Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Geomorfoloji termin
Landşaftşünaslıq – (rus. ландшафтоведение, ing. landscape science) fiziki coğrafiyanın, bir-birilə qarşılıqlı əlaqədə olan təbii komponentlərini, daha doğrusu təbii ərazi komplekslərini öyrənən bölməsi. Landşaftşünaslığın mövzusu, onun məqsədi coğrafi kompleksləri-onların quruluşunu, inkişafını və yerləşməsini öyrənməkdir. Başqa sözlə landşaftşünaslıq fiziki-coğrafiyanın coğrafi təbəqə daxilində baş verən ərazi diferensiasiyalarını öyrənməklə məşğul olan bölməsidir.
Landşaftşünaslıq şöbəsinin yaranması
Azərbaycanda landşaft tədqiqatları fiziki coğrafiyanın tərkibində əvvəllər də aparılsada bu sahədə sistemli elmi işlər XX əsrin altmışıncı illərində Azərbaycan EA Coğrafiya İnstitutunda (1965-ci il) B. Ə. Budaqovun rəhbərliyi ilə "landşaftşünaslıq" şöbəsi yaradıldıqdan sonra başlanmışdır.
Tədqiqatlar
İlk dəfə olaraq landşaftın formalaşmasında neotektonik hərəkətlərin və relyefin roluna dair bir sıra problem məsələlər kompleks şəkildə həll edilmişdir. Tərtib olunmuş paleolandşaft və paleocoğrafi xəritələr əsasında Cənub-Şərqi Qafqazın landşaftlarının inkişafının ümumi tendensiyası, onların struktur xüsusiyyətləri aşkar edilmişdir. Müəyyən olunmuşdur ki, konkret yüksəklik – landşaft qurşaqları daxilində landşaftların strukturları, relyefin geomorfoloji xüsusiyyətləri ilə pozulur və mürəkkəbləşir, təbii komplekslərin enlik-zonallıq paylanması, onların strukturlarının mürəkkəbləşməsi relyefin geomorfoloji xüsusiyyətlərindən və ərazinin hidroloji şəraitindən asılıdır (Budaqov, Mikayılov, 1985, Haqverdiyev, 1975). Palçıq vulkanlarının landşaftın formalaşmasında rolunu aşkar etmək və onların landşaftının morfoloji differensiasiyasını müəyyənləşdirmək məqsədilə palçıq vulkanlarının intensiv yayıldığı rayonların landşaftı öyrənilmişdir.
Aparılan tədqiqatlar göstərmişdir ki, palçıq vulkanlarının yayıldığı rayonların landşaftlarının daxili differensiasiyası ərazi relyefinin morfostruktur xüsusiyyətləri ilə sıx bağlıdır. Morfostruktur xüsusiyyətlərinə görə palçıq vulkanlarının geniş yayıldığı rayonların relyefini üç genetik qrupa – suayrıcılara, dağ yamaclarına və dağarası çökəkliklərə ayrılmışdır. Cənub-Şərqi Qafqazda sürüşmələrin yayılmasını, onların əmələgəlmə səbəblərini, dinamikasını və landşaftların formalaşmasındakı rolunu araşdırmaq məqsədilə xüsusi landşaft tədqiqatları aparılmışdır. Bu tədqiqatlar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, Cənub-şərqi Qafqazın sürüşmə landşaftlarının inkişafı və formalaşması landşaftəmələgətirici bütün amillərin yüksəkliyə görə yerləşməsi qanunauyğunluqlarına tabedir (Budaqov, 1988). Landşaftşünaslığın son illər ərzində inkişaf etməkdə olan əsas istiqamətlərindən biri də landşaftların geokimyasıdır. Azərbaycanda bu problemə dair ilk elmi-tədqiqat işi Cənub-Şərqi Qafqazın palçıq vulkanları landşaftlarının geokimyası timsalında yerinə yetirilmişdir. Azərbaycan landşaftlarının tədqiqinin nəticəsi olaraq müasir tələblər səviyyəsində ArC GİS mühitində "Azərbaycanın landşaft xəritəsi" tərtib olunmuşdur. (E. K. Əlizadə, A. A. Mikayılov, S. Y. Quliyeva, 2013). Bu elektron xəritənin miqyası 1:250000 olmaqla aparılacaq ən yeni landşaft tədqiqatları, o cümlədən ekoloji-landşaft və tibbi-ekolandşaft tədqiqatları üçün əsas rolunu oynayacaqdır. Landşaftların müasir dinamikası bir tərəfdən təbii, digər tərəfdən isə antropogen yolla baş verir. Müasir landşaftların dinamikasının öyrənilməsi landşaftların ümumi inkişaf istiqamətini proqnozlaşdırmağa imkan verir ki, bunun da çox böyük elmi və praktiki əhəmiyyəti vardır. Aparılan landşaft-geomorfoloji tədqiqatlarda aerokosmik planalma materiallarının tətbiqi coğrafi obyektlərin vəziyyətini, onların təsnifatını və tədqiq olunan rayonun landşaftlarının mövsümi və çoxillik dəyişməsini dəqiqləşdirməyə imkan verir. Kosmik tədqiqat metodlarının tətbiqi meşə, torpaq, su, iqlim və s. coğrafi ehtiyatların öyrənilməsi və qiymətləndirilməsi məsələsində ardıcıl tətbiq olunur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- R. Məmmədov, E. Əlizadə AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ COĞRAFİYASI
