Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Meşə-çöl — Şimal yarımkürəsinin təbii zonası, meşə və çöl sahələrinin birləşməsi ilə xarakterizə olunur.
Avrasiyada meşə-çöllər, Karpatların şərq ətəklərindən Altayadək qərbdən şərqə davamlı bir zolaq olaraq uzanır. Rusiyada meşə zonası ilə sərhəd, Kursk və Kazan kimi şəhərlərdən keçir. Bu zolağın qərbindən və şərqindən, meşə-çölün davamlı uzanması dağların təsiri ilə kəsilir.
Meşə çöllərinin ayrı-ayrı bölmələri Ortadunay düzənliyində (Macarıstan Pustası), Cənubi Sibir, Şimali Qazaxıstan, Monqolustan və Uzaq Şərqin bir sıra dağətəyi hövzələrində yerləşir, həm də Çinin şimal-şərqindəki Sunlyao düzənliyinin bir hissəsini tutur .
Şimali Amerikada meşə-çöllər şimaldan cənuba, Böyük Düzənliklərdən keçərək 38 ° ş.e-ə qədər uzanır.
Meşə-çöllərin iqlimi mülayim, adətən mülayim isti və qışı mülayim sərin keçir. Yağışıntıdan bir qədər çox buxarlanma müşahidə edilir.
Cənuba doğru hərəkət edərkən, meşə-çöl tədricən daha az ağac və daha çox çöl sahələrini əhatə edir. İqlim istiləşir, yağıntı azalır və meşə-çöl tədricən səhraya keçir. Şimala hərəkət edərkən tərs proseslər olur, yağıntılar daha çoxalır, iqlim sərinləşir və meşə-çöl meşə zonasına keçir.
İqlimi
Meşə-çöl zolağı meşə zonasının cənubunda yerləşir. Meşə-çöl mülayim iqlim zonasını təşkil edən təbii zonalardan biridir. Meşə-çöl zonasının əsas xüsusiyyəti ot bitkiləri və meşə örtüyü olan çəmən landşaftların birləşməsidir.
Meşə-çöl iqlimi ümumiyyətlə mülayim kontinentaldır. Təxmini illik yağıntı 600 mm-dir. Bəzən buxarlanma demək olar ki, yağıntıya bərabər olur. Moskvanın yerləşdiyi enlikdə, meşə-çöl bölgəsində qış son dərəcədə mülayimdir, Xarkovda (meşə-çölün cənub sərhədi, Ukrayna) yanvar ayının orta temperaturu - 7° C, qarışıq meşə zonasının başladığı Orel şəhərində təxminən −10 dərəcəyə qədərdir. Bəzən meşə-çöl zonasında güclü şaxtalar müşahidə oluna bilər. Meşə-çöl zonasında mütləq minimum temperatur adətən −36 ... −40 dərəcədir.
Meşə-çölündə yay çox vaxt isti və quraq olur, xüsusilə meşə-çölün cənubunda, lakin orta hesabla çöl zonasına nisbətən daha sərin olur. Bəzən soyuq və yağışlı havalar müşahidə edilə bilər, amma bu nadir haldır. Çox vaxt yay müəyyən atmosfer proseslərinin fəaliyyətindən asılı olaraq çox fərqli ola bilən qeyri-sabit ilə xarakterizə olunur. İyul ayının ortalama temperaturu yerindən asılı olaraq, təxminən 18.5° C-dən 23° C-dək. Lakin bəzi illərdə bu dəyərlərdən güclü sapmalar mümkündür. Meşə-çöl sahəsindəki mütləq maksimum, enlikdən asılı olaraq, kölgədə ümumiyyətlə bir qədər aşağı və ya təxminən 40 ° C-dir. Ancaq meşə-çöldə istilik şiddətli soyuqdan daha az olur, çöl zonasında isə əksinə olur.
Meşə-çölün xüsusiyyətlərindən biri meşə zonası ilə çöl zonasının flora və faunası arasındakı ortadır. Həm quraqlığa davamlı bitkilər, həm də meşə üçün xarakterik olan bitkilər, daha çox şimal zonası meşə-çöllərdə böyüyür. Eyni şey heyvanlar aləminə də aiddir. Yaz aylarında meşə-çöl sahəsindəki temperatur şəraiti təxminən eynidir. Meşə-çöl zolağının qərb və şərq hissələrində qış temperaturu çox fərqlidir, bu da bitki tərkibində fərqlərə səbəb olur. Uralın kənarındakı soyuq qışlar geniş yarpaqlı ağacların böyüməsinə imkan vermir.
