Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Müqəddəs Sofiya kafedralı (Sofiya kafedralı) — XI əsrin birinci yarısında Kiyevin mərkəzində, salnamələrə görə, şahzadə Yaroslav Müdrik tərəfindən 1036-cı ildə peçeneqlər üzərində qələbənin yerində tikilmiş məbəd.
| şərqi ortodoks xristianlıq | |
| Müqəddəs Sofiya kafedralı | |
|---|---|
| Софійський собор | |
 | |
| Ölkə | |
| Üslubu | Ukrayna barokkosu[d] |
| Dağılıb | 1934 |
| | |
| Saytı | |
| st-sophia.org.ua/en/home/ | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
XVII–XVIII əsrlərin sonlarında Vilna Barokko üslubunda xaricdən yenidən quruldu. Kafedralın içərisində XI əsrin birinci yarısına aid dünyanın ən tam orijinal mozaika ansamblı (260 m²) və freskalardan (3000 m²) və XVII–XVIII əsrlərə aid divar rəsmlərinin əhəmiyyətli fraqmentləri qorunub saxlanılmışdır.
Sovet dövründə 1929-cu ilə qədər aktiv məbəd idi; 1934-cü ildə muzeyə — Sofiya Qoruğuna çevrildi. Hal-hazırda bu, Ukraynanın ən böyük muzey mərkəzlərindən biri olan "Sofiya Kiyev" Milli Qoruğunun əsasını təşkil edir ki, bura həmçinin ХІ əsrin Qızıl Qapısı, ХІІ əsrin Müqəddəs Kiril kilsəsi və Kiyevdə yerləşən XVIII əsrə aid Andreyev kilsəsi.
1990-cı ildə Müqəddəs Sofiya Kafedralı, Kiyev Peçersk Lavrası kimi, Ukrayna ərazisində YUNESKO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilmiş ilk memarlıq abidəsi oldu.
Kafedralın binası Kiyev Milli Qoruğunun Sofiyasının bir hissəsi olduğundan və YUNESKO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edildiyi üçün onun hər hansı dini quruma verilməsi və orada xidmətlər keçirilməsi qadağandır. İstisna 24 avqust — Ukraynanın Müstəqillik Günüdür, dini təşkilatların nümayəndələri Ukrayna üçün dua edirlər (2005-ci ildən tətbiq olunur); 22 noyabr 2006-cı ildə Ukrayna Pravoslav Kilsəsinin (Moskva Patriarxlığının) Müqəddəs Sinodunun belə tədbirlərdə iştirakının özünün qeyri-mümkün olduğunu bəyan etdi.
Müqəddəs Sofiya Kafedralının ansamblına YUNESKO-nun siyahısına daxil edilmiş XVIII əsrin monastır binaları daxildir: zəng qülləsi, cənub giriş qülləsi, yeməkxana, çörək sexi, , metropoliten evi və Zaborovski qapısı.
Tarixi
Müxtəlif salnamələr (hamısı kafedralın tikildiyi vaxtdan gec yaradılmışdır) kafedralın təməlqoyma tarixini 1017 və ya 1037adlandırır. Belə ki, "Keçmiş illərin nağılı" 1037-ci ildə bir neçə böyük binanın – Qızıl Qapı ilə istehkamların, Müqəddəs Sofiya kafedralının, Müjdə Qapı kilsəsinin, Müqəddəs Georgi və Müqəddəs İren monastırlarının təməlindən bəhs edir. Akademik Dmitri Lixaçovun fikrincə, bu "dərslik" yazısı ümumiyyətlə faktın qeydi deyil, Yaroslavın hakimiyyətinin bütün illərində onun quruculuq fəaliyyətini yekunlaşdıran və 1051-ci ildən sonra tərtib etdiyi "Həmd"dir. Akademik Aleksey Şahmatovun dediyinə görə, 1017-ci ildə ortaya çıxan Birinci Novqorod xronikasında qorunan əvvəlki xəbərlər, bu ili Kiyev Sofiyasının təməlqoyma tarixi kimi göstərir. Eyni zamanda, Sofiyanın görünüşünün müasiri olan Kiyev mitropoliti Hilarion şəhadət verir ki, onun yaradılması məsələsində Yaroslav Vladimir Svyatoslaviçin təşəbbüsünü tamamlayıb və alman salnaməçisi Merseburqlu Titmar 1017/1018-ci illərin altında qeyd edir. Kiyev mitropoliteninin iqamətgahı kimi Kiyevdə artıq mövcud olan Sofiya Monastırı. Mənbələrdəki bu uyğunsuzluq Kiyevin Müqəddəs Sofiyasının tikilmə vaxtı ilə bağlı iki yüz illik müzakirələrə səbəb olub: bəzi tədqiqatçılar kafedralın yaranma vaxtı kimi 1017-ci ili qəbul edir, digərləri isə kilsənin başlanğıcı hesab edirlər. Yaroslavın hakimiyyəti onun tikintisi üçün əlverişsiz idi, 1037-ci il tarixini qəbul edin. Yazılı mənbələrin, memarlığın, monumental rəngkarlığın və kafedralın ən qədim qraffiti yazılarının hərtərəfli tədqiqi əsasında irəli sürülmüş tarixçilər Nadejda Nikitenko və V. V. Kornienkonun fikrincə, o, 1011–1018-ci illərdə, hakimiyyətin dönəmində tikilmişdir. Vladimir və Yaroslav: birincisi başladı, ikincisi isə Sofiyanın yaradılmasını tamamladı. Mübahisələri gücləndirən bu yeni tanışlıq ictimai diqqəti aldı və Sofiyanın 1000 illik yubileyinin qeyd edilməsi üçün əsas oldu. 2011-ci ilin sentyabrında YUNESKO-nun Baş Konfransının 35-ci sessiyasının (oktyabr 2009) qərarı ilə və Ukrayna Prezidentinin 11 iyun 2010-cu il tarixli fərmanı ilə Müqəddəs Sofiya kafedral kilsəsinin yaradılmasının beynəlxalq və milli səviyyədə 1000 illiyi qeyd edilmişdir.
