Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kommunikasiya peyki — sabit rabitə xidmətləri üçün dənizaltı fiberoptik rabitə şəbəkələrini tamamlayıcı bir texnologiyanı təmin edər. Rabitə şəbəkəsinin çata bilmədiyi coğrafi bölgələr və hərəkətli dəniz və hava vasitələri ilə, rabitə məqsədilə də istifadə edilməkdədirlər.
Fiziki səviyyə
Fiziki səviyyə bitlərin kanallar vasitəsilə siqnal olaraq göndərildiyi elektrik, vaxt və digər interfeysləri müəyyən edir. Fiziki səviyyə şəbəkənin qurulduğu təməldir. Fərqli növdən olan fiziki kanalların xüsusiyyətləri performansı müəyyən edirlər (məsələn, istehsal, gecikmə, səhv dərəcəsi), bu səbəbdən də şəbəkə məkanına səyahət üçün çox yaxşı bir yerdir.
Kommunikasiya peykləri
1950-ci illərdə və 1960-cı illərin əvvəllərində insanlar metal hava şarları ilə siqnal göndərərək kommunikasiya sistemləri qurmağa çalışırdılar. Təəssüf ki, qəbul edilən siqnallar praktiki olaraq istifadə oluna bilməyəcək qədər zəif idi. Daha sonra ABŞ Donanması göydə hava şarına bənzəyən –Ayı kəşf etdi və yerlə göy arasında əlaqə yaradacaq bir əməliyyat sistemi qurdu. Səmavi ünsiyyət sahəsindəki irəliləyiş ilk kommunikasiya peykinin istifadəsinə qədər gözləmək məcburiyyətində qaldı. Süni peyklə real peyk arasındakı əsas fərq, süni olanın siqnalları göndərməmişdən əvvəl onları çoxaldaraq daha sonra güclü bir kommunikasiya sisteminə çevirməsidir.
Rabitə peyklərinin onları bir çox tətbiqlər üçün çəkici hala gətirən bəzi maraqlı xüsusiyyətləri var. Ən sadə formada desək, bir rabitə peyki göyüzündə böyük bir mikrodalğa təkrarlayan kmi başa düşülə bilər. O, bir neçə transponderdən ibarətdir, hansı ki onlar spektrin hər bir hissəsini dinləyir, daxil olan siqnalları gücləndirir, həmin siqnallara müdaxilənin qarşısını almaq üçün başqa tezlikdə yenidən yayımlayır. Verilənləri ayrı olaraq dəyişdirmək və ya yönləndirmək üçün rəqəmsal işləmə əlavə edilə bilir. Ümumi qrupdakı axışlar və ya rəqəmsal bilgilər peyk tərəfindən qəbul edilə bilir və yenidən yayımlana bilir.
Telekommunikasiya peykləri quruluş baxımından iki qrupa ayrılırlar: Üzərlərinə göndərilən radyoelektrik dalğalarını sadəcə əks etdirən "Passiv Peyklər" və aldıqları dalğaları Yerüzü İstiqamətində emal edərək təkrar geri qaytaran "Aktiv Peyklər".
İlk Passiv Peyk 1960-cı ildə göyə qaldırılan ECHO 1 peykidir. Bu peyk alüminium örtüklü, 62 kiloqram, diametri 30 metr olan bir kürədir və benzoik turşusu vasitəsilə şişirdilmişdir. ECHO 1 peyki ilə ABŞ-nin New Jersey, California və Stump Nack stansiyaları ilə İngiltərədəki Jodrell Bank və Fransadakı Naçnay stansiyaları arasında səs, musiqi və telefon danışıqları nəqli edilmişdir.
1960-cı illərdən sonra ECHO 1-in xarakteristikaları zəifləməyə başladı və şişkinliyi azalaraq əvvəlki görünüşünü itirməyə başladı.
Hələ də orbitdə olan ECHO 1 peykinin yerini 1964-cü ildə göyə qaldırılan ECHO II peyki tutmuşdu.
