Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Müasir buzlaşma
Müasir buzlaqlar qar xəttinin böyük yüksəkliyə malik olması buzlaqların əmələ gəlib saxlanılması üçün əlverişli şəraiti olan ayrı-ayrı zirvələrin yamaclarında saxlanmasıdır. Böyük Qafqazda olan 1400-ə qədər buzlağın (sahəsi 1775 km). 70 %-dən çoxu onun şimal yamacında yerləşir. Şərqi Qafqazın Azərbaycan ərazisindəki buzlaqlarının saxlanılmasına iqlimin, relyefin bə onun dəyişməsinin böyük təsiri vardır.
Bazardüzü buzlağı
Bazardüzü dağının (4480,9 m) qar xəttindən yüksəyə qalxması və ondan ayrılan qolların şimal istiqamətində uzanaraq qıfabənzər iri çökəklik əmələ gətirməsi Cənub-şərqi Qafqazda ən böyük buzlağın yaranmasına səbəb olmuşdur. Bazardüzü dağı şimalda Çexiçayın dərəsindən (Quruş kəndi yaxınlığında) 2300 m, cənubda isə Qaraçay dərəsindən 2700 m ucalır. Bazardüzü buzlağı iki buzlaqdan- Tixitçap və Murkar buzlaqlarından ibarətdir. Dağın zirvəsini örtmüş xarlanmış qardan beş acılı buzlar ayrılır.Tixitçap buzlağının uzunluğu 0,9 km, eni isə 150-200 m-dir. Murkar buzlağı şimal-şərq istiqamətində 1440 m uzanır, eni isə 300-450 m-dir.
Bazaryurd buzlağı
Bazaryurd dağında (4126,3 m) [Baş Qafqazın suayrıcı üzərində yerləşmişdir. Zirvədən şimala Kirvə və Yatırdərə çayları Bazaryurd dağının yamaclarında iki buzlağın olmasını ilk dəfə A.B.Pastuxov söyləmişdi. Buzlağın xarici görünüşü təxminən dairəvi şəkildədir. Buzlağın qalınlığı 15-18 m. Şimal buzlağın uzunluğu 470 m., eni isə 670 m. Buzlaq 4020 m. yüksəklikdən başlayıb, 3900 m. yüksəklikdə qurtarır.
Tufan buzlağı
Tufandağ zirvəsi Baş Qafqazın suayrıcı zirvəsində yerləşib, konusu xatırladır. Tufandağ zirvəsi qərbdən və şərqdən Baş silsiləsi, şimaldan və cənubdan isə onun qollarının kəsişdiyi yerdə yerləşmişdir. Zirvənin hündürlüyü 4200 m-dən artıqdır. Zirvədən şimala iki çox da uzun olmayan qol ayrılır. Hər iki qol arasında Əbildərə çayı yerləşir. Çay mənbəyini buzlağın qurtaracağından götürürş Zirvə cənubdan Dəmiraparançay, qərbdən , şərqdən isə Türyançay tərəfindən yuyulur. Tufan dağı şimalda Şahnabadçay dərəsindən 1600 m, cənubda isə Dəmiraparançayı dərəsindən 2200 m. qədər ucalır. Buzlağın uzunluğu başlanğıcından dilinə qədər 1900 m-dir. Onun ən enli yeri 680 m-dir.
Dilinin sonuna yaxın enliyi 200 m-dən azdır. Buzlaq 3660 m yüksəklikdən başlayır. Dili 3040 m yüksəkliyə qədər enir. Dilin uzunluğu 1 km-ə qədərdir. Ən enli yeri isə 550 m-dir. Tufan buzlağı iki müasir Karda yerləşmişdi. Birinci — yuxarı karın başlanğıcı Tufandağın zirvəsindən, 4000 m-lik yüksəklikdən başlayaraq 3700 m. qədər enir. İkinci Kap isə 3700-3500 m. yüksəkliklər arasında yerləşmişdi. Yuxarı karın eni təxminən 500-600 m., aşağı karın enu isə 700-800 m-dir. Karlar yuxarı hissıdı dar, aşağı hissədə isə gendir. İkinci kar birincidən hündür, uçurumlu yallarla əhatə olunur ki, bu da onun qidalanmasında müəyyən rol oynayır.
