Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Klaviatura (ingiliscə: Keyboard) — informasiyanın kompüterə daxil edilməsi və kompüterin işinin idarə edilməsi üçün nəzərdə tutulmuş qurğu. Kompüter sisteminin əsas qurğularından biri. Klaviatura, yazı makinasında olduğu kimi, yalnız giriş qurğusudur, çünki informasiya axını ondan bir istiqamətə – klaviaturadan kompüterə doğru hərəkət edir. Mikrokompüterlərdən qabaq yaranmış minikompüterlər və meynfreymlərdən başlanaraq klaviatura və displeyin kombinasiyasına kompüterin konsolu (CONSOLE) deyilib. CON adı (işarəsi) MS-DOS əməliyyat sisteminin sintaksisində mövcuddur, məsələn, bu qurğulardan hər hansı birinə və ya hər ikisinə müraciət etmək üçün istifadə edilir. Kompüter klaviaturalarının hamısında çap simvollarının standart yığını olur və onlar şərti olaraq QWERTY (klavişlərin yuxarı sətrində soldakı hərflərə görə) adlandırılan ardıcıllıqla yerləşir (yazı makinalarının əksəriyyətində olduğu kimi). Klaviaturaların əksəriyyətində kalkulyatora bənzər yardımçı rəqəm klaviaturası da olur. Klaviaturaların hamısında bir sıra xüsusi klavişlər CTRL, ALT və SHIFT, Apple Macintosh klaviaturalarında isə Command, Option klavişləri olur; bu xüsusi klavişlərdən başqa klavişlərin mənasını dəyişmək üçün istifadə edilir. 1995-ci ildə, Windows əməliyyat sisteminin yaradılması ilə əlaqədar olaraq 101 düyməli qurğu 104/105 düyməli qurğu ilə əvəz olunmuşdur.
Sistem bloka qoşulma metodlarına görə klaviaturalar simli və simsiz klaviaturalara ayrılırlar. Simsiz klaviaturada informasiya ötürülməsi infraqırmızı şüalarla həyata keçirilir. Belə klaviaturaların adətən fəaliyyət radiusu bir neçə metrdən ibarət olur. Siqnalın mənbəyi isə klaviatura olur.
Klaviatura – [lat. clavius] açar deməkdir.
Klaviatura:
- kompüterlərdə verilənlərin daxil və redaktə edilməsi, eləcə də ayrı-ayrı əməliyyatların icrasının idarə olunması üçün müəyyən nizamla düzülmüş klavişləri olan quruluş;
- hər hansı bir mexanizmdə (yazı makinası, hesablayıcı maşın və s.) klavişlərin məcmusu;
- klavişlərin tam sırası.
Klaviaturanın iş prinsipi
Matrisanın bütün horizontal xətləri rezistorların köməyi ilə +5 V güclü toka bağlıdır. Kompüter klaviaturasının iki portu mövcuddur – giriş və çıxış portları. Giriş port matrisanın üfüqi xətlərinə , çıxış portu isə şaquli xətlərə birləşmişdir.Bütün şaquli xətlərdə gərginlik səviyyəsini məntiqi 0 ilə tənzimləyərək, kompüter klaviaturası üfüqi xətlərdə gərginliyin hansı səviyyədə olduğunu sorğulayır. Əgər klaviaturada heç bir düymə sıxılmayıbsa, o zaman üfüqi xətlərdə gərkinlik səviyyəsi məntiqi 1 bərabər olur. (Buna səbəb bütün üfüq xətlərdə rezistorla birləşdirilmiş statik +5 V gərginliyin olmasıdır). Əgər istifadəçi klaviaturada hər hansısa bir düyməni sıxsa, o zaman üfüqi və şaquli xətlər bir-biri ilə bağlanacaqdır. Bu zaman prosessor şaquli xətlərdə olan məntiqi 0 dəyəri üfüqi xətlərə transver edir və nitəcədə də üfüqi xətdə məntiqi dəyər də 0-ra bərabər olur. Əgər hər hansısa bir üfüqi xətdə mətiqi 0 səviyyəsi yaranırsa, bu zaman klaviatura prosessoru düymə basılmasını fiksasiya edir. Sonra o mərkəzi kompüterə matrisada sıxılmış düymənin sıxılma intesivini və düymənin nömrəsini göndərir.Klaviaturanın mikroprosessoru kompüterə siqnalı göndərərkən o yalnız basılan düymənin harda yerləşdiyini söyləyir. Siqnalın emal edilməsi üçün, kompüter aldığı siqnalı sıxılmış düyməyə əsasən lazımı dəyərə çevirir. Xüsusi elektron siyahıda – kodirovka cədvəli – hər klaviatura düyməsinə uyğun olaraq ikili simvolla təhlil edir. Gələcəkdə isə məlumatların emalı prosesi sözügedən ikili simvollardan istifadə ediləcəkdir.
Görmə əngəllilərin istifadəsi üçün klaviatura
Klaviaturanın F və J klavişləri üzərində kiçik və qabarıq xətt var. Görmə əngəlləri şəxslər bu qabarıq xətlər ilə F və J klavişlərinin yerini bildikdə qalan klavişlərin də yerini bilmiş olurlar. Ancaq bunun üçün əvvəlcədən bu klavişlərin ətrafındakı hərfləri əzbərləmək lazımdır.
Ədəbiyyat
- İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı,
- R.Əliquliyev, S.Şükürlü, S.Kazımova. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər. Baki, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.
