Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rus inqilabçısı, keçmiş SSRİ xalq komissarı, IV İnternasionalın yaradıcısı Lev Davidoviç Trotski 1940-cı ilin avqustunda Meksikada öldürülüb. Qətl SSRİ NKVD-nin İspaniyadan olan agenti, marksist tərəfdarı adı altında Trotskinin ətrafına təqdim edilən Ramon Merkader tərəfindən törədilib.
20 avqust 1940-cı ildə Merkader Trotskinin evində olarkən ilə onu başının arxasından zərbə endirdi və Trotski ertəsi gün öldü. Merkader Trotskinin müxalifətdə olduğu SSRİ lideri İosif Stalinin göstərişi ilə hərəkət etmişdir. Trotskiyə qarşı “Ördək” adlı sui-qəsd əməliyyatına NKVD zabitləri Pavel Sudoplatov və Naum Eytinqon rəhbərlik edirdi. Sui-qəsddən az sonra Merkader qiyabi olaraq Lenin ordeni ilə təltif edildi.
Trotskinin qətlinə görə Merkader Meksikada 20 il həbs cəzasına məhkum edildi. Cəza müddətini başa vurduqdan sonra 1960-cı ildə azadlığa buraxılmış, bundan sonra Kuba və SSRİ-yə köçmüş, orada da Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.
Trotskinin Meksikaya mühacirəti
1917-ci ilin Fevral inqilabı nəticəsində Rusiyada monarxiya devriləndə Trotski ABŞ-da idi. Uzun və macəralı səfərdən sonra mayın əvvəllərində Petroqrada gəldi. Burada o, bolşeviklərlə menşeviklər arasında olduğuna görə “mejrayonçı” adlanan qrupun rəhbərinə çevrilir. Bu qrupda xeyli parlaq isimlər vardı, amma kütlələr arasında elə də populyar deyildi. Buna görə tarxçi Doyçer onları “ordusuz generallar kəhkəşanı” adlandırırdı.
İyul ayında mejrayonçı bolşeviklərlə birləşmək qərarına gəldilər. Bu dövr bolşeviklər üçün olduqca ağır mərhələ idi. “İyul günləri” adını alan hadisələrdən sonra Lenin Petroqraddan qaçaraq Razlivdə, sonra Finlandiyada gizlənməli oldu. Partiyaya rəhbərlik edəcək səviyyədə bir şəxsə ehtiyac var idi ki, tezliklə həmin adam Trotski oldu. Oktyabr çevrilişini hazırlayan və ona bilavasitə rəhbərliyi həyata keçirən də o olur.
Bolşevik hökumətində Trotskinin ilk vəzifəsi xarici işlər xalq komissarı (1946-cı ilə qədər nazirlər belə adlanırdılar) olur. Amma iliyinə qədər inqilabçı olan birinin diplomatlığı uğurlu olmadı. 1918-ci ilin martından etibarən hərbi işlər üzrə xalq komissarı təyin edildi və burada daha uğurlu fəaliyyət göstərir. Qırmızı ordunun yaradılmasında və vətəndaş müharibəsində bolşeviklərin qalib gəlməsində Trotskinin müstəsna xidməti şübhəsizdir.
Leninin get-gedə pisləşən səhhəti fonunda Trotskiyə sovet dövlətinin gələcək rəhbəri kimi baxılır. Bəlkə də Lenin qəfil ölsəydi, elə də olardı. Amma sovet rəhbərinin aqoniyası bir ildən çox çəkdi və bu da onun rəqiblərinə təşkilatlanmaq, qüvvələrini səfərbər etmək imkanı verdi. Partiyanın Zinovyev, Kamenev və Stalin kimi üzvləri Trotskini hakimiyyətə buraxmamaq üçün triumvirat formalaşdırırlar.
Leninin 1924-cü ilin yanvarında ölümündən sonra Trotskinin mövqeləri gedikcə zəifləyir. Mahir inqilabçı olan Trotski hakimiyyətdaxili mübarizədə inanılmaz diletantlıq nümayiş etdirir və ciddi müqavimət göstərə bilmir. Nəhayət, 1925-ci ilin yanvarında hərbi işlər üzrə xalq komissarı vəzifəsindən çıxarılmaqla son dayağı ola biləcək ordu əlindən alınır.
1927-ci ilin noyabrın 7-də Trotskinin tərəfdarları Oktyabr çevrilişinin 10-ci ildönümü münasibətilə Moskva və Leninqradda alternativ bayram nümayişləri təşkil etmək istəyirlər, amma artıq hakimiyyətə təkbaşına yiyələnən Stalinin tərəfdarları tərəfindən hücumuna məruz qalırlar. Bundan 9 gün sonra Trotski partiyadan xaric olunur, yanvar ayında isə Almatı şəhərinə sürgün edilir.
Bolşeviklərin Oktyabr inqilabı adlandırdıqları hadisəyə bilavasitə rəhbərlik edən və sovet hakimiyyətinin əsasını qoyan Lev Trotski əksinqilabçı və antisovet ünsür kimi 1929-cu ilin fevralında ölkədən sürgün edilir, zorla Türkiyəyə göndərilir. Arvadı Natalya və oğlu Sergey də onu müşayiət edirlər. Amma ikinci oğlu, siyasətdən tamamilə uzaq olan Sergey mühacirət etmək üçün əsas görmür və SSRİ-də qalır.
Türkiyədə Trotski Mərmərə dənizində yerləşən Şahzadə adalarından Büyükadada məskunlaşır. Bu dövrdə İstanbulda xeyli monarxist rus mühacir məskunaşmışdı və onlar Trotskiyə düşmən münasibət bəsləyirdilər. Buna görə də özünü təhlükəsizlikdə hiss etmir və başqa ölkəyə köçməyə çalışır. Amma SSRİ-də əksinqilabçı, bütün dünyada isə inqilab mənbəyi kimi tanınan bir şəxsə sığınacaq vermək istəyən ölkələr çox deyildi.