Passiv Peyklərin zərərləri səbəbindən yerüzünə göndərilən radyoelektrik dalğaları alabilən və həmin dalğaların tezliklərini dəyişərək təkrar başqa bir istiqamətdə yerüzünə göndəriləbiləcək aktiv peyk sistemləri istifadə edildi. Bunlardan Rele peyklər iki yerə ayrılır:
- Dünyaya nəzərən dönən peyklər
- Dünyaya nəzərən sabit qalan peyklər
Kepler qanunlarına görə, bir peykin orbital periodu orbitin radiusu kimi 3/2 gücündə dəyişir. Daha yüksək peyk, daha uzun müddət deməkdir. Yer kürəsinin ətrafındakı müddət təxminən 90 dəqiqədir. Nəticədə, aşağı orbitli peyklər kifayət qədər sürətli bir şəkildə ötürülür. Belə ki, onları görə bilmək üçün yerüstü antenalara gərək duyulur. Təxminən 35.800 km-lik yüksəklikdə dövr 24 saatdır. 384.000 km-lik bir hündürlükdə hər kəsə çatma müddətdi təxminən bir aydır.
Bir peyk periodu vacib amildir, lakin amma onu hara yerləşdirəcəyinizin müəyyənləşdirilməsi üçün yeganə problem deyildir. Digər məsələ isə dünyanın maqnit sahəsi tərəfindən sıxılmış aşırı yüklənmiş hissəciklərin əhatəsi olan Van Allen kəmərləridir (iki bölgədən hər biri bir neçə kilometr yüksəklikdə yer üzünü əhatə edir). Hər hansı bir peyk onların daxilində yerləşən hissəciklər tərəfindən olduqca sürətli bir şəkildə məhv ediləcək. Bu faktorlar, peyklərin təhlükəsiz yerləşəbiləcəyi üç bölgəyə yol açır. Bu bölgələr və onların bəzi xüsusiyyətləri şəkil 1-də göstərilmişdir:
Sabit peyklər
1945-ci ildə elmi fantastika yazıçısı Arthur C. Clarke, dairəvi bir ekvator orbitində 35.800 km-lik bir yüksəklikdə bir peykin göyüzündə hərəkətsiz, sabit qala biləcəyi düşüncəsinə gəldi və bu peykin izlənməsinə ehtiyac olmadığı qərarına gəldi. O, əlaqəli sistem yaratmağı xarakterizə etməyə davam edirdi, hansı ki bu sistemdə orbitlərə, günəş panellərinə, radio frekanslara və başlatma prosedurlarına daxil olmaq üçün sabit peyklərdən istifadə edilirdi.
Tranzistorun ixtirası bütün problemlərin həll edilməsinə şərait yaratdı və hər şey dəyişdi. Belə ki, ilk süni kommunikasiya peyki olan Telstar 1962-ci ilin İyulunda istifadə olundu. O zamandan etibarən kommunikasiya peykləri bizness sahəsində milyardlarla dollar gəlir sahəsinə çevrildi və kosmos məkanında yüksək dərəcədə sərfəli olan yeganə aspektdir. Bu hündürdən uçan peyklərə ümumilikdə GEO (Yerin Sabit Peyki) peyklər deyilir.
Göy üzündəki xaosların qarşısını almaq üçün orbit boşluqlarının (yuvasının) yerləşdirilməsi İTU tərəfindən həyata keçirilir.
