Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Kolloid kimya yüksək dispersliyə malik heterogen sistemlərin fiziki-kimyəvi xassələrini öyrənir. Kolloid hissəciklər böyük xüsusi səthə malik olduqlarından kolloid sistemdə səth hadisəsi böyük rol oynayır. Əgər hər hansı bir faza xırdalanmış şəkildə digər fazanın həcmində paylanarsa belə sistemlərə dispers sistemlər deyilir. Həcmdə paylanan faza dispers faza, həcmində paylanma baş verən faza dispers mühit adlanır. Dispers sistemlər dispersliyə görə fərqləndirilirlər:
Xüsusi səth hissəciyin səthinin sahəsinin onun həcminə olan nisbətidir. Aydındır ki, disperslik böyük olduqca xüsusi səth də böyük qiymətə malik olur. Dispersliyə görə dispers sistemlər 3 yerə bölünürlər:
- Kobud dispers sistemlər. Bu halda hissəciklərin ölçüsü a>10–7 m
- Kolloid dispers sistemlər. Bu halda hissəciklərin ölçüsü a=10 −710 −9m
- Molekulyar dispers sistemlər a<10 −9m
Kobud dispers sistemlər heterogendirlər, özbaşına əmələ gəlmirlər, termodinamiki davamsızdırlar. Heç bir süzgəcdən keçmirlər, dializə uğramırlar, adi mikroskopla, bəzən gözlə də görünürlər. Molekulyar dispers sistemlər özbaşına əmələ gəlirlər, termodinamiki davamlıdırlar, dializə uğrayırlar. Ultramikroskopda hissəciklər görünmür, bütün süzgəclərdən keçirlər. Bu sistemlər həqiqi məhlullar da adlanırlar. Onlar fiziki kimyada öyrənilir. Kolloid sistemlər ultramikroheterogendirlər. Bu sistemlərdə hissəciklər adi mikroskopda görünmürlər, ultramikroskopda görünürlər. Adi süzgəcdən keçirlər, ultrasüzgəclərdən keçmirlər. Termodinamiki davamsızdırlar, ancaq təbəqələşmə çox yavaş sürətlə baş verir. Kolloid sistemlərdə hissəciklər molekul, atom və ionlar kompleksindən ibarət olur ki, bu da mitsella adlanır. Hissəcikləri davamlı etmək üçün sistemə stabilizator əlavə olunur. Stabilizator hissəciyin səthində adsorbsiya olunaraq onların bir-biri ilə birləşməsinin qarşısını alır. Məs., bitki yağı ilə suyu qarışdırıb çalxalasaq alınmış dispers sistem tezliklə təbəqələşəcəkdir. Ancaq bu sistemə 2%-li sabun məhlulu əlavə etsək və çalxalasaq, alınmış dispers sistem davamlı olacaqdır. Burada sabun stabilizator rolunu oynayır. Sabun molekulunun qeyri-polyar hissəsi yağ hissəciklərində həll olur. Polyar hissə suyun həcminə doğru yönəlir. Dispers faza və mühitin aqreqat halına görə 8 cür dispers sistem fərqləndirilir. Qazın qazda dispers sistemi mümkün deyil. Çünki bu sistemlər həmişə homogendirlər. Dispers faza və mühitin qarşılıqlı təsirinə görə liofil və liofob sistemlər fərqləndirilir. Liofil sistemlərdə dispers faza ilə mühit arasında qarşılıqlı təsir güclü olur. Buna misal olaraq zülalın suda məhlulunu göstərmək olar. Liofob sistemdə dispers faza ilə mühit arasında qarışılıqılı təsir zəif olur. Misal olaraq qızılın, kükürdün suda zollarını göstərmək olar (dispers faza bərk, dispers mühit maye olan kolloid sistemlər zollar adlanır). Qeyd etmək lazımdır ki, irimolekullu birləşmələrin məhlulları termodinamiki davamlıdırlar, özbaşına əmələ gəlirlər, homogendirlər, lakin bunlara baxmayaraq bu məhlullar kolloid kimyada öyrənilir, çünki bu məhlullar molekulyar –kinetik xassələrinə görə kolloid məhlullara oxşayırlar. Kolloid sistemlər təbiətdə geniş yayılmışdır. Qan, onurğa beyni mayesi, seliklər, torpaq, çörək, əksər ərzaq məhsulları, bulanıq su və s. kolloid sistemlərdir