1240-cı ildə Kiyev alındıqdan sonra Müqəddəs Sofiya kilsəsi Batu əsgərləri tərəfindən talan edildi. Bundan sonra, ХІІІ əsrin sonlarına qədər, Kiyev metropolitenlərinin görkəmi Vladimir Knyazlığına köçürülənə qədər metropoliten iqamətgahı olaraq qaldı. Metropolitan II Kirill (1242–1280) dövründə kafedral təmir edildi və sifariş verildi. 1385–1390-cı illərdə Metropolitan Kipr yenidən kafedralı bərpa etdi, bundan sonra üç yarım əsrdən çox müddətə tərk edildi. XVI əsrin sonunda Ayasofya, görə, o qədər "pafotetik vəziyyətdə" idi ki, orada heç bir mərasim keçirilmirdi.
1594-cü ildə Müqəddəs Sofiya Kafedralındəki "nəhəng İlya Morovlin"in məzarını ilk dəfə təsvir etmişdir.
1596-cı ildə Müqəddəs Sofiya Kafedralı keçdi.
1633-cü ildə Müqəddəs Sofiya Kafedralı Kiyev mitropoliti Pyotr Moqila tərəfindən Rus Uniat kilsəsindən götürülüb, kafedralı bərpa edib, onu genişləndirib və onunla birlikdə monastır təsis edib.
1697-ci ildə böyük yanğın Müqəddəs Sofiya monastırının taxta tikililərini məhv etdi. İki il sonra I Pyotrun fərmanı ilə monastırın bu günə qədər gəlib çatmış yeni daş binalarının tikintisinə başlanıldı.
Müasir görünüşü
XVII–XVIII əsrlərin sonunda hetman İvan Mazepa (1687–1709) və Metropolitan Varlaam (Yasinski) (1690–1707) rəhbərliyi altında Ukrayna barokko üslubunda tamamilə bərpa edildi və xaricdən yenidən quruldu. Məbədin təmiri işləri 1740-cı illərə qədər davam etdi, o zaman Metropolitan nəhayət indiki görünüşünü aldı.
Müqəddəs Sofiya Kafedralının müasir zəng qülləsi 1699–1706-cı illərdə Hetman İvan Mazepa və onun köməkçisi Varlaamın (Yasinski) əmri ilə tikilmişdir. Zəng qülləsinin ikinci mərtəbəsində yerləşən və "Mazepa" adlanan 1705-ci ildə tökmə zəng bu günə qədər gəlib çatmışdır.
1934-cü ildə Müqəddəs Sofiya Muzeyi Dövlət Memarlıq-Tarixi Qoruğu elan edildi ki, burada əvvəlcə Müqəddəs Sofiya kafedralı ilə yanaşı, zəng qülləsi, daha sonra isə memarlıq ansamblını təşkil edən XVIII əsrin qalan memarlıq abidələri daxil idi. Müqəddəs Sofiya monastırının: cənub giriş qülləsi (XVIII əsrin əvvəlləri), 1722–1730-cu illərdə tikilmiş yeməkxana, çörəkxana (çörəkxana, daha sonra — konstruksiya) və Metropoliten evi, nəhayət, Zaborovski qapısı (1731–1745), qardaşlıq binası (hüceyrələr) (XVIII əsrin ortaları) və Bursa (1763–1767).
