Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Milli Dirçəliş Günü — 17 noyabr 1992-ci ildə elan olunmuş rəsmi bayram.
| Milli Dirçəliş Günü | |
|---|---|
 | |
| Rəsmi adı | Milli Müstəqillik Günü |
| Ölkə | |
| Növ | Rəsmi dövlət bayramı |
| Tarix | 17 noyabr |
Haqqında
1988-ci ilin noyabr-dekabr aylarında Bakıda olan hadisələrlə bağlıdır. Sovet rəhbərliyinin Qarabağ məsələsi ətrafında apardığı antiazərbaycan siyasəti nəticəsində XX əsrin 80-ci illərinin sonunda Azərbaycanda anti-sovet xalq hərəkatı təşəkkül tapdı.
17 noyabr 1988-ci ildə Bakının əsas meydanı sayılan Azadlıq meydanında (keçmiş Lenin meydanı) Azərbaycan xalqının uzunmüddətli mitinqləri (17 noyabr — 5 dekabr, 1988-ci il) başladı.
Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin(1989-1995)qurucusu və lideri Əbülfəz Elçibəyin başçılığı altında Bakıda və bir çox bölgələrdə qurtuluş mitinqləri keçirilmişdir.Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin bu hadisələrdə iştirakı,mitinqlərin təşkilatlanmış halı kimi öz əksini tapır.
17 noyabr mitinqinin tələbləri
- Azərbaycan hökuməti iqtisadi əlaqələri kəsəcəyi haqqında Ermənistana qəti xəbərdarlıq etməlidir. Televiziya birbaşa canlı yayımla verəcək ki, Topxanada nə işlər görülür.
- Ağdam şəhərində qadağa saatı 24 saata ləğv edilməlidir.
- Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində partiya və sovet orqanları buraxılmalıdır. Orada Azərbaycanın hüquqi, siyasi və iqtisadi normaları bərpa edilməlidir.
- Noyabrda açılan sessiyada iştirak edəcək SSRİ Ali Sovetinin 63 deputatı bu haqda məlumat verməlidir. Əks halda onların Azərbaycana qayıtması məqsədəuyğun deyil. Axşam saat 6-yadək vaxt vermişik…
- Burada oturub gecələmək şərtilə 24 saata şərtimizə əməl olunmasa nümayiş qeyri-müəyyən vaxtadək uzanacaq.
Bu tələblərdən göründüyü kimi mitinqdə Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzünün dayandırılması, Dağlıq Qarabağda antiazərbaycan siyasəti yeridən qurumun ləğv edilməsi, əks təqdirdə Ermənistana qarşı iqtisadi sanksiyalar tətbiq edilməsi, Azərbaycandan olan deputatların SSRİ Ali Soveti sessiyasında Ermənistanın təcavüzü ilə əlaqədar məsələ qaldırması başlıca tələblərdən idi. Bu tələblər Azərbaycan rəhbərliyini qane edirdi, lakin hökumət nümayəndələri mitinqi dayandırmağı tələb etdikdə mitinqçilər tələbləri yerinə yetirilməyincə meydanı tərk etməyəcəklərini bildirdilər. Burada "Moskvanın fitnələrinə son qoyulsun!", "Suverenlik!", "Azadlıq!" şüarları səslənməyə başlandı. Bundan Moskvaya təzyiq edib respublikalarda hakimiyyəti ələ keçirmək istəyən qüvvələr istifadə etməyə çalışırdılar. Bakının bəzi rayonlarında vəziyyət qəsdən gərginləşdirilir, xuliqanlıq hərəkətləri törədilirdi. Naxçıvanda dövlət orqanları binasına hücum edilmişdi, noyabrın 22-də Gəncədə əhali ilə ordu arasında qanlı toqquşma baş vermiş, 160 nəfər yaralanmış, üç əsgər və bir uşaq həlak olmuşdu. Noyabrın 24-də Bakı, Naxçıvan və Gəncə şəhərlərində xüsusi vəziyyət və komendant saatı tətbiq edildi. Küçələrə ağır silahlı qoşun hissələri yeridildi. Meydan səngimək bilmirdi. İnsanlar küçələrə çıxarılmış tankların lülələrinə qərənfillər taxır, əsgərləri camaatın tələbləri ilə tanış edir, qan tökməməyə çağırırdılar. Nümayişçilər meydana Azərbaycan SSR-in oraq çəkicli bayrağı ilə gəlmişdisə, bir