Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mirzə Hüseyn xan Mirzə Nəbi xan oğlu Sipəhsalar və ya Müşirüddövlə (1836-1881) — İranın baş naziri, tərəqqipərvər dövlət xadimi
| Mirzə Hüseyn xan Sipəhsalar | |
|---|---|
| Mirzə Hüseyn xan Mirzə Nəbi xan oğlu Sipəhsalar | |
 | |
| Digər adları | Sipəhsalar, Müşirəddövlə |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Qəzvin, İran |
| Vəfat tarixi | (44 yaşında) |
| Vəfat yeri | Məşhəd, Xorasan əyaləti, İran |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Partiyası | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Xalqın Mirzə Hüseyn xan tərəfindən başlanmış islahata bəslədiyi ümid boşa çıxdı. İslahata şərait yaratmaq məqsədilə Mirzə Hüseyn xanın 1873-cü ildə və ikinci dəfə 1878-ci ildə Avropa ölkələrinə səfəri, şahı və dövlət başçılarını Avropa mədəniyyəti və inkişafı ilə yaxından tanış etmək planı da müsbət nəticə vermədi.
Mirzə Hüseyn xan xarici siyasət sahəsində də müvəffəqiyyət qazana bilmədi. Çar və İngiltərə dövlətləri arasında rəqabət şiddətləndyi bir vaxtda Mirzə Hüseyn xan ingilis şirkətlərinə böyük imtiyazlar verməyi, onları İrana cəlb etməyi İranın inkişafı və istiqlalı üçün faydalı olacağını düşünürdü. 1881-ci ildə Mirzə Hüseyn xan dövlət dairələrindən və paytaxtdan uzaqlaşdırıldıqdan sonra onun başladığı islahata son qoyuldu. Abdullah Müstofi yazır ki, 1881-ci ildə Mirzə Hüseyn xan Məşhəddə həlak olduqda onun İranda mötədil monarxiya hökuməti yaratmaq arzusu da özü ilə birlikdə aradan qalxdı.
Fəaliyyəti
Mirzə Hüseyn xan Müşirüddövlənin hakimiyyət başına gəldiyi vaxtadək dövlət işləri 16 nazirin iştirakı ilə təyin edilmiş məşvərətxana adlanan bir heyətin əlində idi. Hər hansı bir məsələ bu heyətdə müzakirə edilib, məsləhət görüldükdən sonra, şah onun icrasını istədiyi nazirə tapşırardı. Mirzə Hüseyn xan məşvərətxananı ləğv edərək, onun yerində 9 nazir və bir nəfər baş nazirdən ibarət Nazirlər Şurası Məclisi adlanan bir heyət təşkil etdi. Heyətin tərkibində olan nazirlər bütün işlərdə müştərək məsuliyyət daşıyır, hər nazir öz işində müstəqil olub baş nazirin qarşısında, baş nazir isə şahın qarşısında məsuliyyət daşıyırdı. Müşirüddövlənin təşkil etdiyi şura Avropa ölkələrində nazirlər heyəti və ya dövlət heyəti adlanan heyətlərə oxşar tərtib edilmişdi. Etimadüssəltənənin yazdığına görə, bu heyət daşıdığı məsulyyət və malik olduğu mahiyyət etibarilə daha çox çar Rusiyasının dövlət şurasına bənzəyirdi.
Bu dəyişiklik və ya "islahat" vaxtilə fəramuşxanə və Melkum xan tərəfindən tərtib edilmiş "Kitabçeye qeybi və ya dəftəre tənzimat" da dövlət quruluşu haqqında verdiyi maddələrdən bəzilərinin həyata keçirilməsinə başlanqıc idi. Şübhəsiz, Mirzə Hüseyn xan bir çox məsələlərdə Melkum xanla və fəramuşxanənin digər üzvlərilə həmrəy və həmfikir idi. Melkum xan sürgün edildikdən sonra Mirzə Hüseyn xan tərəfindən İstanbuldakı İran səfarətxanasında işə cəlb edilir və Mirzə Hüseyn xanın sə'yi nəticəsində sarayın Melkuma qarşı olan nəzəri dəyşir. Bir müddətdən sonra Melkum İrana çağırılır və məşvərətçi nazir sifətilə nazirlər heyətinə daxil edilir.
