Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mirzə Cahangir xan Qaşqay (1822-1906) — İslam alimi, müctəhid.
Həyatı
Böyük fəqih, tanınmış filosof Ayətullah Cahangir xan Qaşqayi hicri-qəməri təqvimi ilə 1243 (1822)-cü ildə İsfahanın yaylaq şəhəri Səmirəmdə dünyaya göz açıb.
Cahangir xan cavanlıq çağlarında Səmirəmdə bir neçə il təhsil alıb. Daha sonralar isə köçəri tayfalara qoşulub. O, adətən tar çalıb, şahnamə oxuyurmuş. Lakin elmə sonsuz marağı onu təhsil almağa sövq edib. Köçərilərlə birgə təhsil almaq mümkün olamdığından onlardan ayrılıb və həmişəlik İsfahanda qalaraq təhsilini davam etdirib.
Ayətullah Qaşqayinin dini təhsilə başlamasının ibrətamiz hekayəti var: Yay fəslində Qaşqay köçəriləri yaylağa köçmüşdülər. Cahangir xan digər köçərilərlə birgə özünə lazım olan əşyaları almaq üçün İsfahan şəhərinə gedir. Bu zaman o, sınmış tarını da tarsaza göstərmək qərarına gəlir. Ətrafdakı şəxslərdən birindən (Bu şəxs böyük arif və şair Humay Şirazi idi) tarsaz dükanı yerini xəbər alır. Humay Şirazi ona tarsazın dükanını göstərdikdən sonra deyir: "Tarın təmirə ehtiyacı olduğu kimi, insan nəfsinin də təmirə ehtiyacı var. Get elmlə məşğul ol ki, o, ən yaxşı əməldir". Şirazinin sözündən bərk təsirlənən Qaşqayi köçərilərdən ayrılıb, İsfahanın "Sədr" mədrəsəsində təhsilə başlayır. O, 40 yaşında təhsilə başlasa da dövrün ən böyük filosoflarından biri olur.
O, İsfahanda mərhum Ayətullah Məhəmmədrza Səhba Qumşeyinin xüsusi tələbələrindən idi. Ayətullah Qumşeyi Tehrana hicrət edərkən Qaşqayi də onunla birgə səfər edir.
Ayətullah Cahangir xan müxtəlif ustadlardan təhsil alıb. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Ayətullah Məhəmmədrza Səhba Qumşeyi onun xüsusi müəllimi olub. Qumşeyi İsfahanın tanınmış filosof və airflərindən sayılırmış. Cahangirxanın digər ustadları sırasında Vəli Hüsyünəli Tubsərkani, Hac Şeyx Məhəmmədbaqir Nəcəfi Məscidşahi, Molla Heydər Səbbağ Ləncani, Mirzə Məhəmmədhəsən Nəcəfi, Molla İsmail İsfəhani, Mirzə Əbdülcavad Həkim Xorasani kimi şəxsiyyətlərin adı mövcuddur.
Əqli və nəqli elmlərdə, xüsusi ilə fəlsəfədə böyük elmi dərəcəyə nail olan Ayətullah Cahangirxan Qaşqayi İsfahanın Sədr mədrəsəsində tədris etməyə başlayıb. O, həftədə iki gün riyaziyyat və astronomiya, bəzən isə Nəhcül-bəlağədən dərs verib. Habelə, o, dini mədrəsələrdəki ali dərsləri də tədris edib. Ayətullah Qaşqayinin tələbələri sırasında Molla Məhəmməd Cavad Ayinəyi, Seyid Məhəmmədəli Əbtəhi Sədəhi, Mirzə Cavad İbnurrza, Üsuli-fiqh elminin böyük ustadlarından olan Aqa Ziyauddin Əraqi, Hacaqa Rəhim Ərbab, Abdullah İşraq, Mirzə Mustafa Cəfər Təyyari, böyuk Şiə mərcəyi-təqlidlərindən olan Seyid Əbulhəsən İsfəhani, şeyx Noxudəki adı ilə məşhur olan Şeyx Həsənəli İsfəhani, Mirzə Məhəmməd Baqir İmami, Hüsyen Əmin Cəfəri Dəhqani, Əsədullah İzəd Gəşsəb, Şiə dünyasının böyük müctəhidi Seyid Hüseyn Burucerdi, Əli Bafqi, Məhəmməd Həsən Biçarə Bidəxti, Mirzə Mehdi Bidabadi İsfəhani, Seyid Salif Təvəssüli Tarmi, Hac Mirzə Məhəmməd Əli Həkim İlahi Sultanabadi, Məhəmmədəli Xansari, Seyid Məhəmməd Rəzəvi Kaşani, Məhəmmədəli Zahid Qumşəyi və s. kimi alimlərin adlarını çəkmək olar.
