Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lalibela qaya kilsələri — Efiopiyanın Lalibela şəhərində yerləşən tarixi monolit kilsələr. Kilsələr 12-ci əsrin sonu - 13-cü əsrin əvvəllərində müqəddəs Qüds şəhərini öz səltənətində yenidən qurmaq istəyən Zaqve sülaləsinin kralı Qebr Mesqel Lalibelanın tapşırılığı ilə tikilmişdir. Ərazi kralın adını daşıyır. Abidələr bu günə qədər Efiopiya Pravoslav Xristian Kilsəsi tərəfindən istifadə edilir və Efiopiya Pravoslav ibadətçiləri üçün vacib bir ziyarət yeri olaraq qalır.
| Lalibella | |
| Rock-Hewn Churches, Lalibela | |
 | |
| Ölkə |  Efiopiya |
|---|---|
| Tip | Mədəni |
| (Kriteriya) | i, ii, iii |
| Keçid | 18 |
| Region | Afrika |
| Daxil edilməsi | 1978 (2-ci sessiya) |
| | |
| |
Arxeoloji sahə
Səhənin yüksəkliyi təxminən 2,480 metr (8,140 ft) ətrafındadır. Arxeoloji sahə 3 hissədən ibarətdir: şimal-qərb qrupu, cənub-qərb qrupu və Müqəddəs Corc kilsəsi.
Şimal-qərb qrupu
Bu qrup tunel və xəndək sistemləri ilə bir-birinə bağlı olan Biet-Medhan-Aləm, Biet-Məryəm, Biet-Qolqosa-Mixael, Biet-Meskel və Biet- Denaqel kilsələrindən ibarətdir.
Cənub-şərq qrupu
Biet-Amanuel, Biet-Qeddu-Merkoreus, Biet-Abba-Libanos, Biet-Lehem və Biet-Qabriel-Rufaeldən ibarət olan cənub-şərqdəki kilsələr də şimal-şərq qrupu kimi tunellər sistemi ilə bağlanır.
Tarix
Aksum İmperiyası
Lalibela kilsələrinin yerli ənənə ilə bölgədə qurulan ilk xristian kilsəsi olduğuna inanılır. Ərazi eramızın 6-cı əsrində Roha şəhərini qurduqdan bir müddət sonra Aksum kralı Kalebin tapşırlığı ilə salınmışdır.
Zaqve sülaləsi
Yerli ənənələrə görə kilsələrin Zaqve sülaləsi dövründə, Kral Qebre Mesqel Lalibelanın (1189-1227) hakimiyyəti altında qurulduğu söylənir. Lakin kilsələrin bir neçə mərhələli tikinti və əvvəlcədən qurulmuş tikililərin dəyişdirilməsi zamanı indiki formasına çevrilməsi ehtimalı daha yüksəkdir.
20-ci əsr
Lalibela qaya kilsələri 1978-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi Siyahısına daxil edilmişdir.
Dini əhəmiyyəti və funksiyası
Lalibela kilsələri Efiopiya pravoslav xristianları üçün mühüm dini əhəmiyyət daşıyır. Çünki ərazi müqəddəs Qüds şəhərini təmsil edən bir tərtibatla xüsusi mənəvi və simvolik dəyəri olan həcc ziyarətgahı yeridir. Ərazi hələ də gündəlik ibadət və dua, Qenna kimi dini bayramların qeyd olunması üçün, həmçinin ruhani evi və hər il getdikcə daha çox dini tərəfdarları və liderləri bir araya gətirən bir yer kimi üçün istifadə edilməyə davam edir.
Memarlıq
Kilsələrin hər biri bənzərsizdir. Biet-Qolqosa içərisindəki barelyeflərdə aydın insan fiqurları və Biet-Məryəmdəki həndəsi dizayn və bibliya mənzərələrinin rəngli təsvirləri əraziyə fərqli bir memarlıq veir.
Tikinti
Kilsələrin inşasının 3 mərhələdə baş verdiyi düşünülür.
Bütün 11 kilsə, monolit və yarı monolit quruluşları əhatə edən xəndəkləri və həmçinin kilsələrin iki ayrı qrupunu bir-biri ilə birləşdirən tunellər sistemini qazmaq üçün çəkic və iskənə kimi əsas alətlərdən istifadə etməklə inşa edilmişdir.
Qoruma
Ərazidə bir neçə qoruma və bərpa layihəsi həyata keçirilsə də, yerinə yetirilməsində nöqsanlar yaranmışdır. Amerika səfirliyi tərəfindən Biet-Qabriel-Rafael və daha sonra Biet-Qolqosa-Mixaelin bərpasını maliyyələşdirmək üçün layihə hazırlansa da, layihə iclasında iştirak edən müxtəlif tərəflər arasında problemlərin ortaya çıxdığı görüldü. Mədəni İrsin Tədqiqi və Mühafizəsi İdarəsi (ARCCH) və yerli komitə və kilsə arasında isə layihə planları ilə əlaqədar kifayət qədər əlaqə və məlumat mübadiləsi olmamışdır.
