Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Litszyan (çin. 丽江市) — Çinin qədim şəhəri.
| Liszyan | |
|---|---|
| 丽江 | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 2.400 ± 1 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | +86 888 |
| Poçt indeksi | 674100 |
| Nəqliyyat kodu | 云P |
| Digər | |
| lijiang.gov.cn | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Deyilənə görə, dağlar və çaylarla əhatə olunmuş Litszyan qəzasını qədimdə çox vaxt "Dayançjen" adlandırırdılar, bu da ona görədir ki, o, formaca iri cəmdəyi xatırladır. Onun keçmişini tədqiq edərkən alimlər müəyyən etmişdilər ki, bu unudulmuş "qədim hökmdarlıqdır". Nasi xalqının əcdadları tsyanlar olmuşlar, onlar cənuba hələ çox qədim zamanlardan köçmüşdülər. Nasilər minillik ağır zəhmətlə öz gözəl doğma yurdlarını salmışlar. Hələ qədimdən buradan əsas nəqliyyat yolları keçirdi. Tacirlər və səyyahlar burada uzun müddətə dayanır, çoxları ailə qurur, bunula da şəhərin genişlənməsinə səbəb olurdular. Şəhər tezliklə məşhur bazara və mühüm mədəniyyət mərkəzinə çevrilmişdi. Belə hesab edilir ki, Litszyanın əsası Sun sülaləsinin sonu və Yuan sülaləsinin əvvəlində qoyulmuşdur. 1253-cü ildə monqol şahzadəsi Qubilay qaan (sonralar o, Yuan sülaləsinin birinci imperatoru olmuşdur) cənubda Dalinin fəth etdikdə qoşunlar Litszyanda döyüş əməliyyatlarına hazırlıqlı vəziyyətdə durmuşdu. 500 il ərzində ta Tsin sülaləsinin başlanğıcına kimi Litszyanda nasi və "tusi" xalqlarının əcdadları – tayfa başçıları irsi olaraq hökmranlıq etmişdilər, onlardan yuxarıda yalnız mərkəzi hökmran sülalə dururdu. O dövrlərdə Min coğrafiyaçısı (1587-1641) öz "Yunnaniyə səyahətin gündəliyi"ndə Litszyanı çox gözəl təsvir etmişdi. Min sülaləsinin sonunda bu qədim şəhərin əhalisi min ailəyə çatmışdı, güman ki, şəhərin tikintisi o zaman iri miqyasla aparılırmış. Litszyandan şimalda yerləşən Yuylunşan qarlı yüksəkliyi möhtəşəm və fövqəladədir, dağın özü isə olduqca çoxçeşidlidir. Xalq arasında onun haqqında deyirlər: "Dağ eyni zamanda ilin bütün fəsillərinə malikdir, burada yolda hər 10 linin öz iqlimi var". Bu dağ qədimdən nadir bitki və heyvanların məskəni kimi məşhurdur, o, həmçinin nəhəng təbii su anbarı kimi də tanınır. Qar və buzlaqların suyu torpağı rütubətləndirir və oranın əhalisini dolandırır, bu qədim şəhərdə hər ailənin həyətində kiçik çay axır, onun üzərində isə söyüd yarpaqları sallanır. Rəngli daşla döşənmiş küçə Litszyanın mərkəzinə aparır, onun şimal ticarət mərkəzi – kvadrat şəklində olan Sıfan küçəsi ilə gəzişmək də maraqlıdır. Şəhərdə saysız-hesabsız kanallar görmək mümkündür, suyun üzərində isə onun səthinə çatan söyüd yarpaqları sallanır, evlərin yanında isə, ön qapı və arxa tərəfdən hər yerdə kiçik çaylar axır, küçə və dalanlardan həyətlərdən keçən çoxlu sayda ensiz kanallar axır. Bütün bu təmiz sulu çaylar şəhərin şimalındakı Syanşan dağının ətəklərində yerləşən Yuytsyuanxe çayından axıb gəlir. İndiyə qədər də hələ lap qədim vaxtlardan məşhur olan Baymaluntan gölünə ehtiram