1933-cü ildə Fransa Trotskini qəbul etməyə razılıq verir. Amma tezliklə məlum olur ki, bura da onun üçün təhlükəsiz deyil və sovet xüsusi xidmət orqanlarının əməkdaşları tərəfindən izlənilir. Digər tərəfdən, Trotskinin coşğun siyasi fəaliyyətə başlaması da Fransa hökumətini məmnun etmir. Artıq 1934-cü ilin əvvəllərində ondan ölkəni tərk etmək tələb olunur. Amma heç bir ölkə didərgin marksisti qəbul etmədiyinə görə, tələb yerinə yetirilmir.
Norveçdəki son seçkilərdə Fəhlə partiyasının hakimiyyətə gəlməsini nəzərə alan Trotski 1935-ci ilin yazında bu ölkənin hökumətinə müraciət edir və sığınacaq alır. Amma tezliklə Norveç də SSRİ-nin kəskin basqısına məruz qalır. Nəhayət, 1937-ci ilin yanvarında Trotski uzaq Meksikada məskunlaşır.
Trotskinin ailəsi və tərəfdarlarına qarşı repressiyalar
Trotskinin SSRİ-də qalan tərəfdarları hələ 1920-ci illərin sonlarından həbs və sürgünlərə məruz qaldılar, 1930-cu illərin ortalarında isə fiziki şəkildə məhv edilməyə başladılar. Bir çox halda qətllər heç bir məhkəmə olmadan, göstəriş əsasında həyata keçirilirdi. Daha tanınmış nümayəndələr məhkəmə qarşısına çıxarıldılar və məhkəmə hökmü ilə güllələndilər.
Bu dövrdə sovet təbliğatı Trotskinin demonik bir obrazını yaradır. Ölkədə baş verən bütün bədbəxt hadisələr, problemlər, uğursuzluqlar onun ayağına yazılır. Bir zamanlar Stalinlə Trotski əleyhinə ittifaq bağlayan, sonra Trotski ilə birlikdə Stalinə qarşı çıxan Zinovyev və Kamenev “əksinqilabçı trotskist qrupun üzvü kimi güllələnirlər”. Hətta Trotskinin daimi əleyhdarı Buxarin və başqaları da eyni aqibət yaşayırlar.
İtkilər Lev Davıdoviçin ailəsindən də yan keçmir. Onun bir qızı Nina hələ 1928-ci ildə vərəmdən vəfat etmişdi. Bacısından vərəmə yoluxan digər qızı Zinaida beynəlxalq təzyiqlərdən sonra müalicə almaq üçün Almaniyaya gedə bilir, amma ona iki uşağından yalnız birini özü ilə aparmağa icazə verilir. 1932-ci ildə Trotski, arvadı və oğlu kimi qızı da sovet vətəndaşlığından çıxarılır. Bir daha SSRİ-yə qayıdıb öz qızına qovuşa bilməyəcəyini anlayan Zinaida yaşadığı mənzildə qazı açıq qoyaraq intihar edir.
Trotskinin SSRİ-də qalan oğlu Sergey 1935-ci ildə tamamilə əsassız həbs olunur və 5 il müddətinə Krasnoyarska sürgün edilir. 1937-ci ildə isə güllələnir. Trotskinin daha bir oğlu, atasının yaxın köməkçisi Lev Sedov 1938-ci ildə Parisdə keçirdiyi appendisit əməliyyatından sonra müəmmalı şəkildə vəfat etdi. Onun ölümündə sovet casuslarının barmağı olduğu iddia edilir.
Sikeyrosun sui-qəsdi
Stalin repressiyaları kəşfiyyat orqanlarından da yan keçmirdi. Pavel Sudoplatov öz xatirələrində yazır ki, 1939-cu ilin əvvəllərində öz kabinetində oturub həbsini gözlədiyi zaman Beriyanın yanına çağrılır, oradan isə Stalinin qəbuluna gedirlər. Burada o, Trotskinin qətlini təşkil edəcək əməliyyata rəhbər təyin olunur. Stalin vəd edir ki, əməliyyatın uğurlu olacağı halda “partiya onun iştirakçılarını unutmayacaq, təkcə özünü deyil, bütün ailə üzvlərini qayğı ilə əhatə edəcək”.
Sudoplatov bu iş üçün Naum Eytinqonun cəlb edilməsini məqsədəuyğun sayır. Çünki Eytinqon vətəndaş müharibəsi zamanı İspaniyada fəaliyyət göstərmişdi və buraya köməyə gələn Meksika kommunistləri ilə yaxşı münasibətlərə malik idi. O zaman SSRİ-nin Meksika ilə diplomatik əlaqələrinin olmaması üzündən Trotskini aradan götürmək üçün yerli kommunistlərin köməyi əvəzolunmaz idi.
Sudoplatova görə, ilk dəfə Trotskini öldürmək 1937-çi ildə tanınmış kəşfiyyatçı Şpiqelqlasa tapşırılmışdı. Bu işdə Trotski hələ Norveçdə olarkən onun əməkdaşları arasına yerləşdirilən Afrika de las Eras adlı qadından istifadə olunmalı idi. Amma kəşfiyyatçılara qarşı repressiyalar başlayarkən onlardan bəziləri Qərbə qaçdılar. Belələrindən biri də Aleksandr Orlov idi. Onun de las Erası yaxşı tanıdığını nəzərə alaraq sonuncu geri çağrıldı. Şpiqelqlas özü 1938-ci ildə həbs olundu və bundan sonra Trotskinin qətli Sudoplatova tapşırıldı.