Kafedralda XI əsrin ikinci onilliyinə aid möhtəşəm mozaika və freskalar ansamblını üzə çıxaran əsaslı bərpa işləri aparıldı. 1987-ci ildə Hamburq Alfred Töpfer Fondunun beynəlxalq münsiflər heyəti kafedralı tarixi abidələrin qorunmasına görə Avropa Qızıl Medalı ilə təltif etmişdir. 1990-cı ildə Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilmişdir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Əvvəlcə Müqəddəs Sofiya Kafedralı on üç fəsildən ibarət beş nefli çarpaz günbəzli kilsə idi. Katedral piramidal kompozisiyaya sahib idi. Onun mərkəzi və eninə neflərini örtən silindrik tağlılar pillələrlə mərkəzi günbəzə qədər yüksəlirdi. On iki pəncərə açılışı olan hündür baraban üzərində böyük mərkəzi günbəz dörd daha kiçik, daha aşağı olanlarla əhatə olunmuşdu, aşağıda qalan səkkiz günbəz yerləşmişdi. Günbəzlərin pəncərələri var idi və qurğuşun təbəqələrlə örtülmüşdü. O, üç tərəfdən ikipilləli qalereya, xaricdən isə daha da geniş bir yaruslu qalereya ilə əhatə olunmuşdu. Xarici birpilləli qalereyanın üstündə açıq eyvan — "gəzinti sahəsi" var idi. Qərb tərəfdəki künclərdə xora aparan iki pilləkən qülləsi — "polati" var idi. Qalereyasız kafedralın uzunluğu və eni 29 m, qalereyaları ilə — 42 və 55 m. Daxili memarlıq antik dövrdən demək olar ki, dəyişməz olaraq qorunub saxlanılmışdır. Planına görə düzbucaqlı olan bina çarpaz dirəklərlə eninə dəhlizlərlə — transeptlərlə kəsişən beş uzununa dəhliz-neflərə bölünür. Yan neflərdən iki dəfə geniş olan mərkəzi nefin və transeptin kəsişməsi kafedralın daxili hissəsində fəza xaçı təşkil edir, onun mərkəzindən yuxarı günbəz qalxır. Qədim mərtəbənin səviyyəsindən əsas günbəzin zenitinə qədər hündürlüyü 29 m, günbəzin diametri 7,7 m-dir. Məbədin mərkəzi şimal, qərb və cənub tərəfdən geniş U formalı knyazlıqlarla əhatə olunub. Xora məbədin qərb qalereyasında tikilmiş pilləkən qüllələrində yerləşən iki spiral pilləkənlə çatırdılar.
Kafedral çəhrayı əhəng-sement məhlulu üzərinə döşənmiş növbəli sıra daş və plinthdən (geniş, nazik kərpiclərdən) Bizansın qarışıq hörgü texnikasından (opus mixtum) istifadə edilməklə tikilmişdir. Məbədin fasadları suvaq edilməmiş, hörgü açıq qalmışdır. Kafedralın orijinal görünüşünü təsəvvür etmək üçün bərpaçılar fasadlarda — qədim hörgülərin açıq olduğu ərazilərdə səslər buraxdılar.
Kafedral Konstantinopol memarları tərəfindən tikilmişdir, baxmayaraq ki, o dövrün Bizans memarlığında birbaşa analoqu yoxdur. O zamanlar imperiyada tikilən məbədlər daha kiçik idi, yalnız üç nefli və bir günbəzi var idi. Ehtimal olunur ki, yerli hakimiyyət orqanları bizanslılara mərasimlər üçün möhtəşəm bir kafedral, Rusiyanın əsas, ən böyük məbədi yaratmaq vəzifəsini qoydular ki, bu da nəflərin sayını artırmaq və işıqlandırmaq üçün işıq (pəncərələrdən kəsilmiş) günbəz nağaraları əlavə etməklə həll etdilər. Knyazın və onu müşayiət edənlərin xidmət zamanı iştirak etdiyi dəbdəbəli, işıqlı saray tipli xorlar da Kiyev hökmdarının əmrinin nəticəsidir.
XVII–XVIII əsrlərdə aparılan bərpa və yenidənqurma işləri nəticəsində kafedral öz görünüşünü əhəmiyyətli dərəcədə dəyişmişdir. Xarici qalereyalar tikildi, yeni ibadətgahlar meydana çıxdı, üstü əlavə günbəzlərlə örtüldü (indi cəmi 19 var). Katedral suvaqlanmış və ağardılmış, perimetri boyunca dayaq dayaqları ilə möhkəmləndirilmişdir. Qübbələrin qədim yarımkürə forması Ukrayna barokkosuna xas olan yüksək armudvari forma ilə əvəz olundu. Kafedralın orijinal quruluşu indi qurbangahın yanından daha yaxşı görünür, burada fasadların orijinal dekorasiyasının fraqmentləri də aşkar edilir.
Müqəddəs Sofiya Kafedralın interyerində xaç şəklində olan yaxşı işıqlandırılmış mərkəzi günbəzli məkan üstünlük təşkil edir. Onun şərq qolu əsas apsis, şimal və cənub — iki pilləli üç körfəzli arkadalarla bitir. Günbəz xaçının qərb qolu da üçüncü oxşar arxada ilə başa çatdı. Qərb arkadası rekonstruksiya olunmadı — XVII əsrin sonunda kafedralın təmiri zamanı söküldü. Kafedralın sütunları xaçvari en kəsiyi var. Kafedralın yan nefləri və onun bütün qərb hissəsi ikinci mərtəbə ilə qalereya ilə birləşən geniş xorlarla məşğuldur. Pəncərələrlə kəsilmiş baraban üzərində kafedralın çoxsaylı günbəzləri xorları yaxşı işıqlandırma ilə təmin edir. Kafedral xorları şahzadə, onun yoldaşları və zadəganlar üçün nəzərdə tutulmuşdu. Burada şahzadə ilahi xidmətlərə qulaq asırdı və yəqin ki, burada saray mərasimləri keçirilirdi.