Kolloid sistemlərin alınması və təmizlənməsi
Kolloid hissəciklərin ölçüsü kobud dispers və həqiqi məhlul hissəciklərinin ölçüləri arasında yerləşdiyindən kolloid sistemlərin alınmasının 2 ümumi üsulu vardır:
- Kondensləşmə
- Dispersləşmə
Kondensləşməni fiziki və kimyəvi yolla həyata keçirmək olar. Məs., su buxarı olan havanı soyutmaqla kolloid sistem-duman alınır. Qeyd etmək lazımdır ki, kondensləşmə zamanı ilkin kondensləşmə mərkəzlərinin ölçüsü çox kiçik olduğundan xüsusi səthi çox böyük olur. Ona görə də bunların səth enerjisi böyük olduğundan həmin kondensləşmə mərkəzləri yox olurlar. Kondensləşmə mərkəzlərinin böyüməsi üçün məhlulun qatılığı doymuş məhlulun qatılığından böyük olmalıdır. Kondensləşmə mərkəzlərinin sayı çox, onların böyümə sürətləri kiçik olduqda kolloid sistemlər alınır. Kondensləşmə mərkəzlərinin sayı az, böyümə sürətləri böyük olduqca, çökmə və ya təbəqələşmə baş verir. Müxtəlif kimyəvi üsullarla kolloid sistemlər almaq olar. Bu zaman elə reaksiya aparılır ki, dispers mühitdə həll olmayan faza alınsın. Məs, oksidləşmə reaksiyaları:
Kolloid sistemləri alarkən nəzərə almaq lazımdır ki, dispers fazanın çökməməsi üçün kondensləşmə mərkəzlərinin sayı çox, böyümə sürəti kiçik olmalıdır. Bunun üçün götürülən məhlulların qatılıqları kiçik olmalıdır. Məs., sonuncu reaksiyada AgNO3 və KJ-in 0,1 M məhlullarını götürsək çöküntü alınacaq. Əgər məhlulları 100 və 1000 dəfə durulaşdırsaq, onda kolloid sistem alınacaqdır. Kolloid sistemin davamlı olması üçün sistemə stabilizator əlavə olunmalıdır. Sonuncu halda stabilizator rolunu reagentlərdən biri oynaya bilir. Əgər AgNO3-ü artıq götürsək, onda reaksiyadan sonra məhlulda Ag+ ionları qalacaqdır. Ag+ ionları AgJ aqreqatlarının səthində adsorbsiya alınaraq onlara "+" yük verir və onların birləşərək çökməsinin qarşısını alır. Həlledicini dəyişməklə də həqiqi məhluldan kolloid məhlul almaq olar. Məs, S-ün spirtdə məhlulunu damla-damla suya əlavə etsək S-ün suda kolloid məhlulunu alarıq.
Dispersləşmə üsulu
Müxtəlif üsullarla dispersləşmə mümkündür. Dispersləşməni mexaniki, fiziki, fiziki-kimiyəvi üsullarla aparmaq olar. Mexaniki üsulda hissəciklər müxtəlif dəyirmanlarda xırdalanırlar. Kolloid sistemlər almaq üçün kürə dəyirmanlarından istifadə olunur. Fiziki üsullara misal olaraq sistemdən ultrasəs keçməsini misal göstərmək olar. Mühitdən ultrasəs keçdikdə yerli sıxılma və genişlənmə baş verdiyindən hissəciklər xırdalanırlar. Fiziki-kimyəvi üsulla kolloid sistem alınmasına aşağıdakını misal göstərmək olar. Təzə çökdürülmüş Fe(OH)3 üzərinə FeCl3 məhlulu əlavə etsək kolloid məhlul alınar. Müxtəlif üsullarla alınmış kolloid sistemlər bu və ya digər dərəcədə digər maddələrlə çirklənmiş olurlar. Kolloid sistemləri təmizləmək üçün dializdən və süzgəcləmədən istifadə olunur.