Stalinin tapşırığını yerinə yetirmək üçün Eytinqon iki qrup təşkil edir. Bunlardan birinin şərti adı “At” idi. İyirmi nəfərlik qrupun rəhbəri meksikalı kommunist rəssam, İspaniyadakı vətəndaş müharibəsinin iştirakçısı David Sikeyros idi. Daha azsaylı qrup “Ana” adlanırdı. Bu qrupa əslən kubalı, ərə gedəndən sonra İspaniyada yaşayan kommunist Karidad Merkader və oğlu Ramon daxil idilər. Onların da hər ikisi vətəndaş müharibəsi zamanı respublikaçılar tərəfdə döyüşmüşdülər.
Sikeyrosun qrupu Troskinin yaşadığı malikanəyə hücum etməli və onu güllələyərək öldürməli idi. Afrika de las Eras geri çağrılsa da malikanənin otaqlarının planını, eləcə də mühafizəçilərinin (bunlar əsasan amerikalı trotskiçilər idilər) xarakteristikasını bölüşməklə əməliyyata öz töhfəsini verir.
1940-cı il mayın 24-də səhər saat 4-də Sikeyrosun qrupu malikanənin darvazasını döyürlər. Mühafizəçi Şeldon Hart qapını açır. Bəzi mənbələrdə Hartın NKVD tərəfindən ələ alındığı deyilir. Sudoplatov isə onun sadəcə gələnlərdən birini tanıdığı üçün ehtiyatsızlıq etdiyini yazır.
Həyətə daxil olan dəstə de las Erasın planı əsasında Trotskinin yataq otağını tapıb gülləbarana tuturlar. İki yüzdən artıq güllə boşaldan terrorçular tapşırığı yerinə yetirdikləri inamı ilə həyəti tərk edirlər. Gedəndə Şeldon Hartı da özləri ilə aparıb öldürürlər. Çünki Hart tanıyıb qapını açdığı adamı ələ verə bilərdi.
Trotski isə ölməmişdi. Yatmazdan öncə yuxu dərmanı qəbul etdiyindən arvadının reaksiyası onu xilas edir. Ərini itələyərək çarpayıdan yerə salan Natalya özü də döşəməyə atılır və cütlük çarpayının altında gizlənir. Güllələrdən biri az öncə Trotskinin başı olan yerdə divara saplanır.
Hücum edənlər sadəcə stalinçi-kommunist olan adi insanlar idilər və xüsusi diversiya hazırlığı keçməmişdilər. Buna görə də əməliyyatı bu qədər diletant şəkildə həyata keçirirlər. Daha təcrübəli və hazırlıqlı adamlar qurbanın öldüyünü yoxlamadan getməzdilər.
Sudoplatov yazır ki, gözlənildiyinin əksinə olaraq, Stalin uğursuzluq xəbərini sakit qarşılayır. Öz bağında Sudoplatovun məruzəsini dinləyəndən sonra onu və Beriyanı axşam yeməyinə saxlayır. Yemək zamanı isə Sudoplatovun spirtli içki içməməsinə lağ edir, gülüb danışır. Halbuki Stalin Trotskinin onun haqqında kitab yazmağa başladığını bilir və tezliklə öldürülməsində həm də şəxsi marağa malik idi.
Merkaderin sui-qəsdi
1930-cu illərdə sovet kəşfiyyatının əsas hədəflərindən biri Trotskinin yaxın ətrafına, eləcə də trotskiçi qruplara öz agentlərini yerləşdirmək idi. O zaman Trotskinin qətli hələ gündəmdə deyildi, bu işlər əsasən məlumat toplamaq, təsir göstərmək, bəzən də sabotaj etmək üçün həyata keçirilirdi. Belə adamlardan biri Ramon Merkader idi.
O, hələ 1938-ci ildə Parisdə Silviya Aqeloff adlı bir xanımla tanış olmuşdu. Nyu-Yorkda yaşayan və Parisə müvəqqəti gələn Silviyanın Rut adlı bacısı Trotskinin katibliyində işləyirdi və tanışlığın əsas motivi də bu idi. Özünü Jak Mornar adlı belçikalı kimi qələmə verən Merkader sovet kəşfiyyatından aldığı pulları gen-bol xərcləyir, zəngin olması görüntüsünü yaradır.
Parisdəki işlərini yekunlaşdırıb geriyə qayıdan Silviya sevgilisinin də verdiyi vədi yerinə yetirib Nyu-Yorka gəlməsini gözləyir. Doğrudan da Jak Mornar bir müddət sonra gəldi, amma bu dəfə Frenk Cekson adına olan Kanada pasportu daşıyırdı. Avropada artıq müharibə başlamışdı və Merkader-Mornar-Cekson öz addımını hərbi xidmətə çağrılmaq istəməməsi ilə izah edirdi.
Amma o, Amerikada çox qalmadı. Bir ay sonra bidirdi ki, bir kommersiya şirkəti tərəfindən agent kimi Meksikaya göndərilir. Tezliklə Mexikodan Ceksonun məktubları gəlməyə başladı. O, Silviya üçün çox darıxıdığını bildirir, öz yanına dəvət edir. Silviya da 1940-cı ilin yanvarında Meksikaya getdi. Qısa müddət sonra isə bacısı ona Trotskinin yanında işə düzəlməyə kömək etdi. Ceksonun istədiyi də elə bu idi.
Silviyanı tez-tez Trotskinin evinə qədər ötürən və sonra da qarşılayan Merkader-Mornar-Cekson yavaş-yavaş mühafizəçilərlə dostlaşır. Nəhayət, bir gün içəriyə daxil olur. Ehtimallardan birinə görə, işçisinin sevgilisinin həmişə qapıdan qayıtmasının etik olmadığını düşünən Trotski özü onu dəvət etmişdi. Bundan sonra Cekson həmin evdə tez-tez görünməyə başladı.
