Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mod və Mahaut kimi tanınan Enolu Matilda (fr. Mathilde de Hainaut; 30 noyabr 1293 – 1331, Aversa) — 1316–1321-ci illərdə Axey şahzadəsi olmuş qadın. O, 1289–1297-ci illərdə Axeyin hökmdarları olan Villarduenli İzabella və Floris de Enonun yeganə övladı idi. 1297-ci ildə Florisin ölümündən sonra, İzabella 1300-cü ildə Savoylu Filipplə yenidən evlənənə qədər təkbaşına hökmranlıq etməyə davam etdi. Neapol Kralı II Karlla edilən razılaşmalara görə, İzabellanın onun razılığı olmadan evlənməsinə icazə verilmədi və Filipp Kralın işində kifayət qədər iştirak edə bilmədi. Epirə qarşı döyüşlərdə, Karl 1307-ci ildə Axey hüquqlarını ləğv etdi. Cəmi on dörd yaşında olan Matilda, varisi kimi iddiasını irəli sürməyə çalışdı, lakin məhkəmə icraçısı Müqəddəs III Nikolay Ömər tərəfindən rədd edildi, əvəzində Neapoldan əmr gözləməyi seçdi. Qısa müddət sonra Karl sevimli oğlu Filippi Tarantodakı Axeyin yeni şahzadəsi təyin etdi.
| Matilda | |
|---|---|
| fr. Mathilde | |
| Doğum tarixi | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Aversa |
| Həyat yoldaşları | II Gi de la Roş (1300-1308) Burqundiyalı Lüdovik (1313-1316) Hyu de la Paliss (1320-1321) |
| Atası | Floris de Eno |
| Anası | İzabella de Villarduen |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarantolu Filipp Yunanıstanda az vaxt keçirdi və Matildanın əri II Gi de la Roşu məhkəmə icraçısı təyin etdi. Gi bu vəzifədə uzun sürmədi, 1308-ci ildə öldü. Sonra Matilda Tarantolu Filipp tərəfindən böyük oğlu Tarantolu Karlla nişanlandı. 1313-cü ildə bu nişan kəsildi və Matilda, əvvəllər Burqundiya hersoqu V Hyu ilə nişanlı olan Valoisli Ketrin ilə evləndiyi üçün Tarantolu Filippə görə Burqundiya ailəsinə təzminat olaraq Burqundiyalı Lüdovik ilə evləndi. Tarantolu Filipp də Axeyə hökmranlığından imtina etdi və Matilda və Lüdovikə Axey Knyazlığını bəxş etdi. Onlar yeni domenlərinə getməzdən əvvəl Axey 1315-ci ildə Mayorka qəsbçisi Ferdinand tərəfindən ələ keçirildi. Matilda və Lüdovik 1316-cı ilin əvvəlində Axeyə endi və Manolada döyüşündə Ferdinandın məğlubiyyətindən və ölümündən sonra knyazlığın nəzarətini təmin etdilər. Onların birgə hakimiyyəti uzun sürmədi; Lüdovik bir aydan az vaxt sonra öldü, Matilda ikinci dəfə dul qaldı.
Neapolun yeni Kralı Robert Matildanın qeyri-müəyyən mövqeyindən istifadə edərək knyazlığı ailəsinə qaytarmaq istəyirdi. 1317-ci ildə o, Matildaya qardaşı Qravinalı İohann ilə evlənməyi təklif etdi. Matilda üçüncü siyasi evliliyə girmək istəmədiyi üçün imtina etdi. 1318-ci ildə Robertin emissarları şahzadəni qaçıraraq zorla Neapola gətirirlər. O, İohann ilə nikah mərasimindən keçmək məcburiyyətində qaldı, lakin onu əri kimi tanımaqdan imtina etdi. 1321-ci ildə Matilda, Robertə itaət etməyi və İohanna evlənməyi əmr edən Papa XXII İohannın qarşısında mühakimə edildi, lakin o, yenə də imtina etdi. Daha sonra Matilda cəngavər Hyu de la Paliss ilə gizli evləndiyini etiraf etdi. Onu İohann ilə evləndirmək üçün daha cəhdlər edilmədi, lakin Robert Axeyi razılığını almadan evləndiyi üçün onu nəzarətindən çıxara bilərdi. Robert həm də Hyunun həyatına qəsd etməsi və Matildanın onun ortağı olması barədə hekayə uydurmuş və bunu şahzadəni həbs etmək üçün bəhanə etmişdir. Matilda həyatının qalan hissəsini əvvəlcə Neapoldakı Kastel-dell-Ovoda, sonra isə Aversada məhbus kimi keçirdi və 1331-ci ildə orada öldü.
Ailəsi və erkən həyatı
Ailə və Axey-Neapol siyasəti
1293-cü ilin noyabrında anadan olan Enolu Matilda 1289–1297-ci illərdə Axey Knyazlığını birlikdə idarə edən Villarduenli İzabella və Enolu Florensin yeganə övladı idi. Matildanın anası Villarduenli Uilliamın (Axey şahzadəsi; 1286–1286) böyük qızı idi. 1278-ci ildə Uilyamın ölümü Villarduen ailəsinin kişi nəslini yox etdi. Neapol Kralı I Karlın kiçik oğlu İzabella ilə Siciliyadan olan Filipp arasındakı nikahın bir hissəsi olaraq, Uilyam, İzabella və Filippin uşaqları olmasa belə, Karl və Karlın nəsilinin varisi kimi tanındı. Filipp Karldan əvvəl vəfat etdi və uşaqsız öldü, bu o demək idi ki, Karl 1278-ci ildə Uilyamdan sonra heç bir alternativ olmadan şahzadə oldu. 1289-cu ilə qədər I Karlın oğlu və varisi Kral II Katl iqtisadi cəhətdən yoxsul və siyasi cəhətdən qarışıq Axeyə rəhbərlik edirdi. Bəzi yerli baronların məsləhəti ilə o, İzabella və Florensin nikahını təşkil etdi və knyazlığı öz vassalı olaraq onlara verdi. II Karlın yeganə şərti o idi ki, Florens ölərsə, İzabella və ya hər hansı qızları Kralın razılığı olmadan yenidən evlənməməlidirlər: əgər evlənsələr, knyazlıq yenidən Krala dönməli idi.