İnteryer
Kafedralın daxili hissəsində Bizans ustaları tərəfindən hazırlanmış XI əsrin birinci yarısına aid dünyanın ən böyük orijinal mozaika və freska ansamblını qoruyub saxlamışdır. Mozaika palitrasına 177 çalar daxildir. Qədim dövrlərdə mozaika mərkəzi günbəzi və ibadət edilən qurbangahı qeyd edirdi; məbədin bütün digər sahələri freskalarla bəzədilib. Günbəzin zenitində Məsih Pantokratoru təsvir edən mozaika var və Onun ətrafında dörd baş mələk var. Bunlardan yalnız biri mozaikada qorunub saxlanılmışdır — mavi paltarda, qalanları XIX əsrdə M. A. Vrubel tərəfindən yağlı boyalarla tamamlanmışdır. Pəncərələr arasındakı nağarada on iki həvarinin fiqurları təsvir edilmişdir (XI əsrdən etibarən Həvari Pavelin fiqurunun yalnız yuxarı hissəsi qorunub saxlanılmışdır), aşağıda, günbəzin yelkənlərində yazı evangelistləri təsvir edilmişdir. Onların arasında yalnız Evangelist Markın fiquru qədim zamanlardan qorunub saxlanılmışdır. Gövdə tağlarında 40 Sebastian şəhidinin yarım uzunluqlu fiqurları olan medalyonlar var: cənub tağında on, şimal tağında beş mozaik medalyon günümüzə qədər gəlib çatmışdır.
Kafedralın ən məşhur mozaikası, "Qırılmaz Divarın Xanımı" mərkəzi qurbangah apsisinin konçunda (tağlı hissədə) yerləşir. Aşağıda Yevxaristiya — həvarilərin Məsihlə birliyi və daha aşağı — müqəddəslər: qədim müqəddəs yepiskoplar, Kilsə Ataları təsvir edilmişdir.
-
![image]()
(). Kafedralın qurbangahındakı mozaika, XI əsr -
![image]()
Müjdə. Qurbangah sütunlarında mozaika, XI əsr -
![image]()
. Mozaika, XI əsr -
![image]()
. Mozaika, XI əsr -
![image]()
Böyük Müqəddəs Vasiliy. Altar mozaikası, XI əsr
Zəfər (qurbangah) tağının sütunlarında Müjdə təsviri var (şimal sütununda Arxanqel Cəbrayılın fiquru, cənub sütununda — Allahın Anası var). Mozaika, kafedralın digər mozaika və freska səhnələri kimi, yarandığı vaxta gedib çıxır və rus incəsənətində bu səhnənin ən qədim təsviridir.
İnteryerin qalan hissəsi freskalarla boyanmışdır. Kassalarda İncil tarixinin ən mühüm anlarına uyğun gələn on iki bayram (xristoloji dövr) var idi. Mərkəzi məkanın yan divarlarında (yan üçlü arkadalarda və transeptin qərb divarlarında) Məsihin ehtirası və Onun dirilməsi səhnələri qorunub saxlanılırdı; dövrə həvarilərin təbliğə göndərilməsi və onun enməsi səhnələri ilə başa çatdı. onların üzərində Müqəddəs Ruh. Yan apsislər də freskalarla boyanmışdır, burada Tanrı Anasının uşaqlıq dövrləri (Yaqubun Proto-İncili), Həvari Pyotrun hərəkətləri, Müqəddəs Georginin həyatı, , müvafiq olaraq, bu kilsələrin qurbangahlarının təqdis edilməsi ilə Arxangel Mixailin hərəkətləri təqdim olunur.
İstinadlar
- archINFORM (alm.). 1994.
- "Національний заповідник «Софія Київська» | Національний заповідник «Софія Київська»". 2013-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-23.
- Тоцкая, 1979. səh. 1
- "Національний заповідник «Софія Київська»". 2013-01-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-02-18.
- "Решение Синода УПЦ МП". 2009-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-03-04.
- Повесть временных лет / подгот. текста, пер., статьи и комм. Д. С. Лихачёва. — СПб.: Наука, 1999. — С. 66, 204, 482.
- Шахматов А. А. Разыскания о русских летописях. — М., 2001. — С. 167–168, 362–363.
- Полное собрание русских летописей. — Т. 3: Новгородская первая летопись старшего и младшего изводов. — М., 2000. — С. 15, 180.
- Молдован А. М. Слово о законе и благодати Илариона. — К., 1984. — С. 97.
- Титмар Мерзебургский. Хроника. В 8 кн. / пер. с лат. И. В. Дьяконова. — М., 2005. — С. 177.
- Никитенко Н., Корниенко В. Древнейшие граффити Софии Киевской и время её создания. — К., 2012. — 232 с.
- Заснування Софійського собору в Києві: проблеми нових датувань. Матеріали Круглого столу. — К.: Інститут історії України НАН України, 2010. (ukr.)
- "Датування Софії Київської у світлі новітніх фактичних даних: наукова концепція | У 2011 році – 1000 річчя заснування Софії Київської" (ukrayna). 2013-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-23.
- "В'ячеслав Корнієнко, дослідник графіті, який допоміг визначити тисячолітній вік Софії Київської, розповів «УМ», як він проводить «графологічні експертизи» підписів князів та п …" (ukrayna). 2013-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-23.
- "Про відзначення 1000-річчя заснування Софійського собору | від 11.06.2010 № 682/2010" (ukrayna). 2013-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-02-23.
- "Дневник Эриха Лясоты (укр. пер.0". 2017-10-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-18.