Sikeyrosun hücumundan sonra malikanənin mühafizəsi gücləndirilmişdi. Meksika hökuməti küçədəki polislərin sayını artırdı, pəncərələrə dəmir barmaqlıqlar vuruldu,yataq otağına polad qapı qoyuldu. Amma Trotski evinə gələnlərin üstünün axtarılmasına razı olmur, bunu alçaldıcı davranış hesab edirdi. Cekson da bundan istifadə etdi.
Meksikada olan Naum Eytinqon ilə məsləhətləşmə zamanı Trotskini ya bıçaqla, ya da başından ağır alətlə vuraraq öldürmək qərara alındı. Çünki qətlin səs-küysüz baş verməsi, qatilin də aradan çıxa bilməsi nəzərdə tutulurdu. Bu səbəbdən də avqustun 24-də havanın isti olmasına baxmayaraq, Trotskinin evinə gələrkən Merkaderin əynində plaş vardı. Plaşın altında üç cür silah gizlədilmişdi: tapança, bıçaq və buz baltası.
Merkader həyətdə olan Trotskiyə yaxınlaşaraq siyasi mövzuda bir məqalə yazdığını və onun rəyini bilmək istədiyini söylədi. Onlar evə keçirlər, Trotski öz kabinetində kreslosuna outraraq məqaləni oxumağa başlayır. Merkader isə onun arxasında ayaq üstdə durur. Yəqin ki, bıçaq və buz baltası arasında seçim edən Merkader sonda ikinciyə üstünlük verir. Onu çıxarıb var gücü ilə qocanın başına endirdi. Amma məhz bu zaman qurban başını azca çevirdiyindən zərbə istədiyi kimi tutmadı, Trotski huşunu itirmədi və var gücü ilə bağırmağa başladı.Bu bağırtı Merkaderi elə çaşdırır ki, daha zərbə endirə bilmir.
Özünü otağa atan mühafizəçilər qatili yerə yıxaraq döyməyə başladılar. Ancaq Trotski onları sakitləşdirir, öldürməməyi və kimin göndərdiyini öyrənməyi tapşırır. Küçədə maşında gözləyən Eytinqon və Karidad Merkader vurnuxma düşdüyünü görüb uzaqlaşırlar və elə həmin gün Meksikadan Kubaya qaçırlar. Ramon Merkader isə polisə, Trotski xəstəxanaya aparıldı. Yalnız burada huşunu itirən Trotski həkimlərin bütün səylərinə baxmayaraq, ertəsi gün, avqustun 21-də saat 07.25-də öldü.
Qətldən sonrakı hadisələr
Merkaderin vəzifəsi Trotskini öldürməkdən əlavə həm də onu şərləmək, dünya ictimaiyyətinin gözündən salmaqdan ibarət idi. Bunun üçün hətta tutulmayacağı halda belə məktub hazırlanmışdı. Məktubu Jak Mornar adı ilə imzalayan müəllif iddia edirdi ki, Trotski ona SSRİ-yə gedib Stalini öldürməyi təklif edib. Bundan əlavə, guya inqilabi fəaliyyət üçün ianə etdiyi pulları Trotskinin mənimsədiyi bildirilirdi. Hətta Frenk Cekson adına olan pasportun da trotskiçilər tərəfindən verildiyini yazırdı.
Amma Belçika diplomatik nümayəndəliyi özünü Jak Mornar adı ilə təqdim edən şəxsin belçikalı olması iddiasını təkzib etdi. Bildirildi ki, onun öz valideynləri kimi təqdim etdiyi şəxslər real deyillər. Buna görə də Mornarın göstərdiyi səbəblərə kimsə inanmadı və Trotskinin Kremlin göstərişi əsasında öldürülməsi şübhə doğurmadı.
Merkader isə işgəncələrə baxmayaraq, əsl adını deməkdən imtina etdi. Meksikada mövcud olan ən ağır cəzaya – 20 illik həbsə məhkum edilən qatilin əsl adı yalnız 1946-cı ildə aşkar edildi. Bunun necə baş verməsi barədə bir neçə versiya mövcuddur.
1942-ci ilin sonlarında SSRİ və Meksika arasında diplomatik əlaqələr bərpa edildi. İndi sovet casusları səfirliyin çətiri altında rahat fəaliyyət göstərə bilərdilər. Stalin onlara Merkaderin həbsxanadan qaçışını təşkil etməyi tapşırdı. Amma bütün cəhdlərə baxmayaraq, bunu etmək mümkün olmadı.
Ramon Merkader yalnız 1960-ci il mayın 6-da, cəzasının bitməsinə 3,5 ay qalarkən azad edildi və Kubaya göndərildi. O, buradan SSRİ-yə gəldi və gizli şəkildə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü. Sonrakı ömrünü gah SSRİ-də, gah Kubada keçirən Merkader 1978-ci ildə Havanada vəfat etdi, amma uydurma Ramon İvanoviç Lopes adı ilə Moskvada dəfn olundu.
Pavel Sudoplatov Stalinin ölümündən və Beriyanın həbsindən sonra 1953-cü il avqustun 21-də tutuldu. Edam hökmündən qurtulmaq üçün xeyli müddət özünü dəliliyə vurdu. Yalnız ehtiraslar bir qədər səngiyəndən sonra oyunu dayandırdı və 1958-ci ildə 15 il azadlıqdan məhrum edildi. Həbsdə üç dəfə infarkt keçirməsinə və bir gözünün görmə qabiliyyətini itirməsinə baxmayaraq, heç bir güzəşt olunmadı və cəzasını günəgün çəkəndən sonra 1968-ci il avqustun 21-də azad olundu. 1996-cı ildə vəfat edəndə isə xeyli xidmət göstərdiyi Sovet İttifaqı artıq yox idi.
Naum Eytinqon hələ Stalinin sağlığında, 1951-ci ildə “Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyi daxilində sionist qəsd” işi əsasında həbs edildi. Stalinin ölümündən sonra Sudoplatovun müraciəti əsasında azad edildi, bir neçə ay sonra isə Sudoplatovla eyni vaxtda yenidən tutuldu. 12 il müddətinə azadlıqdan məhrum edildi və 1964-cü ildə azadlığa çıxdı. 1981-ci ildə öldü.
