Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Monogeneylər (lat. Monogenea) — heyvanlar aləminin yastı qurdlar tipinə aid heyvan sinfi.
| Monogeneylər | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Ranqsız: Klad: Tip: Yarımtip: Sinifüstü: Sinif: Monogeneylər | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Ümumi məlumat
Monogenetik sorucu qurdlar sinfi balıqlarda, qismən də suda-quruda yaşayanlarda və sürünənlərdə ektoparazitlik edən 1500-dən çox növü birləşdirir. Onların az bir hissəsi isə bağırsaqda və sidik kisəsində yaşamağa uyğunlaşmışdır. Xarici orqanlarda parazitlik etməklə əlaqədar olaraq, onların quruluşunda özünəməxsus xüsusiyyətlər əmələ gəlmişdir. Xüsusilə onlarda qəlsəmələrdən və bədən səthindən möhkəm yapışmağa xidmət edən orqanlar əmələ gəlmişdir. Bu orqanlar bədənin dal tərəfində yerləşmişdir və xitin qarmaqcıqlarla, bəzi formalarda sormaclarla və s. ilə təchiz olunmuşdur. Bədənin ön hissəsində yapışmağa xidmət edən fır, sormac və s. vardır. Monogenetik sorucuların bədəninin özəri sitoplazmatik örtüklə (tequmentlə) örtülmüşdür, ki, bu da sorucu qurdlarla oxşarlıq təşkil edir. Ağız bədənin ön hissəsində yerləşmişdir. Ağız əzələli udlağa, o da kisəşəkilli və ya ikişaxəli bağırsağa açılır.
Monogenetik sorucular sinfi balıqlarda, qismən də suda-quruda yaşayanlarda və sürünənlərdə ektoparazitlik edən 1500-ə qədər növü birləşdirir. Onların az bir qismi isə bağırsaqda, sidik kisəsində yaşamağa uyğunlaşmışdır. Xarici orqanlarda parazitlik etməklə əlaqədar olaraq, onların quruluşunda özünəməxsus xüsusiyyətlər əmələ gəlmişdir. Xüsusilə onlarda qəlsəmələrdən və bədən səthindən möhkəm yapışmağa xidmət edən orqanlar əmələ gəlmişdir. Bu orqanlar bədənin dal tərəfindən yerləşmişdir və xitin qarmaqcıqlarda, bəzi formalarda sormaclarda və s. ilə təchiz olunmuşdur. Bədənin ön hissəsində yapışmağa xidmət edən fir, sormac və s. vardır. Monogenetik sorucular bədənin üzəri sitopazma örtüklə örtülmüşdür ki, bu da sorucu qurdlarla oxşarlıq təşkil edir. Ağız bədənin ön hissəsində yerləşmişdir. Ağız əzələli udlağa, o da kisəşəkilli və ya ikişaxəli bağırsağa açılır. Bəzi iri formalarda bu bağırsaqlar da özündən yanlara doğru çoxlu şaxələr verilir. Sinir sistemi sinir düyünlərindən başlanan cüt uzununa sinir sutununun ibarətdir ki, onlarda bir-birilə eninə sinir telləri ilə birləşmişdir. Hiss orqanları zəif inkişaf etmişdir. Bəzi formalarda bədənin ön hissəsində bir və ya iki cüt göz olur. Tənəffüsləri bədən səthi vasitəsilədir. Qan-damar sistemi yoxdur. İfrazat sistemi protonefridi tipdə olub, bədənin ön hissəsi iki ifrazat dəliyi vasitəsilə xaric olur. Cinsi orqanlarının quruluşuna görə hermafroditdir. Bəzilərində toxumluq bir, bəzilərində isə çox olur. Yumurtalıq, adətən bir ədəddir. Sarılıq güclü inkişaf etmişdir. Monogenetik sorucuların inkişafı sahibini dəyişmədən gedir. Onlarda nəsil növbələşməsi olmur. Dactylogyridae fəsiləsində olan monogenetik sorucular mühüm praktiki əhəmiyyətə malikdir. Onlar şirin su