- A.İ.Qurbanov, E.M. Məmmədov, A.S.Hüseynova Kompüter texnikası və proqramlaşdırma-Bakı:- “Təhsil” NPM, 2010.- 169 s.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- http://compboard.az/kompüter/3389[ölü keçid]
- Klaviatura trenajoru – Azərbaycan düzülüşü
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Klaviatura ingilisce Keyboard informasiyanin komputere daxil edilmesi ve komputerin isinin idare edilmesi ucun nezerde tutulmus qurgu Komputer sisteminin esas qurgularindan biri Klaviatura yazi makinasinda oldugu kimi yalniz giris qurgusudur cunki informasiya axini ondan bir istiqamete klaviaturadan komputere dogru hereket edir Mikrokomputerlerden qabaq yaranmis minikomputerler ve meynfreymlerden baslanaraq klaviatura ve displeyin kombinasiyasina komputerin konsolu CONSOLE deyilib CON adi isaresi MS DOS emeliyyat sisteminin sintaksisinde movcuddur meselen bu qurgulardan her hansi birine ve ya her ikisine muraciet etmek ucun istifade edilir Komputer klaviaturalarinin hamisinda cap simvollarinin standart yigini olur ve onlar serti olaraq QWERTY klavislerin yuxari setrinde soldaki herflere gore adlandirilan ardicilliqla yerlesir yazi makinalarinin ekseriyyetinde oldugu kimi Klaviaturalarin ekseriyyetinde kalkulyatora benzer yardimci reqem klaviaturasi da olur Klaviaturalarin hamisinda bir sira xususi klavisler CTRL ALT ve SHIFT Apple Macintosh klaviaturalarinda ise Command Option klavisleri olur bu xususi klavislerden basqa klavislerin menasini deyismek ucun istifade edilir 1995 ci ilde Windows emeliyyat sisteminin yaradilmasi ile elaqedar olaraq 101 duymeli qurgu 104 105 duymeli qurgu ile evez olunmusdur Sistem bloka qosulma metodlarina gore klaviaturalar simli ve simsiz klaviaturalara ayrilirlar Simsiz klaviaturada informasiya oturulmesi infraqirmizi sualarla heyata kecirilir Bele klaviaturalarin adeten fealiyyet radiusu bir nece metrden ibaret olur Siqnalin menbeyi ise klaviatura olur Klaviatura lat clavius acar demekdir Multimedia ucun nezerde tutulmus komputer klaviaturasi Klaviatura komputerlerde verilenlerin daxil ve redakte edilmesi elece de ayri ayri emeliyyatlarin icrasinin idare olunmasi ucun mueyyen nizamla duzulmus klavisleri olan qurulus her hansi bir mexanizmde yazi makinasi hesablayici masin ve s klavislerin mecmusu klavislerin tam sirasi Klaviaturanin is prinsipiMatrisanin butun horizontal xetleri rezistorlarin komeyi ile 5 V guclu toka baglidir Komputer klaviaturasinin iki portu movcuddur giris ve cixis portlari Giris port matrisanin ufuqi xetlerine cixis portu ise saquli xetlere birlesmisdir Butun saquli xetlerde gerginlik seviyyesini mentiqi 0 ile tenzimleyerek komputer klaviaturasi ufuqi xetlerde gerginliyin hansi seviyyede oldugunu sorgulayir Eger klaviaturada hec bir duyme sixilmayibsa o zaman ufuqi xetlerde gerkinlik seviyyesi mentiqi 1 beraber olur Buna sebeb butun ufuq xetlerde rezistorla birlesdirilmis statik 5 V gerginliyin olmasidir Eger istifadeci klaviaturada her hansisa bir duymeni sixsa o zaman ufuqi ve saquli xetler bir biri ile baglanacaqdir Bu zaman prosessor saquli xetlerde olan mentiqi 0 deyeri ufuqi xetlere transver edir ve nitecede de ufuqi xetde mentiqi deyer de 0 ra beraber olur Eger her hansisa bir ufuqi xetde metiqi 0 seviyyesi yaranirsa bu zaman klaviatura prosessoru duyme basilmasini fiksasiya edir Sonra o merkezi komputere matrisada sixilmis duymenin sixilma intesivini ve duymenin nomresini gonderir Klaviaturanin mikroprosessoru komputere siqnali gondererken o yalniz basilan duymenin harda yerlesdiyini soyleyir Siqnalin emal edilmesi ucun komputer aldigi siqnali sixilmis duymeye esasen lazimi deyere cevirir Xususi elektron siyahida kodirovka cedveli her klaviatura duymesine uygun olaraq ikili simvolla tehlil edir Gelecekde ise melumatlarin emali prosesi sozugeden ikili simvollardan istifade edilecekdir Gorme engellilerin istifadesi ucun klaviaturaKlaviaturanin F ve J klavisleri uzerinde kicik ve qabariq xett var Gorme engelleri sexsler bu qabariq xetler ile F ve J klavislerinin yerini bildikde qalan klavislerin de yerini bilmis olurlar Ancaq bunun ucun evvelceden bu klavislerin etrafindaki herfleri ezberlemek lazimdir EdebiyyatIsmayil Calalli Sadiqov Informatika terminlerinin izahli lugeti 2017 Baki nesriyyati R Eliquliyev S Sukurlu S Kazimova Elmi fealiyyetde istifade olunan esas terminler Baki Informasiya Texnologiyalari 2009 201 s A I Qurbanov E M Memmedov A S Huseynova Komputer texnikasi ve proqramlasdirma Baki Tehsil NPM 2010 169 s Hemcinin baxAT klaviaturasiXarici kecidlerhttp compboard az komputer 3389 olu kecid Klaviatura trenajoru Azerbaycan duzulusu