Kolloid hissəciyin quruluşunun mitsella nəzəriyyəsi
Kolloid hissəciyin quruluşunun mitsella nəzəriyyəsi ikiqat elektrik təbəqəsi nəzəriyyəsi əsasında əmələ gəlmişdir. Əvvəllər bu nəzəriyyə bütün kolloid sistemlərə, o cümlədən liofil zollara da aid edilirdi. Sonralar müəyyən edildi ki, liofil zollar (daha dəqiq irimolekullu birləşmələrin məhlulları) fərqli quruluşa malikdirlər. İstənilən liofob kolloid məhlul iki hissədən –mitsella və mitsellalar arası mayedən ibarətdir. Mitsella dispers fazanı, mitsellalar arası maye dispers mühiti təşkil edir. AgNO3+KJ→AgJ+KNO3 reaksiyası üzrə alınan (KJ artıq götürülür) gümüş- yodid hidrozolunun quruluşuna baxaq. Bu olacaq. Həllolmayan AgJ kristalı (aqreqat) səthində J - ionlarını adsorbsiya edərək nüvəni əmələ gətirir. Mənfi yüklənmiş nüvə K + ionlarının bir hissəsini adsorbsiya və elektrostatik qüvvələr hesabına özünə birləşdirir. Nüvə və onunla möhkəm birləşmiş əks ionlar kolloid hissəcik adlanır. Mitselladan fərqli olaraq kolloid hissəcik yükə malikdir. Verilmiş halda yükü mənfidir. Kolloid hissəciklə zəif birləşmiş əks yüklü ionlar mitsellanın diffuz təbəqəsini əmələ gətirirlər.
Koaqulyasiya
Kolloid sistemlər böyük səthə malik olduğundan səth enerjisini azaltmaq üçün birləşərək iri aqreqatlar əmələ gətirirlər. Bu proses koaqulyasiya adlanır. Müxtəlif faktorların-temperaturun, uzunmüddətli dializin, elektrolitin, mexaniki təsirin, elektrik cərəyanının təsirindən və s. koaqulyasiya baş verir. Elektrolit təsirindən hidrofob zolların koaqulyasi daha mühümdür və daha yaxşı öyrənilmişdir. Koaqulyasiyanın baş verməsi üçün elektrolitin kifayət edən minimal qatılığna koaqulyasiya həddi deyilir. Müəyənləşdirilmişdir ki, yükü kolloid hissəciyin yükünün əksi olan ionlar koaqulyasiya törədirlər. Koaqulyator ionun yükü artdıqca onun koaqulyasiya edici təsiri çox sürətlə artır. (Şults-Gardi qaydası). Məs.: mənfi yüklənmiş As2S3 zoluna K+, Ba2+, Al3+ kationlarının xloridləri ilə təsir etdikdə ionların koaqulyasiya hədlərinin nisbəti belə olur: CKCl:C BaCl2:C AlCl3=49,5:0,69:0,093 (mmol/l). Şults-Gardi qaydası təqribi xarakter daşıyır. Elektrolitin koaqulyasiyaedici təsiri yalnız ionların yükündən asılı deyil. İonun adsorbsiya qabiliyyəti yüksək olduqca koaqulyasiyaedici təsiri böyük olur. Məs: böyük ölçülü üzvi ionlar güclü adsorbsiya olunduqlarından onların koaqulyasiya həddi kiçik olur. (Koaqulyasiya edici təsiri qüvvətli olur).
İonun hidratlaşması böyük olduqca koaqulyasiya edici təsiri kiçik olur. Məs. Qələvi metal kationlarının koaqulyasiya edici təsiri belə dəyişir: Cs+>Rb+>K+>Na+>Li+
Elektrolit qarışığı üçün 3 hal mümkündür.
- Elektrolitlərin koaqulyasiya edici təsiri cəmlənir
- Elektrolit qarışığının təsiri təmiz elektrolitlərin təsirləri cəmindən kiçikdir. Bu, ionların antaqonizmi adlanır.
