Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Monometallizm (yunan. "monos" – "bir", "tək", "metallon", – "şaxta", mədən" deməkdir) – bu pul sistemində bir metal ümumi ekvivalent rolunu oynayır, tədavüldə bu metaldan hazırlanmış sikkələr və ya onunla dəyişdirilə bilən pul nişanları dövr edir. Bu halda pul tədavülü sahəsində başqa metallardan hazırlanmış sikkələr, əskinaslar, digər tədavül vasitələri də ola bilər, lakin pul sistemində yalnız bir metal hakim mövqe tutur və ona münasibətdə dəqiq prioritetlər müəyyən edilir: a) başqa metallardan hazırlanan sikkələr qapalı şəraitdə zərb edilməli olduğu halda sərbəst pul kəsilməsi qaydası yalnız bu metal üçün müəyyən edilir; b) bu metaldan hazırlanan sikkələr qeyri-məhdud miqdarda qanuni tədiyyə vasitəsi qüvvəsinə malik olur və eyni zamanda başqa metallardan hazırlanmış sikkələrin tədiyyə qüvvəsi məhdudlaşdırılır; c) başqa metallardan olan sikkələrin və əskinaslarınhakim metaldan hazırlanmış sikkələrlə sərbəst mübadilə edilməsi qaydası müəyyən olunur.
Hakim metal rolunda hansı metalın çıxış etməsindən asılı olaraq mis, gümüş və qızıl monometallizmini fərqləndirirlər. Mis monometallizmi bizim eradan əvvəl V–III əsrlərdə Qədim Romada; gümüş monometallizmi 1843–1852-ci illərdə Rusiyada, 1847–1875-ci illərdə Hollandiyada, 1852–1893-cü illərdə Hindistanda mövcud olmuşdur. Qızıl monometallizmi daha geniş yayılmışdır. XVIII əsrin axırlarında Böyük Britaniyada yaranmış qızıl monometallizmi XX əsrin əvvəllərin qədər demək olar ki, hər yerdə – bütün Avropada, ABŞ-də və başqa ölkələrdə bərqərar olmuşdur. Qızıl monometallizmin klassik forması – qızıl sikkə standartı sistemidir. Bu sistemin səciyyəvi cəhətləri: pul vahidinin tərkibi müəyyən və dəyişməz olmaqla qızıl sikkələrin sərbəst zərb edilməsi; dəyər nişanlarının qızıl sikkələrlə sərbəst mübadilə edilməsi; qızılın ölkələr arasında sərbəst hərəkəti (onun idxalının və ixracının sərbəst olması).
1914–1918-ci illərdə Birinci Dünya Müharibəsindən sonra dünya qızıl ehtiyatlarının qeyri-bərabər paylanmasının kəskinləşməsi, bir sıra ölkələrdə pul dövriyyəsinin qızıl bazasının məhdudlaşması, eləcə də dövlətlərin öz qızıl ehtiyatlarını hərbi maliyyə resursları kimi mərkəzləşdirmək cəhdləri bununla nəticələndi ki, 1924–1928-ci illərdə qızıl monometallizmin yeni formaları yarandı: a) qızıl-külçəstandartı. Bu halda əskinaslar məhdud miqdarda, özü də sikkələrlə deyil, yalnız külçə qızılla mübadilə edilə bilər; b) qızıl-deviz standart. Bu halda əskinaslar qızıl ilə deyil, başqa ölkələrin qızıla mübadilə edilə biləcək valyutası ilə dəyişdirilir. Qızıl-külçə standartı 1925-ci ildə Böyük Britaniyada və 1928-ci ildə Fransada tətbiq edilmişdir; ölkələrin əksəriyyəti isə qızıl-deviz standartına üstünlük vermişdir. Qızıl monometallizmin bu formalarının hər ikisi qızıl standartının yarımçıq növləri idi: faktiki olaraq qızıl tədavül vasitəsi funksiyasını yerinə yetirmək imkanından məhrum edilmişdir və əskinasların qızıl ilə mübadilə edilməsi məhdudlaşdırılmışdır, bu isə pul tədavülünün sabitliyinə mənfi təsir göstərirdi. Nəticədə 1929–1933-cü illərin ümumdünya iqtisadi böhranından sonra hər iki formanın mövcudluğuna xitam verildi və dəyər nişanlarının qızıl ilə sərbəst mübadiləsi ləğv edilərək əskinaslar və kağız pul dövriyyəsi sistemlərinə keçildi.