Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Krım dağları (ukr. Кримські гори, krımtat. Qırım dağları, Къырым дагълары), keçmişdə həmdə Tavr dağları adlanırdı — Krım yarımadasının cənub və cənub-şərq hissəsini əhatə edən dağ silsiləsi. Krım dağları üç silsiləyə bölünür. Dağların uzunluğu 160 km, eni isə 50 km təşkil edir. Dağların daxili silsiləsi 750 metr hündürlüyə malikdir. Maksimal hündürlüyü isə 1545 metr olan Roman-Koş dağı yerləşir.
| Krım dağları | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 1545 m |
| Uzunluğu |
|
| Eni | 50 km |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Ukrayna |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İqlimi
Dağların iqlimi mülayim-sərin və rütubətlidir. Yağıntılar Aralıq dənizi iqliminə xasdır. Qış oktyabrın ortalarından martın sonlarına qədər davam edir. Zirvələrində qar örtüyü əmələ gəlir. Qar örtüyünün qalınlığı 1 metrə çata bilir. Yanvarda temperatur -10 °C ilə +10 °C arasında dəyişə bilir. Qar bəzən msy ayında belə düşür. Yay ayları dağlarda hava isti və qurudur. Bəzən yatda temperatur 0 °C qədər enə bilir. Bu səbəbdən duman müşahidə edilir. Hər sisilənin ətəkləri müxtəlif iqlim şəraitinə malikdir. Buna səbəb küləklərdir.
Krım mağaraları
Krımın dağlıq hissəsində çoxlu sayda mağara və şaxtalar aşkar edilmişdir. Onların araşdırılması bu gündə davam edir. Krımda olan şaxta və mağaralar:
- Skel mağarası — 1947-ci ildən təbiət abidəsidir. 1904-cü ildə müəllim F. А. Kirillov tərəfindən aşkarlanmışdır. Eni 10-18 metr, hündürlüyü 25 metr, uzunluğu 80 mtrə çatır.
- Mis mağarası — uzunluğu 205 metr, dərinliyi 60 metr təşkil edir.
- Qızıl Koba (Qırmızı mağara) — mağaranın uzunluğu 21150 metr təşkil edir. Maksimal dərinlik 275 metrdir. Krımın ən uzun mağarasıdır. 1963-cü ildə təbiət abidəsi elan edilmişdir.
- Visyaçay mağarası — uzunluğu 401 m, dərinlik 15 m.
- Yeni-Sala 2 və Yeni-Sala 3 — müvafiq olaraq 75 və 410 metr uzunluğa malikdir. 1908-ci ildən təbiət abidəsidir.
- Kristalnaya Şaxtası — uzunluğu 110 metr, dərinliyi 113 metr təşkil edir.
- 1972-ci ildı təbiət abidəsi elan edilən mağaralar:
- Jemçujnaya — uzunluğu 35 m.
- Misxor — uzunluğu 100 m, dərinlik 40 m.
- Kamnepadnaya — uzunluğu 25 m.
- Sündürlü — uzunluğu 175 m, dərinlik 35 m.
- Geofizika — uzunluğu 140 m, dərinlik 60 m.
- Kaskad — uzunluğu 1120 m, dərinliyi 400 m.
- Stavrika — uzunluğu 100 m, глубина 10 m.
- Basman-3 — uzunluğu 27 m.
- Basman-5 — uzunluğu 62 m, dərinlik 25 m.
- Basman-7 — uzunluğu 52 m.
- Çatırdağda yerləşən mağara və şaxtalar:
- Ayan — uzunluğu 550 m, dərinlik 20 m.
- Binbaş-Koba — uzunluğu 110 m.
- Əminə-Bair-Koba — uzunluğu 800 m, dərinlik 150 m.
- Əminə-Bair-Xosar — uzunluğu 1465 m, dərinlik 135 m.
- Mərmər — uzunluq 2050 m, dərinlik 60 m.