- Elektrolit qarışığının təsiri təmiz elektrolitlərin təsirləri cəmindən
böyükdür. Bu, ionların sinergizmi adlanır. Müxtəlif hidrofob kolloidlərin qarışması da koaqulyasiya doğurur. Bu, o halda olur ki, qarışan kolloid hissəciklərin yükləri müxtəlif olsun. Verilmiş zol ona görə davamlıdır ki, onu təşkil edən kolloid hissəciklərin yükü eyni işarəlidir. Zol üzərinə elektrolit əlavə etdikdə diffuz təbəqədə olan əks ionlar adsorbsiya təbəqəsinə keçirlər. Nəticədə kolloid hissəciklər yükünü itirib neytrallaşır və birləşərək koaqulyasiya edirlər. İstənilən zolun koaliqasiyası ani olaraq baş vermir, müəyyən müddət tələb edir. Koaqulyasiya prosesinin zamandan asılı olaraq getməsini kolloid məhlulun xassələrinin dəyişməsinə görə müşahidə etmək olar. (Məs., rəngin dəyişməsinə görə, bulantının artmasına görə, Tindal konusunun parlaqlığının dəyişməsinə görə və s.). Koaqulyasiya prosesini müşahidə etmək üçün ən etibarlı üsul ultramikroskopda hissəcikləri saymaqdır. Koaqulyasiya sürəti adi II tərtib kimyəvi reaksiyaların kinetikası ilə müəyyənləşir. Fərq ondadır ki, adi kimyəvi reaksiyada iştirak edən molekullar sonradan reaksiyada iştirak etmir. Kolloid hissəciklər isə toqquşaraq birləşdikdən sonra yenə də koaqulyasıya prosesində iştirak edirlər və daha mürəkkəb komplekslər əmələ gətirirlər. Koaqulyasiyanın əvvəlində ikili, üçlü və s. hissəciklərin əmələ gəlməsi yavaş sürətlə gedir; sonra koaqulyasiya edici elektrolitin qatılığı artdıqca koaqulyasiya xeyli sürətlənir. Ona görə də yavaş və sürətli koaqulyasiya fərqləndirilir. (Bunu gizli və aşkar koaqulyasiya ilə qarışdırmaq olmaz). Koaqulyasiya sürətinin elektrolitin qatılığından asılılığı qrafikində OS xətti gizli koaqulyasiyanı göstərir. S nöqtəsi koaqulyasiya həddidir, bundan sonra aşkar koaqulyasiya başlayır. SK yavaş koaqulyasiyaya, KN sürətli koaqulyasiyaya uyğundur.
Ədəbiyyat
- Əhmədov E. İ., Məmmədov S. F., Rzayeva N, A."Fiziki kimya" Bakı.2009.,
- Cəfərov Y. İ. "Fiziki və kolloid kimya" Bakı.2008.
- http://unec.edu.az
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Kolloid kimya yuksek dispersliye malik heterogen sistemlerin fiziki kimyevi xasselerini oyrenir Kolloid hissecikler boyuk xususi sethe malik olduqlarindan kolloid sistemde seth hadisesi boyuk rol oynayir Eger her hansi bir faza xirdalanmis sekilde diger fazanin hecminde paylanarsa bele sistemlere dispers sistemler deyilir Hecmde paylanan faza dispers faza hecminde paylanma bas veren faza dispers muhit adlanir Dispers sistemler dispersliye gore ferqlendirilirler Xususi seth hisseciyin sethinin sahesinin onun hecmine olan nisbetidir Aydindir ki disperslik boyuk olduqca xususi seth de boyuk qiymete malik olur Dispersliye gore dispers sistemler 3 yere bolunurler Kobud dispers sistemler Bu halda hisseciklerin olcusu a gt 10 7 m Kolloid dispers sistemler Bu halda hisseciklerin olcusu a 10 7 10 9m Molekulyar dispers sistemler a lt 10 9m Kobud dispers sistemler heterogendirler ozbasina emele gelmirler termodinamiki davamsizdirlar Hec bir suzgecden kecmirler dialize ugramirlar adi mikroskopla bezen gozle de gorunurler Molekulyar dispers sistemler ozbasina emele gelirler termodinamiki