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Geomorfoloji terminLandsaftsunasliq rus landshaftovedenie ing landscape science fiziki cografiyanin bir birile qarsiliqli elaqede olan tebii komponentlerini daha dogrusu tebii erazi komplekslerini oyrenen bolmesi Landsaftsunasligin movzusu onun meqsedi cografi kompleksleri onlarin qurulusunu inkisafini ve yerlesmesini oyrenmekdir Basqa sozle landsaftsunasliq fiziki cografiyanin cografi tebeqe daxilinde bas veren erazi diferensiasiyalarini oyrenmekle mesgul olan bolmesidir Landsaftsunasliq sobesinin yaranmasiAzerbaycanda landsaft tedqiqatlari fiziki cografiyanin terkibinde evveller de aparilsada bu sahede sistemli elmi isler XX esrin altmisinci illerinde Azerbaycan EA Cografiya Institutunda 1965 ci il B E Budaqovun rehberliyi ile landsaftsunasliq sobesi yaradildiqdan sonra baslanmisdir TedqiqatlarIlk defe olaraq landsaftin formalasmasinda neotektonik hereketlerin ve relyefin roluna dair bir sira problem meseleler kompleks sekilde hell edilmisdir Tertib olunmus paleolandsaft ve paleocografi xeriteler esasinda Cenub Serqi Qafqazin landsaftlarinin inkisafinin umumi tendensiyasi onlarin struktur xususiyyetleri askar edilmisdir Mueyyen olunmusdur ki konkret yukseklik landsaft qursaqlari daxilinde landsaftlarin strukturlari relyefin geomorfoloji xususiyyetleri ile pozulur ve murekkeblesir tebii komplekslerin enlik zonalliq paylanmasi onlarin strukturlarinin murekkeblesmesi relyefin geomorfoloji xususiyyetlerinden ve erazinin hidroloji seraitinden asilidir Budaqov Mikayilov 1985 Haqverdiyev 1975 Palciq vulkanlarinin landsaftin formalasmasinda rolunu askar etmek ve onlarin landsaftinin morfoloji differensiasiyasini mueyyenlesdirmek meqsedile palciq vulkanlarinin intensiv yayildigi rayonlarin landsafti oyrenilmisdir Aparilan tedqiqatlar gostermisdir ki palciq vulkanlarinin yayildigi rayonlarin landsaftlarinin daxili differensiasiyasi erazi relyefinin morfostruktur xususiyyetleri ile six baglidir Morfostruktur xususiyyetlerine gore palciq vulkanlarinin genis yayildigi rayonlarin relyefini uc genetik qrupa suayricilara dag yamaclarina ve dagarasi cokekliklere ayrilmisdir Cenub Serqi Qafqazda surusmelerin yayilmasini onlarin emelegelme sebeblerini dinamikasini ve landsaftlarin formalasmasindaki rolunu arasdirmaq meqsedile xususi landsaft tedqiqatlari aparilmisdir Bu tedqiqatlar neticesinde mueyyen edilmisdir ki Cenub serqi Qafqazin surusme landsaftlarinin inkisafi ve formalasmasi landsaftemelegetirici butun amillerin yuksekliye gore yerlesmesi qanunauygunluqlarina tabedir Budaqov 1988 Landsaftsunasligin son iller erzinde inkisaf etmekde olan esas istiqametlerinden biri de landsaftlarin geokimyasidir Azerbaycanda bu probleme dair ilk elmi tedqiqat isi Cenub Serqi Qafqazin palciq vulkanlari landsaftlarinin geokimyasi timsalinda yerine yetirilmisdir Azerbaycan landsaftlarinin tedqiqinin neticesi olaraq muasir telebler seviyyesinde ArC GIS muhitinde Azerbaycanin landsaft xeritesi tertib olunmusdur E K Elizade A A Mikayilov S Y Quliyeva 2013 Bu elektron xeritenin miqyasi 1 250000 olmaqla aparilacaq en yeni landsaft tedqiqatlari o cumleden ekoloji landsaft ve tibbi ekolandsaft tedqiqatlari ucun esas rolunu oynayacaqdir Landsaftlarin muasir dinamikasi bir terefden tebii diger terefden ise antropogen yolla bas verir Muasir landsaftlarin dinamikasinin oyrenilmesi landsaftlarin umumi inkisaf istiqametini proqnozlasdirmaga imkan verir ki bunun da cox boyuk elmi ve praktiki ehemiyyeti vardir Aparilan landsaft geomorfoloji tedqiqatlarda aerokosmik planalma materiallarinin tetbiqi cografi obyektlerin veziyyetini onlarin tesnifatini ve tedqiq olunan rayonun landsaftlarinin movsumi ve coxillik deyismesini deqiqlesdirmeye imkan verir Kosmik tedqiqat metodlarinin tetbiqi mese torpaq su iqlim ve s cografi ehtiyatlarin oyrenilmesi ve qiymetlendirilmesi meselesinde ardicil tetbiq olunur Hemcinin baxCografiya InstitutuIstinadlarR Memmedov E Elizade AZERBAYCAN RESPUBLIKASININ COGRAFIYASI