- Soyiq-Koba — uzunluq 210 m, dərinlik 43 m. 1883-cü ildə ilk dəfə bu mağarada Krım ərazisində ilk dəfə olaraq mağara suyunun analizi aparılmışdır.
- Ovalnaya şaxtası — uzunluq 110 m, dərinlik 60 m.
- Göyərçin şaxtası — uzunluq 60 m, dərinlik 20 m.
- O. S. Vyalova — uzunluq 200 m, dərinlik 81 m.
- Bezvodnaya — uzunluq 244 m, dərinlik 195 m.
- Atların girişi — uzunluq 95 m, dərinlik 213 m.
- Karabi yayla yerləşən mağara və şaxtalar:
- Mamina — uzunluq 76 m, dərinlik 27 m.
- Tuak — dərinlik 110 m.
- Acı-Koba — dərinlik 78 m.
- N. A. Qvozdeski adına şaxta — uzunluq 25 m, dərinlik 191 m.
- A. A. Kruber adına şaxta — uzunluq 280 m, dərinlik 62 m.
- Kastere— uzunluq 120 m, dərinlik 67 m.
- Monastır-Çokrak— uzunluq 207 m, dərinlik 151 ş.
- Egiz-Tinax-1, -2, -3 - müvagiq olaraq 255, 170 və 145 m. Yeraltı labirintlər sistemi əmələ gətirir.
- Dünya şaxtası — uzunluq 240 m, dərinlik 135 m.
- Molodyojnaya— uzunluq 261 m.
- Tisovaya — uzunluq 47 m.
- Qarasu Başı — uzunluq 20 m. Respublika əhəmiyyətli təbiət abidəsidir.
- Soldatskaya — uzunluq 2100 м, dərinlik 517 m. Krımın ən dərin mağarasıdır
Qoruq və yasaqlıqlar
Krımın dağlıq hissəsinin mərkəzində Babuqan yaylasının yaxınlığında yerləşir. Bu Krımın ən böyük qoruğu olaraq 33397 ha əraziyə sahibdir.
1979-cu ildə yabanı dərman bitkilərinin qorunması məqsədi ilə təşkil edilmişdir. Yasaqlıq keçmiş meşəçilik təsərrüfatının yerində təşkil edilmişdir. Burada Dazı, Sürünən kəklikotu, Qaraqınıq, Boymadərən və digər dərman bitkiləri yetişdirilir.
Fıstıq qoruğu 1947-ci ildə təiət qoruğu elan edilmişdir. Burada 614 ha meşə massivi vardır. Fıstıqdan başqa Göyrüş, Adi quşarmudu, Krım tozağacı, Yunan quşarmudu, Fındıq və s ağac bitkilərinə rast gəlmək olar. 1964-cü ildə qoruq ərazisində olan tozağacı bitkisi təbiət abidəsi elan edilmişdir. Bu ağacın 300 yaşı olması ehtimal edilir.
qoruğu isə 1980-ci ildə təşkil edilmişdir. Hələ 1964-cü ildə təbiət abidəsi elan edilmişdi. Çatırdağda yerləşən karst məşhəlli kraterlər 250 metr diametrə və 60 metr dərinliyə malikdir. Burada 135 müxtəlif şaxta, mağara və dərin quyular aşkarlanmışdır.
Krım dağlarını araşdırmış şəxslər
- Viktor Nikolayeviç Dublyanski — geoloq.
- Oleq Stepanoviç Vyalov — geoloq, Çatırdağ yaylasının araşdırmaçısı.
- Serqey İvanoviç Oqnyov — Krım faunasının araşdırmaçısı.
- Peter Simon Pallas, Fyodor Petroviç Kyoppen, Viktor İvanoviç Moçulski, — krım mağaralarının faunasının araşdırmaçısı.
- L. Е. Fersman — Mağara araşdırmaçısı.
- Nikolay Andreyeviç Qvozdeski — mağara və şaxta araşdırmaçısı.
- Aleksandr Aleksandroviç Kruber — krımın karst yaylalarını ilk araşdıran şəxs.
- Mixail İvanoviç Kotov — dağ florasını araşdıran şəxs.
- М. А. Bujor — alpinist maşrutlarının araşdırmaçısı.
Mənbə
- «Edelveys» turizm klubu
- Кримська стежинка 2021-06-30 at the Wayback Machine (ukr.)
- Krım dağları 2017-12-08 at the Wayback Machine
- Krım dağlarında turizm
- Учебный фильм по географии для школьников "Горный Крым"
- Глубочайшие пещеры в кадастре украинских пещер на сайте Украинского института спелеологии и карстологии 2015-09-24 at the Wayback Machine (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Krim daglari ukr Krimski gori krimtat Qirim daglari Kyrym daglary kecmisde hemde Tavr daglari adlanirdi Krim yarimadasinin cenub ve cenub serq hissesini ehate eden dag silsilesi Krim daglari uc silsileye bolunur Daglarin uzunlugu 160 km eni ise 50 km teskil edir Daglarin daxili silsilesi 750 metr hundurluye malikdir Maksimal hundurluyu ise 1545 metr olan Roman Kos dagi yerlesir Krim daglariUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 1545 mUzunlugu 180 kmEni 50 kmYerlesmesi44 36 34 sm e 34 14 30 s u Olke UkraynaKrim daglari Vikianbarda elaqeli mediafayllarIqlimiDaglarin iqlimi mulayim serin ve rutubetlidir Yagintilar Araliq denizi iqlimine xasdir Qis oktyabrin ortalarindan martin sonlarina qeder davam edir Zirvelerinde qar ortuyu emele gelir Qar ortuyunun qalinligi 1 metre cata bilir Yanvarda temperatur 10 C ile 10 C arasinda deyise bilir Qar bezen msy ayinda bele dusur Yay aylari daglarda hava isti ve qurudur Bezen yatda temperatur 0 C qeder ene bilir Bu sebebden duman musahide edilir Her sisilenin etekleri muxtelif iqlim seraitine malikdir Buna sebeb kuleklerdir Krim magaralariKrimin dagliq hissesinde coxlu sayda magara ve saxtalar askar edilmisdir Onlarin arasdirilmasi bu gunde davam edir Krimda olan saxta ve magaralar Skel magarasi 1947 ci ilden tebiet abidesidir 1904 cu ilde muellim F A Kirillov terefinden askarlanmisdir Eni 10 18 metr hundurluyu 25 metr uzunlugu 80 mtre catir Mis magarasi uzunlugu 205 metr derinliyi 60 metr teskil edir Qizil Koba Qirmizi magara magaranin uzunlugu 21150 metr teskil edir Maksimal derinlik 275 metrdir Krimin en uzun magarasidir 1963 cu ilde tebiet abidesi elan edilmisdir Visyacay magarasi uzunlugu 401 m derinlik 15 m Yeni Sala 2 ve Yeni Sala 3 muvafiq olaraq 75 ve 410 metr uzunluga malikdir 1908 ci ilden tebiet abidesidir Kristalnaya Saxtasi uzunlugu 110 metr derinliyi 113 metr teskil edir 1972 ci ildi tebiet abidesi elan edilen magaralar Jemcujnaya uzunlugu 35 m Misxor uzunlugu 100 m derinlik 40 m Kamnepadnaya uzunlugu 25 m Sundurlu uzunlugu 175 m derinlik 35 m Geofizika uzunlugu 140 m derinlik 60 m Kaskad uzunlugu 1120 m derinliyi 400 m Stavrika uzunlugu 100 m glubina 10 m Basman 3 uzunlugu 27 m Basman 5 uzunlugu 62 m derinlik 25 m Basman 7 uzunlugu 52 m Catirdagda yerlesen magara ve saxtalar Ayan uzunlugu 550 m derinlik 20 m Binbas Koba uzunlugu 110 m Emine Bair Koba uzunlugu 800 m derinlik 150 m Emine Bair