davamlidirlar dialize ugrayirlar Ultramikroskopda hissecikler gorunmur butun suzgeclerden kecirler Bu sistemler heqiqi mehlullar da adlanirlar Onlar fiziki kimyada oyrenilir Kolloid sistemler ultramikroheterogendirler Bu sistemlerde hissecikler adi mikroskopda gorunmurler ultramikroskopda gorunurler Adi suzgecden kecirler ultrasuzgeclerden kecmirler Termodinamiki davamsizdirlar ancaq tebeqelesme cox yavas suretle bas verir Kolloid sistemlerde hissecikler molekul atom ve ionlar kompleksinden ibaret olur ki bu da mitsella adlanir Hissecikleri davamli etmek ucun sisteme stabilizator elave olunur Stabilizator hisseciyin sethinde adsorbsiya olunaraq onlarin bir biri ile birlesmesinin qarsisini alir Mes bitki yagi ile suyu qarisdirib calxalasaq alinmis dispers sistem tezlikle tebeqelesecekdir Ancaq bu sisteme 2 li sabun mehlulu elave etsek ve calxalasaq alinmis dispers sistem davamli olacaqdir Burada sabun stabilizator rolunu oynayir Sabun molekulunun qeyri polyar hissesi yag hisseciklerinde hell olur Polyar hisse suyun hecmine dogru yonelir Dispers faza ve muhitin aqreqat halina gore 8 cur dispers sistem ferqlendirilir Qazin qazda dispers sistemi mumkun deyil Cunki bu sistemler hemise homogendirler Dispers faza ve muhitin qarsiliqli tesirine gore liofil ve liofob sistemler ferqlendirilir Liofil sistemlerde dispers faza ile muhit arasinda qarsiliqli tesir guclu olur Buna misal olaraq zulalin suda mehlulunu gostermek olar Liofob sistemde dispers faza ile muhit arasinda qarisiliqili tesir zeif olur Misal olaraq qizilin kukurdun suda zollarini gostermek olar dispers faza berk dispers muhit maye olan kolloid sistemler zollar adlanir Qeyd etmek lazimdir ki irimolekullu birlesmelerin mehlullari termodinamiki davamlidirlar ozbasina emele gelirler homogendirler lakin bunlara baxmayaraq bu mehlullar kolloid kimyada oyrenilir cunki bu mehlullar molekulyar kinetik xasselerine gore kolloid mehlullara oxsayirlar Kolloid sistemler tebietde genis yayilmisdir Qan onurga beyni mayesi selikler torpaq corek ekser erzaq mehsullari bulaniq su ve s kolloid sistemlerdirKolloid sistemlerin alinmasi ve temizlenmesiKolloid hisseciklerin olcusu kobud dispers ve heqiqi mehlul hisseciklerinin olculeri arasinda yerlesdiyinden kolloid sistemlerin alinmasinin 2 umumi usulu vardir Kondenslesme Disperslesme Kondenslesmeni fiziki ve kimyevi yolla heyata kecirmek olar Mes su buxari olan havani soyutmaqla kolloid sistem duman alinir Qeyd etmek lazimdir ki kondenslesme zamani ilkin kondenslesme merkezlerinin olcusu cox kicik oldugundan xususi sethi cox boyuk olur Ona gore de bunlarin seth enerjisi boyuk oldugundan hemin kondenslesme merkezleri yox olurlar Kondenslesme merkezlerinin boyumesi ucun mehlulun qatiligi doymus mehlulun qatiligindan boyuk olmalidir Kondenslesme merkezlerinin sayi cox onlarin boyume suretleri kicik olduqda kolloid sistemler alinir Kondenslesme merkezlerinin sayi az boyume suretleri boyuk olduqca cokme ve ya tebeqelesme bas verir Muxtelif kimyevi usullarla kolloid sistemler almaq olar Bu zaman ele reaksiya aparilir ki dispers muhitde hell olmayan faza alinsin Mes oksidlesme reaksiyalari Kolloid sistemleri