balıqlarında parazitlik edərək böyük zərər verirlər. Dactylogyrus vastator - karp, çəki və digər balıqların təhlükəli parazitidir. Bunlar 1–3 mm ölçüdə olub, külli miqdarda balıqların qəlsəmələrində, dərilərində yaşayırlar. Parazitlər balıqların epitelisi və qanı ilə qidalanaraq, onların kütləvi şəkildə tələf olmasına səbəb olurlar. Bu qurdlar yumurtalarını balıqların qəlsəmələrinə qoyurlar. Yumurtadan kirpi örtüyünə malik olan sürfələr çıxdıqdan sonra balığı tərk edib, sərbəst üzürlər. Sürfənin bədəninin ön hissəsində iki cüt göz, arxa hissəsində kiçik qarmaqcıqlar yerləşir. Monogenetik sorucuların nümayəndələrindən biri də qurbağa çoxağızlısıdır. Qurbağa çoxağızlısının uzunluğu 6–8 mm, eni isə 2–4 mm-dir. Bədəni uzunsov formada olub, orta hissəsi bir qədər daralır və dal tərəfdən enliləşmişdir. Qurbağa çoxağızlısı yazda yumurtalarını qurbağanın kloakasından suya tökür. Yumurtadan üzəri kirpiklərlə örtülü olan sürfələr çıxır. Burada o qidalanır, tez böyüyür və əlverişli şərait olarsa, 20-25 gün müddətində cinsi yetginliyə çatır və yumurta qoymağa başlayır.
Təsnifatı
- Monopisthocotylea yarımsinfi
- Capsalidea dəstəsi
- Dactylogyridea dəstəsi
- Gyrodactylidea dəstəsi
- Lagarocotylidea dəstəsi
- Monocotylidea dəstəsi
- Montchadskyellidea dəstəsi
- Polyopisthocotylea yarımsinfi
- Avielloidea fəsiləüstü
- Chimaericoloidea fəsiləüstü
- Diclidophoroidea fəsiləüstü
- Diplozooidea fəsiləüstü
- Megalonchoidea fəsiləüstü
- Microcotyloidea fəsiləüstü
- Polystomatoidea fəsiləüstü
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Monogeneyler lat Monogenea heyvanlar aleminin yasti qurdlar tipine aid heyvan sinfi MonogeneylerElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarRanqsiz Klad Tip Yasti qurdlarYarimtip Sinifustu Sinif MonogeneylerBeynelxalq elmi adiMonogenea Julius Victor Carus 1863Sekil axtarisiITIS 54557NCBI 37945EOL 2553362Umumi melumatMonogenetik sorucu qurdlar sinfi baliqlarda qismen de suda quruda yasayanlarda ve surunenlerde ektoparazitlik eden 1500 den cox novu birlesdirir Onlarin az bir hissesi ise bagirsaqda ve sidik kisesinde yasamaga uygunlasmisdir Xarici orqanlarda parazitlik etmekle elaqedar olaraq onlarin qurulusunda ozunemexsus xususiyyetler emele gelmisdir Xususile onlarda qelsemelerden ve beden sethinden mohkem yapismaga xidmet eden orqanlar emele gelmisdir Bu orqanlar bedenin dal terefinde yerlesmisdir ve xitin qarmaqciqlarla bezi formalarda sormaclarla ve s ile techiz olunmusdur Bedenin on hissesinde yapismaga xidmet eden fir sormac ve s vardir Monogenetik sorucularin bedeninin ozeri sitoplazmatik ortukle tequmentle ortulmusdur ki bu da sorucu qurdlarla oxsarliq teskil edir Agiz bedenin on hissesinde yerlesmisdir Agiz ezeleli udlaga o da kisesekilli ve ya ikisaxeli bagirsaga acilir Monogenetik sorucular sinfi baliqlarda qismen de suda quruda yasayanlarda ve surunenlerde ektoparazitlik eden 1500 e qeder novu birlesdirir Onlarin az bir qismi ise bagirsaqda sidik kisesinde yasamaga uygunlasmisdir Xarici