- Гейденштейн Р. Деяния польские по смерти Сигизмунда Августа в двенадцати книгах 2018-01-15 at the Wayback Machine. Сборник материалов для исторической топографии Киева и его окрестностей. — К., 1874.
- "Альфред Тёпфер- знаменитости Гамбурга | Bei uns in Hamburg". 2013-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-23.
- Никитенко Н. Софийский собор: Путеводитель. — Киев: Национальный заповедник "София Киевская", 2011. — С.21.
- Никитенко Н. Софийский собор: Путеводитель. — Киев: Национальный заповедник "София Киевская", 2011. — С.32
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Muqeddes Sofiya kafedrali Sofiya kafedrali XI esrin birinci yarisinda Kiyevin merkezinde salnamelere gore sahzade Yaroslav Mudrik terefinden 1036 ci ilde peceneqler uzerinde qelebenin yerinde tikilmis mebed serqi ortodoks xristianliqMuqeddes Sofiya kafedraliSofijskij soborOlke UkraynaUslubu Ukrayna barokkosu d Dagilib 1934Muqeddes Sofiya kafedraliSaytist sophia org ua en home Vikianbarda elaqeli mediafayllar XVII XVIII esrlerin sonlarinda Vilna Barokko uslubunda xaricden yeniden quruldu Kafedralin icerisinde XI esrin birinci yarisina aid dunyanin en tam orijinal mozaika ansambli 260 m ve freskalardan 3000 m ve XVII XVIII esrlere aid divar resmlerinin ehemiyyetli fraqmentleri qorunub saxlanilmisdir Sovet dovrunde 1929 cu ile qeder aktiv mebed idi 1934 cu ilde muzeye Sofiya Qoruguna cevrildi Hal hazirda bu Ukraynanin en boyuk muzey merkezlerinden biri olan Sofiya Kiyev Milli Qorugunun esasini teskil edir ki bura hemcinin HI esrin Qizil Qapisi HII esrin Muqeddes Kiril kilsesi ve Kiyevde yerlesen XVIII esre aid Andreyev kilsesi 1990 ci ilde Muqeddes Sofiya Kafedrali Kiyev Pecersk Lavrasi kimi Ukrayna erazisinde YUNESKO nun Umumdunya Irs Siyahisina daxil edilmis ilk memarliq abidesi oldu Kafedralin binasi Kiyev Milli Qorugunun Sofiyasinin bir hissesi oldugundan ve YUNESKO nun Umumdunya Irs Siyahisina daxil edildiyi ucun onun her hansi dini quruma verilmesi ve orada xidmetler kecirilmesi qadagandir Istisna 24 avqust Ukraynanin Musteqillik Gunudur dini teskilatlarin numayendeleri Ukrayna ucun dua edirler 2005 ci ilden tetbiq olunur 22 noyabr 2006 ci ilde Ukrayna Pravoslav Kilsesinin Moskva Patriarxliginin Muqeddes Sinodunun bele tedbirlerde istirakinin ozunun qeyri mumkun oldugunu beyan etdi Muqeddes Sofiya Kafedralinin ansamblina YUNESKO nun siyahisina daxil edilmis XVIII esrin monastir binalari daxildir zeng qullesi cenub giris qullesi yemekxana corek sexi metropoliten evi ve Zaborovski qapisi TarixiKafedralin orijinal gorunusunun modelinin qurulmasi Muxtelif salnameler hamisi kafedralin tikildiyi vaxtdan gec yaradilmisdir kafedralin temelqoyma tarixini 1017 ve ya 1037adlandirir Bele ki Kecmis illerin nagili 1037 ci ilde bir nece boyuk binanin Qizil Qapi ile istehkamlarin Muqeddes Sofiya kafedralinin Mujde Qapi kilsesinin Muqeddes Georgi ve Muqeddes Iren monastirlarinin temelinden behs edir Akademik Dmitri Lixacovun fikrince bu derslik yazisi umumiyyetle faktin qeydi deyil Yaroslavin hakimiyyetinin butun illerinde onun quruculuq fealiyyetini yekunlasdiran ve 1051 ci ilden sonra tertib etdiyi Hemd dir Akademik Aleksey Sahmatovun dediyine gore 1017 ci ilde ortaya cixan Birinci Novqorod xronikasinda qorunan evvelki xeberler bu ili Kiyev Sofiyasinin temelqoyma tarixi kimi gosterir Eyni zamanda Sofiyanin gorunusunun muasiri olan Kiyev mitropoliti Hilarion sehadet verir ki onun yaradilmasi meselesinde Yaroslav Vladimir Svyatoslavicin tesebbusunu tamamlayib ve alman salnamecisi Merseburqlu Titmar 1017 1018 ci illerin altinda qeyd edir Kiyev mitropoliteninin iqametgahi kimi Kiyevde artiq movcud olan Sofiya Monastiri Menbelerdeki bu uygunsuzluq Kiyevin Muqeddes Sofiyasinin tikilme vaxti ile bagli iki yuz illik muzakirelere sebeb olub bezi tedqiqatcilar kafedralin yaranma vaxti kimi 1017 ci ili qebul edir digerleri ise kilsenin baslangici hesab edirler Yaroslavin hakimiyyeti onun tikintisi ucun elverissiz idi 1037 ci il tarixini qebul edin Yazili menbelerin memarligin monumental