Şahdağ buzlağı
Şahdağın nəhəng zirvəsi bir-birinin üzərində ucalan (xüsusilə şimal, şimal-şərq yamacda) uçurumlu qayalıqlar üzərində yerləşir. Uçurumlu qayaların nisbi yüksəkliyi 600-800 m, bəzi hallarda isə ondan da artıqdır. Şahdağ zirvəsində geniş yastanlar da var. Bunlardan ən böyüyü 3500-3600 m yüksəkliyə malik olan və Şahdağ zirvəsindən şimala yerləşən geniş Yarudağ (Yaru ləzgi dilində qırmızı deməkdir) yastanıdır. Açıq qırmızıya çalan yuxarı yura və aşağı təbaşirin sahəvi və möhkəm əhəngdaşlarından təşkil olan Şahdağ yastanı cənubda Şahnabadçay dərəsindən 1600 m, şimalda Qızılkam çayı dərəsindən (Qusarçayın sol qoludur) 2800 m-ə qədər ucalır. Şahdağ buzlağı bu nəhəg dağ zirvəsinin şimal yarısında yerləşmişdir. Zirvə yastı və geniş olduğundan buzlaqda yastı, səthi isə qabarıq linzanı xatırladır. Buzlağın enliyi qərbdən-şərqə 2 km, ümumi sahəsi isə 1,23 km-dir. Buzlağın ən hündür yeri əsas zirvədən qərbə 4230 m yüksəklikdən başlayır.
Qavdanvas buzlağı
Şahdağ zirvəsindən cənub-qərbdə, Qavdanbas çayının məbəyində dərin bir dərədə Qavdanvas buzlağı yerləşmişdir.Qavdanvas buzlağı dilinin uzunluğu 350 m-dir. Dilin başlanğıcından yüksəklik 3820 m, qurtaracağında isə 3740 m-dir. Qavdanbas buzlağının cənub yamacda 3820-3740 m yüksəklikdə saxlanmasına başlıca səbəb onun əlverişli relyef şəraitində (dar və dərin dərədə) yerləşməsidir.
İstinadlar
- B.Ə.Budaqov Azərbaycanın Böyük Qafqaz hissəsinin müasir və qədim buzlaşmaları. Bakı-1965 AMEA-nın nəşriyyatı
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Muasir buzlasmaMuasir buzlaqlar qar xettinin boyuk yuksekliye malik olmasi buzlaqlarin emele gelib saxlanilmasi ucun elverisli seraiti olan ayri ayri zirvelerin yamaclarinda saxlanmasidir Boyuk Qafqazda olan 1400 e qeder buzlagin sahesi 1775 km 70 den coxu onun simal yamacinda yerlesir Serqi Qafqazin Azerbaycan erazisindeki buzlaqlarinin saxlanilmasina iqlimin relyefin be onun deyismesinin boyuk tesiri vardir Bazarduzu buzlagi Bazarduzu buzlagi Bazarduzu daginin 4480 9 m qar xettinden yukseye qalxmasi ve ondan ayrilan qollarin simal istiqametinde uzanaraq qifabenzer iri cokeklik emele getirmesi Cenub serqi Qafqazda en boyuk buzlagin yaranmasina sebeb olmusdur Bazarduzu dagi simalda Cexicayin deresinden Qurus kendi yaxinliginda 2300 m cenubda ise Qaracay deresinden 2700 m ucalir Bazarduzu buzlagi iki buzlaqdan Tixitcap ve Murkar buzlaqlarindan ibaretdir Dagin zirvesini ortmus xarlanmis qardan bes acili buzlar ayrilir Tixitcap buzlaginin uzunlugu 0 9 km eni ise 150 200 m dir Murkar buzlagi simal serq istiqametinde 1440 m uzanir eni ise 300 450 m dir Bazaryurd buzlagi Bazaryurd buzlagi Bazaryurd daginda 4126 3 m Bas Qafqazin suayrici uzerinde yerlesmisdir Zirveden simala Kirve ve Yatirdere caylari Bazaryurd daginin yamaclarinda iki buzlagin olmasini ilk defe A B Pastuxov soylemisdi Buzlagin xarici gorunusu texminen dairevi sekildedir Buzlagin qalinligi 15 18 m Simal buzlagin uzunlugu 470 m eni ise 670 m Buzlaq 4020 m yukseklikden baslayib 3900 m yukseklikde qurtarir Tufan buzlagi Tufandag zirvesi Bas Qafqazin suayrici zirvesinde yerlesib konusu xatirladir Tufandag zirvesi qerbden ve serqden Bas silsilesi simaldan ve cenubdan ise onun qollarinin kesisdiyi yerde yerlesmisdir Zirvenin hundurluyu 4200 m den artiqdir Zirveden simala iki cox da uzun olmayan qol ayrilir Her iki qol arasinda Ebildere cayi yerlesir Cay menbeyini buzlagin qurtaracagindan gotururs Zirve cenubdan Demiraparancay qerbden serqden ise Turyancay terefinden yuyulur Tufan dagi simalda Sahnabadcay deresinden 1600 m cenubda ise Demiraparancayi deresinden 2200 m qeder ucalir Buzlagin uzunlugu baslangicindan diline qeder 1900 m dir Onun en enli yeri 680 m dir Tufandag Dilinin sonuna yaxin enliyi 200 m den azdir Buzlaq 3660 m yukseklikden baslayir Dili 3040 m yuksekliye qeder enir Dilin uzunlugu 1 km e qederdir En enli yeri ise 550 m dir Tufan buzlagi iki muasir Karda yerlesmisdi Birinci yuxari karin baslangici Tufandagin zirvesinden 4000 m lik yukseklikden baslayaraq 3700 m qeder enir Ikinci Kap ise 3700 3500 m yukseklikler arasinda yerlesmisdi Yuxari karin eni texminen 500 600 m asagi karin enu ise 700 800 m dir Karlar yuxari hissidi dar asagi hissede ise gendir Ikinci kar birinciden hundur ucurumlu yallarla ehate olunur ki bu da onun qidalanmasinda mueyyen rol oynayir Sahdag buzlagi Sahdag Qusar Sahdagin neheng zirvesi bir birinin uzerinde ucalan xususile simal simal serq yamacda ucurumlu qayaliqlar uzerinde yerlesir Ucurumlu qayalarin nisbi yuksekliyi 600 800 m bezi hallarda ise ondan da artiqdir Sahdag zirvesinde genis yastanlar da var Bunlardan en boyuyu 3500 3600 m yuksekliye malik olan ve Sahdag zirvesinden simala yerlesen genis Yarudag Yaru lezgi dilinde qirmizi demekdir yastanidir Aciq qirmiziya calan yuxari yura ve asagi tebasirin sahevi ve mohkem ehengdaslarindan teskil olan Sahdag yastani cenubda Sahnabadcay deresinden 1600 m simalda Qizilkam cayi deresinden Qusarcayin sol qoludur 2800 m e qeder ucalir Sahdag buzlagi bu neheg dag zirvesinin simal yarisinda yerlesmisdir Zirve yasti ve genis oldugundan buzlaqda yasti sethi ise qabariq linzani xatirladir Buzlagin enliyi qerbden serqe 2 km umumi sahesi ise 1 23 km dir Buzlagin en hundur yeri esas zirveden qerbe 4230 m yukseklikden baslayir Qavdanvas buzlagi Sahdag zirvesinden cenub qerbde Qavdanbas cayinin mebeyinde derin bir derede Qavdanvas buzlagi yerlesmisdir Qavdanvas buzlagi dilinin uzunlugu 350 m dir Dilin baslangicindan yukseklik 3820 m qurtaracaginda ise 3740 m dir Qavdanbas buzlaginin cenub yamacda 3820 3740 m yukseklikde saxlanmasina baslica sebeb onun elverisli relyef seraitinde dar ve derin derede yerlesmesidir IstinadlarB E Budaqov Azerbaycanin Boyuk Qafqaz hissesinin muasir ve qedim buzlasmalari Baki 1965 AMEA nin nesriyyatiHemcinin baxBuzlaq relyefi