Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kiçik qızılçətir (lat. Centaurium erythraea) — bitkilər aləminin acıçiçəklilər dəstəsinin acıçiçəkkimilər fəsiləsinin qızılçətir cinsinə aid bitki növü.
| Kiçik qızılçətir | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Kiçik qızılçətir | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
İkiillik ot bitkisi olub, hündürlüyü 35-40 sm-dir. Kökü böyük olmayan, zəif inkişaf edən, gövdəsi düzqalxan, tək və ya bir neçə saylı, dördtilli, yuxarı hissəsi çəngəlşəkilli budaqlanaraq yuxarıya doğru istiqamətlənmişdir. Gövdədə yarpaqları qarşı-qarşıya, oturaq, uzunsov-neştərşəkilli, uzunluğu 3 sm, damarları yaxşı görünən, kök üstündə olan yarpaqları və çətiri vardır. Çiçəyin uzunluğu 1,5 sm, tünd-çəhrayı rəngli olub, çətirçəkilli-süpürgəvari hamaşçiçəkdir. Adətən ömrünün 2-3 ilində çiçəkləyir.
Gövdəsi yarpaqlı və çiçəkli olmaqla, düzqalxan, tək və ya budaqlanan, yaşıl və ya sarımtıl-yaşıl, çılpaq, oyuqlu, qabırğalı, uzunluğu 10-30 sm, qalınlığı isə 2mm-dir. Kökətrafı yarpaqları uzunsov-tərsyumurtaşəkilli, küt, əsasından daralmış, uzunluğu 4 sm, qalınlığı isə 2sm-dir. Yarpaqları oturaq, qarşı-qarşıya, uzunsov-neştərvari, itiuclu, bütövkənarlı, çılpaq, qalxanşəkilli-süpürgəvari, çiçəkləri isə çəhrayı-bənövşəyidir. Kəskin iyli və acı dadlıdır.
Quru dərə və çəmənlərdə, suayrıcı sahələrdə rast gəlinir. Cənub zonaların subasar göl kənarlarında, bataqlıq, gölməçə, kiçik çay və kanal ətraflarında yayılır. Bəzən pöhrəliklərdə kiçik qruplar şəklində də rast gəlinir.
Sənaye əhəmiyyətinə görə ən çox toplanıldığı yer Ukraynanın Karpat bölgəsi hesab edilir. Xammalın toplanılması çiçəkləmə ilə eyni vaxtda (iyul-avqust) aparılmalıdır. Bitki bıçaq və ya oraqla kökətrafının yuxarı yarpaqlarının toplanılması məqsədəuyğun sayılır. Toplanılan xammal açıq, lakin kölgəli, yaxşı ventiliyasiyalı naveslərdə, çardaxda və ya 45-50ОС temperaturda, quruducu şkafda qurudulmalıdır. Bu zaman nazik doğranmış xammal 3-4 sm qalınlığında sərilməlidir. Yağışlı havada qurudulma quruducu şkafda aparılmalıdır. Bu halda çıxım 25%-ə qədər olur.
Havası quru, təmiz, sərin yerlərdə saxlanılmalıdır. Saxlama müddəti 3 ildir.
Tərkibi və təsiri
Yarpaqlarının tərkibində acı qlükozidlər (hensiopikrin və eritrosentaurin), 1%-ə qədər alkaloidlər (hensinin), flavonoidlər, askorbin turşusu və ksanton vardır.
Həzmi yaxşılaşdırır, iştahartırıcı və ödqovucu dərmandır.
Cövhəri iştahsızlıq zamanı mədə-badırsaq traktının sekretor və motor funksiyasını artırır, müxtəlif dispepsiya pozğunluqlarında (ürək bulanması, qusma, gəyirmə, qıcqırma), kolit, dezenteriya zamanı kompleks terapiya üçün təyin edilir.