Bitkilər aləmi
Meşə-çöllərdə enli yarpaqlı meşələrin (azda olsa iynəyarpaqlı meşələrin) mənzərəli massivlərinin sahilində mürəkkəb bir keçid xarakterikdir. Avropada və Rusiyanın Avropa hissəsində palıd, cökə, şabalıd və başqa ağacların meşələrinə rast gəlinir.
Sibirdə xırda yarpaqlı ağcaqayın meşələri yayılmışdır.
Meşə çöllərə həmçinin Şimali Amerikadakı Prerilər, Afrika və Avstraliyadakı savannalar da daxildir.
Heyvanlar aləmi
Meşə-çöllərdə özünəməxsus xüsusi heyvan növləri yoxdur. Tipik olaraq çöl növləri (Sünbülqıran, Marmot, Dovdaq, çöl qartalı və s.) Burada adətən meşə nümayəndələrinə də Sincab, Dələ, Sığın) rastlanılır. Növlərin tərkibi cənubdan şimala hərəkət edərkən səhradan meşəyə dəyişir.
Qorunması
Meşə-çölün təbii mənzərələri əsasən münbit torpaqlar səbəbindən çox güclü və uzun müddət antropogen təsirə məruz qalmışdır. Meşə-çöl ərazisinin çox hissəsi şumlanıb və kənd təsərrüfatında intensiv istifadə olunur. Megafauna demək olar ki, məhv edilir. Meşə-çöllərin qorunması və öyrənilməsi üçün milli parklar və qoruqlar salınmışdır:Privoljsk meşə-çölü, Qaliçya Qora, Voronin Təbiət Qoruğu və s.
İstinadlar
- Blinnikov, Mikhail. A geography of Russia and its neighbors. Guilford Press. 2011. 44. ISBN .
- Martynenko, A. B. "The steppe insect fauna in the Russian Far East: Myth or reality?". Entomological Review (ingilis). 87 (2). 2007-04-01: 148–155. doi:10.1134/S0013873807020030. ISSN 1555-6689.
- "South Siberian forest steppe | Ecoregions | WWF". World Wildlife Fund (ingilis). 2021-10-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-13.
- "Forest Steppe - an overview | ScienceDirect Topics". www.sciencedirect.com. 2022-06-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-13.
- "On the Southern Border of the Forest and Forest-Steppe Cultures in the Urals in the Ist Millennium BC". ResearchGate (ingilis). İstifadə tarixi: 2019-08-13.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mese col Simal yarimkuresinin tebii zonasi mese ve col sahelerinin birlesmesi ile xarakterize olunur Serqi Avropa mese col zonasi Avrasiyada mese coller Karpatlarin serq eteklerinden Altayadek qerbden serqe davamli bir zolaq olaraq uzanir Rusiyada mese zonasi ile serhed Kursk ve Kazan kimi seherlerden kecir Bu zolagin qerbinden ve serqinden mese colun davamli uzanmasi daglarin tesiri ile kesilir Mese collerinin ayri ayri bolmeleri Ortadunay duzenliyinde Macaristan Pustasi Cenubi Sibir Simali Qazaxistan Monqolustan ve Uzaq Serqin bir sira dageteyi hovzelerinde yerlesir hem de Cinin simal serqindeki Sunlyao duzenliyinin bir hissesini tutur Simali Amerikada mese coller simaldan cenuba Boyuk Duzenliklerden kecerek 38 s e e qeder uzanir Mese collerin iqlimi mulayim adeten mulayim isti ve qisi mulayim serin kecir Yagisintidan bir qeder cox buxarlanma musahide edilir Cenuba dogru hereket ederken mese col tedricen daha az agac ve daha cox col sahelerini ehate edir Iqlim istilesir yaginti azalir ve mese col tedricen sehraya kecir Simala hereket ederken ters prosesler olur yagintilar daha coxalir iqlim serinlesir ve mese col mese zonasina kecir IqlimiMese col zolagi mese zonasinin cenubunda yerlesir Mese col mulayim iqlim zonasini teskil eden tebii zonalardan biridir Mese col zonasinin esas xususiyyeti ot bitkileri ve mese ortuyu olan cemen landsaftlarin birlesmesidir Mese col iqlimi umumiyyetle mulayim kontinentaldir Texmini illik yaginti 600 