Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mokoş (q.slav. Мокошь, Мокъшь) — şərqi slavyanların rütubətlə əlaqəli tanrıçası. Etimoloji rekonstruksiyaya əsasən, Mokoş yerin, suların və bərəkətin tanrıçası olmuş və sonralar, əksər tədqiqatçıların fikrincə, dastanlarda və dualarda Ana – nəm torpaq kimi əks olunmuşdur. Xristianlaşdırmadan sonra Mokoşun adı cadugər və murdar qüvvə, xüsusən də kikimora (meşə və bataqlıq ruhu) anlamına gəlmişdir. Onunla bu cür yaxınlıq əsasında Mokoşun qadın təsərrüfatının tanrıçası olması ilə bağlı başqa bir rekonstruksiya aparılmışdır. Toxuculuq müxtəlif Avropa tale tanrıçalarının məşğuliyyəti olduğuna görə, Mokoşa taleyi idarə edən ilahi xüsusiyyətlər də aid edilmişdir. Lakin bu rekonstruksiya onun etimoloji məlumatları ilə uzlaşmır və buna əsasən, toxuculuq onun əsas funksiyası ola bilməzdi. Alternativ bir yozuma görə, Mokoş yerin deyil, yağışların, taleyin və qadınların tanrıçası olmuşdur. Bənzər bir tanrıça balt mifologiyasında da mövcuddur – Lajma, lakin o, bərəkətlə əlaqələndirilmir.
| Mokoş | |
|---|---|
 1377-ci ilə aid olan Lavrentyev salnaməsinin iyirmi beşinci vərəqi Kiyev panteonunun xatırlandığı hissəni əhatə edir. | |
| Mifologiya | |
| Hissə | |
| Tipi | ilahə |
| Cinsi | qadın |
| İlk xatırlanması | XIV əsrdə qorunub saxlanılmış siyahıda XII əsrin əvvəlinə aid olan «Keçmiş illərin dastanı». |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mokoşun taxta bütü digər tanrılarla birlikdə 980-ci ildə knyaz Vladimir Svyatoslaviç tərəfindən Kiyevdəki təpələrdən birində qoyulmuşdur. Bəzi tarixçilər bu hadisəni Vladimirin bütpərəst islahatının bir hissəsi kimi qiymətləndirmişlər, lakin digər tədqiqatçılar belə bir islahatın aparıldığını inkar edir və ümumilikdə onun mövcudluğu müasir elmdə mübahisəlidir. 988-ci ildə başlanıldıqdan sonra bütlər məhv edilmişdir. Mokoş müxtəlif "Söz" və "Öyüdlər" adlı xristian mətnlərində bütpərəstlik əleyhinə çıxışlarda vıllar (su ruhları) ilə birlikdə qeyd edilir, lakin onun barəsində ətraflı məlumat verilmir.
Elmdə geniş yayılmış fikrə görə, Mokoşun kultu xristian müqəddəsi Paraskeva Cümə ilə əlaqələndirilmişdir. Paraskeva su və toxuculuqla bağlı olduğuna görə, cümə günü bu tanrıçaya həsr olunmuş bir gün kimi qəbul edilmiş və belə nəticəyə gəlinmişdir ki, Mokoş xristian dövründə də qadınlar arasında populyar olmuşdur. Lakin daha sonrakı araşdırmalarda bu oxşarlıq tənqid edilmişdir, çünki Paraskevanın toxuculuq, su və cümə ilə əlaqəsi bütpərəst deyil, xristian mənşəlidir.
Slavyan əsas mif nəzəriyyəsinə görə, Mokoş Perunun həyat yoldaşı olmuşdur. O, Veleslə xəyanət etdiyinə görə, Perun Mokoşun uşaqlarını öldürmüşdür. Lakin bu nəzəriyyə elmdə tam qəbul olunmamışdır. Mokoşun Zbruç bütündə və XIX əsrin Şimal Rus tikmələrində təsvir edilməsi ilə bağlı iddialar da rədd edilmişdir. Həmçinin, arxeoloq B. A. Rıbakovun tanrıçanın ilkin adının "Makoş" olması ilə bağlı nəzəriyyəsi digər tədqiqatçılar tərəfindən dəstəklənməmişdir.