Ayətullah Cahangir xanı tanıyanlalrın dediklərinə görə, ömür böyu heç kəs onun qəzəblənməsini, kobud söz dilə gətirməsini görməyib. Öz cavanlıq ruhiyyəsini heç vaxt unutmayıb. Qocalıq çağlarında da at çapmağa, tir atmağa maraq göstərirmiş. Sağlamlığını qorumaq üçün hər gün müəyyən məsafəni piyada qət edirmiş. Sədr mədrəsəsinin tələbələri onu mehriban ata kimi sevirmişlər.
Ayətullah Burucerdi bu böyük filosof haqqında deyir: "Biz kənc olarkən gizli şəkildə onun "Əsfar" (Molla Sədranın məşhur əsəri) dərsində iştirak edirdik".
Şeyx Abbas Qumi deyir: "Həkim Qəşqayi gözəl alim, fazil mütəfəkkir idi. Əqli və nəqli elmlərdə, irfanda kamala çatmışdı. O elm və əməldə elə uca məqama yiyələnmişdi ki, müxtəlif şəhərlərdən böyük alimlər onun dərsində iştirak etməyə gəlirdilər".
Hacı ağa Rəhim Ərbab deyir: "Mərhum Xan yəqində bənzərsiz idi, mən eləsini görməmişəm. Fəlsəfə, əqli, nəqli elmləri mükəmməl bilirdi. Çox gözəl əxlaqlı idi, tələbələrlə çox mehriban davranırdı, onların tərbiyəsi ilə ciddi məşğul olurdu. Həftənin üçüncü günlərində yalnız əxlaq dərsi verirdi. Gözü tox adam idi. Ehtiyaclı olduğu halda belə heç kəsdən pul almazdı. İrfanı mükəmməl bilirdi. Özü də əsl arif idi".
Aqabozorg Tehrani yazır: "Cahangirxan böyük səyi nəticəsində elmin ən böyük zirvəsini fəth etdi. Hətta başqa ölkələrdən ondan dərs almağa gəlirdilər".
Ayətullah şəhid Mürtəza Mütəhhəri yazır: "Mərhum Xan, elm və fəlsəfədə əldə etdiyi yüksək məqamdan əlavə, həm əxlaqi dqəiqliyi və həm də təqvası ilə hamıya örnək olmuşdur. Ömrünün sonuna qədər sadə sibas geyinirdi. Şagirdləri, tanışları onu həddindən artıq çox sevirdilər". Ayətullah Cahangir xan Qaşqayi qaraciyər xəstəliyindən hicri-qəməri təqvimi ilə 1327-ci (1906 m) ildə 85 yaşında Sədr mədrəsəsində vafat edib. Təntənəli dəfn mərasimi, Ayətullah Məhəmmədtəqi Nəcəfinin qıldığı meyyit namazından sonra "Aqaseyd Məhəmməd Türk" təkyəsində dəfn edilib.
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mirze Cahangir xan Qasqay 1822 1906 Islam alimi muctehid HeyatiBoyuk feqih taninmis filosof Ayetullah Cahangir xan Qasqayi hicri qemeri teqvimi ile 1243 1822 cu ilde Isfahanin yaylaq seheri Semiremde dunyaya goz acib Cahangir xan cavanliq caglarinda Semiremde bir nece il tehsil alib Daha sonralar ise koceri tayfalara qosulub O adeten tar calib sahname oxuyurmus Lakin elme sonsuz maragi onu tehsil almaga sovq edib Kocerilerle birge tehsil almaq mumkun olamdigindan onlardan ayrilib ve hemiselik Isfahanda qalaraq tehsilini davam etdirib Ayetullah Qasqayinin dini tehsile baslamasinin ibretamiz hekayeti var Yay feslinde Qasqay kocerileri yaylaga kocmusduler Cahangir xan diger kocerilerle birge ozune lazim olan esyalari almaq ucun Isfahan seherine gedir Bu zaman o sinmis tarini da tarsaza gostermek qerarina gelir Etrafdaki sexslerden birinden Bu sexs boyuk arif ve sair Humay Sirazi idi tarsaz dukani yerini xeber alir Humay Sirazi ona tarsazin dukanini gosterdikden sonra deyir Tarin temire ehtiyaci oldugu kimi insan nefsinin de temire ehtiyaci var Get elmle mesgul ol ki o en yaxsi emeldir Sirazinin sozunden berk tesirlenen Qasqayi kocerilerden ayrilib Isfahanin Sedr medresesinde tehsile baslayir O 40 yasinda tehsile baslasa da dovrun en boyuk filosoflarindan biri olur O Isfahanda merhum Ayetullah Mehemmedrza Sehba Qumseyinin xususi telebelerinden idi Ayetullah Qumseyi Tehrana hicret ederken Qasqayi de onunla birge sefer