Müasir peyklər tamamilə geniş, çəkiləri 5000kq-dan çox ola bilərlər. Və onlar günəşdən gələn bir neçə kilovatlıq güclü elektik enerjisini qebul edə bilirlər. İTU peyk istifadəçilərinə müəyyən tezlikli zolaqlar ayırdı. Onların bəziləri ilə şəkil 2-də tanış ola bilərik:
| Band | Downlink | Uplink | Bandwidth | Problems |
|---|---|---|---|---|
| L | 1.5 GHz | 1.6 GHz | 15 MHz | Low bandwidth; crowded |
| S | 1.9 GHz | 2.2 GHz | 70 MHz | Low bandwidth; crowded |
| C | 4.0 GHz | 6.0 GHz | 500 MHz | Terrestrial interference |
| Ku | 11 GHz | 14 GHz | 500 MHz | Rain |
| Ka | 20 GHz | 30 GHz | 3500 MHz | Rain equipment cost |
Ticari telekommunikasiya daşıyıcıları üçün ən yaxın lent KU (K under) lentidir. Müasir bir peyk təxminən 36 MHz lent genişliyi olan 40 transponderə malikdir. Kommunikasiya dünyasında edilmiş son inkişaf VSATs adlandırılan çox aşağı xərcli mikro stansiyaların inkişaf etdirilməsidir.
Bir çox VSAT sistemlərində mikrostansiyaların bir biriləri ilə birbaşa əlaqə qurması üçün kifayət qədər gücü yoxdur. Bunun əvəzinə şəkil 3-də göstərildiyi kimi VSAT-lar arasındakı əlaqəni təmin edən yüksək qazanclı xüsusi bir yer stansiyası, mərkəzi olan HUB lazımdır. Bu əməliyyat formasında həmçinin, göndərici və ya alıcı böyük bir antenaya və qüvvətli bir gücləndiriciyə malikdir.
Kənd yerlərində VSATs-lar böyük potensiala malikdir. Çox təəssüf ki, elə çox olmasa da amma dünya əhalisinin demək olar ki, yarısı ən yaxın telefon köşkündən bir saatlıq uzaqlıqda olan yerlərdə yaşayırlar. Bu problemləri aradan qaldırmaq üçün də VSAT-lardan istifadə olunur. VSAT-lar dünyanı bir-biri ilə əlaqələndirəcək texnologiyalar yaratmağa imkan verir.
1990-cı ildə Motorola, İridium layihəsi üçün 77 ədəd aşağı sürət peyki açmaq üçün FCC-yə müraciət edərək yeni bir zəmin (77 ədəd iridium) yaratdı. İridium servisi 2001-ci ilin Martından yenidən start götürdü və o zamandan bəri inkişaf etməyə başladı. İridium birbaşa peyklər ilə əlaqə quran əl tipli cihazlarla quruda, havada və dənizdə səs, verilən, çağırış, faks və naviqasiya xidmətləri verir. Iridium peykləri dairəvi polar orbitdə 750 km yüksəklikdə yerləşir. İridium peyklərinin yer üzərində birləşdirdiyi nöqtələr şəkil 4-də göstərilmişdir:
Azərbaycanda
Cənubi Amerikada yerləşən Fransanın Qviana Kosmik Mərkəzinin Kuru kosmodromundan Azərbaycanın ilk milli süni telekommunikasiya peyki "Azerspace-1" geostasionar orbitə çıxarılıb.
ABŞ-nin "Orbital Sciences" şirkəti tərəfindən istehsal olunan "Azerspace-1" peyk "Ariane-5" kosmik daşıyıcısı ilə orbitə çıxarılıb. Peykin ümumi çəkisi 3 250 kq təşkil edir və onun istifadə müddəti 15 ildir. Peyk 36 aktiv C və Ku siqnal transponderlərə malikdir və Azərbaycan, Mərkəzi Asiya, Avropa və Afrika ölkələri üçün xidmət göstərəcək. Peykin orbitdəki yeri isə Şərq istiqamətində 46 dərəcədir.
Qeyd edək ki, peykin imkanlarının 20 faizi Azərbaycanın tələbatını ödəmək üçün, qalan 80 faizi isə kommersiya məqsədilə istifadə ediləcək. Artıq peykin resurslarının 40%-nin istifadəsi üçün şərti müqavilələr imzalanıb.