İstinadlar
- "Symboly – Mokošín". Chamber of Deputies of the Czech Republic (çex).
- "VENUS – Mokosha Mons". United States Geological Survey. Federal government of the United States. 2006-10-01. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
- "Friday (n.)". Online Etymology Dictionary. 2020-03-21. İstifadə tarixi: 2023-08-02.
- Alekseyev, Anatoly. Опять о «Велесовой книге» // Что думают учёные о «Велесовой книге» (rus). Petersburg: Наука. 2004. 94–108. ISBN .
- Alvarez-Pedroza, Juan Antonio. Sources of Slavic Pre-Christian Religion (ingilis). Leiden: Koninklijke Brill. 2021. ISBN .
- Anichkov, Evgeny. Язычество и древняя Русь. Petersburg: Типография М. М. Стасюловича. 1914.
- Barsov, Elpidifor. «Слово о полку Игореве», как художественный памятник Киевской дружинной Руси. 1. Moscow: В университетской типографии (М. Катков). 1887.
- Barsov, Elpidifor. Об олонецких древностях // Олонецкий сборник. Материалы для истории, географии, статистики и этнографии Олонецкого края. Выпуск 3. Pietrozawodsk: Типография губернского правления. 1894.
- Belova, Olga. Неделя // Tolstoy, Nikita (redaktor). Slavic Antiquities: Ethnolinguistic Dictionary (rus). 3: К (Круг) — П (Перепелка). Moscow: Institute for Slavic Studies of the Russian Academy of Sciences. 2004. 391–392. ISBN .
- Beskov, Andrey. Язычество восточных славян. От древности к современности. Niżny Nowogród: ФГБОУ ВО «НГПУ». 2015.
- Beskov, Andrey. "Русское неоязычество в свете данных эргонимики: методы и перспективы изучения". Религиоведческие исследования (rus) (11). Moscow (1). 2015: 9–22. ISSN 2224-6711.
- Beskov, Andrey. "Восточнославянское язычество в зеркале российской повседневности". Kultūras studijas. Zinātnisko rakstu krājums (rus). Daugavpils: Daugavpils Universitāte. X. 2018: 138–15 3.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mokos q slav Mokosh Moksh serqi slavyanlarin rutubetle elaqeli tanricasi Etimoloji rekonstruksiyaya esasen Mokos yerin sularin ve bereketin tanricasi olmus ve sonralar ekser tedqiqatcilarin fikrince dastanlarda ve dualarda Ana nem torpaq kimi eks olunmusdur Xristianlasdirmadan sonra Mokosun adi caduger ve murdar quvve xususen de kikimora mese ve bataqliq ruhu anlamina gelmisdir Onunla bu cur yaxinliq esasinda Mokosun qadin teserrufatinin tanricasi olmasi ile bagli basqa bir rekonstruksiya aparilmisdir Toxuculuq muxtelif Avropa tale tanricalarinin mesguliyyeti olduguna gore Mokosa taleyi idare eden ilahi xususiyyetler de aid edilmisdir Lakin bu rekonstruksiya onun etimoloji melumatlari ile uzlasmir ve buna esasen toxuculuq onun esas funksiyasi ola bilmezdi Alternativ bir yozuma gore Mokos yerin deyil yagislarin taleyin ve qadinlarin tanricasi olmusdur Benzer bir tanrica balt mifologiyasinda da movcuddur Lajma lakin o bereketle elaqelendirilmir Mokos1377 ci ile aid olan Lavrentyev salnamesinin iyirmi besinci vereqi Kiyev panteonunun xatirlandigi hisseni ehate edir MifologiyaHisseTipi ilaheCinsi qadinIlk xatirlanmasi XIV esrde qorunub saxlanilmis siyahida XII esrin evveline aid olan Kecmis illerin dastani Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mokosun taxta butu diger