mm dir Bezen buxarlanma demek olar ki yagintiya beraber olur Moskvanin yerlesdiyi enlikde mese col bolgesinde qis son derecede mulayimdir Xarkovda mese colun cenub serhedi Ukrayna yanvar ayinin orta temperaturu 7 C qarisiq mese zonasinin basladigi Orel seherinde texminen 10 dereceye qederdir Bezen mese col zonasinda guclu saxtalar musahide oluna biler Mese col zonasinda mutleq minimum temperatur adeten 36 40 derecedir Mese colunde yay cox vaxt isti ve quraq olur xususile mese colun cenubunda lakin orta hesabla col zonasina nisbeten daha serin olur Bezen soyuq ve yagisli havalar musahide edile biler amma bu nadir haldir Cox vaxt yay mueyyen atmosfer proseslerinin fealiyyetinden asili olaraq cox ferqli ola bilen qeyri sabit ile xarakterize olunur Iyul ayinin ortalama temperaturu yerinden asili olaraq texminen 18 5 C den 23 C dek Lakin bezi illerde bu deyerlerden guclu sapmalar mumkundur Mese col sahesindeki mutleq maksimum enlikden asili olaraq kolgede umumiyyetle bir qeder asagi ve ya texminen 40 C dir Ancaq mese colde istilik siddetli soyuqdan daha az olur col zonasinda ise eksine olur Mese colun xususiyyetlerinden biri mese zonasi ile col zonasinin flora ve faunasi arasindaki ortadir Hem quraqliga davamli bitkiler hem de mese ucun xarakterik olan bitkiler daha cox simal zonasi mese collerde boyuyur Eyni sey heyvanlar alemine de aiddir Yaz aylarinda mese col sahesindeki temperatur seraiti texminen eynidir Mese col zolaginin qerb ve serq hisselerinde qis temperaturu cox ferqlidir bu da bitki terkibinde ferqlere sebeb olur Uralin kenarindaki soyuq qislar genis yarpaqli agaclarin boyumesine imkan vermir Bitkiler alemiMese collerde enli yarpaqli meselerin azda olsa iyneyarpaqli meselerin menzereli massivlerinin sahilinde murekkeb bir kecid xarakterikdir Avropada ve Rusiyanin Avropa hissesinde palid coke sabalid ve basqa agaclarin meselerine rast gelinir Sibirde xirda yarpaqli agcaqayin meseleri yayilmisdir Mese collere hemcinin Simali Amerikadaki Preriler Afrika ve Avstraliyadaki savannalar da daxildir Heyvanlar alemiMese collerde ozunemexsus xususi heyvan novleri yoxdur Tipik olaraq col novleri Sunbulqiran Marmot Dovdaq col qartali ve s Burada adeten mese numayendelerine de Sincab Dele Sigin rastlanilir Novlerin terkibi cenubdan simala hereket ederken sehradan meseye deyisir QorunmasiMese colun tebii menzereleri esasen munbit torpaqlar sebebinden cox guclu ve uzun muddet antropogen tesire meruz qalmisdir Mese col erazisinin cox hissesi sumlanib ve kend teserrufatinda intensiv istifade olunur Megafauna demek olar ki mehv edilir Mese collerin qorunmasi ve oyrenilmesi ucun milli parklar ve qoruqlar salinmisdir Privoljsk mese colu Qalicya Qora Voronin Tebiet Qorugu ve s IstinadlarBlinnikov Mikhail A geography of Russia and its neighbors Guilford Press 2011 44 ISBN 9781606239339 Martynenko A B The steppe insect fauna in the Russian Far East Myth or reality Entomological Review ingilis 87 2 2007 04 01 148 155 doi 10 1134 S0013873807020030 ISSN 1555 6689 South Siberian forest steppe Ecoregions WWF World Wildlife Fund ingilis 2021 10 27 tarixinde Istifade tarixi 2019 08 13 Forest Steppe an overview ScienceDirect Topics www sciencedirect com 2022 06 14 tarixinde Istifade tarixi 2019 08 13 On the Southern Border of the Forest and Forest Steppe Cultures in the Urals in the Ist Millennium BC ResearchGate ingilis Istifade tarixi 2019 08 13