2008-ci ildə Avropa İttifaqı daha uzunmüddətli bir qərara gəlinənə qədər strukturların müvəqqəti qorunma rejimini təmin etmək üçün ərazidəki 5 kilsəni əhatə edən dörd sığınacaq tikildi. Lakin, sığınacaqlar nəzərdə tutulduğu dövrdən daha uzun müddətdə yerində qaldı və indi isə çökərək altındakı binalar üçün ciddi təhlükə yaratmağa başladı. ARCCH direktoru sığınacaqların qaldırılmalı olduğunu bildirdi, lakin hələlik onların sökülməsi və bundan sonra nə ediləcəyi barədə hələ dəqiq bir plan yoxdur.
İstinadlar
- Williams, Frances M. Understanding Ethiopia : geology and scenery. Cham. 2016-03-21. ISBN . OCLC 945445084.
- ARCCH, 2013, A Management Plan for the Rock-hewn Churches of Lalibela World Heritage Site Ethiopia, December, Addis Ababa: ARCCH.
- Heritage, Tourism, and Urbanization: The Landscape and Development of Lalibela, Ethiopia. the Trustees of Columbia University of the City of New York. 2017. ISBN .
- Sani, Frederico. "Integrated geological-architectural pilot study of the Biet Gabriel-Rafael rock hewn church in Lalibela, northern Ethiopia". Italian Journal of Geosciences. 131. iyun 2012: 171–186 – ResearchGate vasitəsilə.
- Windmuller-Luna, Kristen. "The Rock-hewn Churches of Lalibela". Metropolitan Museum of Art. sentyabr 2014. 8 October 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 2 may 2019.
- Fauvelle-Aymar, François-Xavier; Bruxelles, Laurent; Mensan, Romain; Bosc-Tiessé, Claire; Derat, Marie-Laure; Fritsch, Emmanuel. "Rock-cut stratigraphy: sequencing the Lalibela churches". Antiquity (ingilis). 84 (326). 2010-12-01: 1135–1150. doi:10.1017/S0003598X00067132. ISSN 0003-598X.
- UNESCO, 2006, Report on the Mission to Rock Hewn Churches Lalibela, (Ethiopia): assessment of the planned project “Temporary shelters for five churches in Lalibela”, funded by the European Union.
- Bosc-Tiessé, Claire; Fauvelle, François-Xavier; Bruxelles, Laurent; Derat, Marie-Laure; Gleize, Yves; Mensan, Romain. "The Lalibela Rock Hewn Site and its Landscape (Ethiopia): An Archaeological Analysis". Journal of African Archaeology. 12 (2). 2014-11-01: 141–164. doi:10.3213/2191-5784-10261. ISSN 1612-1651.
- Woldeyes, Y. G. (2018).
- Report of the UNESCO/ICOMOS/ICCROM Advisory mission to Rock-Hewn Churches, Lalibela (Ethiopia)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Lalibela qaya kilseleri Efiopiyanin Lalibela seherinde yerlesen tarixi monolit kilseler Kilseler 12 ci esrin sonu 13 cu esrin evvellerinde muqeddes Quds seherini oz seltenetinde yeniden qurmaq isteyen Zaqve sulalesinin krali Qebr Mesqel Lalibelanin tapsiriligi ile tikilmisdir Erazi kralin adini dasiyir Abideler bu gune qeder Efiopiya Pravoslav Xristian Kilsesi terefinden istifade edilir ve Efiopiya Pravoslav ibadetcileri ucun vacib bir ziyaret yeri olaraq qalir LalibellaRock Hewn Churches Lalibela Olke EfiopiyaTip MedeniKriteriya i ii iiiKecid 18Region Afrika Daxil edilmesi 1978 2 ci sessiya LalibellaIngilis dilindeki resmi siyahi UNESCO nun tesnifatina gore bolgeArxeoloji saheSehenin yuksekliyi texminen 2 480 metr 8 140 ft etrafindadir Arxeoloji sahe 3 hisseden ibaretdir simal qerb qrupu cenub qerb qrupu ve Muqeddes Corc kilsesi Simal qerb qrupu Bu qrup tunel ve xendek sistemleri ile bir birine bagli olan Biet Medhan Alem Biet Meryem Biet Qolqosa Mixael Biet Meskel ve Biet Denaqel kilselerinden ibaretdir Cenub serq qrupu Biet Amanuel Biet Qeddu Merkoreus Biet Abba Libanos Biet Lehem ve Biet Qabriel Rufaelden ibaret olan cenub serqdeki kilseler de simal serq qrupu kimi tuneller sistemi ile baglanir TarixMuqeddes olu kecid Corc kilsesiBiet Medhan Alem olu kecid Lalibeladaki simal qerb qrupuna daxildir Aksum Imperiyasi Lalibela kilselerinin yerli enene ile bolgede qurulan ilk xristian kilsesi olduguna inanilir Erazi eramizin 6 ci esrinde Roha seherini qurduqdan bir muddet sonra Aksum krali Kalebin tapsirligi ile salinmisdir Zaqve sulalesi Yerli enenelere gore kilselerin Zaqve sulalesi dovrunde Kral Qebre