erebce Misirden farsca Hindistan ve Irandan turkce Istanbuldan Krimdan Bolqaristandan tatarca Orenburqdan Kazandan ve Astarxandan rusca Rusiyadan gelen qezet ve mecmueler qiraetxanani zenginlesdirir Sonralar Baku qezeti bu zengin qiraetxana haqqinda bele yazirdi 1923 cu ilde kitablarin sayina gore Agdas qiraetxanasi Bakidan sonra ikinci yeri tutur Muxtar Efendi o cetin illerde sefaletden eziyyet ceken usaqlardan otru 1908 1909 cu illerde bir nece bolgelerde Kimsesiz usaqlar evi acmaga nail olur ve kimsesiz usaqlari bu ocaga yigaraq onlara ataliq qaygisi gostermeye baslayir Bir nece imkanli sexs Haci Gozelov ve basqalari xeyriyyecilik meqsedile bu sahibsiz usaqlara serait yaradirlar Bu xeberi esiden xalqimizin boyuk xeyriyyeci oglu Haci Zeynalabdin Tagiyev Muxtar Efendiye xeyir dua verir muveffeqiyyet arzulayir ve sonra ise hemin mekteblere yuz qizil pul gondererek oz ataliq ve agsaqqalliq qaygisini gosterir 1906 1907 ci illerde Muxtar Efendinin yalniz oglan usaqlarindan otru acdigi Darulirfan mektebleri fealiyyet gostermeye baslayir Guclu tehsil veren bu besillik mekteblerde dunyevi elmler tedris olunurdu Tedris edilen elmler sirasinda edebiyyat tarix cografiya hendese rus dili Nucum ve s elmlerle bahem tebii ki seriet elmi de oyredilirdi Mekteblerin xalq terefinden sevincle qarsilanmasinin baslica sebebi ise burada derslerin sirf Azerbaycan dilinde oyredilmesi idi Bu mekteblerde Muxtar Efendi ile beraber o dovrun gorkemli maarifcileri Serif Efendiyev Qori seminariyasinin mezunu Semed Muradov Mehemmed bey Efendiyev Ehmed Efendi ve basqalari da ders deyirdiler Muxtar Efendizade ahil caginda Repressiyanin ilk illerinde Azerbaycandan uzaqlasaraq Ozbekistanda yasayib yaratmaq mecburiyyetinde qalmis gorkemli yazici Maxsud Seyxzade gorkemli alim Ismayil Efendiyev uzun iller muellimleri tekmillesdirme institutunun direktoru olmus Saleh Memmedzade API nin professoru Nureddin Haciyev ve bir cox alimler ilk tehsillerini bu mekteblerde mehz Muxtar Efendiden almislar Azerbaycanin medeni heyatinda diqqeti celb eden hadiselerden biri de 1909 cu ilde Muxtar Efendi terefinden Seadet qiz mektebinin acilmasi idi Tagiyev mektebini bitirmis Hediyye xanim Memmedovanin rehberlik etdiyi bu mektebde qiraet hesab hesabi zehni seriet Quran ve s fenlerden dersler kecirilirdi Gorkemli maarifci Muxtar Efendizade terefinden tesis edilen bu maarif ve medeniyyet muessiselerinin fealiyyeti acildiqlari gunden baslayaraq 1920 ci ile qeder davam etdi ve bu mektebler minlerle oglana qiza savad ve bilik verdi Maarifciliyin inkisafinda uzun muddet cesaret ve leyaqetle fealiyyet gosteren Muxtar Efendizade ehalinin derin regbetini qazanir ve buna gore de xalq onu Azerbaycan Cumhuriyyetinin parlamentine numayende secir 12 dekabr 1919 cu ilden M Efendizade parlamentde Ehrar partiyasinin uzvu kimi fealiyyet gosterir 1920 ci ilin aprelinde Nesib bey Yusifbeyov kabineti istefa vererken o da siyasetden uzaqlasir ve maarifcilik fealiyyetini davam etdirir Cemi 3 ay 19 gun parlamentde olmasi onun butun heyati uzerine qara kolgeler salir Bedxahlar Muxtar Efendizadeni damgalamaga can atir lekelemeye calisirlar Sonralar ise 30 cu illerin repressiyasinin qara buludlari ondan da yan kecmir ve haqsizliga meruz qalan maarifci bir nece il surgun heyati kecirmeye mecbur olur 1930 cu ilde o savadli bir maarifci kimi maarif nazirinin teklifi ile Gurcustana gonderilir Muxtar Efendizade 1932 ci ile qeder Tiflisin ali tedris ocaqlarinda dil ve edebiyyat derslerini demekle hem de Tiflisde nesr olunan Yeni kend qezetinin redaktoru ve Dan ulduzu mecmuesinin korrektoru vezifesinde calisir Lakin sehheti ile elaqedar o hekimlerin mesleheti ile Bakiya qayitmaga mecbur olur Bakiya qayitdiqdan sonra Muxtar Efendi maarif nazirinin emri ile bas metbuat mudirliyinde ve tarix institutunda tercumecilik fealiyyetine baslayir 1939 1944 cu illerde o ereb ve fars dillerinden Isgender Munsinin Mirxondun Ibn El Esirin eserlerini Azerbaycan diline tercume edir Sonralar 1958 ci ilde ise Muxtar Efendi Sedinin meshur Gulustan eserinin Azerbaycan diline setri tercumesini edir 1944 cu ilde Azerbaycan Dovlet Universitetinin reberliyi ereb ve fars dillerinin mukemmel bilicisi kimi Muxtar Efendizadeni elm ocagina devet edir ve o uzun iller universitetin serq dilleri fakultesinde ders demeye baslayir 1947 ci ilde Muxtar Efendi professor Ibadulla Qarayevin tapsirigi ile Miftahul lisan ul ereb ereb dilinin acari adli derslik yazir Ali mektebler ucun yazilmis bu derslik kecmis SSRI de nadir hadise hesab edilirdi ve dunya sohretli ereb dili mutexessisi akademik Krackovski bu dersliye yuksek qiymet vererek Muxtar Efendizadeni ereb ve fars dillerinin mukemmel bilicisi adlandirir Muxtar Efendi o illerde ali ve orta mektebler ucun elave bir nece Ereb dili dersliklerinin de muellifi olur Azerbaycan Elmler Akademiyasinda Azerbaycan Dovlet Universitetinin serq fakultesinde isleyende hetta pensiyada oldugu dovrde de Azerbaycanin demek olar ki butun genc serqsunaslari umumiyyetle serqsunas alimlerin ekseriyyeti elece de nufuzlu din xadimleri bir cetinliye duserken mutleq Muxtar Efendi ile meslehetlesirdiler onun tovsiyelerine ehtiyac duyurdular Onu da qeyd etmek lazimdir ki seriet elmini derinden bilen bu nadir sexsiyyete respublikanin butun din xadimleri boyuk hormet ve ehtiram hissi ile yanasirdilar Dovletimizin elm medeniyyet ve maarifciliyi qarsisinda misilsiz xidmetleri olan bu boyuk sexsiyyet butun eziyyetlere qatlanaraq Azerbaycanin torpaqlarini qaris qaris gezmis qedim elyazmalarini nadir kitablari toplamis onlari mehv olmaqdan xilas ederek Respublika Elyazmalar Institutunun Fonduna teqdim etmisdi Muxtar Efendizade bu xidmetleri fexri adlar elmi rutbe namine etmirdi cunki zamanin kirdabinda ona qarsi olan muxtelif haqsizliqlar bu mukafatlari onun nezerinde qiymetsiz ve menasiz etmisdi Gorkemli maarif xadimi Muxtar Efendizade 1975 ci il 19 oktyabrda 95 yasinda vefat etdi Tepeden dirnaga qeder vetenperverlik hissi ile alisib yanan heyatinin 80 ilini Vetenimizde elmin medeniyyetin maarifciliyin inkisafina hesr ederek boyuk irs qoyub getmis bu boyuk sexsin xatiresi qedirbilen milletimizin qelbinde hemise yasayacaq O serqsunas tercumeci Isgender Munsinin Tarixi alem arayi Abbasi Ibn el Esrin El Kamil Fit Tarix ve s eserlerini Azerbaycan diline tercume edib Ereb dilinin acari 1947 adli Ali mektebler ucun derslik hazirlayib Semsabad kend orta mektebine ve Agdas seherinde yasadigi kuceye adi verilib Hemcinin baxEhrar