Sinonimləri
- Centaurella dichotoma Delarbre
- Centaurium capitatum (Willd. ex Roem. & Schult.) Borbás
- Centaurium centaurium (L.) W.Wight ex Piper [Invalid]
- Centaurium corymbosum (Dulac) Druce
- Centaurium erythraea subsp. austriacum (Ronniger ex Fritsch) Kouharov & Petrova
- Centaurium erythraea subsp. austriacum Ronniger
- Centaurium erythraea var. capitatum (Willd. ex Roem. & Schult.) Melderis
- Centaurium erythraea var. fasciculare (Duby) Ubsdell
- Centaurium erythraea var. laxum (Boiss.) Mouterde ex Charpin & Greuter
- Centaurium erythraea var. masclansii O.Bolòs & Vigo
- Centaurium erythraea var. subcapitatum (Corb.) Ubsdell
- Centaurium erythraea var. sublitorale (Wheldon & Salmon) Ubsdell
- Centaurium latifolium (Sm.) Druce
- Centaurium lomae (Gilg) Druce
- Centaurium minus Garsault [Invalid]
- Centaurium minus Moench
- Centaurium minus var. austriacum (Ronniger ex Fritsch) Soó
- Centaurium minus subsp. austriacum (Ronniger) O. Schwarz
- Centaurium minus var. transiens (Wittr.) Soó
- Centaurium umbellatum Gilib. [Invalid]
- Centaurium umbellatum f. album Sigunov
- Centaurium umbellatum subsp. austriacum Ronniger ex Fritsch
- Centaurium umbellatum subsp. austriacum Ronniger
- Chironia centaurium (L.) F.W.Schmidt
- Chironia centaurium var. fascicularis Duby
- Erythraea capitata Willd. ex Roem. & Schult.
- Erythraea centaurium (L.) Pers.
- Erythraea centaurium (L.) Borkh.
- Erythraea centaurium var. acutiflora Boiss.
- Erythraea centaurium var. grandiflora Griseb.
- Erythraea centaurium f. itatiaiaensis Dusén
- Erythraea centaurium var. laxa Boiss.
- Erythraea centaurium var. subcapitata Corb.
- Erythraea centaurium var. sublitoralis Wheldon & Salmon
- Erythraea centaurium var. transiens Wittr.
- Erythraea corymbosa Dulac
- Erythraea germanica Hoffmanns. & Link
- Erythraea latifolia Sm.
- Erythraea lomae Gilg
- Erythraea rhodensis Boiss. & Reut.
- Erythraea shuttleworthiana Rouy
- Erythraea vulgaris Gray
- Gentiana centaurium L.
- Gentiana gerardii F.W.Schmidt
- Gentiana palustris Lam.
- Gonipia linearis Raf.
Yarımnövləri
- (H.Lindb.) Greuter
- (Maire & Sauvage) Greuter
- (O.Bolòs, Molin. & P.Monts.) O.Bolòs & Vigo
- (Pers.) Melderis
- (Greuter) Greuter
- (Velen.) Melderis
- (Griseb.) Greuter
- (Velen.) Melderis
İstinadlar
- Kiçik qızılçətir:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kicik qizilcetir lat Centaurium erythraea bitkiler aleminin acicicekliler destesinin acicicekkimiler fesilesinin qizilcetir cinsine aid bitki novu Kicik qizilcetirElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsKlad Deste AciciceklilerFesile AcicicekkimilerTriba Yarimtriba Cins QizilcetirNov Kicik qizilcetirBeynelxalq elmi adiCentaurium erythraea Rafn 1800Sekil axtarisiITIS 30045NCBI 172057EOL 582596Botaniki xarakteristikasiIkiillik ot bitkisi olub hundurluyu 35 40 sm dir Koku boyuk olmayan zeif inkisaf eden govdesi duzqalxan tek ve ya bir nece sayli dordtilli yuxari hissesi cengelsekilli budaqlanaraq yuxariya dogru istiqametlenmisdir Govdede yarpaqlari qarsi qarsiya oturaq uzunsov nestersekilli uzunlugu 3 sm damarlari yaxsi gorunen kok ustunde olan yarpaqlari ve cetiri vardir Ciceyin uzunlugu 1 5 sm tund cehrayi rengli olub cetircekilli supurgevari hamascicekdir Adeten omrunun 2 3 ilinde cicekleyir Govdesi yarpaqli ve cicekli olmaqla duzqalxan tek ve ya budaqlanan yasil ve ya sarimtil yasil cilpaq oyuqlu qabirgali uzunlugu 10 30 sm qalinligi ise 2mm dir Koketrafi yarpaqlari uzunsov tersyumurtasekilli kut esasindan daralmis uzunlugu 4 sm qalinligi ise 2sm dir Yarpaqlari oturaq qarsi qarsiya