bəsləyirlər, bir çox quyu bulaqları da qorunub saxlanmışdır. İnsanlar sudan istifadənin orijinal üsulunu tapmışdılar – birinci nohur içmək üçün, ikinci tərəvəz yumaq üçün, üçüncü isə paltar yumaq üçündür. Təmiz su şəlalə şəklində üzüaşağı bir nohurdan digərinə tökülür. Litszyanda yüksək qədimi şəhər divarları və enli müasir yollar yoxdur, bura sadə qədim guşədir, hər yerdə varlığın təbiiliyi və insanın təbiətlə harmoniyası hiss olunur. Şəhərcikdə evlər yerin relyefi ilə birlikdə gah qalxır, gah düşür, bu gözəl əlverişli evlər Xan, Bay və Tibet xalq məskənlərinin şanlı ənənəsini davam etdirərək ağac, daş və gildən inşa edilərək özünəməxsus yerli tikinti stili əmələ gətirir. Əsas bina, fligel və girişin ağzındakı daş sipərlə əhatə olunmuş "Sanxeyuan" həyətləri çox məşhurdur. Cənuba baxan əsas tikili böyüklərin yaşamağı, fligel isə kiçiklər üçündür. Adətən ailə həyətinin əsas tikilisinin pərvazını balıq və ya yarpaq – firavanlıq göndərmək üçün allahlara dua edilən totem formasında ağac naxışlarla bəzəyirlər. Bir çox həyətlər çox zərif bəzədilmişdir, onlar çınqıl, kirəmit, rəngli kərpiclə döşənmişdir. Əsas tikili ailədə əmin-amanlıq və bolluq rəmzi kimi mərkəzdə altı qapı və pəncərəyə malikdir. Litszyanda yaşayan səmimi və dost nasilər ta qədimdən zəngin dini və mədəni ənənələrə malikdirlər. Əksəriyyəti şeir yazır, musiqi alətlərində çalır, xəttatlıq və rəsmlə məşğul olurlar, çoxsahəli özfəaliyyətləri – xalq mahnı və rəqsləri, teatr səhnələri ilə məşhurdular. Qədim nasi musiqisi çox sevilir və hamıya məlumdur. Yerli orkestr bu musiqi ilə Avropanın bir çox ölkələrində uğurla çıxış etmişdir. Bu orkestr yaşlı nəsil musiqiçilərindən təşkil olunmuşdur, buna görə də onu "nasi uzunömürlük allahı orkestri" adlandırırlar. Litszyanın divar naxışları bütün dünyada məşhurdur, qədim şəhərdə və onun 15 monastrında belələrinə bolluca rast gəlmək olar. Min və Tsin dövrünün həmin divar naxışları bu diyarda bir çox din və dini təriqətlərin qarşılıqlı əlaqəsini və mövcudluğunu əks etdirir, onların fərqliliyi də elə bundadır. Litszyanda qorunub saxlanılan "Əbədi uzunömürlük Buddası ilə görüş" nəhəng divar naxışı Buddaların 100 heykəlini seçmiş və nasi xalqının dini mədəniyyətinin xarakterik xüsusiyyətlərini əks etdirir. O da qəribədir ki, Litsyan rayonunda Dunba mədəniyyətinin piktoqrafik yazı abidələri saxlanmışdır. Qədim Dunba qanunları piktoqraflarla yazılmışdır, Dunba dili isə dünyada yeganə qalan heroqlif yazılı dili kimi tanınır. Hazırda Çinin, Avropa və Amerika ölkələrinin kitabxana və muzeylərində nasi xalqının minillik zəngin tarixi və mədəniyyətini təsvir edən 20 mindən çox Dunba klassik kitabı qorunur. Onların arasında Dunba notları "Tsomo" da vardır, o, on minlərlə rəqs melodiyalarından ibarətdir və Çin və hətta bütün dünya rəqs sənətinin ən nadir və ən qiymətli abidəsidir. Nasi xalqının qədim dövrünün "ensklopediyası" adlandırılan Dunba kanonları nasi xalqının tarix və mədəniyyətinin öyrənilməsi üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir.
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- http://stats.yn.gov.cn/tjsj/tjnj/202212/t20221208_1083373.html.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Litszyan cin 丽江市 Cinin qedim seheri Liszyan丽江26 52 51 sm e 100 13 15 s u Olke CinTarixi ve cografiyasiSahesi 20 555 km Merkezin hundurluyu 2 400 1 mSaat qursagi UTC 08 00EhalisiEhalisi 1 253 878 nef 2020 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 86 888Poct indeksi 674100Neqliyyat kodu 云PDigerlijiang gov cnXeriteni goster gizle Liszyan Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiQedim Dayanin dami Deyilene gore daglar ve caylarla ehate olunmus Litszyan qezasini qedimde cox vaxt Dayancjen adlandirirdilar bu da ona goredir ki o formaca iri cemdeyi xatirladir Onun kecmisini tedqiq ederken alimler mueyyen etmisdiler ki bu unudulmus qedim hokmdarliqdir Nasi xalqinin ecdadlari tsyanlar olmuslar onlar cenuba hele cox qedim zamanlardan kocmusduler Nasiler minillik agir zehmetle oz gozel dogma yurdlarini salmislar Hele qedimden buradan esas neqliyyat yollari kecirdi Tacirler ve seyyahlar burada uzun muddete dayanir coxlari aile qurur bunula da seherin genislenmesine sebeb olurdular Seher tezlikle meshur bazara ve muhum medeniyyet merkezine cevrilmisdi Bele hesab edilir ki Litszyanin esasi Sun sulalesinin sonu ve Yuan sulalesinin evvelinde qoyulmusdur 1253 cu ilde monqol sahzadesi Qubilay qaan sonralar o Yuan sulalesinin birinci imperatoru olmusdur cenubda Dalinin feth etdikde qosunlar Litszyanda doyus emeliyyatlarina hazirliqli veziyyetde durmusdu 500 il erzinde ta Tsin sulalesinin baslangicina kimi Litszyanda nasi ve tusi xalqlarinin ecdadlari tayfa bascilari irsi olaraq hokmranliq etmisdiler onlardan yuxarida yalniz merkezi hokmran sulale dururdu O dovrlerde Min cografiyacisi 1587 1641 oz Yunnaniye seyahetin gundeliyi nde Litszyani cox gozel tesvir etmisdi Min sulalesinin sonunda bu qedim seherin ehalisi min aileye catmisdi guman ki seherin tikintisi o zaman iri miqyasla aparilirmis Litszyandan simalda yerlesen Yuylunsan qarli yuksekliyi mohtesem ve fovqeladedir dagin ozu ise olduqca coxcesidlidir Xalq arasinda onun haqqinda deyirler Dag eyni zamanda ilin butun fesillerine malikdir burada yolda her 10 linin oz iqlimi var Bu dag qedimden nadir bitki ve heyvanlarin meskeni kimi meshurdur o hemcinin neheng tebii su anbari kimi de taninir Qar ve buzlaqlarin suyu torpagi rutubetlendirir ve oranin ehalisini dolandirir bu qedim seherde her ailenin heyetinde kicik cay axir onun uzerinde ise soyud yarpaqlari sallanir Rengli dasla dosenmis kuce Litszyanin merkezine aparir onun simal ticaret merkezi kvadrat seklinde olan Sifan kucesi ile gezismek de maraqlidir Seherde saysiz hesabsiz kanallar gormek mumkundur suyun uzerinde ise onun sethine catan soyud yarpaqlari sallanir evlerin yaninda ise on qapi ve arxa terefden her yerde kicik caylar axir kuce ve dalanlardan heyetlerden kecen coxlu sayda ensiz kanallar axir Butun bu temiz sulu caylar seherin simalindaki Syansan daginin eteklerinde yerlesen Yuytsyuanxe cayindan axib gelir Indiye qeder de hele lap qedim vaxtlardan meshur olan Baymaluntan golune ehtiram besleyirler bir cox quyu bulaqlari da qorunub saxlanmisdir Insanlar sudan istifadenin orijinal usulunu tapmisdilar birinci nohur icmek ucun ikinci terevez yumaq ucun ucuncu ise paltar yumaq ucundur Temiz su selale seklinde uzuasagi bir nohurdan digerine tokulur Litszyanda yuksek qedimi seher divarlari ve enli muasir yollar yoxdur bura sade qedim gusedir her yerde varligin tebiiliyi ve insanin tebietle harmoniyasi hiss olunur Sehercikde evler yerin relyefi ile birlikde gah qalxir gah dusur bu gozel elverisli evler Xan Bay ve Tibet xalq meskenlerinin sanli enenesini davam etdirerek agac das ve gilden insa edilerek ozunemexsus yerli tikinti stili emele getirir Esas bina fligel ve girisin agzindaki das siperle ehate olunmus Sanxeyuan heyetleri cox meshurdur Cenuba baxan esas tikili boyuklerin yasamagi fligel ise kicikler ucundur Adeten aile heyetinin esas tikilisinin pervazini baliq ve ya yarpaq firavanliq gondermek ucun allahlara dua edilen totem formasinda agac naxislarla bezeyirler Bir cox heyetler cox zerif bezedilmisdir onlar cinqil kiremit rengli kerpicle dosenmisdir Esas tikili ailede emin amanliq ve bolluq remzi kimi merkezde alti qapi ve pencereye malikdir Litszyanda yasayan semimi ve dost nasiler ta qedimden zengin dini ve medeni enenelere malikdirler Ekseriyyeti seir yazir musiqi aletlerinde calir xettatliq ve resmle mesgul olurlar coxsaheli ozfealiyyetleri xalq mahni ve reqsleri teatr sehneleri ile meshurdular Qedim nasi musiqisi cox sevilir ve hamiya melumdur Yerli orkestr bu musiqi ile Avropanin bir cox olkelerinde ugurla cixis etmisdir Bu orkestr yasli nesil musiqicilerinden teskil olunmusdur buna gore de onu nasi uzunomurluk allahi orkestri adlandirirlar Litszyanin divar naxislari butun dunyada meshurdur qedim seherde ve onun 15 monastrinda belelerine bolluca rast gelmek olar Min ve Tsin dovrunun hemin divar naxislari bu diyarda bir cox din ve dini teriqetlerin qarsiliqli elaqesini ve movcudlugunu eks etdirir onlarin ferqliliyi de ele bundadir Litszyanda qorunub saxlanilan Ebedi uzunomurluk Buddasi ile gorus neheng divar naxisi Buddalarin 100 heykelini secmis ve nasi xalqinin dini medeniyyetinin xarakterik xususiyyetlerini eks etdirir O da qeribedir ki Litsyan rayonunda Dunba medeniyyetinin piktoqrafik yazi abideleri saxlanmisdir Qedim Dunba qanunlari piktoqraflarla yazilmisdir Dunba dili ise dunyada yegane qalan heroqlif yazili dili kimi taninir Hazirda Cinin Avropa ve Amerika olkelerinin kitabxana ve muzeylerinde nasi xalqinin minillik zengin tarixi ve medeniyyetini tesvir eden 20 minden cox Dunba klassik kitabi qorunur Onlarin arasinda Dunba notlari Tsomo da vardir o on minlerle reqs melodiyalarindan ibaretdir ve Cin ve hetta butun dunya reqs senetinin en nadir ve en qiymetli abidesidir Nasi xalqinin qedim dovrunun ensklopediyasi adlandirilan Dunba kanonlari nasi xalqinin tarix ve medeniyyetinin oyrenilmesi ucun muhum ehemiyyete malikdir IstinadlarHemcinin baxCinXarici kecidlerhttp stats yn gov cn tjsj tjnj 202212 t20221208 1083373 html