Son illərdə yüksək inkişaf tempinə malik olan Azərbaycan öz iqtisadi, enerji və digər sahələrdə uğurlu inkişafı və yürütdüyü siyasəti ilə regional əhəmiyyətli iştirakçıya çevrilib, dünyanın diqqətini özünə cəlb edə bilib.
Kosmik sənayenin yaradılması prizmasından yanaşdıqda telekommunikasiya peykinin istehsalı, orbitə çıxarılması və bu layihələrin maliyyələşdirilməsi üçün beynəlxalq kreditlərin cəlb edilməsi və həmçinin çox münasib şərtlərlə baş tutması yaranmış bu imicin müsbət nəticəsi kimi qiymətləndirilməlidir.
Digər tərəfdən, peyk sistemlərinin yaradılması, telekommunikasiya peykinin istismara verilməsi öz növbəsində Azərbaycanın nüfuzuna də müsbət təsirini göstərir. Belə ki, hazırda Azərbaycan MDB regionunda telekommunikasiya peykinə sahib olan 3 ölkədən biri, Qafqaz regionunda isə ilk peykə sahib ölkədir.
Peykin istehsalı və orbitə çıxarılması ilə əlaqədar bütün proseslərdə 10-dan çox inkişaf edən dünya ölkəsi ilə yüksək səviyyəli əməkdaşlıq edilib ki, bu da bir daha Azərbaycanın etibarlı tərəfdaş kimi imicini möhkəmləndirir.
Telekommunikasiya peykinin istismara verilməsinin regional və beynəlxalq səviyyədə nəzərdə tutulan əsas məqsədi yalnızca beynəlxalq imicin formalaşdırılması deyil, eyni zamanda Azərbaycanın, enerji sahəsində olduğu kimi, bu sahədə də regional liderə və regional "hab"-a çevrilmək məqsədilə əlaqədardır.
İqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və yeni sənaye sahələrinin inkişafı ilə bağlı Azərbaycan hökuməti tərəfindən həyata keçirilən əsas layihələrdən biri də telekommunikasiya peyklərinin, o cümlədən digər çoxməqsədli peyklərin orbitə buraxılmasıdır. İnformasiya və kommunikasiya texnologiyaları sahəsi Azərbaycanda prioritet sahə elan edilib. İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarının geniş tətbiqi ölkənin hərtərəfli inkişafına xidmət etməklə yanaşı, informasiya sahəsində milli təhlükəsizliyin təmin olunması baxımından da xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Peyk layihəsinin iqtisadi cəhətdən səmərəli olmasına gəldikdə isə, son illərin tendensiyası göstərir ki, innovativ və texnoloji cəhətdən inkişaf etmiş peyk sənayesi dünya üzrə ən səmərəli və gəlirli biznes sahələrindən birinə çevrilmişdir. Avropa Peyk Operatorları Assosiasiyasının məlumatlarına əsasən peyk sənayesinə yatırılan hər 1 avro dövlət vəsaiti birbaşa və ya dolayı formada 47 avro gəlir gətirir. Peyk Sənayesi Assosiasiyasının təqdim etdiyi statistikaya əsasən 2011-ci ildə dünya üzrə peyk sənayesinin gəlirləri 177,3 milyard ABŞ dolları olub. Son 5 ildə Dünya Peyk Sənayesinin Gəlirləri davamlı olaraq artmışdır və bu artım dünya maliyyə böhranına baxmayaraq hər il orta hesabla 9 faiz təşkil edib. Bir çox ölkələr və iri transmilli şirkətlər məhz mənfəət əldə etmək üçün bu sahəyə milyardlarla dollar məbləğində investisiyalar qoyurlar. Dünyada çoxsaylı peyklərə malik ölkələr və şirkətlər çoxdur. Ancaq, son illərdə bütün qitələrdə regional müstəvidə fəaliyyət göstərən operatorların çoxalması tendensiyası müşahidə olunmaqdadır. "Azərkosmos" kimi regional operatorların çoxalma tendensiyası və gəlir əldə edərək uğur qazanması müştərilərə coğrafi yaxınlıq, dil faktoru üstünlüyü, biznesin idarə olumasının çevikliyi, iri şirkətlərin diqqət mərkəzində olmayan bölgələrdə peyk xidmətlərinə yaranan tələbatın aktuallaşması və sair bu kimi amillərlə bağlıdır.