uzunsov nestervari itiuclu butovkenarli cilpaq qalxansekilli supurgevari cicekleri ise cehrayi benovseyidir Keskin iyli ve aci dadlidir Quru dere ve cemenlerde suayrici sahelerde rast gelinir Cenub zonalarin subasar gol kenarlarinda bataqliq golmece kicik cay ve kanal etraflarinda yayilir Bezen pohreliklerde kicik qruplar seklinde de rast gelinir Senaye ehemiyyetine gore en cox toplanildigi yer Ukraynanin Karpat bolgesi hesab edilir Xammalin toplanilmasi cicekleme ile eyni vaxtda iyul avqust aparilmalidir Bitki bicaq ve ya oraqla koketrafinin yuxari yarpaqlarinin toplanilmasi meqsedeuygun sayilir Toplanilan xammal aciq lakin kolgeli yaxsi ventiliyasiyali naveslerde cardaxda ve ya 45 50OS temperaturda quruducu skafda qurudulmalidir Bu zaman nazik dogranmis xammal 3 4 sm qalinliginda serilmelidir Yagisli havada qurudulma quruducu skafda aparilmalidir Bu halda cixim 25 e qeder olur Havasi quru temiz serin yerlerde saxlanilmalidir Saxlama muddeti 3 ildir Terkibi ve tesiriYarpaqlarinin terkibinde aci qlukozidler hensiopikrin ve eritrosentaurin 1 e qeder alkaloidler hensinin flavonoidler askorbin tursusu ve ksanton vardir Hezmi yaxsilasdirir istahartirici ve odqovucu dermandir Covheri istahsizliq zamani mede badirsaq traktinin sekretor ve motor funksiyasini artirir muxtelif dispepsiya pozgunluqlarinda urek bulanmasi qusma geyirme qicqirma kolit dezenteriya zamani kompleks terapiya ucun teyin edilir SinonimleriCentaurella dichotoma Delarbre Centaurium capitatum Willd ex Roem amp Schult Borbas Centaurium centaurium L W Wight ex Piper Invalid Centaurium corymbosum Dulac Druce Centaurium erythraea subsp austriacum Ronniger ex Fritsch Ko uharov amp Petrova Centaurium erythraea subsp austriacum Ronniger Centaurium erythraea var capitatum Willd ex Roem amp Schult Melderis Centaurium erythraea var fasciculare Duby Ubsdell Centaurium erythraea var laxum Boiss Mouterde ex Charpin amp Greuter Centaurium erythraea var masclansii O Bolos amp Vigo Centaurium erythraea var subcapitatum Corb Ubsdell Centaurium erythraea var sublitorale Wheldon amp Salmon Ubsdell Centaurium latifolium Sm Druce Centaurium lomae Gilg Druce Centaurium minus Garsault Invalid Centaurium minus Moench Centaurium minus var austriacum Ronniger ex Fritsch Soo Centaurium minus subsp austriacum Ronniger O Schwarz Centaurium minus var transiens Wittr Soo Centaurium umbellatum Gilib Invalid Centaurium umbellatum f album Sigunov Centaurium umbellatum subsp austriacum Ronniger ex Fritsch Centaurium umbellatum subsp austriacum Ronniger Chironia centaurium L F W Schmidt Chironia centaurium var fascicularis Duby Erythraea capitata Willd ex Roem amp Schult Erythraea centaurium L Pers Erythraea centaurium L Borkh Erythraea centaurium var acutiflora Boiss Erythraea centaurium var grandiflora Griseb Erythraea centaurium f itatiaiaensis Dusen Erythraea centaurium var laxa Boiss Erythraea centaurium var subcapitata Corb Erythraea centaurium var sublitoralis Wheldon amp Salmon Erythraea centaurium var transiens Wittr Erythraea corymbosa Dulac Erythraea germanica Hoffmanns amp Link Erythraea latifolia Sm Erythraea lomae Gilg Erythraea rhodensis Boiss amp Reut Erythraea shuttleworthiana Rouy Erythraea vulgaris Gray Gentiana centaurium L Gentiana gerardii F W Schmidt Gentiana palustris Lam Gonipia linearis Raf Yarimnovleri H Lindb Greuter Maire amp Sauvage Greuter O Bolos Molin amp P Monts O Bolos amp Vigo Pers Melderis Greuter Greuter Velen Melderis Griseb Greuter Velen MelderisIstinadlarKicik qizilcetir The Plant List saytinda takson barede melumat ing Hemcinin bax