Trotski isə hətta Qorbaçovun hakimiyyət illərində belə əsasını qoyduğu dövlət tərəfindən bəraət almadı. Yalnız SSRİ-nin süqutundan sonra Rusiya Baş prokurorluğu onun həm Almatıya sürgün, həm də SSRİ-dən qovulması və vətəndaşlıqdan məhrum edilməsi haqqında məsələyə baxaraq bəraət verdi.
Lev Trotski yaşadığı malikanənin həyətində dəfn edildi. Qətlinin 50-ci ildönümündə, 1990-cı il avqustun 20-də həmin malikanədə ev-muzeyi açıldı. Muzeyin direktoru isə onun nəvəsi, qızı Zinaidanın özü ilə Almaniyaya apardığı oğlu Vsevolod (Esteban) Volkov oldu.
İstinadlar
- "Trotskinin qətli". 2023-07-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-31.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rus inqilabcisi kecmis SSRI xalq komissari IV Internasionalin yaradicisi Lev Davidovic Trotski 1940 ci ilin avqustunda Meksikada oldurulub Qetl SSRI NKVD nin Ispaniyadan olan agenti marksist terefdari adi altinda Trotskinin etrafina teqdim edilen Ramon Merkader terefinden toredilib Trotskinin ev muzeyi burada o olumcul yaralanmisdir 20 avqust 1940 ci ilde Merkader Trotskinin evinde olarken ile onu basinin arxasindan zerbe endirdi ve Trotski ertesi gun oldu Merkader Trotskinin muxalifetde oldugu SSRI lideri Iosif Stalinin gosterisi ile hereket etmisdir Trotskiye qarsi Ordek adli sui qesd emeliyyatina NKVD zabitleri Pavel Sudoplatov ve Naum Eytinqon rehberlik edirdi Sui qesdden az sonra Merkader qiyabi olaraq Lenin ordeni ile teltif edildi Trotskinin qetline gore Merkader Meksikada 20 il hebs cezasina mehkum edildi Ceza muddetini basa vurduqdan sonra 1960 ci ilde azadliga buraxilmis bundan sonra Kuba ve SSRI ye kocmus orada da Sovet Ittifaqi Qehremani adina layiq gorulmusdur Trotskinin Meksikaya muhacireti1917 ci ilin Fevral inqilabi neticesinde Rusiyada monarxiya devrilende Trotski ABS da idi Uzun ve macerali seferden sonra mayin evvellerinde Petroqrada geldi Burada o bolseviklerle mensevikler arasinda olduguna gore mejrayonci adlanan qrupun rehberine cevrilir Bu qrupda xeyli parlaq isimler vardi amma kutleler arasinda ele de populyar deyildi Buna gore tarxci Doycer onlari ordusuz generallar kehkesani adlandirirdi Iyul ayinda mejrayonci bolseviklerle birlesmek qerarina geldiler Bu dovr bolsevikler ucun olduqca agir merhele idi Iyul gunleri adini alan hadiselerden sonra Lenin Petroqraddan qacaraq Razlivde sonra Finlandiyada gizlenmeli oldu Partiyaya rehberlik edecek seviyyede bir sexse ehtiyac var idi ki tezlikle hemin adam Trotski oldu Oktyabr cevrilisini hazirlayan ve ona bilavasite rehberliyi heyata keciren de o olur Bolsevik hokumetinde Trotskinin ilk vezifesi xarici isler xalq komissari 1946 ci ile qeder nazirler bele adlanirdilar olur Amma iliyine qeder inqilabci olan birinin diplomatligi ugurlu olmadi 1918 ci ilin martindan etibaren herbi isler uzre xalq komissari teyin edildi ve burada daha ugurlu fealiyyet gosterir Qirmizi ordunun yaradilmasinda ve vetendas muharibesinde bolseviklerin qalib gelmesinde Trotskinin mustesna xidmeti subhesizdir Leninin get gede pislesen sehheti fonunda Trotskiye sovet dovletinin gelecek rehberi kimi baxilir Belke de Lenin qefil olseydi ele de olardi Amma sovet rehberinin aqoniyasi bir ilden cox cekdi ve bu da onun reqiblerine teskilatlanmaq quvvelerini seferber etmek imkani verdi Partiyanin Zinovyev Kamenev ve Stalin kimi uzvleri Trotskini hakimiyyete buraxmamaq ucun triumvirat formalasdirirlar Leninin 1924 cu ilin yanvarinda olumunden sonra Trotskinin movqeleri gedikce zeifleyir Mahir inqilabci olan Trotski hakimiyyetdaxili mubarizede inanilmaz diletantliq numayis etdirir ve ciddi muqavimet gostere bilmir Nehayet 1925 ci ilin yanvarinda herbi isler uzre xalq komissari vezifesinden cixarilmaqla son dayagi ola bilecek ordu elinden alinir 1927 ci ilin noyabrin 7 de Trotskinin terefdarlari Oktyabr cevrilisinin 10 ci ildonumu munasibetile Moskva ve Leninqradda alternativ bayram numayisleri teskil etmek isteyirler amma artiq hakimiyyete tekbasina yiyelenen Stalinin terefdarlari terefinden hucumuna meruz qalirlar Bundan 9 gun sonra Trotski partiyadan xaric olunur yanvar ayinda ise Almati seherine surgun edilir Bolseviklerin Oktyabr inqilabi adlandirdiqlari hadiseye bilavasite rehberlik eden ve sovet hakimiyyetinin esasini qoyan Lev Trotski eksinqilabci ve antisovet unsur kimi 1929 cu ilin fevralinda olkeden surgun edilir zorla Turkiyeye gonderilir Arvadi Natalya ve oglu Sergey de onu musayiet edirler Amma ikinci oglu siyasetden tamamile uzaq olan Sergey