rengkarligin ve kafedralin en qedim qraffiti yazilarinin herterefli tedqiqi esasinda ireli surulmus tarixciler Nadejda Nikitenko ve V V Kornienkonun fikrince o 1011 1018 ci illerde hakimiyyetin doneminde tikilmisdir Vladimir ve Yaroslav birincisi basladi ikincisi ise Sofiyanin yaradilmasini tamamladi Mubahiseleri guclendiren bu yeni tanisliq ictimai diqqeti aldi ve Sofiyanin 1000 illik yubileyinin qeyd edilmesi ucun esas oldu 2011 ci ilin sentyabrinda YUNESKO nun Bas Konfransinin 35 ci sessiyasinin oktyabr 2009 qerari ile ve Ukrayna Prezidentinin 11 iyun 2010 cu il tarixli fermani ile Muqeddes Sofiya kafedral kilsesinin yaradilmasinin beynelxalq ve milli seviyyede 1000 illiyi qeyd edilmisdir Abraham van Vesterfeldin 1651 resminde taxta zeng qullesi olan Muqeddes Sofiya Kafedrali sagda 1240 ci ilde Kiyev alindiqdan sonra Muqeddes Sofiya kilsesi Batu esgerleri terefinden talan edildi Bundan sonra HIII esrin sonlarina qeder Kiyev metropolitenlerinin gorkemi Vladimir Knyazligina kocurulene qeder metropoliten iqametgahi olaraq qaldi Metropolitan II Kirill 1242 1280 dovrunde kafedral temir edildi ve sifaris verildi 1385 1390 ci illerde Metropolitan Kipr yeniden kafedrali berpa etdi bundan sonra uc yarim esrden cox muddete terk edildi XVI esrin sonunda Ayasofya gore o qeder pafotetik veziyyetde idi ki orada hec bir merasim kecirilmirdi 1594 cu ilde Muqeddes Sofiya Kafedralindeki neheng Ilya Morovlin in mezarini ilk defe tesvir etmisdir 1596 ci ilde Muqeddes Sofiya Kafedrali kecdi 1633 cu ilde Muqeddes Sofiya Kafedrali Kiyev mitropoliti Pyotr Moqila terefinden Rus Uniat kilsesinden goturulub kafedrali berpa edib onu genislendirib ve onunla birlikde monastir tesis edib 1697 ci ilde boyuk yangin Muqeddes Sofiya monastirinin taxta tikililerini mehv etdi Iki il sonra I Pyotrun fermani ile monastirin bu gune qeder gelib catmis yeni das binalarinin tikintisine baslanildi Muasir gorunusuXVII XVIII esrlerin sonunda hetman Ivan Mazepa 1687 1709 ve Metropolitan Varlaam Yasinski 1690 1707 rehberliyi altinda Ukrayna barokko uslubunda tamamile berpa edildi ve xaricden yeniden quruldu Mebedin temiri isleri 1740 ci illere qeder davam etdi o zaman Metropolitan nehayet indiki gorunusunu aldi XIX esrin ortalarinda Xreschatitska meydanindan Maydan Nezalejnosti Muqeddes Sofiya Kafedralin gorunusu2 eskinasdaki kafedral qrivnasi Muqeddes Sofiya Kafedralinin muasir zeng qullesi 1699 1706 ci illerde Hetman Ivan Mazepa ve onun komekcisi Varlaamin Yasinski emri ile tikilmisdir Zeng qullesinin ikinci mertebesinde yerlesen ve Mazepa adlanan 1705 ci ilde tokme zeng bu gune qeder gelib catmisdir 1934 cu ilde Muqeddes Sofiya Muzeyi Dovlet Memarliq Tarixi Qorugu elan edildi ki burada evvelce Muqeddes Sofiya kafedrali ile yanasi zeng qullesi daha sonra ise memarliq ansamblini teskil eden XVIII esrin qalan memarliq abideleri daxil idi Muqeddes Sofiya monastirinin cenub giris qullesi XVIII esrin evvelleri 1722 1730 cu illerde tikilmis yemekxana corekxana corekxana daha sonra konstruksiya ve Metropoliten evi nehayet Zaborovski qapisi 1731 1745 qardasliq binasi huceyreler XVIII esrin ortalari ve Bursa 1763 1767 Kafedralda XI esrin ikinci onilliyine aid mohtesem mozaika ve freskalar ansamblini uze cixaran esasli berpa isleri aparildi 1987 ci ilde Hamburq Alfred Topfer Fondunun beynelxalq munsifler heyeti kafedrali tarixi abidelerin qorunmasina gore Avropa Qizil Medali ile teltif etmisdir 1990 ci ilde Umumdunya Irs Siyahisina daxil edilmisdir Memarliq xususiyyetleriMuqeddes Sofiya meydaninda Evvelce Muqeddes Sofiya Kafedrali on uc fesilden ibaret bes nefli carpaz gunbezli kilse idi Katedral piramidal kompozisiyaya sahib idi Onun merkezi ve enine neflerini orten silindrik taglilar pillelerle merkezi gunbeze qeder yukselirdi On iki pencere acilisi olan hundur baraban uzerinde boyuk merkezi gunbez dord daha kicik daha asagi olanlarla ehate olunmusdu asagida qalan sekkiz gunbez yerlesmisdi Gunbezlerin pencereleri var idi ve qurgusun tebeqelerle ortulmusdu O uc terefden ikipilleli qalereya xaricden ise daha