İstinadlar
- Labrador, Virgil. satellite communication // Britannica.com. 2015-02-19. 2015-05-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-02-10.
 | Astronomiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kommunikasiya peyki sabit rabite xidmetleri ucun denizalti fiberoptik rabite sebekelerini tamamlayici bir texnologiyani temin eder Rabite sebekesinin cata bilmediyi cografi bolgeler ve hereketli deniz ve hava vasiteleri ile rabite meqsedile de istifade edilmekdedirler Fiziki seviyyeFiziki seviyye bitlerin kanallar vasitesile siqnal olaraq gonderildiyi elektrik vaxt ve diger interfeysleri mueyyen edir Fiziki seviyye sebekenin quruldugu temeldir Ferqli novden olan fiziki kanallarin xususiyyetleri performansi mueyyen edirler meselen istehsal gecikme sehv derecesi bu sebebden de sebeke mekanina seyahet ucun cox yaxsi bir yerdir Kommunikasiya peykleri1950 ci illerde ve 1960 ci illerin evvellerinde insanlar metal hava sarlari ile siqnal gondererek kommunikasiya sistemleri qurmaga calisirdilar Teessuf ki qebul edilen siqnallar praktiki olaraq istifade oluna bilmeyecek qeder zeif idi Daha sonra ABS Donanmasi goyde hava sarina benzeyen Ayi kesf etdi ve yerle goy arasinda elaqe yaradacaq bir emeliyyat sistemi qurdu Semavi unsiyyet sahesindeki irelileyis ilk kommunikasiya peykinin istifadesine qeder gozlemek mecburiyyetinde qaldi Suni peykle real peyk arasindaki esas ferq suni olanin siqnallari gondermemisden evvel onlari coxaldaraq daha sonra guclu bir kommunikasiya sistemine cevirmesidir Rabite peyklerinin onlari bir cox tetbiqler ucun cekici hala getiren bezi maraqli xususiyyetleri var En sade formada desek bir rabite peyki goyuzunde boyuk bir mikrodalga tekrarlayan kmi basa dusule biler O bir nece transponderden ibaretdir hansi ki onlar spektrin her bir hissesini dinleyir daxil olan siqnallari guclendirir hemin siqnallara mudaxilenin qarsisini almaq ucun basqa tezlikde yeniden yayimlayir Verilenleri ayri olaraq deyisdirmek ve ya yonlendirmek ucun reqemsal isleme elave edile bilir Umumi qrupdaki axislar ve ya reqemsal bilgiler peyk terefinden qebul edile bilir ve yeniden yayimlana bilir Telekommunikasiya peykleri qurulus baximindan iki qrupa ayrilirlar Uzerlerine gonderilen radyoelektrik dalgalarini sadece eks etdiren Passiv Peykler ve aldiqlari dalgalari Yeruzu Istiqametinde emal ederek tekrar geri qaytaran Aktiv Peykler Ilk Passiv Peyk 1960 ci ilde goye qaldirilan ECHO 1 peykidir Bu peyk aluminium ortuklu 62 kiloqram diametri 30 metr olan bir kuredir ve benzoik tursusu vasitesile sisirdilmisdir ECHO 1 peyki ile ABS nin New Jersey California ve Stump Nack stansiyalari ile Ingilteredeki Jodrell Bank ve Fransadaki Nacnay stansiyalari arasinda ses musiqi ve telefon danisiqlari neqli edilmisdir 1960 ci illerden sonra ECHO 1 in xarakteristikalari zeiflemeye basladi ve siskinliyi azalaraq evvelki gorunusunu itirmeye basladi Hele de orbitde olan ECHO 1 peykinin yerini 1964 cu ilde goye qaldirilan ECHO II peyki tutmusdu