neçə gün sonra — noyabrın 19-da burada ilk dəfə 1918-1920-ci illərdə mövcud olmuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bayrağı qaldırıldı. Hər gün yüz minlərlə adam tankların, əsgərlərin arasından keçib meydana axışırdı. Çox vaxt mitinqçilərin sayı milyon nəfəri ötürdü. Gecələr meydanda qalanmış tonqalların ətrafında minlərlə adam qalırdı. Xalq artıq mitinqlə mümkün olan nəticəni əldə etmişdi. Ölkə rəhbərliyi mövcud problemə Azərbaycan xalqının münasibətini bilmişdi. Lakin erməni millətçiliyinə, separatizminə qarşı heç bir tədbir görülmürdü. İndi təşkilatlanmaq, mübarizəni demokratik vasitələrlə davam etdirmək lazım idi. Cəmiyyətin bunu dərk edən qüvvələri mitinqdən tədricən uzaqlaşırdılar, meydanın mühasirə həlqəsi daraldılırdı. Dekabrın 3-də hərbi hakimiyyət mitinqçilərdən meydanı tərk etməyi tələb etdi. Dekabrın 4-də isə gecə hərbçilər hücum edib zorla meydanı boşaltdılar, burada gecələyən mitinqçiləri həbs etdilər. Meydan dağıldıqdan sonra da bir neçə gün Bakıda və başqa şəhərlərdə etiraz tətili və nümayişləri keçirildi.
Azadlıq üçün ayağa qalxan "İlin xalqı"
Hər il təqvim dəyişəndə 1989-cu ildə xarici mətbuatda Azərbaycan xalqının "İlin xalqı" elan olunması hadisəsi xatırlanır.
"Newsweek" jurnalının 25 dekabr 1989-cu il buraxılışının üz qabığında "Standing up for freedom People of the Year" sözləri yazılmışdı. Üz şəklində doğrudan da Bakının şəkli verilib və "People of the Year" (İlin xalqı) yazılıb. Amma jurnalın içində Azərbaycanın "İlin Xalqı" elan olunması və ya ümmumiyətlə Azərbaycan haqqında heç bir şey yazılmayıb.
"Newsweek" jurnalı 1989-cu ildə ümumi olaraq bütün dünyada etirazlarda iştirak edən hər kəsi "İlin Adamları" elan etmişdi. Həmin nömrədə Çin, Polşa, Baltikyanı ölkələr, Macarıstan və Almaniya haqqında məqalələr var. Amma bizim haqda heç bir qeyd yoxdur. Üz qabığındakı fotoda Bakıdakı etirazın olması belə yazılmayıb.
Bakı fotosunu seçilməsinin səbəbi fotoda həm insan kütləsinin, həm də komunizmin əsas simalarından olan Leninin heykəlinin olmasıdır. Bu foto həmin ildə dünyada komunizmə qarşı xalqların etirazını sözlərsiz gözəl ifadə edirdi. Bu şəklin belə bir tanınmış jurnalın üz qabığında çıxmasının səbəbi Bakıda olan etirazların insan sayına görə dünyada ən böyüklərdən olduğundandır.
Bizdə olan mitinqlərin möhtəşəmliyi səbəbindən, 1989-cu ildə bütün dünyanı bürümüş etiraz dalğasını rəmzi kimi məhz Bakıdakı mitiqin şəkli seçilmişdir və dolayı olaraq həmin meydanda olan bütün insanlar Newsweek jurnalı tərəfindən İlin Adamları seçilmişdir. Amma, etirazlar yalnız Bakıda olmadığından, dünyanın hər bir yerində totalitar rejimlərə etiraz edən hər kəsi ilin adamı elan edilmişdi. Azərbaycanlılar da onların arasında idi.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- "Azərbaycan Respublikasının bayramları haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu". 2021-11-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-11-17.
- Meydan: 4 il 4 ay [Mətn]: Azərbaycan Xalq hərəkatı haqqında gündəlik-qeydlər /Ə.Tahirzadə; Elmi red. C.Həsənli; Naşir: R.Rəhimov. Bakı: Ay-Ulduz, 1997
- "Azərbaycan tarixi 7 cilddə. VII cild. (1941–2002). Bakı: Elm, 2008, s. 203–204 (elektron variant)" (PDF). 2016-03-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2017-11-17.