edir Ayetullah Cahangir xan muxtelif ustadlardan tehsil alib Yuxarida qeyd etdiyimiz kimi Ayetullah Mehemmedrza Sehba Qumseyi onun xususi muellimi olub Qumseyi Isfahanin taninmis filosof ve airflerinden sayilirmis Cahangirxanin diger ustadlari sirasinda Veli Husyuneli Tubserkani Hac Seyx Mehemmedbaqir Necefi Mescidsahi Molla Heyder Sebbag Lencani Mirze Mehemmedhesen Necefi Molla Ismail Isfehani Mirze Ebdulcavad Hekim Xorasani kimi sexsiyyetlerin adi movcuddur Eqli ve neqli elmlerde xususi ile felsefede boyuk elmi dereceye nail olan Ayetullah Cahangirxan Qasqayi Isfahanin Sedr medresesinde tedris etmeye baslayib O heftede iki gun riyaziyyat ve astronomiya bezen ise Nehcul belageden ders verib Habele o dini medreselerdeki ali dersleri de tedris edib Ayetullah Qasqayinin telebeleri sirasinda Molla Mehemmed Cavad Ayineyi Seyid Mehemmedeli Ebtehi Sedehi Mirze Cavad Ibnurrza Usuli fiqh elminin boyuk ustadlarindan olan Aqa Ziyauddin Eraqi Hacaqa Rehim Erbab Abdullah Israq Mirze Mustafa Cefer Teyyari boyuk Sie merceyi teqlidlerinden olan Seyid Ebulhesen Isfehani seyx Noxudeki adi ile meshur olan Seyx Heseneli Isfehani Mirze Mehemmed Baqir Imami Husyen Emin Ceferi Dehqani Esedullah Ized Gesseb Sie dunyasinin boyuk muctehidi Seyid Huseyn Burucerdi Eli Bafqi Mehemmed Hesen Bicare Bidexti Mirze Mehdi Bidabadi Isfehani Seyid Salif Tevessuli Tarmi Hac Mirze Mehemmed Eli Hekim Ilahi Sultanabadi Mehemmedeli Xansari Seyid Mehemmed Rezevi Kasani Mehemmedeli Zahid Qumseyi ve s kimi alimlerin adlarini cekmek olar Ayetullah Cahangir xani taniyanlalrin dediklerine gore omur boyu hec kes onun qezeblenmesini kobud soz dile getirmesini gormeyib Oz cavanliq ruhiyyesini hec vaxt unutmayib Qocaliq caglarinda da at capmaga tir atmaga maraq gosterirmis Saglamligini qorumaq ucun her gun mueyyen mesafeni piyada qet edirmis Sedr medresesinin telebeleri onu mehriban ata kimi sevirmisler Ayetullah Burucerdi bu boyuk filosof haqqinda deyir Biz kenc olarken gizli sekilde onun Esfar Molla Sedranin meshur eseri dersinde istirak edirdik Seyx Abbas Qumi deyir Hekim Qesqayi gozel alim fazil mutefekkir idi Eqli ve neqli elmlerde irfanda kamala catmisdi O elm ve emelde ele uca meqama yiyelenmisdi ki muxtelif seherlerden boyuk alimler onun dersinde istirak etmeye gelirdiler Haci aga Rehim Erbab deyir Merhum Xan yeqinde benzersiz idi men elesini gormemisem Felsefe eqli neqli elmleri mukemmel bilirdi Cox gozel exlaqli idi telebelerle cox mehriban davranirdi onlarin terbiyesi ile ciddi mesgul olurdu Heftenin ucuncu gunlerinde yalniz exlaq dersi verirdi Gozu tox adam idi Ehtiyacli oldugu halda bele hec kesden pul almazdi Irfani mukemmel bilirdi Ozu de esl arif idi Aqabozorg Tehrani yazir Cahangirxan boyuk seyi neticesinde elmin en boyuk zirvesini feth etdi Hetta basqa olkelerden ondan ders almaga gelirdiler Ayetullah sehid Murteza Mutehheri yazir Merhum Xan elm ve felsefede elde etdiyi yuksek meqamdan elave hem exlaqi dqeiqliyi ve hem de teqvasi ile hamiya ornek olmusdur Omrunun sonuna qeder sade sibas geyinirdi Sagirdleri tanislari onu heddinden artiq cox sevirdiler Ayetullah Cahangir xan Qasqayi qaraciyer xesteliyinden hicri qemeri teqvimi ile 1327 ci 1906 m ilde 85 yasinda Sedr medresesinde vafat edib Tenteneli defn merasimi Ayetullah Mehemmedteqi Necefinin qildigi meyyit namazindan sonra Aqaseyd Mehemmed Turk tekyesinde defn edilib IstinadlarHemcinin baxXarici kecidler