1297-ci ilin əvvəlində Florensin ölümündən sonra Matildanın anası knyazlığın yeganə hökmdarı oldu. Atasının ölümü zamanı Matildanın üç yaşı var idi. Evlilik ittifaqı yaratmaqla knyazlığı qorumaq üçün gənc şahzadə tezliklə yetkinlik yaşına çatmış Afina hersoqu II Gi de la Roş ilə evləndi. Üç yaşlı Matilda Afinaya göndərildi, lakin II Karl bu evliliyi qəbul etmədi və 3 iyul 1299-cu ildə Matildanın Kralın razılığı olmadan evlənməsinə icazə verilmədiyini xatırlatdı və onun Axeyq geri göndərilməsini əmr etdi. İzabella və Gi artıq Papa VIII Bonifasa müraciət etmişdilər, çünki İzabella və Ginin anası Yelena Angelina Komnina əmiuşağı idilər. Papa 9 avqust 1299-cu ildə evliliyə icazə verdikdən sonra II Karl bunu dayandırmaq üçün çox az şey edə bildi və Kral da 20 aprel 1300-cü ildə razılığını verdi.
İzabella uzun müddət dul qalmadı: 1300-cü ildə o, Romada igid cəngavər sayılan Savoylu Filipp ilə görüşdü (baxmayaraq ki, danışıqlar bir müddətdir gedirdi) və az sonra onunla evləndi. Evliliyi Papa VIII Bonifas dəstəkləyib. II Karl əvvəlcə etiraz etsə də, İzabella və Florens ilə 1289-cu il müqaviləsinə müraciət etməyə çalışsa da, o, sonda razılaşdı və istəksizcə Filippi Axey şahzadəsi kimi qoydu. Karl və Filipp arasında yaxşı bir başlanğıc olmayan münasibətlər, Filippin Epir despotluğuna qarşı müharibələrində padşahlara kömək etmək istəməməsi və bəzən açıq şəkildə imtina etməsi səbəbindən illər keçdikcə pisləşdi. Nəticədə, Karl təkcə İzabella ilə Filipp arasında onun razılığı olmadan baş vermiş evliliyə deyil, həm də Filippin feodal qanunlarını pozmasına etiraz etmək qərarına gəldi və beləliklə, 1307-ci ildə həm Filipp, həm də İzabellanın knyazlıq hüquqlarını ləğv etdi. Filipp bunu qabaqcadan görmüşdü və qısa müddət əvvəl ailəsinin İtaliyadakı torpaqlarına qaçaraq, məhkəmə icraçısı Müqəddəs III Nikolay Omeri məsul tutmuşdu.
Axeyə varis seçimi
Anası və ögey atasının səlahiyyətdən alınmasından sonra, təxminən on dörd yaşında olan Matilda, özü üçün knyazlıq iddiası etməyə çalışdı, lakin Nikolay ondan imtina etdi və əvəzində Karlın əmrlərini gözləməyi seçdi. Matildanın əri II Gi qəzəbləndi və qisas almaq üçün Nikolayın əlində olan Fivı şəhərinin bi hissəsini ələ keçirdi. Karl Matildanın iddiasına məhəl qoymadı və əvəzində knyazlığı kiçik oğullarının sevimlisi Tarantolu Filippə verdi. İzabella və Savoyalı Filippin Axeyi geri qaytarmağa cəhd etməmələrini təmin etmək üçün Karl və oğlu onlara kompensasiya olaraq İtaliyada, Fuçino gölünün sahilində Alba tayını təklif edərək onlara rüşvət verdilər. İzabella könülsüz şəkildə bu şərtləri qəbul etməyə məcbur oldu və çox keçmədən, 1312-ci ildə vəfat etdi. Onun 1311-ci ildə yazdığı vəsiyyətnamədə Axeyin ləğvi açıq şəkildə rədd edildi və bir neçə qala istisna olmaqla, Matilda "bütün Axeyim varisi" olaraq təyin olundu. İzabella Matildanı öz bacısı Villarduenli Marqaretinə tapşırdı. Tarantolu Filipp Axeydə uzun müddət qalmadı, Epirə qarşı uğursuz kampaniya apardıqdan sonra oradan ayrıldı və sonra Neapola qayıtdı. Məhkəmə icraçısı olaraq (ondan əvvəl Nikolay ilə faktiki olaraq regent kimi) o, Matildanın əri Gini adlandırdı. Axeyin faktiki hökmdarı kimi Ginin mövqeyi onun Matilda ilə evlənməsi, müəyyən sülalə legitimliyi verməsi və bu məqamda Yunanıstanın ən qüdrətli feodal ağası olması ilə möhkəmləndi.
Gi uzun müddət bu vəzifədə qala bilmədi, çünki o, 8 oktyabr 1308-ci ildə xəstəlikdən öldü, nəslinin sonuncusu, gənc Matildanı dul etdi. Matildanın Axey iddiasını özünə qarşı tətbiq etməyə çalışmamasını təmin etmək üçün Tarantolu Filipp onu böyük oğlu Tarantolu Karla nişanladı.