orqanlarda parazitlik etmekle elaqedar olaraq onlarin qurulusunda ozunemexsus xususiyyetler emele gelmisdir Xususile onlarda qelsemelerden ve beden sethinden mohkem yapismaga xidmet eden orqanlar emele gelmisdir Bu orqanlar bedenin dal terefinden yerlesmisdir ve xitin qarmaqciqlarda bezi formalarda sormaclarda ve s ile techiz olunmusdur Bedenin on hissesinde yapismaga xidmet eden fir sormac ve s vardir Monogenetik sorucular bedenin uzeri sitopazma ortukle ortulmusdur ki bu da sorucu qurdlarla oxsarliq teskil edir Agiz bedenin on hissesinde yerlesmisdir Agiz ezeleli udlaga o da kisesekilli ve ya ikisaxeli bagirsaga acilir Bezi iri formalarda bu bagirsaqlar da ozunden yanlara dogru coxlu saxeler verilir Sinir sistemi sinir duyunlerinden baslanan cut uzununa sinir sutununun ibaretdir ki onlarda bir birile enine sinir telleri ile birlesmisdir Hiss orqanlari zeif inkisaf etmisdir Bezi formalarda bedenin on hissesinde bir ve ya iki cut goz olur Teneffusleri beden sethi vasitesiledir Qan damar sistemi yoxdur Ifrazat sistemi protonefridi tipde olub bedenin on hissesi iki ifrazat deliyi vasitesile xaric olur Cinsi orqanlarinin qurulusuna gore hermafroditdir Bezilerinde toxumluq bir bezilerinde ise cox olur Yumurtaliq adeten bir ededdir Sariliq guclu inkisaf etmisdir Monogenetik sorucularin inkisafi sahibini deyismeden gedir Onlarda nesil novbelesmesi olmur Dactylogyridae fesilesinde olan monogenetik sorucular muhum praktiki ehemiyyete malikdir Onlar sirin su baliqlarinda parazitlik ederek boyuk zerer verirler Dactylogyrus vastator karp ceki ve diger baliqlarin tehlukeli parazitidir Bunlar 1 3 mm olcude olub kulli miqdarda baliqlarin qelsemelerinde derilerinde yasayirlar Parazitler baliqlarin epitelisi ve qani ile qidalanaraq onlarin kutlevi sekilde telef olmasina sebeb olurlar Bu qurdlar yumurtalarini baliqlarin qelsemelerine qoyurlar Yumurtadan kirpi ortuyune malik olan surfeler cixdiqdan sonra baligi terk edib serbest uzurler Surfenin bedeninin on hissesinde iki cut goz arxa hissesinde kicik qarmaqciqlar yerlesir Monogenetik sorucularin numayendelerinden biri de qurbaga coxagizlisidir Qurbaga coxagizlisinin uzunlugu 6 8 mm eni ise 2 4 mm dir Bedeni uzunsov formada olub orta hissesi bir qeder daralir ve dal terefden enlilesmisdir Qurbaga coxagizlisi yazda yumurtalarini qurbaganin kloakasindan suya tokur Yumurtadan uzeri kirpiklerle ortulu olan surfeler cixir Burada o qidalanir tez boyuyur ve elverisli serait olarsa 20 25 gun muddetinde cinsi yetginliye catir ve yumurta qoymaga baslayir TesnifatiMonopisthocotylea yarimsinfi Capsalidea destesi Dactylogyridea destesi Gyrodactylidea destesi Lagarocotylidea destesi Monocotylidea destesi Montchadskyellidea destesi Polyopisthocotylea yarimsinfi Avielloidea fesileustu Chimaericoloidea fesileustu Diclidophoroidea fesileustu Diplozooidea fesileustu Megalonchoidea fesileustu Microcotyloidea fesileustu Polystomatoidea fesileustuIstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 Hemcinin bax