alarken nezere almaq lazimdir ki dispers fazanin cokmemesi ucun kondenslesme merkezlerinin sayi cox boyume sureti kicik olmalidir Bunun ucun goturulen mehlullarin qatiliqlari kicik olmalidir Mes sonuncu reaksiyada AgNO3 ve KJ in 0 1 M mehlullarini gotursek cokuntu alinacaq Eger mehlullari 100 ve 1000 defe durulasdirsaq onda kolloid sistem alinacaqdir Kolloid sistemin davamli olmasi ucun sisteme stabilizator elave olunmalidir Sonuncu halda stabilizator rolunu reagentlerden biri oynaya bilir Eger AgNO3 u artiq gotursek onda reaksiyadan sonra mehlulda Ag ionlari qalacaqdir Ag ionlari AgJ aqreqatlarinin sethinde adsorbsiya alinaraq onlara yuk verir ve onlarin birleserek cokmesinin qarsisini alir Helledicini deyismekle de heqiqi mehluldan kolloid mehlul almaq olar Mes S un spirtde mehlulunu damla damla suya elave etsek S un suda kolloid mehlulunu alariq Disperslesme usuluMuxtelif usullarla disperslesme mumkundur Disperslesmeni mexaniki fiziki fiziki kimiyevi usullarla aparmaq olar Mexaniki usulda hissecikler muxtelif deyirmanlarda xirdalanirlar Kolloid sistemler almaq ucun kure deyirmanlarindan istifade olunur Fiziki usullara misal olaraq sistemden ultrases kecmesini misal gostermek olar Muhitden ultrases kecdikde yerli sixilma ve genislenme bas verdiyinden hissecikler xirdalanirlar Fiziki kimyevi usulla kolloid sistem alinmasina asagidakini misal gostermek olar Teze cokdurulmus Fe OH 3 uzerine FeCl3 mehlulu elave etsek kolloid mehlul alinar Muxtelif usullarla alinmis kolloid sistemler bu ve ya diger derecede diger maddelerle cirklenmis olurlar Kolloid sistemleri temizlemek ucun dializden ve suzgeclemeden istifade olunur Kolloid hisseciyin qurulusunun mitsella nezeriyyesiKolloid hisseciyin qurulusunun mitsella nezeriyyesi ikiqat elektrik tebeqesi nezeriyyesi esasinda emele gelmisdir Evveller bu nezeriyye butun kolloid sistemlere o cumleden liofil zollara da aid edilirdi Sonralar mueyyen edildi ki liofil zollar daha deqiq irimolekullu birlesmelerin mehlullari ferqli qurulusa malikdirler Istenilen liofob kolloid mehlul iki hisseden mitsella ve mitsellalar arasi mayeden ibaretdir Mitsella dispers fazani mitsellalar arasi maye dispers muhiti teskil edir AgNO3 KJ AgJ KNO3 reaksiyasi uzre alinan KJ artiq goturulur gumus yodid hidrozolunun qurulusuna baxaq Bu olacaq Hellolmayan AgJ kristali aqreqat sethinde J ionlarini adsorbsiya ederek nuveni emele getirir Menfi yuklenmis nuve K ionlarinin bir hissesini adsorbsiya ve elektrostatik quvveler hesabina ozune birlesdirir Nuve ve onunla mohkem birlesmis eks ionlar kolloid hissecik adlanir Mitselladan ferqli olaraq kolloid hissecik yuke malikdir Verilmis halda yuku menfidir Kolloid hissecikle zeif birlesmis eks yuklu ionlar mitsellanin diffuz tebeqesini emele getirirler KoaqulyasiyaKolloid sistemler boyuk sethe malik oldugundan seth enerjisini azaltmaq ucun birleserek iri aqreqatlar emele getirirler Bu proses koaqulyasiya adlanir Muxtelif faktorlarin temperaturun uzunmuddetli dializin elektrolitin mexaniki tesirin elektrik cereyaninin tesirinden ve s koaqulyasiya bas verir Elektrolit tesirinden hidrofob zollarin koaqulyasi daha muhumdur ve daha yaxsi