Tarantolu Filippin Axey şahzadəsi kimi fəaliyyəti qısa oldu. 1313-cü ildə o, Latın İmperatriçası titullu Yekaterina Valua ilə evləndi. Evliliklərinə qədər Yekaterina Burqundiya Kralı V Hyu ilə nişanlanmışdı, lakin Papa V Klimentin razılığı ilə bu nişan kəsildi. Hyunun anası (Hyunun özü o zaman azyaşlı idi) Fransalı Aqnes yalnız Yekaterina (o da uşaq idi) şahidlər qarşısında Hyunun "ehtiyacları qarşılamaq" üçün kifayət qədər güclü olmadığını irəli sürərək Filippi üstün tutduğuna and içdikdən sonra nişanı dayandırmağı qəbul etdi. Burqundiya ailəsini kompensasiya etmək üçün Hyunun kiçik qardaşı Burqundiyalı Lüdovik ilə Tarantolu Karlla nişanı pozulan Matilda arasında nikah bağlandı. Matilda və Lüdovik evləndikdən sonra, ehtimal ki, 29 iyul 1313-cü ildə Tarantolu Filipp, Axey üzərindəki bütün hüquqlarından imtina edərək, onları Matilda və Lüdovikə verdi və öz növbəsində, Yekaterina ilə evliliyi ilə titulu Latın İmperatoru oldu.
Malyorkalı Ferdinanda qarşı müharibə
Təəssüf ki, Matildanın əri Lüdovik Yunanıstana səyahətində gecikdi, 1315-ci ilin mayında qardaşı Hyunun erkən ölümünə hazırlaşmaq və onunla məşğul olmaq üçün 1316-cı ilə qədər Burqundiyada qalmalı oldu. Bu arada, knyazlıqda öz mövqelərinə rəqib iddiaçılar meydana çıxdı. Matildanın xalası, Villarduen sülaləsinin yaşayan sonuncu üzvü Villarduenli Marqaret knyazlığı özünə iddia etdi. Marqaret öz iddiasını atası Uilyamın ehtimal edilən vəsiyyətinə əsaslandırdı və bu, İzabellanın uşaqsız ölməsi halında Marqaretin knyazlığı miras alacağını ifadə etdi. Bu sənədin saxta olduğu güman edildiyindən və hər halda hələ də Matildanı varis elan etdiyindən, həm Neapol Krallığı, həm də knyazlıqdakı feodallar Marqaretin iddiasını rədd etdilər. Dəstək toplamaq üçün Marqaret qızı İzabellanı Sabranlı Kataloniya şahzadəsi Mayorkalı Ferdinandla evləndirdi. Qızının cehizi olaraq, Marqaret Ferdinanda Axey iddiasını verdi. Bundan qəzəblənən Axey lordları Marqaretin Xlemutsidəki qalasına hücum etdilər və şahzadə olmaq istədiyini ləğv etdilər. Marqaret 1315-ci ildə həbsxanada öldü. Sabranlı İzabella cəmi iki ay sonra öldü, lakin o və Ferdinandın Xayme adlı oğlu var idi və Ferdinand iddialarını həyata keçirmək niyyətində idi.
1315-ci ilin yayında Ferdinand və 500 atlı əsgərdən və xeyli sayda piyadadan ibarət ordusu Qlarentsa yaxınlığına endi və onu dayandırmaq üçün yığılmış kiçik bir ordunu məğlub etdi. Bundan sonra Qlarentsa vətəndaşları onu Axeyin yeni şahzadəsi elan etdilər. Ferdinand əvvəlcə müvəffəqiyyət qazandı, bir neçə qalaları ələ keçirdi və öz sikkələrini zərb etdi və 1316-cı ilin əvvəllərində knyazlığın əksəriyyətinə nəzarət etdi. Matilda və Lüdovik tezliklə miraslarını tələb etmək üçün gəldilər. Matilda 1.000 nəfərlik Burqundiya ordusunun müşayiəti ilə Burqundiyadakı Marseldən birbaşa Navarinoya səyahət edərək birinci gəldi. Navarinoda o, Patra arxiyepiskopu və Naks hersoqu I Uilyam Sanudonun öz təşəbbüsü ilə bağlı dəstəyini aldı. Məhkəmə icraçısı Nikolas le Mur da müxtəlif baronlarla birlikdə dəstəyini vəd etməyə gəldi. Tezliklə Matildanın qoşunları Ferdinandın ordusu ilə baha başa gələn Pikotin döyüşündə iştirak etdilər və burada Ferdinand qalib gəldi.
Tezliklə Lüdovik öz Burqundiya əsgərləri kontingenti və Kefaloniya qrafı I İohann Orsini tərəfindən göndərilən qoşunların müşayiəti ilə Axeyə gəldi. Lüdovik Mistra Bizans qubernatoru Mixail Kantakuzin ilə ittifaq qurduqdan sonra tezliklə daha da güclənən daha böyük qüvvəni məğlub edə bilməyən Ferdinand Afina və Mayorkadan kömək istədi. Ferdinand 5 iyul 1316-cı ildə Manolada döyüşündə Lüdovik tərəfindən tam məğlub edildiyi üçün heç bir əlavə qüvvə almadı. Ferdinand ya döyüş zamanı atından yıxıldıqdan sonra öldürüldü, ya da döyüşdən sonra yoldaşları ilə mübahisə zamanı pusquya düşdükdən sonra başı kəsildi.
Axey şahzadəsi fəaliyyəti
Hakimiyyəti
Qalib Matilda və Lüdovik Ferdinand üzərində qazandıqları qələbədən uzun müddət sevinə bilməyəcəklər. Knyazlığın mübahisəsiz hökmdarı olduqdan bir ay keçməmiş Lüdovik öldü. Bəzi müasirləri, Kefaloniyalı I İohann Orsininin zəhərlə ölümünün arxasında olduğundan şübhələnirdilər, baxmayaraq ki, onun hansı motivi olacağı bəlli deyil. Hər halda, Lüdovikin ölümü 23 yaşlı və iki dəfə dul qalmış Matildanı bir aydan az əvvəl vətəndaş müharibəsi nəticəsində parçalanmış Axeyin yeganə hökmdarı olaraq tərk etdi. O, həmçinin düşmənlərin əhatəsində idi; Bizans İmperiyası böyük həvəslə bütün yarımadanı geri almaq istəyirdi və indi Kataloniya hakimiyyəti altında olan Afina Hersoqluğu Neapol angevinlərinə qarşı düşmənçilik edirdi.