muhaciret etmek ucun esas gormur ve SSRI de qalir Turkiyede Trotski Mermere denizinde yerlesen Sahzade adalarindan Buyukadada meskunlasir Bu dovrde Istanbulda xeyli monarxist rus muhacir meskunasmisdi ve onlar Trotskiye dusmen munasibet besleyirdiler Buna gore de ozunu tehlukesizlikde hiss etmir ve basqa olkeye kocmeye calisir Amma SSRI de eksinqilabci butun dunyada ise inqilab menbeyi kimi taninan bir sexse siginacaq vermek isteyen olkeler cox deyildi 1933 cu ilde Fransa Trotskini qebul etmeye raziliq verir Amma tezlikle melum olur ki bura da onun ucun tehlukesiz deyil ve sovet xususi xidmet orqanlarinin emekdaslari terefinden izlenilir Diger terefden Trotskinin cosgun siyasi fealiyyete baslamasi da Fransa hokumetini memnun etmir Artiq 1934 cu ilin evvellerinde ondan olkeni terk etmek teleb olunur Amma hec bir olke didergin marksisti qebul etmediyine gore teleb yerine yetirilmir Norvecdeki son seckilerde Fehle partiyasinin hakimiyyete gelmesini nezere alan Trotski 1935 ci ilin yazinda bu olkenin hokumetine muraciet edir ve siginacaq alir Amma tezlikle Norvec de SSRI nin keskin basqisina meruz qalir Nehayet 1937 ci ilin yanvarinda Trotski uzaq Meksikada meskunlasir Trotskinin ailesi ve terefdarlarina qarsi repressiyalarTrotskinin SSRI de qalan terefdarlari hele 1920 ci illerin sonlarindan hebs ve surgunlere meruz qaldilar 1930 cu illerin ortalarinda ise fiziki sekilde mehv edilmeye basladilar Bir cox halda qetller hec bir mehkeme olmadan gosteris esasinda heyata kecirilirdi Daha taninmis numayendeler mehkeme qarsisina cixarildilar ve mehkeme hokmu ile gullelendiler Bu dovrde sovet tebligati Trotskinin demonik bir obrazini yaradir Olkede bas veren butun bedbext hadiseler problemler ugursuzluqlar onun ayagina yazilir Bir zamanlar Stalinle Trotski eleyhine ittifaq baglayan sonra Trotski ile birlikde Staline qarsi cixan Zinovyev ve Kamenev eksinqilabci trotskist qrupun uzvu kimi gullelenirler Hetta Trotskinin daimi eleyhdari Buxarin ve basqalari da eyni aqibet yasayirlar Itkiler Lev Davidovicin ailesinden de yan kecmir Onun bir qizi Nina hele 1928 ci ilde veremden vefat etmisdi Bacisindan vereme yoluxan diger qizi Zinaida beynelxalq tezyiqlerden sonra mualice almaq ucun Almaniyaya gede bilir amma ona iki usagindan yalniz birini ozu ile aparmaga icaze verilir 1932 ci ilde Trotski arvadi ve oglu kimi qizi da sovet vetendasligindan cixarilir Bir daha SSRI ye qayidib oz qizina qovusa bilmeyeceyini anlayan Zinaida yasadigi menzilde qazi aciq qoyaraq intihar edir Trotskinin SSRI de qalan oglu Sergey 1935 ci ilde tamamile esassiz hebs olunur ve 5 il muddetine Krasnoyarska surgun edilir 1937 ci ilde ise gullelenir Trotskinin daha bir oglu atasinin yaxin komekcisi Lev Sedov 1938 ci ilde Parisde kecirdiyi appendisit emeliyyatindan sonra muemmali sekilde vefat etdi Onun olumunde sovet casuslarinin barmagi oldugu iddia edilir Sikeyrosun sui qesdiStalin repressiyalari kesfiyyat orqanlarindan da yan kecmirdi Pavel Sudoplatov oz xatirelerinde yazir ki 1939 cu ilin evvellerinde oz kabinetinde oturub hebsini gozlediyi zaman Beriyanin yanina cagrilir oradan ise Stalinin qebuluna gedirler Burada o Trotskinin qetlini teskil edecek emeliyyata rehber teyin olunur Stalin ved edir ki emeliyyatin ugurlu olacagi halda partiya onun istirakcilarini unutmayacaq tekce ozunu deyil butun aile uzvlerini qaygi ile ehate edecek Sudoplatov bu is ucun Naum Eytinqonun celb edilmesini meqsedeuygun sayir Cunki Eytinqon vetendas muharibesi zamani Ispaniyada fealiyyet gostermisdi ve buraya komeye gelen Meksika kommunistleri ile yaxsi munasibetlere malik idi O zaman SSRI nin Meksika ile diplomatik elaqelerinin olmamasi uzunden Trotskini aradan goturmek ucun yerli kommunistlerin komeyi evezolunmaz idi Sudoplatova gore ilk defe Trotskini oldurmek 1937 ci ilde taninmis kesfiyyatci Spiqelqlasa tapsirilmisdi Bu isde Trotski hele Norvecde olarken onun emekdaslari arasina yerlesdirilen Afrika de las Eras adli qadindan istifade olunmali idi Amma kesfiyyatcilara qarsi repressiyalar baslayarken onlardan bezileri Qerbe qacdilar Belelerinden biri de Aleksandr Orlov idi Onun de las Erasi yaxsi tanidigini nezere alaraq sonuncu geri cagrildi Spiqelqlas ozu 1938 ci ilde hebs olundu ve bundan sonra Trotskinin qetli Sudoplatova tapsirildi Stalinin tapsirigini yerine yetirmek ucun Eytinqon iki qrup teskil edir Bunlardan birinin serti adi At idi Iyirmi neferlik qrupun rehberi meksikali kommunist ressam Ispaniyadaki vetendas muharibesinin