Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mərcangilə (lat. Vaccinium vitis-idaea) — bitkilər aləminin erikaçiçəklilər dəstəsinin erikakimilər fəsiləsinin qaragilə cinsinə aid bitki növü.
| Mərcangilə | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Mərcangilə | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Mərcangilə yarımkol bitkidir. O, boyca xırda, 25-30 sm hündürlükdə, həmişə yaşıl, yerlə sürünən incə kökümsovlara malikdir. Onun açıq-çəhrayı rəngli, salxıma düzülmüş gözəl çiçəkləri və nəzəri cəlb edən qırmızı rəngdə giləmeyvələri vardır. Meyvələri yetişdikcə pıl-pıl qızarır, turşuluğu azalır, şirinliyi isə artır. Mərcangilə may-iyun aylarında çiçək açır, avqust-sentyabrda isə meyvələri yetişir. Mərcangilənin xoşa gələn turşməzə dadlı qırmızı və ya çəhrayı rəngli meyvələri vardır.
Elmi təbabətdə mərcangilənin yarpaqlarından daha geniş istifadə olunur. Bitki çiçək açmadan qabaq yarpaqlar toplanır. Ümumiyyətlə, mərgancilə yarpaqlarını iki dövrdə toplamaq əlverişlidir: çiçək açana kimi, meyvələri yetişəndən sonra. Çünki kütləvi çiçək açan dövrdə və bar verən dövrdə yığılan yarpaqlar qurudularkən qaralıb dərman keyfiyyətini itirir.
Mərcangilə yarpaqları əllə, ehtiyatla toplanmalıdır. Əks halda, bitki tamamilə məhv ola bilər. Ümumiyyətlə, eyni sahədə təkrar yığım, ancaq 4 - 5 ildən sonra aparılmalıdır. Toplanan yarpaqlar qurudulmadan qabaq seçilir, çürümüş və həşəratdan zədələnmiş yarpaqlar ayrılıb atılır, səf yarpaqlar isə havası daim dəyişilən, quru havalı çardaqlarda və ya günəş şüası düşməyən binalarda, kağız üzərində sərilib qurudulur. Mərcangilə yarpaqlarının tərkibində müalicə əhəmiyyətli maddələrdən ən başlıcası arbutin qlikozididir. Bundan başqa aşı maddələri, flavonoidlər, saponinlər, ursol turşusu, fitosidlər də vardır.
Mərcangilə yarpaqlarında olan arbutin fenol törəmələri qlikozid olub, son dərəcə qüvvətli antiseptik və dezinfeksiyaedici təsirə malikdir. Arbutin, həmçinin orqanizmdə karbohidratların mübadiləsini tənzim edir və qanda şəkərin miqdarını azaldır.
Mərcangilə yarpaqlarının sulu dəmləməsi duz çöküntüləri ilə müşayiət olunan xəstəliklərdə, məsələn, böyrəkdaşı xəstəliyi, revmatizm, podaqra, oynaqların formasının dəyişilməsi kimi ağır xəstəliklər zamanı daxilə təyin olunur.
Yuxarıda adları çəkilən xəstəliklərin müalicəsində mərcangilə yarpaqlarını bir sıra başqa bitki xammalı ilə də qarışdırıb istifadə edirlər. Qarışıqların birinin hazırlanması aşağıda verilir: bərabər hissədə mərcangilə, gicitkan yarpaqları və zəyərək [kətan] toxumu götürülür, xırdalanıb bir-birilə qarışdırılır, sonra ondan bir xörək qaşığı bir stəkan isti suda 30 dəqiqə saxlamaqla dəmləyib gündə 3 dəfə, hər dəfədə 2 xörək qaşığı qəbul edilir. Digər bir qarışıq da belə hazırlanır: bərabər hissədə mərcangilə yarpağı ilə tozağacı yarpağı və acıqovur kökü [zəncirotu kökü] götürülür, sonra ayrı-ayrılıqda xırdalanıb kobud poroşok halına salınır və qarışdırılır, həmin qarışıqdan 1-2 xörək qaşığı götürüb, bir stəkan suda çay kimi dəmləyib gündə 3 dəfə, hər dəfədə iki xörək qaşığı içirlər.
Böyrəklərdə və sidik yollarında duz yığılan zaman mərcangilə yarpaqlarından hazırlanan çay çox faydalıdır. Mərcangilə çayından, eləcə də onun qarışıqlarının qastritdə, xroniki tonzilitdə, stomatitlərdə, parodontoz xəstəliklərinin müalicəsində də istifadə edilir. Mərcangilənin meyvələri də faydalıdır. Onların tərkibində 20 - 22 %-ə qədər şəkər, üzvi turşular, pektin və aşı maddələr, vitaminlər və s. maddələr vardır. Meyvələrindən qan damarları kövrəkliyi zamanı, xırda qansızmalarda, eləcə də turşuluq azlığı nəticəsində baş verən qastritdə istifadə olunur. Bundan başqa təzə dərilmiş meyvələri və ya qurudulmuş meyvələrinin çayı böyrək xəstəliklərinin müalicəsində çox faydalıdır. Meyvələrindən Yeyinti sənayesində bir çox qida əhəmiyyətli məmulatlar [mürəbbə, şərbət, kompot pavidla və s.] hazırlanıb istifadə edilir.