Matildanın qeyri-müəyyən mövqeyi aydındır, çünki o, 1317-ci ilin əvvəllərində öz vassallarını, Evbeya baronlarını Kataloniya şirkətinin işğalından qorumaq üçün öz qoşunlarından heç birini göndərə bilmədi. Bununla belə, o, Venesiya Respublikasından yardım istədi, o, Evbeyaya iyirmi döyüş gəmisi göndərməklə cavab verdi və Matilda katalonları uğurla dəf etdi. Bəzi sənədlər Matildanın Evbeyanı Venesiyaya verməyi düşündüyünü göstərir.
Qravinalı İohann ilə evlənməkdən imtinası
Neapolun yeni Kralı II Karlın oğlu Robert, Matildanın qeyri-müəyyən mövqeyində fürsət gördü. Tarantolu Filipp yalnız üç il əvvəl knyazlıqdan imtina etməsinə baxmayaraq, Robert ailəsini yenidən Axey taxtına oturtmağı planlaşdırırdı. Robertin sadə planı sadəcə kiçik qardaşı Qravinalı İohannı Matilda ilə evləndirmək idi. 1317-ci ildə Matilda üçüncü siyasi evliliyə girmək istəməyərək təklifi rədd etdi. Bundan sonra Robert öz emissarlarını Matildanı zorla Neapola gətirmək üçün göndərdi. 1318-ci ildə Robert onu İohann ilə nikah mərasimindən keçməyə məcbur etdi, bundan sonra İohann dərhal Axey şahzadəsi titulunu aldı. Mərasimə və İohannın titul almasına baxmayaraq, Matilda İohannı əri kimi tanımaqdan imtina etməyə davam etdi. İohannın Axey hökmranlığını qanuniləşdirmək səylərinin bir hissəsi olaraq, Robert, 13 iyun 1318-ci ildə Matildanı İohannı əri kimi tanımaq və onun knyazlıq hüquqlarını imzalamaq arasında seçim etməyə məcbur etdi. Matildanın hüquqlarına edilən bu özbaşına müdaxilə, qaynı, Burqundiyadan olan IV Edin (Lüdovikin təyin edilmiş varisi idi) onun adından etiraz etməsinə səbəb oldu və o, yardım üçün Venesiya Respublikasına müraciət etdi, lakin Venesiya heç nə etmədi və Ed tezliklə onun iddialarını satın alan Tarantolu Filipp tərəfindən susduruldu. Matildaya Romaya ziyarətə getməyə icazə verilsə də, Robert onun əlindən qaçmaması üçün onu daim nəzarətdə saxlayırdı.
Çarəsiz və müttəfiqləri olmayan Matilda 1321-ci ildəAvinyona aparıldı və Robertə itaət etməyi və Qravinalı İohann ilə evlənməyi əmr edən Papa XXII İohannın qarşısında mühakimə edildi. Papanın qarşısında belə Matilda meydan oxuyaraq İohannla evlənməkdən imtina etdi, bu dəfə çox bağlı olduğu Burqundiya cəngavəri Hyu de la Paliss ilə artıq gizli şəkildə evləndiyini bildirdi. Bu gizli evlilik onun Neapolda qaçırılması ilə Avinyona gəlişi arasında (1318–1321) baş vermişdi. Hyu, ehtimal ki, 1316-cı ildə əri ilə birlikdə Axeyə səyahət edən cəngavərlər arasında idi. Bu, onu İohannı əri kimi tanımaqdan azad etsə də, onların "nişanı" pozuldu, Robert gizli nikahdan knyazlığı ondan geri almaq üçün bəhanə kimi istifadə etdi. Əsas kimi Robert, Matildanın valideynləri ilə 1289-cu ildə bağlanmış müqaviləyə işarə etdi ki, o, Neapol Kralının razılığı olmadan yenidən evlənməyəcək. İstədiyi nəticə üçün Robert 1322-ci ilin sentyabrında Hyu de la Palissin onu öldürməyə çalışdığı və Matildanın cinayətdə olduğu barədə bir hekayə də uydurdu. Beləliklə, Matilda nəinki taxtdan salındı, həm də xəyali bir cinayətə görə həbs edildi. 5 yanvar 1322-ci ildə papa məhkəməsində keçirilən mərasimdə Qvarinalı İoann nəhayət Robert tərəfindən rəsmi olaraq Axey şahzadəsi kimi tanındı.
Həbsi, sonrakı həyati və ölümü
Matilda Neapoldakı Kastel-dell-Ovo ada qalasında həbs edildi. Hyu de la Paliss artıq 1321-ci ilin sonlarında vəfat etdi. 1324-cü ildə Matildanın əmisi oğlu Eno qrafı I Uilyam Robertə onun azad edilməsi üçün 100.000 livr təklif etdi, lakin ona məhəl qoyulmadı. 1325-ci ildə Fransa Kralı IV Çarlz da müdaxilə etməyə cəhd etdi və onun adından xahiş etdi. Robert buna da məhəl qoymadı. 1328-ci ildə Matilda Kastel-dell-Ovodan Neapol yaxınlığındakı Aversa şəhərinə köçürüldü.