istirakcisi David Sikeyros idi Daha azsayli qrup Ana adlanirdi Bu qrupa eslen kubali ere gedenden sonra Ispaniyada yasayan kommunist Karidad Merkader ve oglu Ramon daxil idiler Onlarin da her ikisi vetendas muharibesi zamani respublikacilar terefde doyusmusduler Sikeyrosun qrupu Troskinin yasadigi malikaneye hucum etmeli ve onu gulleleyerek oldurmeli idi Afrika de las Eras geri cagrilsa da malikanenin otaqlarinin planini elece de muhafizecilerinin bunlar esasan amerikali trotskiciler idiler xarakteristikasini bolusmekle emeliyyata oz tohfesini verir 1940 ci il mayin 24 de seher saat 4 de Sikeyrosun qrupu malikanenin darvazasini doyurler Muhafizeci Seldon Hart qapini acir Bezi menbelerde Hartin NKVD terefinden ele alindigi deyilir Sudoplatov ise onun sadece gelenlerden birini tanidigi ucun ehtiyatsizliq etdiyini yazir Heyete daxil olan deste de las Erasin plani esasinda Trotskinin yataq otagini tapib gullebarana tuturlar Iki yuzden artiq gulle bosaldan terrorcular tapsirigi yerine yetirdikleri inami ile heyeti terk edirler Gedende Seldon Harti da ozleri ile aparib oldururler Cunki Hart taniyib qapini acdigi adami ele vere bilerdi Trotski ise olmemisdi Yatmazdan once yuxu dermani qebul etdiyinden arvadinin reaksiyasi onu xilas edir Erini iteleyerek carpayidan yere salan Natalya ozu de dosemeye atilir ve cutluk carpayinin altinda gizlenir Gullelerden biri az once Trotskinin basi olan yerde divara saplanir Hucum edenler sadece stalinci kommunist olan adi insanlar idiler ve xususi diversiya hazirligi kecmemisdiler Buna gore de emeliyyati bu qeder diletant sekilde heyata kecirirler Daha tecrubeli ve hazirliqli adamlar qurbanin olduyunu yoxlamadan getmezdiler Sudoplatov yazir ki gozlenildiyinin eksine olaraq Stalin ugursuzluq xeberini sakit qarsilayir Oz baginda Sudoplatovun meruzesini dinleyenden sonra onu ve Beriyani axsam yemeyine saxlayir Yemek zamani ise Sudoplatovun spirtli icki icmemesine lag edir gulub danisir Halbuki Stalin Trotskinin onun haqqinda kitab yazmaga basladigini bilir ve tezlikle oldurulmesinde hem de sexsi maraga malik idi Merkaderin sui qesdi1930 cu illerde sovet kesfiyyatinin esas hedeflerinden biri Trotskinin yaxin etrafina elece de trotskici qruplara oz agentlerini yerlesdirmek idi O zaman Trotskinin qetli hele gundemde deyildi bu isler esasen melumat toplamaq tesir gostermek bezen de sabotaj etmek ucun heyata kecirilirdi Bele adamlardan biri Ramon Merkader idi O hele 1938 ci ilde Parisde Silviya Aqeloff adli bir xanimla tanis olmusdu Nyu Yorkda yasayan ve Parise muveqqeti gelen Silviyanin Rut adli bacisi Trotskinin katibliyinde isleyirdi ve tanisligin esas motivi de bu idi Ozunu Jak Mornar adli belcikali kimi qeleme veren Merkader sovet kesfiyyatindan aldigi pullari gen bol xercleyir zengin olmasi goruntusunu yaradir Parisdeki islerini yekunlasdirib geriye qayidan Silviya sevgilisinin de verdiyi vedi yerine yetirib Nyu Yorka gelmesini gozleyir Dogrudan da Jak Mornar bir muddet sonra geldi amma bu defe Frenk Cekson adina olan Kanada pasportu dasiyirdi Avropada artiq muharibe baslamisdi ve Merkader Mornar Cekson oz addimini herbi xidmete cagrilmaq istememesi ile izah edirdi Amma o Amerikada cox qalmadi Bir ay sonra bidirdi ki bir kommersiya sirketi terefinden agent kimi Meksikaya gonderilir Tezlikle Mexikodan Ceksonun mektublari gelmeye basladi O Silviya ucun cox darixidigini bildirir oz yanina devet edir Silviya da 1940 ci ilin yanvarinda Meksikaya getdi Qisa muddet sonra ise bacisi ona Trotskinin yaninda ise duzelmeye komek etdi Ceksonun istediyi de ele bu idi Silviyani tez tez Trotskinin evine qeder oturen ve sonra da qarsilayan Merkader Mornar Cekson yavas yavas muhafizecilerle dostlasir Nehayet bir gun iceriye daxil olur Ehtimallardan birine gore iscisinin sevgilisinin hemise qapidan qayitmasinin etik olmadigini dusunen Trotski ozu onu devet etmisdi Bundan sonra Cekson hemin evde tez tez gorunmeye basladi Sikeyrosun hucumundan sonra malikanenin muhafizesi guclendirilmisdi Meksika hokumeti kucedeki polislerin sayini artirdi pencerelere demir barmaqliqlar vuruldu yataq otagina polad qapi qoyuldu Amma Trotski evine gelenlerin ustunun axtarilmasina razi olmur bunu alcaldici davranis hesab edirdi Cekson da bundan istifade etdi Meksikada olan Naum Eytinqon ile meslehetlesme zamani Trotskini ya bicaqla ya da basindan agir aletle vuraraq oldurmek qerara alindi Cunki qetlin ses kuysuz bas vermesi qatilin de aradan cixa bilmesi nezerde tutulurdu Bu sebebden de