Maqnitosfer

Maqnitosfer («maqnit kürəsi») — cismi əhatə edən plazmanın davranışının bu cismin maqnit sahəsi ilə təyin olunduğu bir səma cisminin ətrafındakı boşluq sahəsi.

Yerin maqnitosferinin maqnit sahəsi xətlərinin göstərilməsi.

Başqa tərifi: maqnitosfer bir planetin və ya digər maqnitlənmiş göy cisminin ətrafındakı boşluqdur, yüklənmiş hissəciklərin, məsələn günəş küləyinin axını daxili maqnitin təsiri altında orijinal trayektoriyasından çıxdıqda əmələ gəlir.

Maqnitosferin forması və ölçüsü bu səma cisminin daxili maqnit sahəsinin gücü və ətrafdakı plazmanın təzyiqi (günəş küləyi) ilə müəyyən edilir. Öz maqnit sahəsinə sahib olan bütün planetlərin maqnitosferi var: Yer, Yupiter, Saturn, Uran və Neptun. Merkuri və Marsda çox zəif maqnitosferlər var, eyni zamanda Yupiterin aylarından biri olan Ganymede (lakin onun maqnitosferi tamamilə Yupiterin maqnitosferindədir və bu da onların daxili daxili qarşılıqlı təsirlərinə səbəb olur). Venera kimi zəif maqnitlənmiş planetlərin iyonosferləri qismən günəş küləyinin axınını sapdırır, lakin bunlar kimi bir maqnit atmosferi yoxdur.

Sərhədlər

Maqnitosferin (maqnitopoz) hüdudu maqnit sahəsinin və düşən plazmanın təzyiqlərinin bərabərliyi şərti ilə, yəni maqnitosferin radiusu ilə müəyyən edilir (Alfvén radius ${\displaystyle r_{A}}$) əlaqəsi ilə müəyyən edilir

${\displaystyle {1 \over {8\pi }}B^{2}(r_{A})={1 \over 2}\rho V^{2}(r_{A})}$,

burada ${\displaystyle B}$ — səma cisminin maqnit sahəsidir, ${\displaystyle \rho }$ və ${\displaystyle V}$ — müvafiq olaraq, düşən plazma axınının sıxlığı və sürətidir.

Ulduzların maqnitosferləri

Ulduz maqnitosferlərin yığılma proseslərindəki təsiri ən əhəmiyyətlidir. Plazmanın bir ulduza sərbəst düşməsi Alfven radiusundan bir məsafədə, yəni maqnitosfer sərhədində, maqnit sahəsi tərəfindən dayandırılır, yığılma isə ulduzun maqnit qütblərinə yönəldilir.

İstinadlar

1. "Magnetospheres". NASA Science. NASA. 2022-08-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-11.
2. Ratcliffe, John Ashworth. An Introduction to the Ionosphere and Magnetosphere. CUP Archive. 1972. ISBN .
3. Ionosphere and magnetosphere // Encyclopædia Britannica. 2012. 2013-03-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-11.
4. Van Allen, James Alfred. Origins of Magnetospheric Physics. Iowa City, Iowa USA: . 2004. ISBN . OCLC 646887856.

Xarici keçidlər

• Modeling Earth’s Magnetosphere Using Spacecraft Magnetometer Data (ing.)