Matilda 1331-ci ildə cəmi 38 yaşında məhbus kimi öldü. Onun dəfn xərcləri Robert tərəfindən ödənildi və o, Neapoldakı ailə torpağında dəfn edildi. Matilda, Axey Knyazlığını idarə edən Villarduenli I Joffruanın sonuncu nəsip nümayəndəsi idi, onun 1321-ci ildə devrilməsi və 1331-ci ildə ölümü onun ana sülaləsinin nəslinin və Yunanıstandakı hakimiyyətinin sonunu qeyd etdi. Çoxlu evliliklərinə baxmayaraq, uşaqsız vəfat etdiyinə görə, Matilda ölüm döşəyində olan köhnə rəqibi Mayorka Ferdinandının oğlu olan əmisi oğlu Xeymeni varisi olaraq təyin etdi. Son siyasi hərəkəti olaraq, o, Robert və Qravinalı İohannı ailəsinin nəslindən çox, ona qarşı döyüşdüyü qəsbkarın nəslini tanımağı seçdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-06.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-06.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-06.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-06.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-06.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-06.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-06.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-06.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mod ve Mahaut kimi taninan Enolu Matilda fr Mathilde de Hainaut 30 noyabr 1293 1331 Aversa 1316 1321 ci illerde Axey sahzadesi olmus qadin O 1289 1297 ci illerde Axeyin hokmdarlari olan Villarduenli Izabella ve Floris de Enonun yegane ovladi idi 1297 ci ilde Florisin olumunden sonra Izabella 1300 cu ilde Savoylu Filipple yeniden evlenene qeder tekbasina hokmranliq etmeye davam etdi Neapol Krali II Karlla edilen razilasmalara gore Izabellanin onun raziligi olmadan evlenmesine icaze verilmedi ve Filipp Kralin isinde kifayet qeder istirak ede bilmedi Epire qarsi doyuslerde Karl 1307 ci ilde Axey huquqlarini legv etdi Cemi on dord yasinda olan Matilda varisi kimi iddiasini ireli surmeye calisdi lakin mehkeme icracisi Muqeddes III Nikolay Omer terefinden redd edildi evezinde Neapoldan emr gozlemeyi secdi Qisa muddet sonra Karl sevimli oglu Filippi Tarantodaki Axeyin yeni sahzadesi teyin etdi Matildafr MathildeDogum tarixi 30 noyabr 1293Vefat tarixi 1331Vefat yeri AversaHeyat yoldaslari II Gi de la Ros 1300 1308 Burqundiyali Ludovik 1313 1316 Hyu de la Paliss 1320 1321 Atasi Floris de EnoAnasi Izabella de VillarduenFealiyyeti siyasetci Vikianbarda elaqeli mediafayllar Tarantolu Filipp Yunanistanda az vaxt kecirdi ve Matildanin eri II Gi de la Rosu mehkeme icracisi teyin etdi Gi bu vezifede uzun surmedi 1308 ci ilde oldu Sonra Matilda Tarantolu Filipp terefinden boyuk oglu Tarantolu Karlla nisanlandi 1313 cu ilde bu nisan kesildi ve Matilda evveller Burqundiya hersoqu V Hyu ile nisanli olan Valoisli Ketrin ile evlendiyi ucun Tarantolu Filippe gore Burqundiya ailesine tezminat olaraq Burqundiyali Ludovik ile evlendi Tarantolu Filipp de Axeye hokmranligindan imtina etdi ve Matilda ve Ludovike Axey Knyazligini bexs etdi Onlar yeni domenlerine getmezden evvel Axey 1315 ci ilde Mayorka qesbcisi Ferdinand terefinden ele kecirildi Matilda ve Ludovik 1316 ci ilin evvelinde Axeye endi ve Manolada doyusunde Ferdinandin meglubiyyetinden ve olumunden sonra knyazligin nezaretini temin etdiler Onlarin birge hakimiyyeti uzun surmedi Ludovik bir aydan az vaxt sonra oldu Matilda ikinci defe dul qaldi Neapolun yeni Krali Robert Matildanin qeyri mueyyen movqeyinden istifade ederek knyazligi ailesine qaytarmaq isteyirdi 1317 ci ilde o Matildaya qardasi Qravinali Iohann ile evlenmeyi teklif etdi Matilda ucuncu siyasi evliliye girmek istemediyi ucun imtina etdi 1318 ci ilde Robertin emissarlari sahzadeni qaciraraq zorla Neapola getirirler O Iohann ile nikah merasiminden kecmek mecburiyyetinde qaldi lakin onu eri kimi tanimaqdan imtina etdi 1321 ci ilde Matilda Roberte itaet etmeyi ve Iohanna evlenmeyi emr eden Papa XXII Iohannin qarsisinda muhakime edildi lakin o yene de imtina etdi Daha sonra Matilda cengaver Hyu de la Paliss ile gizli evlendiyini etiraf etdi Onu Iohann ile evlendirmek ucun daha cehdler edilmedi lakin Robert Axeyi raziligini almadan evlendiyi ucun onu nezaretinden cixara bilerdi Robert hem de Hyunun heyatina qesd etmesi ve Matildanin onun ortagi olmasi barede hekaye uydurmus ve bunu sahzadeni hebs etmek ucun behane etmisdir Matilda heyatinin qalan hissesini evvelce Neapoldaki Kastel dell Ovoda sonra ise Aversada mehbus kimi kecirdi ve 1331 ci ilde orada oldu Ailesi ve erken heyatiAile ve Axey Neapol siyaseti 13 cu esrin sonlarinda Yunanistanin cenubunun izahli siyasi xeritesi 1293 cu ilin noyabrinda anadan olan Enolu Matilda 1289 1297 ci illerde Axey Knyazligini birlikde idare eden Villarduenli Izabella ve Enolu Florensin yegane ovladi