Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Liberiyada Birinci Vətəndaş müharibəsi — 1989-1996-cı illərdə Liberiyada 200 mindən çox insanın öldüyü daxili qarşıdurma. Münaqişə yalnız BMT və Qərbi Afrika Dövlətlərinin İqtisadi Birliyinin müdaxiləsindən sonra həll edildi.
| Liberiyada Birinci Vətəndaş müharibəsi | |
|---|---|
 | |
| Tarix | 24 dekabr 1989 |
| Yeri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Arxa fon
1980-ci ildə , qarşı bir çevrilişlə hakimiyyətə gəldi və Liberiyanın ilk Amerikalı olmayan Liberiya prezidenti oldu. Doe bir hərbi rejim qurdu və əvvəlcə azad edilmiş Amerika kölələri tərəfindən 1847-ci ildə ölkənin qurulmasından bəri iqtidara çıxışı xaric edilən Liberiya yerli qəbilələrinin geniş dəstəyini aldı.
Dounun ölkəni islah edəcəyinə dair ümidlər tez bir zamanda azaldı və Dow, paranoyaya qədər ona qarşı bir çevriliş qorxusu ilə müxalifəti yatırmağa başladı. Söz verdiyi kimi, Dou 1985-ci ildə seçkilər keçirdi və ikinci turdan qaçmaq üçün prezident seçkilərində bir fərqlə qalib gəldi. Lakin beynəlxalq müşahidəçilər bu seçkiləri saxtalaşdırılmış hesab etdilər.
Müharibədən sonra iqtisadiyyat
Liberiyada vətəndaş müharibəsi başa çatan kimi, yerli əhali israrla əmanət olaraq yığdıqları pulları milli valyutaya keçirməyə çalışırdılar. Burada Liberiyanın milli valyutası qismində isə Liberiya dolları və amerikan dolları çıxış edir. Ölkədə baş verənlər öz növbəsində küçələrdə dollar rəsmlərindən ibarət küçə incəsənətinin yaranmasına təkan verdi.
Nəticə
Liberiyalılar qan tökülməsinə son qoymaq ümidi ilə Teylora səs verdilər. Ölkədəki şiddət azaldı, ancaq iğtişaşlar vaxtaşırı alovlanmağa davam etdi. Teylor, qonşu ölkələrdəki xadimləri dəstəkləməkdə və üsyançılara silah almaq üçün lüks mallar almaq üçün almaz satışından pul köçürməkdə də günahlandırıldı.
Teylorun qələbəsindən sonra qaçqınlar Liberiyaya qayıtmağa başladılar. Ancaq digər liderlər ölkəni tərk etmək məcburiyyətində qaldılar və ULIMO üzvlərindən bəziləri Barış və Demokratiya Hərəkatı (LURD) qurdular. LURD, hökuməti sabitliyi pozmaq və yerli almaz sahələrinə nəzarəti əldə etmək üçün Loffa əyalətində İkinci Vətəndaş Müharibəsinə aparan döyüşlərə başladı.
1989-1996-cı illərdəki daxili müharibə 200.000-dən çox Liberiyanın həyatını itirmiş və bir milyon qaçqını qonşu ölkələrdəki düşərgələrdə yerləşməyə məcbur etmişdir. Bütün kəndlər boş qaldı. Ümumiyyətlə, vətəndaş müharibəsi ölkənin hər on yeddinci sakininin həyatına son qoydu.
İstinadlar
- Edgerton, Robert B, Africa's armies: from honor to infamy: a history from 1791 to the present (2002)
- "How Quiwonkpa Was Killed". Daily Star 1985-11-18: 5.
- Dickovick, J. Tyler. The World Today Series: Africa 2012. Lanham, Maryland: Stryker-Post Publications. 2008. ISBN .
- "Fraud charged in Liberia's first one-man, one-vote election". Christian Science Monitor. 1985-10-25. ISSN 0882-7729. 2021-06-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-17.
- Mark Huband, The Liberian Civil War, p.115, 118-119
- Stephen Ellis, The Mask of Anarchy, Hurst & Company, London, 2001, p.57, 67-68
Ədəbiyyat
- Gerdes, Felix: Civil War and State Formation: The Political Economy of War and Peace in Liberia, Frankfurt/New York: Campus Verlag & University of Chicago Press, 2013
- Hoffman, Danny. "The City as Barracks: Freetown, Monrovia, and the Organization of Violence in Postcolonial African Cities." Cultural Anthropology. Volume 22 #3 August 2007. pp. 400–428.
- Huband, Mark. "The Liberian Civil War". Frank Cass (1998). ISBN
- Moran, Mary H. Liberia: The Violence of Democracy - Press, 2008
- Omeje, Kenneth. "War to peace transition: conflict intervention and peacebuilding in Liberia." (2009).