da genis bir yaruslu qalereya ile ehate olunmusdu Xarici birpilleli qalereyanin ustunde aciq eyvan gezinti sahesi var idi Qerb terefdeki kunclerde xora aparan iki pilleken qullesi polati var idi Qalereyasiz kafedralin uzunlugu ve eni 29 m qalereyalari ile 42 ve 55 m Daxili memarliq antik dovrden demek olar ki deyismez olaraq qorunub saxlanilmisdir Planina gore duzbucaqli olan bina carpaz direklerle enine dehlizlerle transeptlerle kesisen bes uzununa dehliz neflere bolunur Yan neflerden iki defe genis olan merkezi nefin ve transeptin kesismesi kafedralin daxili hissesinde feza xaci teskil edir onun merkezinden yuxari gunbez qalxir Qedim mertebenin seviyyesinden esas gunbezin zenitine qeder hundurluyu 29 m gunbezin diametri 7 7 m dir Mebedin merkezi simal qerb ve cenub terefden genis U formali knyazliqlarla ehate olunub Xora mebedin qerb qalereyasinda tikilmis pilleken qullelerinde yerlesen iki spiral pillekenle catirdilar Kafedralin apsesi Aciq qedimi horgu Kafedral cehrayi eheng sement mehlulu uzerine dosenmis novbeli sira das ve plinthden genis nazik kerpiclerden Bizansin qarisiq horgu texnikasindan opus mixtum istifade edilmekle tikilmisdir Mebedin fasadlari suvaq edilmemis horgu aciq qalmisdir Kafedralin orijinal gorunusunu tesevvur etmek ucun berpacilar fasadlarda qedim horgulerin aciq oldugu erazilerde sesler buraxdilar Kafedral Konstantinopol memarlari terefinden tikilmisdir baxmayaraq ki o dovrun Bizans memarliginda birbasa analoqu yoxdur O zamanlar imperiyada tikilen mebedler daha kicik idi yalniz uc nefli ve bir gunbezi var idi Ehtimal olunur ki yerli hakimiyyet orqanlari bizanslilara merasimler ucun mohtesem bir kafedral Rusiyanin esas en boyuk mebedi yaratmaq vezifesini qoydular ki bu da neflerin sayini artirmaq ve isiqlandirmaq ucun isiq pencerelerden kesilmis gunbez nagaralari elave etmekle hell etdiler Knyazin ve onu musayiet edenlerin xidmet zamani istirak etdiyi debdebeli isiqli saray tipli xorlar da Kiyev hokmdarinin emrinin neticesidir XVII XVIII esrlerde aparilan berpa ve yenidenqurma isleri neticesinde kafedral oz gorunusunu ehemiyyetli derecede deyismisdir Xarici qalereyalar tikildi yeni ibadetgahlar meydana cixdi ustu elave gunbezlerle ortuldu indi cemi 19 var Katedral suvaqlanmis ve agardilmis perimetri boyunca dayaq dayaqlari ile mohkemlendirilmisdir Qubbelerin qedim yarimkure formasi Ukrayna barokkosuna xas olan yuksek armudvari forma ile evez olundu Kafedralin orijinal qurulusu indi qurbangahin yanindan daha yaxsi gorunur burada fasadlarin orijinal dekorasiyasinin fraqmentleri de askar edilir Muqeddes Sofiya Kafedralin interyerinde xac seklinde olan yaxsi isiqlandirilmis merkezi gunbezli mekan ustunluk teskil edir Onun serq qolu esas apsis simal ve cenub iki pilleli uc korfezli arkadalarla bitir Gunbez xacinin qerb qolu da ucuncu oxsar arxada ile basa catdi Qerb arkadasi rekonstruksiya olunmadi XVII esrin sonunda kafedralin temiri zamani sokuldu Kafedralin sutunlari xacvari en kesiyi var Kafedralin yan nefleri ve onun butun qerb hissesi ikinci mertebe ile qalereya ile birlesen genis xorlarla mesguldur Pencerelerle kesilmis baraban uzerinde kafedralin coxsayli gunbezleri xorlari yaxsi isiqlandirma ile temin edir Kafedral xorlari sahzade onun yoldaslari ve zadeganlar ucun nezerde tutulmusdu Burada sahzade ilahi xidmetlere qulaq asirdi ve yeqin ki burada saray merasimleri kecirilirdi InteryerKafedralin daxili hissesinde Bizans ustalari terefinden hazirlanmis XI esrin birinci yarisina aid dunyanin en boyuk orijinal mozaika ve freska ansamblini qoruyub saxlamisdir Mozaika palitrasina 177 calar daxildir Qedim dovrlerde mozaika merkezi gunbezi ve ibadet edilen qurbangahi qeyd edirdi mebedin butun diger saheleri freskalarla bezedilib Gunbezin zenitinde Mesih Pantokratoru tesvir eden mozaika var ve Onun etrafinda dord bas melek var Bunlardan yalniz biri mozaikada qorunub saxlanilmisdir mavi paltarda qalanlari XIX esrde M A Vrubel terefinden yagli boyalarla tamamlanmisdir Pencereler arasindaki nagarada on iki hevarinin fiqurlari tesvir