tanrilarla birlikde 980 ci ilde knyaz Vladimir Svyatoslavic terefinden Kiyevdeki tepelerden birinde qoyulmusdur Bezi tarixciler bu hadiseni Vladimirin butperest islahatinin bir hissesi kimi qiymetlendirmisler lakin diger tedqiqatcilar bele bir islahatin aparildigini inkar edir ve umumilikde onun movcudlugu muasir elmde mubahiselidir 988 ci ilde baslanildiqdan sonra butler mehv edilmisdir Mokos muxtelif Soz ve Oyudler adli xristian metnlerinde butperestlik eleyhine cixislarda villar su ruhlari ile birlikde qeyd edilir lakin onun baresinde etrafli melumat verilmir Elmde genis yayilmis fikre gore Mokosun kultu xristian muqeddesi Paraskeva Cume ile elaqelendirilmisdir Paraskeva su ve toxuculuqla bagli olduguna gore cume gunu bu tanricaya hesr olunmus bir gun kimi qebul edilmis ve bele neticeye gelinmisdir ki Mokos xristian dovrunde de qadinlar arasinda populyar olmusdur Lakin daha sonraki arasdirmalarda bu oxsarliq tenqid edilmisdir cunki Paraskevanin toxuculuq su ve cume ile elaqesi butperest deyil xristian menselidir Slavyan esas mif nezeriyyesine gore Mokos Perunun heyat yoldasi olmusdur O Velesle xeyanet etdiyine gore Perun Mokosun usaqlarini oldurmusdur Lakin bu nezeriyye elmde tam qebul olunmamisdir Mokosun Zbruc butunde ve XIX esrin Simal Rus tikmelerinde tesvir edilmesi ile bagli iddialar da redd edilmisdir Hemcinin arxeoloq B A Ribakovun tanricanin ilkin adinin Makos olmasi ile bagli nezeriyyesi diger tedqiqatcilar terefinden desteklenmemisdir Istinadlar Symboly Mokosin Chamber of Deputies of the Czech Republic cex VENUS Mokosha Mons United States Geological Survey Federal government of the United States 2006 10 01 Istifade tarixi 2024 05 07 Friday n Online Etymology Dictionary 2020 03 21 Istifade tarixi 2023 08 02 Alekseyev Anatoly Opyat o Velesovoj knige Chto dumayut uchyonye o Velesovoj knige rus Petersburg Nauka 2004 94 108 ISBN 5 02 027121 7 Alvarez Pedroza Juan Antonio Sources of Slavic Pre Christian Religion ingilis Leiden Koninklijke Brill 2021 ISBN 978 90 04 44138 5 Anichkov Evgeny Yazychestvo i drevnyaya Rus Petersburg Tipografiya M M Stasyulovicha 1914 Barsov Elpidifor Slovo o polku Igoreve kak hudozhestvennyj pamyatnik Kievskoj druzhinnoj Rusi 1 Moscow V universitetskoj tipografii M Katkov 1887 Barsov Elpidifor Ob oloneckih drevnostyah Oloneckij sbornik Materialy dlya istorii geografii statistiki i etnografii Oloneckogo kraya Vypusk 3 Pietrozawodsk Tipografiya gubernskogo pravleniya 1894 Belova Olga Nedelya Tolstoy Nikita redaktor Slavic Antiquities Ethnolinguistic Dictionary rus 3 K Krug P Perepelka Moscow Institute for Slavic Studies of the Russian Academy of Sciences 2004 391 392 ISBN 5 7133 1207 0 Beskov Andrey Yazychestvo vostochnyh slavyan Ot drevnosti k sovremennosti Nizny Nowogrod FGBOU VO NGPU 2015 Beskov Andrey Russkoe neoyazychestvo v svete dannyh ergonimiki metody i perspektivy izucheniya Religiovedcheskie issledovaniya rus 11 Moscow 1 2015 9 22 ISSN 2224 6711 Beskov Andrey Vostochnoslavyanskoe yazychestvo v zerkale rossijskoj povsednevnosti Kulturas studijas Zinatnisko rakstu krajums rus Daugavpils Daugavpils Universitate X 2018 138 15 3