Xosar uzunlugu 1465 m derinlik 135 m Mermer uzunluq 2050 m derinlik 60 m Soyiq Koba uzunluq 210 m derinlik 43 m 1883 cu ilde ilk defe bu magarada Krim erazisinde ilk defe olaraq magara suyunun analizi aparilmisdir Ovalnaya saxtasi uzunluq 110 m derinlik 60 m Goyercin saxtasi uzunluq 60 m derinlik 20 m O S Vyalova uzunluq 200 m derinlik 81 m Bezvodnaya uzunluq 244 m derinlik 195 m Atlarin girisi uzunluq 95 m derinlik 213 m Karabi yayla yerlesen magara ve saxtalar Mamina uzunluq 76 m derinlik 27 m Tuak derinlik 110 m Aci Koba derinlik 78 m N A Qvozdeski adina saxta uzunluq 25 m derinlik 191 m A A Kruber adina saxta uzunluq 280 m derinlik 62 m Kastere uzunluq 120 m derinlik 67 m Monastir Cokrak uzunluq 207 m derinlik 151 s Egiz Tinax 1 2 3 muvagiq olaraq 255 170 ve 145 m Yeralti labirintler sistemi emele getirir Dunya saxtasi uzunluq 240 m derinlik 135 m Molodyojnaya uzunluq 261 m Tisovaya uzunluq 47 m Qarasu Basi uzunluq 20 m Respublika ehemiyyetli tebiet abidesidir Soldatskaya uzunluq 2100 m derinlik 517 m Krimin en derin magarasidirQoruq ve yasaqliqlarKrimin dagliq hissesinin merkezinde Babuqan yaylasinin yaxinliginda yerlesir Bu Krimin en boyuk qorugu olaraq 33397 ha eraziye sahibdir 1979 cu ilde yabani derman bitkilerinin qorunmasi meqsedi ile teskil edilmisdir Yasaqliq kecmis mesecilik teserrufatinin yerinde teskil edilmisdir Burada Dazi Surunen keklikotu Qaraqiniq Boymaderen ve diger derman bitkileri yetisdirilir Fistiq qorugu 1947 ci ilde teiet qorugu elan edilmisdir Burada 614 ha mese massivi vardir Fistiqdan basqa Goyrus Adi qusarmudu Krim tozagaci Yunan qusarmudu Findiq ve s agac bitkilerine rast gelmek olar 1964 cu ilde qoruq erazisinde olan tozagaci bitkisi tebiet abidesi elan edilmisdir Bu agacin 300 yasi olmasi ehtimal edilir qorugu ise 1980 ci ilde teskil edilmisdir Hele 1964 cu ilde tebiet abidesi elan edilmisdi Catirdagda yerlesen karst meshelli kraterler 250 metr diametre ve 60 metr derinliye malikdir Burada 135 muxtelif saxta magara ve derin quyular askarlanmisdir Krim daglarini arasdirmis sexslerViktor Nikolayevic Dublyanski geoloq Oleq Stepanovic Vyalov geoloq Catirdag yaylasinin arasdirmacisi Serqey Ivanovic Oqnyov Krim faunasinin arasdirmacisi Peter Simon Pallas Fyodor Petrovic Kyoppen Viktor Ivanovic Moculski krim magaralarinin faunasinin arasdirmacisi L E Fersman Magara arasdirmacisi Nikolay Andreyevic Qvozdeski magara ve saxta arasdirmacisi Aleksandr Aleksandrovic Kruber krimin karst yaylalarini ilk arasdiran sexs Mixail Ivanovic Kotov dag florasini arasdiran sexs M A Bujor alpinist masrutlarinin arasdirmacisi Menbe Edelveys turizm klubu Krimska stezhinka 2021 06 30 at the Wayback Machine ukr Krim daglari 2017 12 08 at the Wayback Machine Krim daglarinda turizm Uchebnyj film po geografii dlya shkolnikov Gornyj Krym Glubochajshie peshery v kadastre ukrainskih pesher na sajte Ukrainskogo instituta speleologii i karstologii 2015 09 24 at the Wayback Machine rus