edilmisdir XI esrden etibaren Hevari Pavelin fiqurunun yalniz yuxari hissesi qorunub saxlanilmisdir asagida gunbezin yelkenlerinde yazi evangelistleri tesvir edilmisdir Onlarin arasinda yalniz Evangelist Markin fiquru qedim zamanlardan qorunub saxlanilmisdir Govde taglarinda 40 Sebastian sehidinin yarim uzunluqlu fiqurlari olan medalyonlar var cenub taginda on simal taginda bes mozaik medalyon gunumuze qeder gelib catmisdir Kafedralin en meshur mozaikasi Qirilmaz Divarin Xanimi merkezi qurbangah apsisinin koncunda tagli hissede yerlesir Asagida Yevxaristiya hevarilerin Mesihle birliyi ve daha asagi muqeddesler qedim muqeddes yepiskoplar Kilse Atalari tesvir edilmisdir Kafedralin qurbangahindaki mozaika XI esr Mujde Qurbangah sutunlarinda mozaika XI esr Mozaika XI esr Mozaika XI esr Boyuk Muqeddes Vasiliy Altar mozaikasi XI esr Zefer qurbangah taginin sutunlarinda Mujde tesviri var simal sutununda Arxanqel Cebrayilin fiquru cenub sutununda Allahin Anasi var Mozaika kafedralin diger mozaika ve freska sehneleri kimi yarandigi vaxta gedib cixir ve rus incesenetinde bu sehnenin en qedim tesviridir Interyerin qalan hissesi freskalarla boyanmisdir Kassalarda Incil tarixinin en muhum anlarina uygun gelen on iki bayram xristoloji dovr var idi Merkezi mekanin yan divarlarinda yan uclu arkadalarda ve transeptin qerb divarlarinda Mesihin ehtirasi ve Onun dirilmesi sehneleri qorunub saxlanilirdi dovre hevarilerin teblige gonderilmesi ve onun enmesi sehneleri ile basa catdi onlarin uzerinde Muqeddes Ruh Yan apsisler de freskalarla boyanmisdir burada Tanri Anasinin usaqliq dovrleri Yaqubun Proto Incili Hevari Pyotrun hereketleri Muqeddes Georginin heyati muvafiq olaraq bu kilselerin qurbangahlarinin teqdis edilmesi ile Arxangel Mixailin hereketleri teqdim olunur IstinadlararchINFORM alm 1994 Nacionalnij zapovidnik Sofiya Kiyivska Nacionalnij zapovidnik Sofiya Kiyivska 2013 02 26 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 02 23 Tockaya 1979 seh 1 Nacionalnij zapovidnik Sofiya Kiyivska 2013 01 30 tarixinde Istifade tarixi 2013 02 18 Reshenie Sinoda UPC MP 2009 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2009 03 04 Povest vremennyh let podgot teksta per stati i komm D S Lihachyova SPb Nauka 1999 S 66 204 482 Shahmatov A A Razyskaniya o russkih letopisyah M 2001 S 167 168 362 363 Polnoe sobranie russkih letopisej T 3 Novgorodskaya pervaya letopis starshego i mladshego izvodov M 2000 S 15 180 Moldovan A M Slovo o zakone i blagodati Ilariona K 1984 S 97 Titmar Merzeburgskij Hronika V 8 kn per s lat I V Dyakonova M 2005 S 177 Nikitenko N Kornienko V Drevnejshie graffiti Sofii Kievskoj i vremya eyo sozdaniya K 2012 232 s Zasnuvannya Sofijskogo soboru v Kiyevi problemi novih datuvan Materiali Kruglogo stolu K Institut istoriyi Ukrayini NAN Ukrayini 2010 ukr Datuvannya Sofiyi Kiyivskoyi u svitli novitnih faktichnih danih naukova koncepciya U 2011 roci 1000 richchya zasnuvannya Sofiyi Kiyivskoyi ukrayna 2013 02 26 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 02 23 V yacheslav Korniyenko doslidnik grafiti yakij dopomig viznachiti tisyacholitnij vik Sofiyi Kiyivskoyi rozpoviv UM yak vin provodit grafologichni ekspertizi pidpisiv knyaziv ta p ukrayna 2013 02 26 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 02 23 Pro vidznachennya 1000 richchya zasnuvannya Sofijskogo soboru vid 11 06 2010 682 2010 ukrayna 2013 09 29 tarixinde Istifade tarixi 2013 02 23 Dnevnik Eriha Lyasoty ukr per 0 2017 10 15 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 18 Gejdenshtejn R Deyaniya polskie po smerti Sigizmunda Avgusta v dvenadcati knigah 2018 01 15 at the Wayback Machine Sbornik materialov dlya istoricheskoj topografii Kieva i ego okrestnostej K 1874 Alfred Tyopfer znamenitosti Gamburga Bei uns in Hamburg 2013 02 26 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 02 23 Nikitenko N Sofijskij sobor Putevoditel Kiev Nacionalnyj zapovednik Sofiya Kievskaya 2011 S 21 Nikitenko N Sofijskij sobor Putevoditel Kiev Nacionalnyj zapovednik Sofiya Kievskaya 2011 S 32