Mərcangilə bitkisinə Azərbaycanın dağ-meşə rayonlarında tək-tək rast gəlinir. Bu qiymətli bitkinin respublikamızda becərilməsi məqsədəuyğundur.
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 351.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mercangile lat Vaccinium vitis idaea bitkiler aleminin erikacicekliler destesinin erikakimiler fesilesinin qaragile cinsine aid bitki novu MercangileElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsDeste ErikaciceklilerFesile ErikakimilerYarimfesile Triba Cins QaragileNov MercangileBeynelxalq elmi adiVaccinium vitis idaea L 1753Sekil axtarisiITIS 505637NCBI 180772EOL 484410 Mercangile yarimkol bitkidir O boyca xirda 25 30 sm hundurlukde hemise yasil yerle surunen ince kokumsovlara malikdir Onun aciq cehrayi rengli salxima duzulmus gozel cicekleri ve nezeri celb eden qirmizi rengde gilemeyveleri vardir Meyveleri yetisdikce pil pil qizarir tursulugu azalir sirinliyi ise artir Mercangile may iyun aylarinda cicek acir avqust sentyabrda ise meyveleri yetisir Mercangilenin xosa gelen tursmeze dadli qirmizi ve ya cehrayi rengli meyveleri vardir Elmi tebabetde mercangilenin yarpaqlarindan daha genis istifade olunur Bitki cicek acmadan qabaq yarpaqlar toplanir Umumiyyetle mergancile yarpaqlarini iki dovrde toplamaq elverislidir cicek acana kimi meyveleri yetisenden sonra Cunki kutlevi cicek acan dovrde ve bar veren dovrde yigilan yarpaqlar qurudularken qaralib derman keyfiyyetini itirir Mercangile yarpaqlari elle ehtiyatla toplanmalidir Eks halda bitki tamamile mehv ola biler Umumiyyetle eyni sahede tekrar yigim ancaq 4 5 ilden sonra aparilmalidir Toplanan yarpaqlar qurudulmadan qabaq secilir curumus ve heseratdan zedelenmis yarpaqlar ayrilib atilir sef yarpaqlar ise havasi daim deyisilen quru havali cardaqlarda ve ya gunes suasi dusmeyen binalarda kagiz uzerinde serilib qurudulur Mercangile yarpaqlarinin terkibinde mualice ehemiyyetli maddelerden en baslicasi arbutin qlikozididir Bundan basqa asi maddeleri flavonoidler saponinler ursol tursusu fitosidler de vardir Mercangile yarpaqlarinda olan arbutin fenol toremeleri qlikozid olub son derece quvvetli antiseptik ve dezinfeksiyaedici tesire malikdir Arbutin hemcinin orqanizmde karbohidratlarin mubadilesini tenzim edir ve qanda sekerin miqdarini azaldir Mercangile yarpaqlarinin sulu demlemesi duz cokuntuleri ile musayiet olunan xesteliklerde meselen boyrekdasi xesteliyi revmatizm podaqra oynaqlarin formasinin deyisilmesi kimi agir xestelikler zamani daxile teyin olunur Mercangilenin ciceyiMercangile cemi Yuxarida adlari cekilen xesteliklerin mualicesinde mercangile yarpaqlarini bir sira basqa bitki xammali ile de qarisdirib istifade edirler Qarisiqlarin birinin hazirlanmasi asagida verilir beraber hissede mercangile gicitkan yarpaqlari ve zeyerek ketan toxumu goturulur xirdalanib bir birile qarisdirilir sonra ondan bir xorek qasigi bir stekan isti suda 30 deqiqe saxlamaqla demleyib gunde 3 defe her defede 2 xorek qasigi qebul edilir Diger bir qarisiq da bele hazirlanir beraber hissede mercangile yarpagi ile tozagaci yarpagi ve aciqovur koku zencirotu koku goturulur sonra ayri ayriliqda xirdalanib kobud porosok halina salinir ve qarisdirilir hemin qarisiqdan 1 2 xorek qasigi goturub bir stekan suda cay kimi demleyib gunde 3 defe her defede iki xorek qasigi icirler Boyreklerde ve sidik yollarinda duz yigilan zaman mercangile yarpaqlarindan hazirlanan cay cox faydalidir Mercangile cayindan elece de onun qarisiqlarinin qastritde xroniki tonzilitde stomatitlerde parodontoz xesteliklerinin mualicesinde de istifade edilir Mercangilenin meyveleri de faydalidir Onlarin terkibinde 20 22 e qeder seker uzvi tursular pektin ve asi maddeler vitaminler ve s maddeler vardir Meyvelerinden qan damarlari kovrekliyi zamani xirda qansizmalarda elece de tursuluq azligi neticesinde bas veren qastritde istifade olunur Bundan basqa teze derilmis meyveleri ve ya qurudulmus meyvelerinin cayi boyrek xesteliklerinin mualicesinde cox faydalidir Meyvelerinden Yeyinti senayesinde bir cox qida ehemiyyetli memulatlar murebbe serbet kompot pavidla ve s hazirlanib istifade edilir Mercangile bitkisine Azerbaycanin dag mese rayonlarinda tek tek rast gelinir Bu qiymetli bitkinin respublikamizda becerilmesi meqsedeuygundur IstinadlarLinnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 351 Hemcinin bax