oyrenilmisdir Koaqulyasiyanin bas vermesi ucun elektrolitin kifayet eden minimal qatiligna koaqulyasiya heddi deyilir Mueyenlesdirilmisdir ki yuku kolloid hisseciyin yukunun eksi olan ionlar koaqulyasiya toredirler Koaqulyator ionun yuku artdiqca onun koaqulyasiya edici tesiri cox suretle artir Sults Gardi qaydasi Mes menfi yuklenmis As2S3 zoluna K Ba2 Al3 kationlarinin xloridleri ile tesir etdikde ionlarin koaqulyasiya hedlerinin nisbeti bele olur CKCl C BaCl2 C AlCl3 49 5 0 69 0 093 mmol l Sults Gardi qaydasi teqribi xarakter dasiyir Elektrolitin koaqulyasiyaedici tesiri yalniz ionlarin yukunden asili deyil Ionun adsorbsiya qabiliyyeti yuksek olduqca koaqulyasiyaedici tesiri boyuk olur Mes boyuk olculu uzvi ionlar guclu adsorbsiya olunduqlarindan onlarin koaqulyasiya heddi kicik olur Koaqulyasiya edici tesiri quvvetli olur Ionun hidratlasmasi boyuk olduqca koaqulyasiya edici tesiri kicik olur Mes Qelevi metal kationlarinin koaqulyasiya edici tesiri bele deyisir Cs gt Rb gt K gt Na gt Li Elektrolit qarisigi ucun 3 hal mumkundur Elektrolitlerin koaqulyasiya edici tesiri cemlenir Elektrolit qarisiginin tesiri temiz elektrolitlerin tesirleri ceminden kicikdir Bu ionlarin antaqonizmi adlanir Elektrolit qarisiginin tesiri temiz elektrolitlerin tesirleri ceminden boyukdur Bu ionlarin sinergizmi adlanir Muxtelif hidrofob kolloidlerin qarismasi da koaqulyasiya dogurur Bu o halda olur ki qarisan kolloid hisseciklerin yukleri muxtelif olsun Verilmis zol ona gore davamlidir ki onu teskil eden kolloid hisseciklerin yuku eyni isarelidir Zol uzerine elektrolit elave etdikde diffuz tebeqede olan eks ionlar adsorbsiya tebeqesine kecirler Neticede kolloid hissecikler yukunu itirib neytrallasir ve birleserek koaqulyasiya edirler Istenilen zolun koaliqasiyasi ani olaraq bas vermir mueyyen muddet teleb edir Koaqulyasiya prosesinin zamandan asili olaraq getmesini kolloid mehlulun xasselerinin deyismesine gore musahide etmek olar Mes rengin deyismesine gore bulantinin artmasina gore Tindal konusunun parlaqliginin deyismesine gore ve s Koaqulyasiya prosesini musahide etmek ucun en etibarli usul ultramikroskopda hissecikleri saymaqdir Koaqulyasiya sureti adi II tertib kimyevi reaksiyalarin kinetikasi ile mueyyenlesir Ferq ondadir ki adi kimyevi reaksiyada istirak eden molekullar sonradan reaksiyada istirak etmir Kolloid hissecikler ise toqqusaraq birlesdikden sonra yene de koaqulyasiya prosesinde istirak edirler ve daha murekkeb kompleksler emele getirirler Koaqulyasiyanin evvelinde ikili uclu ve s hisseciklerin emele gelmesi yavas suretle gedir sonra koaqulyasiya edici elektrolitin qatiligi artdiqca koaqulyasiya xeyli suretlenir Ona gore de yavas ve suretli koaqulyasiya ferqlendirilir Bunu gizli ve askar koaqulyasiya ile qarisdirmaq olmaz Koaqulyasiya suretinin elektrolitin qatiligindan asililigi qrafikinde OS xetti gizli koaqulyasiyani gosterir S noqtesi koaqulyasiya heddidir bundan sonra askar koaqulyasiya baslayir SK yavas koaqulyasiyaya KN suretli koaqulyasiyaya uygundur EdebiyyatEhmedov E I Memmedov S F Rzayeva N A Fiziki kimya Baki 2009 Ceferov Y I Fiziki ve kolloid kimya Baki 2008 http unec edu az