- ""İlin Xalqı" məsələsi haqqında daha ətraflı". 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-11-17.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- 17 noyabr Milli Dirçəliş günüdür.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Milli Dircelis Gunu 17 noyabr 1992 ci ilde elan olunmus resmi bayram Milli Dircelis GunuResmi adi Milli Musteqillik GunuOlke AzerbaycanNov Resmi dovlet bayramiTarix 17 noyabrHaqqinda1988 ci ilin noyabr dekabr aylarinda Bakida olan hadiselerle baglidir Sovet rehberliyinin Qarabag meselesi etrafinda apardigi antiazerbaycan siyaseti neticesinde XX esrin 80 ci illerinin sonunda Azerbaycanda anti sovet xalq herekati tesekkul tapdi 17 noyabr 1988 ci ilde Bakinin esas meydani sayilan Azadliq meydaninda kecmis Lenin meydani Azerbaycan xalqinin uzunmuddetli mitinqleri 17 noyabr 5 dekabr 1988 ci il basladi Azerbaycan Xalq Cebhesinin 1989 1995 qurucusu ve lideri Ebulfez Elcibeyin basciligi altinda Bakida ve bir cox bolgelerde qurtulus mitinqleri kecirilmisdir Azerbaycan Xalq Cebhesinin bu hadiselerde istiraki mitinqlerin teskilatlanmis hali kimi oz eksini tapir 17 noyabr mitinqinin telebleri Azerbaycan hokumeti iqtisadi elaqeleri keseceyi haqqinda Ermenistana qeti xeberdarliq etmelidir Televiziya birbasa canli yayimla verecek ki Topxanada ne isler gorulur Agdam seherinde qadaga saati 24 saata legv edilmelidir Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinde partiya ve sovet orqanlari buraxilmalidir Orada Azerbaycanin huquqi siyasi ve iqtisadi normalari berpa edilmelidir Noyabrda acilan sessiyada istirak edecek SSRI Ali Sovetinin 63 deputati bu haqda melumat vermelidir Eks halda onlarin Azerbaycana qayitmasi meqsedeuygun deyil Axsam saat 6 yadek vaxt vermisik Burada oturub gecelemek sertile 24 saata sertimize emel olunmasa numayis qeyri mueyyen vaxtadek uzanacaq Bu teleblerden gorunduyu kimi mitinqde Ermenistanin Azerbaycana qarsi tecavuzunun dayandirilmasi Dagliq Qarabagda antiazerbaycan siyaseti yeriden qurumun legv edilmesi eks teqdirde Ermenistana qarsi iqtisadi sanksiyalar tetbiq edilmesi Azerbaycandan olan deputatlarin SSRI Ali Soveti sessiyasinda Ermenistanin tecavuzu ile elaqedar mesele qaldirmasi baslica teleblerden idi Bu telebler Azerbaycan rehberliyini qane edirdi lakin hokumet numayendeleri mitinqi dayandirmagi teleb etdikde mitinqciler telebleri yerine yetirilmeyince meydani terk etmeyeceklerini bildirdiler Burada Moskvanin fitnelerine son qoyulsun Suverenlik Azadliq suarlari seslenmeye baslandi Bundan Moskvaya tezyiq edib respublikalarda hakimiyyeti ele kecirmek isteyen quvveler istifade etmeye calisirdilar Bakinin bezi rayonlarinda veziyyet qesden gerginlesdirilir xuliqanliq hereketleri toredilirdi Naxcivanda dovlet orqanlari binasina hucum edilmisdi noyabrin 22 de Gencede ehali ile ordu arasinda qanli toqqusma bas vermis 160 nefer yaralanmis uc esger ve bir usaq helak olmusdu Noyabrin 24 de Baki Naxcivan ve Gence seherlerinde xususi veziyyet ve komendant saati tetbiq edildi Kucelere agir silahli qosun hisseleri yeridildi Meydan sengimek bilmirdi Insanlar kucelere cixarilmis tanklarin lulelerine qerenfiller taxir esgerleri camaatin telebleri ile tanis edir qan tokmemeye cagirirdilar Numayisciler meydana Azerbaycan SSR in oraq cekicli bayragi ile gelmisdise bir nece gun sonra noyabrin 19 da burada ilk