Passiv Peyklerin zererleri sebebinden yeruzune gonderilen radyoelektrik dalgalari alabilen ve hemin dalgalarin tezliklerini deyiserek tekrar basqa bir istiqametde yeruzune gonderilebilecek aktiv peyk sistemleri istifade edildi Bunlardan Rele peykler iki yere ayrilir Dunyaya nezeren donen peykler Dunyaya nezeren sabit qalan peykler Kepler qanunlarina gore bir peykin orbital periodu orbitin radiusu kimi 3 2 gucunde deyisir Daha yuksek peyk daha uzun muddet demekdir Yer kuresinin etrafindaki muddet texminen 90 deqiqedir Neticede asagi orbitli peykler kifayet qeder suretli bir sekilde oturulur Bele ki onlari gore bilmek ucun yerustu antenalara gerek duyulur Texminen 35 800 km lik yukseklikde dovr 24 saatdir 384 000 km lik bir hundurlukde her kese catma muddetdi texminen bir aydir Bir peyk periodu vacib amildir lakin amma onu hara yerlesdireceyinizin mueyyenlesdirilmesi ucun yegane problem deyildir Diger mesele ise dunyanin maqnit sahesi terefinden sixilmis asiri yuklenmis hisseciklerin ehatesi olan Van Allen kemerleridir iki bolgeden her biri bir nece kilometr yukseklikde yer uzunu ehate edir Her hansi bir peyk onlarin daxilinde yerlesen hissecikler terefinden olduqca suretli bir sekilde mehv edilecek Bu faktorlar peyklerin tehlukesiz yerlesebileceyi uc bolgeye yol acir Bu bolgeler ve onlarin bezi xususiyyetleri sekil 1 de gosterilmisdir Sekil 1 Rabite peykleri ve yerin yuxari hundurluyu daxil olmaqla bezi xususiyyetleri qlobal ehate dairesi ucun lazim olan peyklerin sayi Sabit peykler1945 ci ilde elmi fantastika yazicisi Arthur C Clarke dairevi bir ekvator orbitinde 35 800 km lik bir yukseklikde bir peykin goyuzunde hereketsiz sabit qala bileceyi dusuncesine geldi ve bu peykin izlenmesine ehtiyac olmadigi qerarina geldi O elaqeli sistem yaratmagi xarakterize etmeye davam edirdi hansi ki bu sistemde orbitlere gunes panellerine radio frekanslara ve baslatma prosedurlarina daxil olmaq ucun sabit peyklerden istifade edilirdi Tranzistorun ixtirasi butun problemlerin hell edilmesine serait yaratdi ve her sey deyisdi Bele ki ilk suni kommunikasiya peyki olan Telstar 1962 ci ilin Iyulunda istifade olundu O zamandan etibaren kommunikasiya peykleri bizness sahesinde milyardlarla dollar gelir sahesine cevrildi ve kosmos mekaninda yuksek derecede serfeli olan yegane aspektdir Bu hundurden ucan peyklere umumilikde GEO Yerin Sabit Peyki peykler deyilir Goy uzundeki xaoslarin qarsisini almaq ucun orbit bosluqlarinin yuvasinin yerlesdirilmesi ITU terefinden heyata kecirilir Muasir peykler tamamile genis cekileri 5000kq dan cox ola bilerler Ve onlar gunesden gelen bir nece kilovatliq guclu elektik enerjisini qebul ede bilirler ITU peyk istifadecilerine mueyyen tezlikli zolaqlar ayirdi Onlarin bezileri ile sekil 2 de tanis ola bilerik Sekil 2 Esas peyk zolaqlari Band Downlink Uplink Bandwidth ProblemsL 1 5 GHz 1 6 GHz 15 MHz Low bandwidth crowdedS 1 9 GHz 2 2 GHz 70 MHz Low bandwidth crowdedC 4 0 GHz 6 0 GHz 500 MHz Terrestrial interferenceKu 