idi Matildanin anasi Villarduenli Uilliamin Axey sahzadesi 1286 1286 boyuk qizi idi 1278 ci ilde Uilyamin olumu Villarduen ailesinin kisi neslini yox etdi Neapol Krali I Karlin kicik oglu Izabella ile Siciliyadan olan Filipp arasindaki nikahin bir hissesi olaraq Uilyam Izabella ve Filippin usaqlari olmasa bele Karl ve Karlin nesilinin varisi kimi tanindi Filipp Karldan evvel vefat etdi ve usaqsiz oldu bu o demek idi ki Karl 1278 ci ilde Uilyamdan sonra hec bir alternativ olmadan sahzade oldu 1289 cu ile qeder I Karlin oglu ve varisi Kral II Katl iqtisadi cehetden yoxsul ve siyasi cehetden qarisiq Axeye rehberlik edirdi Bezi yerli baronlarin mesleheti ile o Izabella ve Florensin nikahini teskil etdi ve knyazligi oz vassali olaraq onlara verdi II Karlin yegane serti o idi ki Florens olerse Izabella ve ya her hansi qizlari Kralin raziligi olmadan yeniden evlenmemelidirler eger evlenseler knyazliq yeniden Krala donmeli idi 1297 ci ilin evvelinde Florensin olumunden sonra Matildanin anasi knyazligin yegane hokmdari oldu Atasinin olumu zamani Matildanin uc yasi var idi Evlilik ittifaqi yaratmaqla knyazligi qorumaq ucun genc sahzade tezlikle yetkinlik yasina catmis Afina hersoqu II Gi de la Ros ile evlendi Uc yasli Matilda Afinaya gonderildi lakin II Karl bu evliliyi qebul etmedi ve 3 iyul 1299 cu ilde Matildanin Kralin raziligi olmadan evlenmesine icaze verilmediyini xatirlatdi ve onun Axeyq geri gonderilmesini emr etdi Izabella ve Gi artiq Papa VIII Bonifasa muraciet etmisdiler cunki Izabella ve Ginin anasi Yelena Angelina Komnina emiusagi idiler Papa 9 avqust 1299 cu ilde evliliye icaze verdikden sonra II Karl bunu dayandirmaq ucun cox az sey ede bildi ve Kral da 20 aprel 1300 cu ilde raziligini verdi Izabella uzun muddet dul qalmadi 1300 cu ilde o Romada igid cengaver sayilan Savoylu Filipp ile gorusdu baxmayaraq ki danisiqlar bir muddetdir gedirdi ve az sonra onunla evlendi Evliliyi Papa VIII Bonifas destekleyib II Karl evvelce etiraz etse de Izabella ve Florens ile 1289 cu il muqavilesine muraciet etmeye calissa da o sonda razilasdi ve isteksizce Filippi Axey sahzadesi kimi qoydu Karl ve Filipp arasinda yaxsi bir baslangic olmayan munasibetler Filippin Epir despotluguna qarsi muharibelerinde padsahlara komek etmek istememesi ve bezen aciq sekilde imtina etmesi sebebinden iller kecdikce pislesdi Neticede Karl tekce Izabella ile Filipp arasinda onun raziligi olmadan bas vermis evliliye deyil hem de Filippin feodal qanunlarini pozmasina etiraz etmek qerarina geldi ve belelikle 1307 ci ilde hem Filipp hem de Izabellanin knyazliq huquqlarini legv etdi Filipp bunu qabaqcadan gormusdu ve qisa muddet evvel ailesinin Italiyadaki torpaqlarina qacaraq mehkeme icracisi Muqeddes III Nikolay Omeri mesul tutmusdu Axeye varis secimi Matildanin ikinci eri olan Burqundiyali Ludovikin mohuru Anasi ve ogey atasinin selahiyyetden alinmasindan sonra texminen on dord yasinda olan Matilda ozu ucun knyazliq iddiasi etmeye calisdi lakin Nikolay ondan imtina etdi ve evezinde Karlin emrlerini gozlemeyi secdi Matildanin eri II Gi qezeblendi ve qisas almaq ucun Nikolayin elinde olan Fivi seherinin bi hissesini ele kecirdi Karl Matildanin iddiasina mehel qoymadi ve evezinde knyazligi kicik ogullarinin sevimlisi Tarantolu Filippe verdi Izabella ve Savoyali Filippin Axeyi geri qaytarmaga cehd etmemelerini temin etmek ucun Karl ve oglu onlara kompensasiya olaraq Italiyada Fucino golunun sahilinde Alba tayini teklif ederek onlara rusvet verdiler Izabella konulsuz sekilde bu sertleri qebul etmeye mecbur oldu ve cox kecmeden 1312 ci ilde vefat etdi Onun 1311 ci ilde yazdigi vesiyyetnamede Axeyin legvi aciq sekilde redd edildi ve bir nece qala istisna olmaqla Matilda butun Axeyim varisi olaraq teyin olundu Izabella Matildani oz bacisi Villarduenli Marqaretine tapsirdi Tarantolu Filipp Axeyde uzun muddet qalmadi Epire qarsi ugursuz kampaniya apardiqdan sonra oradan ayrildi ve sonra Neapola qayitdi Mehkeme icracisi olaraq ondan evvel Nikolay ile faktiki olaraq regent kimi o Matildanin eri Gini adlandirdi Axeyin faktiki hokmdari kimi Ginin movqeyi onun Matilda ile evlenmesi mueyyen sulale legitimliyi vermesi ve bu meqamda Yunanistanin en qudretli feodal agasi olmasi ile mohkemlendi Gi uzun muddet bu vezifede qala bilmedi cunki o 8 oktyabr 1308 ci ilde xestelikden oldu neslinin sonuncusu genc Matildani dul etdi Matildanin Axey iddiasini ozune qarsi tetbiq etmeye calismamasini temin etmek ucun Tarantolu Filipp onu boyuk oglu Tarantolu Karla nisanladi Tarantolu Filippin Axey sahzadesi kimi fealiyyeti qisa oldu 1313 cu ilde o Latin Imperatricasi titullu Yekaterina Valua ile evlendi Evliliklerine qeder Yekaterina Burqundiya Krali V Hyu ile