avqustun 24 de havanin isti olmasina baxmayaraq Trotskinin evine gelerken Merkaderin eyninde plas vardi Plasin altinda uc cur silah gizledilmisdi tapanca bicaq ve buz baltasi Merkader heyetde olan Trotskiye yaxinlasaraq siyasi movzuda bir meqale yazdigini ve onun reyini bilmek istediyini soyledi Onlar eve kecirler Trotski oz kabinetinde kreslosuna outraraq meqaleni oxumaga baslayir Merkader ise onun arxasinda ayaq ustde durur Yeqin ki bicaq ve buz baltasi arasinda secim eden Merkader sonda ikinciye ustunluk verir Onu cixarib var gucu ile qocanin basina endirdi Amma mehz bu zaman qurban basini azca cevirdiyinden zerbe istediyi kimi tutmadi Trotski husunu itirmedi ve var gucu ile bagirmaga basladi Bu bagirti Merkaderi ele casdirir ki daha zerbe endire bilmir Ozunu otaga atan muhafizeciler qatili yere yixaraq doymeye basladilar Ancaq Trotski onlari sakitlesdirir oldurmemeyi ve kimin gonderdiyini oyrenmeyi tapsirir Kucede masinda gozleyen Eytinqon ve Karidad Merkader vurnuxma dusduyunu gorub uzaqlasirlar ve ele hemin gun Meksikadan Kubaya qacirlar Ramon Merkader ise polise Trotski xestexanaya aparildi Yalniz burada husunu itiren Trotski hekimlerin butun seylerine baxmayaraq ertesi gun avqustun 21 de saat 07 25 de oldu Qetlden sonraki hadiselerMerkaderin vezifesi Trotskini oldurmekden elave hem de onu serlemek dunya ictimaiyyetinin gozunden salmaqdan ibaret idi Bunun ucun hetta tutulmayacagi halda bele mektub hazirlanmisdi Mektubu Jak Mornar adi ile imzalayan muellif iddia edirdi ki Trotski ona SSRI ye gedib Stalini oldurmeyi teklif edib Bundan elave guya inqilabi fealiyyet ucun iane etdiyi pullari Trotskinin menimsediyi bildirilirdi Hetta Frenk Cekson adina olan pasportun da trotskiciler terefinden verildiyini yazirdi Amma Belcika diplomatik numayendeliyi ozunu Jak Mornar adi ile teqdim eden sexsin belcikali olmasi iddiasini tekzib etdi Bildirildi ki onun oz valideynleri kimi teqdim etdiyi sexsler real deyiller Buna gore de Mornarin gosterdiyi sebeblere kimse inanmadi ve Trotskinin Kremlin gosterisi esasinda oldurulmesi subhe dogurmadi Merkader ise isgencelere baxmayaraq esl adini demekden imtina etdi Meksikada movcud olan en agir cezaya 20 illik hebse mehkum edilen qatilin esl adi yalniz 1946 ci ilde askar edildi Bunun nece bas vermesi barede bir nece versiya movcuddur 1942 ci ilin sonlarinda SSRI ve Meksika arasinda diplomatik elaqeler berpa edildi Indi sovet casuslari sefirliyin cetiri altinda rahat fealiyyet gostere bilerdiler Stalin onlara Merkaderin hebsxanadan qacisini teskil etmeyi tapsirdi Amma butun cehdlere baxmayaraq bunu etmek mumkun olmadi Ramon Merkader yalniz 1960 ci il mayin 6 da cezasinin bitmesine 3 5 ay qalarken azad edildi ve Kubaya gonderildi O buradan SSRI ye geldi ve gizli sekilde Sovet Ittifaqi Qehremani adina layiq goruldu Sonraki omrunu gah SSRI de gah Kubada keciren Merkader 1978 ci ilde Havanada vefat etdi amma uydurma Ramon Ivanovic Lopes adi ile Moskvada defn olundu Pavel Sudoplatov Stalinin olumunden ve Beriyanin hebsinden sonra 1953 cu il avqustun 21 de tutuldu Edam hokmunden qurtulmaq ucun xeyli muddet ozunu deliliye vurdu Yalniz ehtiraslar bir qeder sengiyenden sonra oyunu dayandirdi ve 1958 ci ilde 15 il azadliqdan mehrum edildi Hebsde uc defe infarkt kecirmesine ve bir gozunun gorme qabiliyyetini itirmesine baxmayaraq hec bir guzest olunmadi ve cezasini gunegun cekenden sonra 1968 ci il avqustun 21 de azad olundu 1996 ci ilde vefat edende ise xeyli xidmet gosterdiyi Sovet Ittifaqi artiq yox idi Naum Eytinqon hele Stalinin sagliginda 1951 ci ilde Dovlet Tehlukesizlik Nazirliyi daxilinde sionist qesd isi esasinda hebs edildi Stalinin olumunden sonra Sudoplatovun muracieti esasinda azad edildi bir nece ay sonra ise Sudoplatovla eyni vaxtda yeniden tutuldu 12 il muddetine azadliqdan mehrum edildi ve 1964 cu ilde azadliga cixdi 1981 ci ilde oldu Trotski ise hetta Qorbacovun hakimiyyet illerinde bele esasini qoydugu dovlet terefinden beraet almadi Yalniz SSRI nin suqutundan sonra Rusiya Bas prokurorlugu onun hem Almatiya surgun hem de SSRI den qovulmasi ve vetendasliqdan mehrum edilmesi haqqinda meseleye baxaraq beraet verdi Lev Trotski yasadigi malikanenin heyetinde defn edildi Qetlinin 50 ci ildonumunde 1990 ci il avqustun 20 de hemin malikanede ev muzeyi acildi Muzeyin direktoru ise onun nevesi qizi Zinaidanin ozu ile Almaniyaya apardigi oglu Vsevolod Esteban Volkov oldu Istinadlar Trotskinin qetli 2023 07 26 tarixinde Istifade tarixi 2022 03 31