11 GHz 14 GHz 500 MHz RainKa 20 GHz 30 GHz 3500 MHz Rain equipment cost Ticari telekommunikasiya dasiyicilari ucun en yaxin lent KU K under lentidir Muasir bir peyk texminen 36 MHz lent genisliyi olan 40 transpondere malikdir Kommunikasiya dunyasinda edilmis son inkisaf VSATs adlandirilan cox asagi xercli mikro stansiyalarin inkisaf etdirilmesidir Bir cox VSAT sistemlerinde mikrostansiyalarin bir birileri ile birbasa elaqe qurmasi ucun kifayet qeder gucu yoxdur Bunun evezine sekil 3 de gosterildiyi kimi VSAT lar arasindaki elaqeni temin eden yuksek qazancli xususi bir yer stansiyasi merkezi olan HUB lazimdir Bu emeliyyat formasinda hemcinin gonderici ve ya alici boyuk bir antenaya ve quvvetli bir guclendiriciye malikdir Sekil 3 Hub istifade eden VSATs lar Kend yerlerinde VSATs lar boyuk potensiala malikdir Cox teessuf ki ele cox olmasa da amma dunya ehalisinin demek olar ki yarisi en yaxin telefon koskunden bir saatliq uzaqliqda olan yerlerde yasayirlar Bu problemleri aradan qaldirmaq ucun de VSAT lardan istifade olunur VSAT lar dunyani bir biri ile elaqelendirecek texnologiyalar yaratmaga imkan verir 1990 ci ilde Motorola Iridium layihesi ucun 77 eded asagi suret peyki acmaq ucun FCC ye muraciet ederek yeni bir zemin 77 eded iridium yaratdi Iridium servisi 2001 ci ilin Martindan yeniden start goturdu ve o zamandan beri inkisaf etmeye basladi Iridium birbasa peykler ile elaqe quran el tipli cihazlarla quruda havada ve denizde ses verilen cagiris faks ve naviqasiya xidmetleri verir Iridium peykleri dairevi polar orbitde 750 km yukseklikde yerlesir Iridium peyklerinin yer uzerinde birlesdirdiyi noqteler sekil 4 de gosterilmisdir Sekil 4 Iridium peykleri yer uzerinde 6 dairevi halqa emele getirirAzerbaycandaCenubi Amerikada yerlesen Fransanin Qviana Kosmik Merkezinin Kuru kosmodromundan Azerbaycanin ilk milli suni telekommunikasiya peyki Azerspace 1 geostasionar orbite cixarilib ABS nin Orbital Sciences sirketi terefinden istehsal olunan Azerspace 1 peyk Ariane 5 kosmik dasiyicisi ile orbite cixarilib Peykin umumi cekisi 3 250 kq teskil edir ve onun istifade muddeti 15 ildir Peyk 36 aktiv C ve Ku siqnal transponderlere malikdir ve Azerbaycan Merkezi Asiya Avropa ve Afrika olkeleri ucun xidmet gosterecek Peykin orbitdeki yeri ise Serq istiqametinde 46 derecedir Qeyd edek ki peykin imkanlarinin 20 faizi Azerbaycanin telebatini odemek ucun qalan 80 faizi ise kommersiya meqsedile istifade edilecek Artiq peykin resurslarinin 40 nin istifadesi ucun serti muqavileler imzalanib Son illerde yuksek inkisaf tempine malik olan Azerbaycan oz iqtisadi enerji ve diger sahelerde ugurlu inkisafi ve yurutduyu siyaseti ile regional ehemiyyetli istirakciya cevrilib dunyanin diqqetini ozune celb ede bilib Kosmik senayenin yaradilmasi prizmasindan yanasdiqda telekommunikasiya peykinin istehsali orbite cixarilmasi ve bu layihelerin maliyyelesdirilmesi ucun beynelxalq kreditlerin celb edilmesi ve hemcinin cox munasib sertlerle bas tutmasi