Xarici keçidlər
- Accord Magazine Online issue with articles, chronology and text of agreements
- - Peace process during Civil War
- Website includes photos from Liberian Civil War 2012-03-21 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Liberiyada Birinci Vetendas muharibesi 1989 1996 ci illerde Liberiyada 200 minden cox insanin olduyu daxili qarsidurma Munaqise yalniz BMT ve Qerbi Afrika Dovletlerinin Iqtisadi Birliyinin mudaxilesinden sonra hell edildi Liberiyada Birinci Vetendas muharibesiTarix 24 dekabr 1989Yeri Liberiya Vikianbarda elaqeli mediafayllarArxa fon1980 ci ilde qarsi bir cevrilisle hakimiyyete geldi ve Liberiyanin ilk Amerikali olmayan Liberiya prezidenti oldu Doe bir herbi rejim qurdu ve evvelce azad edilmis Amerika koleleri terefinden 1847 ci ilde olkenin qurulmasindan beri iqtidara cixisi xaric edilen Liberiya yerli qebilelerinin genis desteyini aldi Dounun olkeni islah edeceyine dair umidler tez bir zamanda azaldi ve Dow paranoyaya qeder ona qarsi bir cevrilis qorxusu ile muxalifeti yatirmaga basladi Soz verdiyi kimi Dou 1985 ci ilde seckiler kecirdi ve ikinci turdan qacmaq ucun prezident seckilerinde bir ferqle qalib geldi Lakin beynelxalq musahideciler bu seckileri saxtalasdirilmis hesab etdiler Muharibeden sonra iqtisadiyyatLiberiyada vetendas muharibesi basa catan kimi yerli ehali israrla emanet olaraq yigdiqlari pullari milli valyutaya kecirmeye calisirdilar Burada Liberiyanin milli valyutasi qisminde ise Liberiya dollari ve amerikan dollari cixis edir Olkede bas verenler oz novbesinde kucelerde dollar resmlerinden ibaret kuce incesenetinin yaranmasina tekan verdi NeticeLiberiyalilar qan tokulmesine son qoymaq umidi ile Teylora ses verdiler Olkedeki siddet azaldi ancaq igtisaslar vaxtasiri alovlanmaga davam etdi Teylor qonsu olkelerdeki xadimleri desteklemekde ve usyancilara silah almaq ucun luks mallar almaq ucun almaz satisindan pul kocurmekde de gunahlandirildi Teylorun qelebesinden sonra qacqinlar Liberiyaya qayitmaga basladilar Ancaq diger liderler olkeni terk etmek mecburiyyetinde qaldilar ve ULIMO uzvlerinden bezileri Baris ve Demokratiya Herekati LURD qurdular LURD hokumeti sabitliyi pozmaq ve yerli almaz sahelerine nezareti elde etmek ucun Loffa eyaletinde Ikinci Vetendas Muharibesine aparan doyuslere basladi 1989 1996 ci illerdeki daxili muharibe 200 000 den cox Liberiyanin heyatini itirmis ve bir milyon qacqini qonsu olkelerdeki dusergelerde yerlesmeye mecbur etmisdir Butun kendler bos qaldi Umumiyyetle vetendas muharibesi olkenin her on yeddinci sakininin heyatina son qoydu IstinadlarEdgerton Robert B Africa s armies from honor to infamy a history from 1791 to the present 2002 How Quiwonkpa Was Killed Daily Star 1985 11 18 5 Dickovick J Tyler The World Today Series Africa 2012 Lanham Maryland Stryker Post Publications 2008 ISBN 978 1 61048 881 5 Fraud charged in Liberia s first one man one vote election Christian Science Monitor 1985 10 25 ISSN 0882 7729 2021 06 19 tarixinde Istifade tarixi 2017 10 17 Mark Huband The Liberian Civil War p 115 118 119 Stephen Ellis The Mask of Anarchy Hurst amp Company London 2001 p 57 67 68EdebiyyatGerdes Felix Civil War and State Formation The Political Economy of War and Peace in Liberia Frankfurt New York Campus Verlag amp University of Chicago Press 2013 Hoffman Danny The City as Barracks Freetown Monrovia and the Organization of Violence in Postcolonial African Cities Cultural Anthropology Volume 22 3 August 2007 pp 400 428 Huband Mark The Liberian Civil War Frank Cass 1998 ISBN 0 7146 4340 8 Moran Mary H Liberia The Violence of Democracy Press 2008 Omeje Kenneth War to peace transition conflict intervention and peacebuilding in Liberia 2009 Xarici kecidlerVikianbarda Liberiyada Birinci Vetendas muharibesi ile elaqeli mediafayllar var Accord Magazine Online issue with articles chronology and text of agreements Peace process during Civil War Website includes photos from Liberian Civil War 2012 03 21 at the Wayback Machine