Laffer əyrisi

Laffer əyrisi (ing. Laffer curve) — iqtisadiyyatda vergilər və dövlət gəlirləri arasındakı əlaqəni göstərən nəzəri bir modeldir. Əyrinin əsas ideyası budur ki, vergi dərəcələri çox aşağı və ya çox yüksək olduqda, dövlətin vergi gəlirləri azalır.

Vergi dərəcəsinin (t) funksiyası kimi dövlət gəlirini (R) qrafasını çəkən və t* zamanı maksimum gəliri göstərən Laffer əyrisinin əsas təsviri

XIV əsrin filosofu İbn Xəldun “Müqəddimə” əsərində yazırdı: “Bilmək lazımdır ki, bir sülalənin başlanğıcında vergi kiçik töhfələrdən böyük gəlir gətirir. Sülalənin sonunda vergitutma böyük töhfələrdən kiçik gəlir gətirir."

—Arthur Laffer, The Laffer Curve: Past, Present, and Future

Əyrinin adı amerikalı iqtisadçı Artur Lafferdən götürülmüşdür, çünki o, bu konsepti 1970-ci illərdə populyarlaşdırmışdır. Əslində, bu ideyanın kökləri daha əvvəlki iqtisadiyyata, hətta İbn Xaldun kimi tarixi fiqurlara gedib çıxır.

Əsas prinsipləri

1. Aşağı vergi dərəcələri — vergi dərəcəsi çox aşağı olduqda, dövlət kifayət qədər gəlir toplamaq üçün resurs tapmır.
2. Optimal nöqtə — vergi dərəcəsi müəyyən bir səviyyəyə çatdıqda, dövlətin vergi gəlirləri maksimuma çatır. Bu nöqtə Laffer əyrisinin zirvəsini təşkil edir.
3. Yüksək vergi dərəcələri — vergilər çox yüksək olduqda, işçi qüvvəsi və şirkətlər motivasiyasını itirə bilər, iqtisadi fəaliyyət azalır və nəticədə dövlət gəlirləri düşür.

Praktiki tətbiqi

Hökumətlər, optimal vergi dərəcəsini tapmağa çalışaraq, həm iqtisadi fəaliyyətin təşviq edilməsini, həm də dövlət gəlirlərinin artmasını təmin etməyə çalışırlar. Laffer əyrisi nəzəri bir modeldir və real həyatda bu əlaqə çox mürəkkəbdir. Optimal vergi dərəcəsini müəyyən etmək müxtəlif iqtisadi, sosial və mədəni faktorlardan asılıdır.

İstinadlar

1. Brederode, Robert F. van. Systems of general sales taxation : theory, policy and practice. Austin [Tex.]: Wolters Kluwer Law & Business. 2009. səh. 117. ISBN .
2. . "The Laffer Curve: Past, Present, and Future". The Heritage Foundation. 2017-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-03.
3. "Trump is giving Arthur Laffer the Presidential Medal of Freedom. Economists aren't smiling". The Washington Post. 2019. 2021-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-21.
4. Frankel, Jeffrey. "A Lesson from the South for Fiscal Policy in the US and Other Advanced Countries". Comparative Economic Studies (ingilis). 53 (3). 2011: 407–430. doi:10.1057/ces.2011.7. ISSN 0888-7233.
5. Gellman, Barton, 258. Angler: The Cheney Vice Presidency, Penguin Press, New York 2008.
6. Read, Charles. The Great Famine in Ireland and Britain's financial crisis. Woodbridge: The Boydell Press. 2022. 193–196. ISBN . OCLC 1365041253.
7. "Poll Results". IGM Forum. 2022-01-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-21.
8. Folsom Jr., Burton W., The Myth of the Robber Barons, p. 103. Young America's Foundation, 2007.

Ədəbiyyat

• Seth A., Giertz. How Does the Elasticity of Taxable Income Affect Economic Efficiency and Tax Revenues and what Implications Does this have for Tax Policy Moving Forward? (PDF). Conference on Tax Policy Lessons from the 2000s. American Enterprise Institute for Public Policy Research. 2008-05-30. 36–42. 26 March 2011 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-05-08.
• Quiggin, John. Zombie Economics. Princeton University Press. 2012-05-21. 142. doi:10.2307/j.ctt7rg7m. ISBN .