yaranmis bu imicin musbet neticesi kimi qiymetlendirilmelidir Diger terefden peyk sistemlerinin yaradilmasi telekommunikasiya peykinin istismara verilmesi oz novbesinde Azerbaycanin nufuzuna de musbet tesirini gosterir Bele ki hazirda Azerbaycan MDB regionunda telekommunikasiya peykine sahib olan 3 olkeden biri Qafqaz regionunda ise ilk peyke sahib olkedir Peykin istehsali ve orbite cixarilmasi ile elaqedar butun proseslerde 10 dan cox inkisaf eden dunya olkesi ile yuksek seviyyeli emekdasliq edilib ki bu da bir daha Azerbaycanin etibarli terefdas kimi imicini mohkemlendirir Telekommunikasiya peykinin istismara verilmesinin regional ve beynelxalq seviyyede nezerde tutulan esas meqsedi yalnizca beynelxalq imicin formalasdirilmasi deyil eyni zamanda Azerbaycanin enerji sahesinde oldugu kimi bu sahede de regional lidere ve regional hab a cevrilmek meqsedile elaqedardir Iqtisadiyyatin saxelendirilmesi ve yeni senaye sahelerinin inkisafi ile bagli Azerbaycan hokumeti terefinden heyata kecirilen esas layihelerden biri de telekommunikasiya peyklerinin o cumleden diger coxmeqsedli peyklerin orbite buraxilmasidir Informasiya ve kommunikasiya texnologiyalari sahesi Azerbaycanda prioritet sahe elan edilib Informasiya ve kommunikasiya texnologiyalarinin genis tetbiqi olkenin herterefli inkisafina xidmet etmekle yanasi informasiya sahesinde milli tehlukesizliyin temin olunmasi baximindan da xususi ehemiyyet kesb edir Peyk layihesinin iqtisadi cehetden semereli olmasina geldikde ise son illerin tendensiyasi gosterir ki innovativ ve texnoloji cehetden inkisaf etmis peyk senayesi dunya uzre en semereli ve gelirli biznes sahelerinden birine cevrilmisdir Avropa Peyk Operatorlari Assosiasiyasinin melumatlarina esasen peyk senayesine yatirilan her 1 avro dovlet vesaiti birbasa ve ya dolayi formada 47 avro gelir getirir Peyk Senayesi Assosiasiyasinin teqdim etdiyi statistikaya esasen 2011 ci ilde dunya uzre peyk senayesinin gelirleri 177 3 milyard ABS dollari olub Son 5 ilde Dunya Peyk Senayesinin Gelirleri davamli olaraq artmisdir ve bu artim dunya maliyye bohranina baxmayaraq her il orta hesabla 9 faiz teskil edib Bir cox olkeler ve iri transmilli sirketler mehz menfeet elde etmek ucun bu saheye milyardlarla dollar mebleginde investisiyalar qoyurlar Dunyada coxsayli peyklere malik olkeler ve sirketler coxdur Ancaq son illerde butun qitelerde regional mustevide fealiyyet gosteren operatorlarin coxalmasi tendensiyasi musahide olunmaqdadir Azerkosmos kimi regional operatorlarin coxalma tendensiyasi ve gelir elde ederek ugur qazanmasi musterilere cografi yaxinliq dil faktoru ustunluyu biznesin idare olumasinin cevikliyi iri sirketlerin diqqet merkezinde olmayan bolgelerde peyk xidmetlerine yaranan telebatin aktuallasmasi ve sair bu kimi amillerle baglidir IstinadlarLabrador Virgil satellite communication Britannica com 2015 02 19 2015 05 18 tarixinde Istifade tarixi 2016 02 10 Astronomiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin