Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Mehtər türk adətlərində bir şənlik aləti deyil, əzəmətin, ehtişamın və görkəmliliyin bir işarəsidir. Dövlətin böyüklüyünə işarədir və təbillərin vurulması ilə çalınır. Türklərin dövlət anlayışında xalqın bütünlüyü, dövlətin ucalığı kimi anlayışlar çox önəmlidir. Bu inanc və adətlər, İslamdan əvvəlki türk dövlətlərində, Səlcuq və Osmanlı dövlətlərində də kiçik dəyişikliklərlə özünə yer alıb.
Burada üç önəmli simvol var: Otağ adlanan xaqanın və ya baş komandanın olduğu yer. Bu bir savaş işarəsi olaraq qiymətləndirilir, çünki otağ yalnız savaşlarda qurulur. Xaqanın köçü adlanan böyük təbil xaqanlıq otağının önündə qoyulur və istifadəsi yalnız xaqana aiddir. Xaqanlıq mehtəri isə bayrağın altında və otağın önündə əsgərləri ürəkləndirmək üçün çalınan musiqi toplusudur.
Bayraq və mehtər türk dövlətində biri-birindən ayrılmaz çox önəmli əşyalardır. Mehtərin çalınması ilə otağdan çıxılır və savaşa başlamaq üçün ilk addımlar atılır. Türklərin Orta Asiya adətlərində dövlət başçısı olan xaqanın otağı önündə qoyulan böyük təbilin və kösün günün müəyən zamanlarında çalınaraq gücünü göstərməsinə "Növbət döymə" ya da "vurma" deyilir. Növbət döymək dövlət başçısı olan xaqanın gücünü dosta, düşmənə göstərməsi və xüsusi ilə düşmənin ürəyinə qorxu salan şəkildə həyata keçrilməsi idi. Osmanlı dövlətində bayraqla birgə müqəddəs bir varlıq halında yaşadılan mehtər müstəqilliyin, dövlət varlığının önəmli göstəricisi olmaqla yanaşı, meydan savaşlarında, qala mühasirələrində, dəniz savaşlarında düşmənə hücum etmək ərəfəsində çıxardığı səslə əsgərləri şövqləndirir, ordunun əhval-ruhiyyəsini yüksəldir, düşməni ruhdan salır, onun sıralarının pozulmasına səbəb olurdu. Meydan döyüşündə tək bir xaqanlıq kösü də ümumi mehtəri əvəz edə bilirdi. Hücum və müdafiələri xaqanlıq kösü müəyyənləşdirir, təbil və gərənaylardan ibarət olan mehtər savaşda ordunu istiqamətləndirirdi. Döyüşdə məğlubiyət mehtərin ələ keçrilməsi ilə müəyyənləşirdi. Bu vəziyyətdə ən çətin döyüşlər bayraq və mehtər ətrafında olurdu.
Aydın görünür ki, mehtər döyüş meydanında sadəcə musiqi toplusu demək deyildi, o eyni zamanda silahlı birliklərin mühüm tərkib hissəsi idi. Lakin sülh dövründə onun musiqi tərəfi daha çox önə çıxırdı. Sülh dövründə mehtər xaqanın hakimiyyətinin və dövlət həyatının davam etdiyinin bir göstəricisi idi.
Osmanlı mehtərində zurna, boru, gərənay və nəfəsli mehter tütəyi, kbs, təbil, nağara və çovğan kimi zərb alətləri yer alırdı. "Tabl ü alem-i həssa" adlandırılan və ən böyük mehtər olan padişah mehtər grupu doqquz qatdan ibarət idi. Bunun mənası hər çalğı alətindən 9 ədəd olması demək idi. Bu say sonradan 12, 16-ya qədər artmışdı.
Padişahdan başqa vəziri əzəmin (baş nazirin) qübbə vəzirlərinin (kabinet üzvlərinin) dəftərdar və rəmis ül küttabın (maliyyə və xarici işlər nazirlərinin) mehterxanaları olduğu kimi, ölkənin müxtəlif əyalətlərində və qalalarında mehter dəstələri fəaliyyət göstərirdi.
Mehterin təsir gücü avropalılar tərəfindən də yüksək qiymətləndirilmiş və mehter nümunə kimi götürülərək müxtəlif Avropa ölkələrində əsgəri musiqi bölmələri yaradılmışdır. Qlak, Motsart, Bethoven kimi bəstəkarlar mehterdən təsirlənərək musiqilər bəstələmişlər.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mehter turk adetlerinde bir senlik aleti deyil ezemetin ehtisamin ve gorkemliliyin bir isaresidir Dovletin boyukluyune isaredir ve tebillerin vurulmasi ile calinir Turklerin dovlet anlayisinda xalqin butunluyu dovletin ucaligi kimi anlayislar cox onemlidir Bu inanc ve adetler Islamdan evvelki turk dovletlerinde Selcuq ve Osmanli dovletlerinde de kicik deyisikliklerle ozune yer alib Burada uc onemli simvol var Otag adlanan xaqanin ve ya bas komandanin oldugu yer Bu bir savas isaresi olaraq qiymetlendirilir cunki otag yalniz savaslarda qurulur Xaqanin kocu adlanan boyuk tebil xaqanliq otaginin onunde qoyulur ve istifadesi yalniz xaqana aiddir Xaqanliq mehteri ise bayragin altinda ve otagin onunde esgerleri ureklendirmek ucun calinan musiqi toplusudur Bayraq ve mehter turk dovletinde biri birinden ayrilmaz cox onemli esyalardir Mehterin calinmasi ile otagdan cixilir ve savasa baslamaq ucun ilk addimlar atilir Turklerin Orta Asiya adetlerinde dovlet bascisi olan xaqanin otagi onunde qoyulan boyuk tebilin ve kosun gunun mueyen zamanlarinda calinaraq gucunu gostermesine Novbet doyme ya da vurma deyilir Novbet doymek dovlet bascisi olan xaqanin gucunu dosta dusmene gostermesi ve xususi ile dusmenin ureyine qorxu salan sekilde heyata kecrilmesi idi Osmanli dovletinde bayraqla birge muqeddes bir varliq halinda yasadilan mehter musteqilliyin dovlet varliginin onemli gostericisi olmaqla yanasi meydan savaslarinda qala muhasirelerinde deniz savaslarinda dusmene hucum etmek erefesinde cixardigi sesle esgerleri sovqlendirir ordunun ehval ruhiyyesini yukseldir dusmeni ruhdan salir onun siralarinin pozulmasina sebeb olurdu Meydan doyusunde tek bir xaqanliq kosu de umumi mehteri evez ede bilirdi Hucum ve mudafieleri xaqanliq kosu mueyyenlesdirir tebil ve gerenaylardan ibaret olan mehter savasda ordunu istiqametlendirirdi Doyusde meglubiyet mehterin ele kecrilmesi ile mueyyenlesirdi Bu veziyyetde en cetin doyusler bayraq ve mehter etrafinda olurdu Aydin gorunur ki mehter doyus meydaninda sadece musiqi toplusu demek deyildi o eyni zamanda silahli birliklerin muhum terkib hissesi idi Lakin sulh dovrunde onun musiqi terefi daha cox one cixirdi Sulh dovrunde mehter xaqanin hakimiyyetinin ve dovlet heyatinin davam etdiyinin bir gostericisi idi Osmanli mehterinde zurna boru gerenay ve nefesli mehter tuteyi kbs tebil nagara ve covgan kimi zerb aletleri yer alirdi Tabl u alem i hessa adlandirilan ve en boyuk mehter olan padisah mehter grupu doqquz qatdan ibaret idi Bunun menasi her calgi aletinden 9 eded olmasi demek idi Bu say sonradan 12 16 ya qeder artmisdi Padisahdan basqa veziri ezemin bas nazirin qubbe vezirlerinin kabinet uzvlerinin defterdar ve remis ul kuttabin maliyye ve xarici isler nazirlerinin mehterxanalari oldugu kimi olkenin muxtelif eyaletlerinde ve qalalarinda mehter desteleri fealiyyet gosterirdi Mehterin tesir gucu avropalilar terefinden de yuksek qiymetlendirilmis ve mehter numune kimi goturulerek muxtelif Avropa olkelerinde esgeri musiqi bolmeleri yaradilmisdir Qlak Motsart Bethoven kimi bestekarlar mehterden tesirlenerek musiqiler bestelemisler