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Monometallizm yunan monos bir tek metallon saxta meden demekdir bu pul sisteminde bir metal umumi ekvivalent rolunu oynayir tedavulde bu metaldan hazirlanmis sikkeler ve ya onunla deyisdirile bilen pul nisanlari dovr edir Bu halda pul tedavulu sahesinde basqa metallardan hazirlanmis sikkeler eskinaslar diger tedavul vasiteleri de ola biler lakin pul sisteminde yalniz bir metal hakim movqe tutur ve ona munasibetde deqiq prioritetler mueyyen edilir a basqa metallardan hazirlanan sikkeler qapali seraitde zerb edilmeli oldugu halda serbest pul kesilmesi qaydasi yalniz bu metal ucun mueyyen edilir b bu metaldan hazirlanan sikkeler qeyri mehdud miqdarda qanuni tediyye vasitesi quvvesine malik olur ve eyni zamanda basqa metallardan hazirlanmis sikkelerin tediyye quvvesi mehdudlasdirilir c basqa metallardan olan sikkelerin ve eskinaslarinhakim metaldan hazirlanmis sikkelerle serbest mubadile edilmesi qaydasi mueyyen olunur Hakim metal rolunda hansi metalin cixis etmesinden asili olaraq mis gumus ve qizil monometallizmini ferqlendirirler Mis monometallizmi bizim eradan evvel V III esrlerde Qedim Romada gumus monometallizmi 1843 1852 ci illerde Rusiyada 1847 1875 ci illerde Hollandiyada 1852 1893 cu illerde Hindistanda movcud olmusdur Qizil monometallizmi daha genis yayilmisdir XVIII esrin axirlarinda Boyuk Britaniyada yaranmis qizil monometallizmi XX esrin evvellerin qeder demek olar ki her yerde butun Avropada ABS de ve basqa olkelerde berqerar olmusdur Qizil monometallizmin klassik formasi qizil sikke standarti sistemidir Bu sistemin seciyyevi cehetleri pul vahidinin terkibi mueyyen ve deyismez olmaqla qizil sikkelerin serbest zerb edilmesi deyer nisanlarinin qizil sikkelerle serbest mubadile edilmesi qizilin olkeler arasinda serbest hereketi onun idxalinin ve ixracinin serbest olmasi 1914 1918 ci illerde Birinci Dunya Muharibesinden sonra dunya qizil ehtiyatlarinin qeyri beraber paylanmasinin keskinlesmesi bir sira olkelerde pul dovriyyesinin qizil bazasinin mehdudlasmasi elece de dovletlerin oz qizil ehtiyatlarini herbi maliyye resurslari kimi merkezlesdirmek cehdleri bununla neticelendi ki 1924 1928 ci illerde qizil monometallizmin yeni formalari yarandi a qizil kulcestandarti Bu halda eskinaslar mehdud miqdarda ozu de sikkelerle deyil yalniz kulce qizilla mubadile edile biler b qizil deviz standart Bu halda eskinaslar qizil ile deyil basqa olkelerin qizila mubadile edile bilecek valyutasi ile deyisdirilir Qizil kulce standarti 1925 ci ilde Boyuk Britaniyada ve 1928 ci ilde Fransada tetbiq edilmisdir olkelerin ekseriyyeti ise qizil deviz standartina ustunluk vermisdir Qizil monometallizmin bu formalarinin her ikisi qizil standartinin yarimciq novleri idi faktiki olaraq qizil tedavul vasitesi funksiyasini yerine yetirmek imkanindan mehrum edilmisdir ve eskinaslarin qizil ile mubadile edilmesi mehdudlasdirilmisdir bu ise pul tedavulunun sabitliyine menfi tesir gosterirdi Neticede 1929 1933 cu illerin umumdunya iqtisadi bohranindan sonra her iki formanin movcudluguna xitam verildi ve deyer nisanlarinin qizil ile serbest mubadilesi legv edilerek eskinaslar ve kagiz pul dovriyyesi sistemlerine kecildi Istinadlar