defe 1918 1920 ci illerde movcud olmus Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin bayragi qaldirildi Her gun yuz minlerle adam tanklarin esgerlerin arasindan kecib meydana axisirdi Cox vaxt mitinqcilerin sayi milyon neferi oturdu Geceler meydanda qalanmis tonqallarin etrafinda minlerle adam qalirdi Xalq artiq mitinqle mumkun olan neticeni elde etmisdi Olke rehberliyi movcud probleme Azerbaycan xalqinin munasibetini bilmisdi Lakin ermeni milletciliyine separatizmine qarsi hec bir tedbir gorulmurdu Indi teskilatlanmaq mubarizeni demokratik vasitelerle davam etdirmek lazim idi Cemiyyetin bunu derk eden quvveleri mitinqden tedricen uzaqlasirdilar meydanin muhasire helqesi daraldilirdi Dekabrin 3 de herbi hakimiyyet mitinqcilerden meydani terk etmeyi teleb etdi Dekabrin 4 de ise gece herbciler hucum edib zorla meydani bosaltdilar burada geceleyen mitinqcileri hebs etdiler Meydan dagildiqdan sonra da bir nece gun Bakida ve basqa seherlerde etiraz tetili ve numayisleri kecirildi Azadliq ucun ayaga qalxan Ilin xalqi Her il teqvim deyisende 1989 cu ilde xarici metbuatda Azerbaycan xalqinin Ilin xalqi elan olunmasi hadisesi xatirlanir Newsweek jurnalinin 25 dekabr 1989 cu il buraxilisinin uz qabiginda Standing up for freedom People of the Year sozleri yazilmisdi Uz seklinde dogrudan da Bakinin sekli verilib ve People of the Year Ilin xalqi yazilib Amma jurnalin icinde Azerbaycanin Ilin Xalqi elan olunmasi ve ya ummumiyetle Azerbaycan haqqinda hec bir sey yazilmayib Newsweek jurnali 1989 cu ilde umumi olaraq butun dunyada etirazlarda istirak eden her kesi Ilin Adamlari elan etmisdi Hemin nomrede Cin Polsa Baltikyani olkeler Macaristan ve Almaniya haqqinda meqaleler var Amma bizim haqda hec bir qeyd yoxdur Uz qabigindaki fotoda Bakidaki etirazin olmasi bele yazilmayib Baki fotosunu secilmesinin sebebi fotoda hem insan kutlesinin hem de komunizmin esas simalarindan olan Leninin heykelinin olmasidir Bu foto hemin ilde dunyada komunizme qarsi xalqlarin etirazini sozlersiz gozel ifade edirdi Bu seklin bele bir taninmis jurnalin uz qabiginda cixmasinin sebebi Bakida olan etirazlarin insan sayina gore dunyada en boyuklerden oldugundandir Bizde olan mitinqlerin mohtesemliyi sebebinden 1989 cu ilde butun dunyani burumus etiraz dalgasini remzi kimi mehz Bakidaki mitiqin sekli secilmisdir ve dolayi olaraq hemin meydanda olan butun insanlar Newsweek jurnali terefinden Ilin Adamlari secilmisdir Amma etirazlar yalniz Bakida olmadigindan dunyanin her bir yerinde totalitar rejimlere etiraz eden her kesi ilin adami elan edilmisdi Azerbaycanlilar da onlarin arasinda idi IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Azerbaycan Respublikasinin bayramlari haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanunu 2021 11 18 tarixinde Istifade tarixi 2017 11 17 Meydan 4 il 4 ay Metn Azerbaycan Xalq herekati haqqinda gundelik qeydler E Tahirzade Elmi red C Hesenli Nasir R Rehimov Baki Ay Ulduz 1997 Azerbaycan tarixi 7 cildde VII cild 1941 2002 Baki Elm 2008 s 203 204 elektron variant PDF 2016 03 05 tarixinde PDF Istifade tarixi 2017 11 17 Ilin Xalqi meselesi haqqinda daha etrafli 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 2017 11 17 Hemcinin baxAzerbaycan Milli Azadliq Herekati Topxana mesesinin qirilmasi 1988 Xarici kecidler17 noyabr Milli Dircelis gunudur