nisanlanmisdi lakin Papa V Klimentin raziligi ile bu nisan kesildi Hyunun anasi Hyunun ozu o zaman azyasli idi Fransali Aqnes yalniz Yekaterina o da usaq idi sahidler qarsisinda Hyunun ehtiyaclari qarsilamaq ucun kifayet qeder guclu olmadigini ireli surerek Filippi ustun tutduguna and icdikden sonra nisani dayandirmagi qebul etdi Burqundiya ailesini kompensasiya etmek ucun Hyunun kicik qardasi Burqundiyali Ludovik ile Tarantolu Karlla nisani pozulan Matilda arasinda nikah baglandi Matilda ve Ludovik evlendikden sonra ehtimal ki 29 iyul 1313 cu ilde Tarantolu Filipp Axey uzerindeki butun huquqlarindan imtina ederek onlari Matilda ve Ludovike verdi ve oz novbesinde Yekaterina ile evliliyi ile titulu Latin Imperatoru oldu Malyorkali Ferdinanda qarsi muharibe Denye Mayorkali Ferdinandin rehberliyi altinda Axeyde zerb edildi Teessuf ki Matildanin eri Ludovik Yunanistana seyahetinde gecikdi 1315 ci ilin mayinda qardasi Hyunun erken olumune hazirlasmaq ve onunla mesgul olmaq ucun 1316 ci ile qeder Burqundiyada qalmali oldu Bu arada knyazliqda oz movqelerine reqib iddiacilar meydana cixdi Matildanin xalasi Villarduen sulalesinin yasayan sonuncu uzvu Villarduenli Marqaret knyazligi ozune iddia etdi Marqaret oz iddiasini atasi Uilyamin ehtimal edilen vesiyyetine esaslandirdi ve bu Izabellanin usaqsiz olmesi halinda Marqaretin knyazligi miras alacagini ifade etdi Bu senedin saxta oldugu guman edildiyinden ve her halda hele de Matildani varis elan etdiyinden hem Neapol Kralligi hem de knyazliqdaki feodallar Marqaretin iddiasini redd etdiler Destek toplamaq ucun Marqaret qizi Izabellani Sabranli Kataloniya sahzadesi Mayorkali Ferdinandla evlendirdi Qizinin cehizi olaraq Marqaret Ferdinanda Axey iddiasini verdi Bundan qezeblenen Axey lordlari Marqaretin Xlemutsideki qalasina hucum etdiler ve sahzade olmaq istediyini legv etdiler Marqaret 1315 ci ilde hebsxanada oldu Sabranli Izabella cemi iki ay sonra oldu lakin o ve Ferdinandin Xayme adli oglu var idi ve Ferdinand iddialarini heyata kecirmek niyyetinde idi 1315 ci ilin yayinda Ferdinand ve 500 atli esgerden ve xeyli sayda piyadadan ibaret ordusu Qlarentsa yaxinligina endi ve onu dayandirmaq ucun yigilmis kicik bir ordunu meglub etdi Bundan sonra Qlarentsa vetendaslari onu Axeyin yeni sahzadesi elan etdiler Ferdinand evvelce muveffeqiyyet qazandi bir nece qalalari ele kecirdi ve oz sikkelerini zerb etdi ve 1316 ci ilin evvellerinde knyazligin ekseriyyetine nezaret etdi Matilda ve Ludovik tezlikle miraslarini teleb etmek ucun geldiler Matilda 1 000 neferlik Burqundiya ordusunun musayieti ile Burqundiyadaki Marselden birbasa Navarinoya seyahet ederek birinci geldi Navarinoda o Patra arxiyepiskopu ve Naks hersoqu I Uilyam Sanudonun oz tesebbusu ile bagli desteyini aldi Mehkeme icracisi Nikolas le Mur da muxtelif baronlarla birlikde desteyini ved etmeye geldi Tezlikle Matildanin qosunlari Ferdinandin ordusu ile baha basa gelen Pikotin doyusunde istirak etdiler ve burada Ferdinand qalib geldi Tezlikle Ludovik oz Burqundiya esgerleri kontingenti ve Kefaloniya qrafi I Iohann Orsini terefinden gonderilen qosunlarin musayieti ile Axeye geldi Ludovik Mistra Bizans qubernatoru Mixail Kantakuzin ile ittifaq qurduqdan sonra tezlikle daha da guclenen daha boyuk quvveni meglub ede bilmeyen Ferdinand Afina ve Mayorkadan komek istedi Ferdinand 5 iyul 1316 ci ilde Manolada doyusunde Ludovik terefinden tam meglub edildiyi ucun hec bir elave quvve almadi Ferdinand ya doyus zamani atindan yixildiqdan sonra olduruldu ya da doyusden sonra yoldaslari ile mubahise zamani pusquya dusdukden sonra basi kesildi Axey sahzadesi fealiyyetiHakimiyyeti Qalib Matilda ve Ludovik Ferdinand uzerinde qazandiqlari qelebeden uzun muddet sevine bilmeyecekler Knyazligin mubahisesiz hokmdari olduqdan bir ay kecmemis Ludovik oldu Bezi muasirleri Kefaloniyali I Iohann Orsininin zeherle olumunun arxasinda oldugundan subhelenirdiler baxmayaraq ki onun hansi motivi olacagi belli deyil Her halda Ludovikin olumu 23 yasli ve iki defe dul qalmis Matildani bir aydan az evvel vetendas muharibesi neticesinde parcalanmis Axeyin yegane hokmdari olaraq terk etdi O hemcinin dusmenlerin ehatesinde idi Bizans Imperiyasi boyuk hevesle butun yarimadani geri almaq isteyirdi ve indi Kataloniya hakimiyyeti altinda olan Afina Hersoqlugu Neapol angevinlerine qarsi dusmencilik edirdi Matildanin qeyri mueyyen movqeyi aydindir cunki o 1317 ci ilin evvellerinde oz vassallarini Evbeya baronlarini Kataloniya sirketinin isgalindan qorumaq ucun oz qosunlarindan hec birini gondere bilmedi Bununla bele o Venesiya Respublikasindan yardim istedi o Evbeyaya iyirmi doyus gemisi gondermekle cavab verdi ve Matilda katalonlari ugurla def etdi