Mesqel Lalibelanin 1189 1227 hakimiyyeti altinda quruldugu soylenir Lakin kilselerin bir nece merheleli tikinti ve evvelceden qurulmus tikililerin deyisdirilmesi zamani indiki formasina cevrilmesi ehtimali daha yuksekdir 20 ci esr Lalibela qaya kilseleri 1978 ci ilde UNESCO nun Umumdunya irsi Siyahisina daxil edilmisdir Dini ehemiyyeti ve funksiyasiLalibela kilseleri Efiopiya pravoslav xristianlari ucun muhum dini ehemiyyet dasiyir Cunki erazi muqeddes Quds seherini temsil eden bir tertibatla xususi menevi ve simvolik deyeri olan hecc ziyaretgahi yeridir Erazi hele de gundelik ibadet ve dua Qenna kimi dini bayramlarin qeyd olunmasi ucun hemcinin ruhani evi ve her il getdikce daha cox dini terefdarlari ve liderleri bir araya getiren bir yer kimi ucun istifade edilmeye davam edir MemarliqKilselerin her biri benzersizdir Biet Qolqosa icerisindeki barelyeflerde aydin insan fiqurlari ve Biet Meryemdeki hendesi dizayn ve bibliya menzerelerinin rengli tesvirleri eraziye ferqli bir memarliq veir Tikinti Kilselerin insasinin 3 merhelede bas verdiyi dusunulur Butun 11 kilse monolit ve yari monolit quruluslari ehate eden xendekleri ve hemcinin kilselerin iki ayri qrupunu bir biri ile birlesdiren tuneller sistemini qazmaq ucun cekic ve iskene kimi esas aletlerden istifade etmekle insa edilmisdir QorumaErazide bir nece qoruma ve berpa layihesi heyata kecirilse de yerine yetirilmesinde noqsanlar yaranmisdir Amerika sefirliyi terefinden Biet Qabriel Rafael ve daha sonra Biet Qolqosa Mixaelin berpasini maliyyelesdirmek ucun layihe hazirlansa da layihe iclasinda istirak eden muxtelif terefler arasinda problemlerin ortaya cixdigi goruldu Medeni Irsin Tedqiqi ve Muhafizesi Idaresi ARCCH ve yerli komite ve kilse arasinda ise layihe planlari ile elaqedar kifayet qeder elaqe ve melumat mubadilesi olmamisdir 2008 ci ilde Avropa Ittifaqi daha uzunmuddetli bir qerara gelinene qeder strukturlarin muveqqeti qorunma rejimini temin etmek ucun erazideki 5 kilseni ehate eden dord siginacaq tikildi Lakin siginacaqlar nezerde tutuldugu dovrden daha uzun muddetde yerinde qaldi ve indi ise cokerek altindaki binalar ucun ciddi tehluke yaratmaga basladi ARCCH direktoru siginacaqlarin qaldirilmali oldugunu bildirdi lakin helelik onlarin sokulmesi ve bundan sonra ne edileceyi barede hele deqiq bir plan yoxdur IstinadlarWilliams Frances M Understanding Ethiopia geology and scenery Cham 2016 03 21 ISBN 9783319021805 OCLC 945445084 ARCCH 2013 A Management Plan for the Rock hewn Churches of Lalibela World Heritage Site Ethiopia December Addis Ababa ARCCH Heritage Tourism and Urbanization The Landscape and Development of Lalibela Ethiopia the Trustees of Columbia University of the City of New York 2017 ISBN 978 0 9882675 3 4 Sani Frederico Integrated geological architectural pilot study of the Biet Gabriel Rafael rock hewn church in Lalibela northern Ethiopia Italian Journal of Geosciences 131 iyun 2012 171 186 ResearchGate vasitesile Windmuller Luna Kristen The Rock hewn Churches of Lalibela Metropolitan Museum of Art sentyabr 2014 8 October 2014 tarixinde Istifade tarixi 2 may 2019 Fauvelle Aymar Francois Xavier Bruxelles Laurent Mensan Romain Bosc Tiesse Claire Derat Marie Laure Fritsch Emmanuel Rock cut stratigraphy sequencing the Lalibela churches Antiquity ingilis 84 326 2010 12 01 1135 1150 doi 10 1017 S0003598X00067132 ISSN 0003 598X UNESCO 2006 Report on the Mission to Rock Hewn Churches Lalibela Ethiopia assessment of the planned project Temporary shelters for five churches in Lalibela funded by the European Union Bosc Tiesse Claire Fauvelle Francois Xavier Bruxelles Laurent Derat Marie Laure Gleize Yves Mensan Romain The Lalibela Rock Hewn Site and its Landscape Ethiopia An Archaeological Analysis Journal of African Archaeology 12 2 2014 11 01 141 164 doi 10 3213 2191 5784 10261 ISSN 1612 1651 Woldeyes Y G 2018 Report of the UNESCO ICOMOS ICCROM Advisory mission to Rock Hewn Churches Lalibela Ethiopia