Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sibir qara şamı (lat. Larix sibirica) — bitkilər aləminin şöbəsinin i̇ynəyarpaqlılar sinfinin i̇ynəyarpaqlılar dəstəsinin şamkimilər fəsiləsinin qara şam cinsinə aid bitki növü.
| Sibir qara şamı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Şöbə: Sinif: Yarımsinif: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Sibir qara şamı | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Sibir qara şamı əsasən Sibirdə, Rusiyanın Avropa hissəsində yayılmışdır. Hündürlüyü 40 m-ə çatan iri iynəyarpaqlı ağacdır. Çətiri piramida formalıdır. Qabığı qonur-boz rənglidir. Bir çox iynəyarpaqlı, həmişəyaşıl ağaclardan fərqli olaraq qara şam payızda bütün iynəyarpaqlarını tökür. İri, dadlı, yeməyə yararlı toxumları var. Hər qında 5 ədəd iynəyarpağın olması ilə digər növlərdən fərqlənir. Qozaları küknarın və şamın qozalarına nisbətən xırda, oval formalı və uzunluğu 3 sm-ə qədərdir, əsasən 22-38 toxum qabıqları 5-7 cərgədə yerləşir. Toxum qabığının eni 3-5 mm, uzunluğu 9-14 mm-dir. Toxumları sentyabr, oktyabr aylarında yetişir, sarımtıl, qanadcıqlı, küləklə yayılandır. Sərt şəraitə dözümlüdür, şimalda tundraya, dağlardan isə meşənin yuxarı sərhədinə qədər yayılmışdır.
Qara şamın müalicəvi əhəmiyyəti onun iynəyarpaqlarında çox miqdarda askorbin turşusunun (325 mq %-ə qədər) olmasıdır. İynəyarpaqları tər halda yeyilir və sinqanın profilaktikası və müalicəsi üçün onun su həlimindən istifadə edilir ki, bud a orqanizmi vaxtaşırı C vitamin ilə zənginləşdirir. Vitaminli məhsullar olmayan ucqar Şimal rayonlarında bu, xüsusilə vacibdir. Qara şamın iynəyarpaqlarının həlimindən istifadə edilən vannalar podaqrada və oynaqların zədələnməsində xeyirlidir. Qara şamın qatranından terpentin maddəsi alınır və revmatizmdə, podaqrada məlhəm və plastr kimi istifadə edilir. Qara şamın oduncağından qıcıqlandırıcı və antiseptik xüsusiyyətə malik olan terpentin efir yağlı-skipidar alınır. Skipidar məlhəm və mayelər kimi revmatizmdə, tənəffüs yollarının və ağciyər xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilir. Öskürəyə qarşı istifadə edilən terpenhidrat alınır. Qara şam 500-900 il yaşayır. Toxumların cücərmə qabiliyyəti təxminən 30 %-dir. Hündürlüyə illik artımı 45-50 sm, eninə 25-30 sm-dir, tez böyüyür. Torpağa tələbkar deyil, lakin drenajlı, məhsuldar torpaqlarda yaxşı inkişaf edir. Bataqlaşmaya dözmür. Abşeronda yeni salınan parklarda, bağlarda rast gəlinir və mədəni şəraitdə becərilir.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sibir qara sami lat Larix sibirica bitkiler aleminin sobesinin i yneyarpaqlilar sinfinin i yneyarpaqlilar destesinin samkimiler fesilesinin qara sam cinsine aid bitki novu Sibir qara samiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Sobe Sinif IyneyarpaqlilarYarimsinif IyneyarpaqlilarDeste IyneyarpaqlilarFesile SamkimilerYarimfesile Cins Qara samNov Sibir qara samiBeynelxalq elmi adiLarix sibirica Ledeb 1833Sekil axtarisiITIS 822609NCBI 62751EOL 1033611 Sibir qara sami esasen Sibirde Rusiyanin Avropa hissesinde yayilmisdir Hundurluyu 40 m e catan iri iyneyarpaqli agacdir Cetiri piramida formalidir Qabigi qonur boz renglidir Bir cox iyneyarpaqli hemiseyasil agaclardan ferqli olaraq qara sam payizda butun iyneyarpaqlarini tokur Iri dadli yemeye yararli toxumlari var Her qinda 5 eded iyneyarpagin olmasi ile diger novlerden ferqlenir Qozalari kuknarin ve samin qozalarina nisbeten xirda oval formali ve uzunlugu 3 sm e qederdir esasen 22 38 toxum qabiqlari 5 7 cergede yerlesir Toxum qabiginin eni 3 5 mm uzunlugu 9 14 mm dir Toxumlari sentyabr oktyabr aylarinda yetisir sarimtil qanadciqli kulekle yayilandir Sert seraite dozumludur simalda tundraya daglardan ise mesenin yuxari serhedine qeder yayilmisdir Qara samin mualicevi ehemiyyeti onun iyneyarpaqlarinda cox miqdarda askorbin tursusunun 325 mq e qeder olmasidir Iyneyarpaqlari ter halda yeyilir ve sinqanin profilaktikasi ve mualicesi ucun onun su heliminden istifade edilir ki bud a orqanizmi vaxtasiri C vitamin ile zenginlesdirir Vitaminli mehsullar olmayan ucqar Simal rayonlarinda bu xususile vacibdir Qara samin iyneyarpaqlarinin heliminden istifade edilen vannalar podaqrada ve oynaqlarin zedelenmesinde xeyirlidir Qara samin qatranindan terpentin maddesi alinir ve revmatizmde podaqrada melhem ve plastr kimi istifade edilir Qara samin oduncagindan qiciqlandirici ve antiseptik xususiyyete malik olan terpentin efir yagli skipidar alinir Skipidar melhem ve mayeler kimi revmatizmde teneffus yollarinin ve agciyer xesteliklerinin mualicesinde istifade edilir Oskureye qarsi istifade edilen terpenhidrat alinir Qara sam 500 900 il yasayir Toxumlarin cucerme qabiliyyeti texminen 30 dir Hundurluye illik artimi 45 50 sm enine 25 30 sm dir tez boyuyur Torpaga telebkar deyil lakin drenajli mehsuldar torpaqlarda yaxsi inkisaf edir Bataqlasmaya dozmur Abseronda yeni salinan parklarda baglarda rast gelinir ve medeni seraitde becerilir IstinadlarHemcinin bax