Bezi senedler Matildanin Evbeyani Venesiyaya vermeyi dusunduyunu gosterir Qravinali Iohann ile evlenmekden imtinasi Neapolun yeni Krali II Karlin oglu Robert Matildanin qeyri mueyyen movqeyinde furset gordu Tarantolu Filipp yalniz uc il evvel knyazliqdan imtina etmesine baxmayaraq Robert ailesini yeniden Axey taxtina oturtmagi planlasdirirdi Robertin sade plani sadece kicik qardasi Qravinali Iohanni Matilda ile evlendirmek idi 1317 ci ilde Matilda ucuncu siyasi evliliye girmek istemeyerek teklifi redd etdi Bundan sonra Robert oz emissarlarini Matildani zorla Neapola getirmek ucun gonderdi 1318 ci ilde Robert onu Iohann ile nikah merasiminden kecmeye mecbur etdi bundan sonra Iohann derhal Axey sahzadesi titulunu aldi Merasime ve Iohannin titul almasina baxmayaraq Matilda Iohanni eri kimi tanimaqdan imtina etmeye davam etdi Iohannin Axey hokmranligini qanunilesdirmek seylerinin bir hissesi olaraq Robert 13 iyun 1318 ci ilde Matildani Iohanni eri kimi tanimaq ve onun knyazliq huquqlarini imzalamaq arasinda secim etmeye mecbur etdi Matildanin huquqlarina edilen bu ozbasina mudaxile qayni Burqundiyadan olan IV Edin Ludovikin teyin edilmis varisi idi onun adindan etiraz etmesine sebeb oldu ve o yardim ucun Venesiya Respublikasina muraciet etdi lakin Venesiya hec ne etmedi ve Ed tezlikle onun iddialarini satin alan Tarantolu Filipp terefinden susduruldu Matildaya Romaya ziyarete getmeye icaze verilse de Robert onun elinden qacmamasi ucun onu daim nezaretde saxlayirdi Caresiz ve muttefiqleri olmayan Matilda 1321 ci ildeAvinyona aparildi ve Roberte itaet etmeyi ve Qravinali Iohann ile evlenmeyi emr eden Papa XXII Iohannin qarsisinda muhakime edildi Papanin qarsisinda bele Matilda meydan oxuyaraq Iohannla evlenmekden imtina etdi bu defe cox bagli oldugu Burqundiya cengaveri Hyu de la Paliss ile artiq gizli sekilde evlendiyini bildirdi Bu gizli evlilik onun Neapolda qacirilmasi ile Avinyona gelisi arasinda 1318 1321 bas vermisdi Hyu ehtimal ki 1316 ci ilde eri ile birlikde Axeye seyahet eden cengaverler arasinda idi Bu onu Iohanni eri kimi tanimaqdan azad etse de onlarin nisani pozuldu Robert gizli nikahdan knyazligi ondan geri almaq ucun behane kimi istifade etdi Esas kimi Robert Matildanin valideynleri ile 1289 cu ilde baglanmis muqavileye isare etdi ki o Neapol Kralinin raziligi olmadan yeniden evlenmeyecek Istediyi netice ucun Robert 1322 ci ilin sentyabrinda Hyu de la Palissin onu oldurmeye calisdigi ve Matildanin cinayetde oldugu barede bir hekaye de uydurdu Belelikle Matilda neinki taxtdan salindi hem de xeyali bir cinayete gore hebs edildi 5 yanvar 1322 ci ilde papa mehkemesinde kecirilen merasimde Qvarinali Ioann nehayet Robert terefinden resmi olaraq Axey sahzadesi kimi tanindi Hebsi sonraki heyati ve olumuMatildanin 1322 1328 ci illerde hebs olundugu Kastel dell Ovo Matilda Neapoldaki Kastel dell Ovo ada qalasinda hebs edildi Hyu de la Paliss artiq 1321 ci ilin sonlarinda vefat etdi 1324 cu ilde Matildanin emisi oglu Eno qrafi I Uilyam Roberte onun azad edilmesi ucun 100 000 livr teklif etdi lakin ona mehel qoyulmadi 1325 ci ilde Fransa Krali IV Carlz da mudaxile etmeye cehd etdi ve onun adindan xahis etdi Robert buna da mehel qoymadi 1328 ci ilde Matilda Kastel dell Ovodan Neapol yaxinligindaki Aversa seherine kocuruldu Matilda 1331 ci ilde cemi 38 yasinda mehbus kimi oldu Onun defn xercleri Robert terefinden odenildi ve o Neapoldaki aile torpaginda defn edildi Matilda Axey Knyazligini idare eden Villarduenli I Joffruanin sonuncu nesip numayendesi idi onun 1321 ci ilde devrilmesi ve 1331 ci ilde olumu onun ana sulalesinin neslinin ve Yunanistandaki hakimiyyetinin sonunu qeyd etdi Coxlu evliliklerine baxmayaraq usaqsiz vefat etdiyine gore Matilda olum doseyinde olan kohne reqibi Mayorka Ferdinandinin oglu olan emisi oglu Xeymeni varisi olaraq teyin etdi Son siyasi hereketi olaraq o Robert ve Qravinali Iohanni ailesinin neslinden cox ona qarsi doyusduyu qesbkarin neslini tanimagi secdi Hemcinin baxIstinadlar Arxivlenmis suret 2023 07 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 12 06 Arxivlenmis suret 2023 07 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 12 06 Arxivlenmis suret 2023 07 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 12 06 Arxivlenmis suret 2023 07 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 12 06 Arxivlenmis suret 2023 07 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 12 06 Arxivlenmis suret 2023 07 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 12 06 Arxivlenmis suret 2023 07 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 12 06 Arxivlenmis suret 2023 07 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 12 06 Xarici kecidler