Mirzə Hüseyn xan Müşirüddövlə dövlət quruluşunda, maliyyə, məhkəmə, hərbi işlərdə və bir çox digər sahələrdə başladığı islahat ilə mürtəce ruhaniləri özünə qarşı qaldırmaqla bərabər fəramuşxanə üzvlərini və digər mütərəqqi ziyalıları ruhlandırır, onları siyasi, ictimai işlərdə fəaliyyət göstərməyə cürətləndirirdi. Bu hadisə bir çox sahədə, xüsusilə dövlət dairələrində köhnə feodal quruluşu ilə yeni canlanmaqda olan burjua nümayəndələri arasında gedən mübarizənin bariz nümunəsi idi.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu. Qəzvinilər. "Soy" dərgisi, Bakı, 2010, 34-39.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mirze Huseyn xan Mirze Nebi xan oglu Sipehsalar ve ya Musiruddovle 1836 1881 Iranin bas naziri tereqqiperver dovlet xadimiMirze Huseyn xan SipehsalarMirze Huseyn xan Mirze Nebi xan oglu Sipehsalarمیرزا حسین خان سپهسالارDiger adlari Sipehsalar MusireddovleDogum tarixi 19 noyabr 1836Dogum yeri Qezvin IranVefat tarixi 28 yanvar 1881 44 yasinda Vefat yeri Meshed Xorasan eyaleti IranFealiyyeti siyasetciPartiyasi biteref Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiXalqin Mirze Huseyn xan terefinden baslanmis islahata beslediyi umid bosa cixdi Islahata serait yaratmaq meqsedile Mirze Huseyn xanin 1873 cu ilde ve ikinci defe 1878 ci ilde Avropa olkelerine seferi sahi ve dovlet bascilarini Avropa medeniyyeti ve inkisafi ile yaxindan tanis etmek plani da musbet netice vermedi Mirze Huseyn xan xarici siyaset sahesinde de muveffeqiyyet qazana bilmedi Car ve Ingiltere dovletleri arasinda reqabet siddetlendyi bir vaxtda Mirze Huseyn xan ingilis sirketlerine boyuk imtiyazlar vermeyi onlari Irana celb etmeyi Iranin inkisafi ve istiqlali ucun faydali olacagini dusunurdu 1881 ci ilde Mirze Huseyn xan dovlet dairelerinden ve paytaxtdan uzaqlasdirildiqdan sonra onun basladigi islahata son qoyuldu Abdullah Mustofi yazir ki 1881 ci ilde Mirze Huseyn xan Meshedde helak olduqda onun Iranda motedil monarxiya hokumeti yaratmaq arzusu da ozu ile birlikde aradan qalxdi FealiyyetiMirze Huseyn xan Musiruddovlenin hakimiyyet basina geldiyi vaxtadek dovlet isleri 16 nazirin istiraki ile teyin edilmis mesveretxana adlanan bir heyetin elinde idi Her hansi bir mesele bu heyetde muzakire edilib meslehet goruldukden sonra sah onun icrasini istediyi nazire tapsirardi Mirze Huseyn xan mesveretxanani legv ederek onun yerinde 9 nazir ve bir nefer bas nazirden ibaret Nazirler Surasi Meclisi adlanan bir heyet teskil etdi Heyetin terkibinde olan nazirler butun islerde musterek mesuliyyet dasiyir her nazir oz isinde musteqil olub bas nazirin qarsisinda bas nazir ise sahin qarsisinda mesuliyyet dasiyirdi Musiruddovlenin teskil etdiyi sura Avropa olkelerinde nazirler heyeti ve ya dovlet heyeti adlanan heyetlere oxsar tertib edilmisdi Etimadusseltenenin yazdigina gore bu heyet dasidigi mesulyyet ve malik oldugu mahiyyet etibarile daha cox car Rusiyasinin dovlet surasina benzeyirdi Bu deyisiklik ve ya islahat vaxtile feramusxane ve Melkum xan terefinden tertib edilmis Kitabceye qeybi ve ya deftere tenzimat da dovlet qurulusu haqqinda verdiyi maddelerden bezilerinin heyata kecirilmesine baslanqic idi Subhesiz Mirze Huseyn xan bir cox meselelerde Melkum xanla ve feramusxanenin diger uzvlerile hemrey ve hemfikir idi Melkum xan surgun edildikden sonra Mirze Huseyn xan terefinden Istanbuldaki Iran sefaretxanasinda ise celb edilir ve Mirze Huseyn xanin se yi neticesinde sarayin Melkuma qarsi olan nezeri deysir Bir muddetden sonra Melkum Irana cagirilir ve mesveretci nazir sifetile nazirler heyetine daxil edilir Mirze Huseyn xan Musiruddovle dovlet qurulusunda maliyye mehkeme herbi islerde ve bir cox diger sahelerde basladigi islahat ile murtece ruhanileri ozune qarsi qaldirmaqla beraber feramusxane uzvlerini ve diger mutereqqi ziyalilari ruhlandirir onlari siyasi ictimai islerde fealiyyet gostermeye curetlendirirdi Bu hadise bir cox sahede xususile dovlet dairelerinde kohne feodal qurulusu ile yeni canlanmaqda olan burjua numayendeleri arasinda geden mubarizenin bariz numunesi idi MenbeEnver Cingizoglu Qezviniler Soy dergisi Baki 2010 34 39 Hemcinin bax