Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Keçələkəran — Azərbaycan Respublikasının Yardımlı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 oktyabr 2001-ci il tarixli, 191-IIQ saylı Qərarı ilə Yardımlı rayonunun Keçələkəran kəndi Horavar kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindən ayrılaraq, Vərov kəndi mərkəz olmaqla Vərov kənd inzibati ərazi dairəsi yaradılmışdır.
| Keçələkəran | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| | |
Toponimikası
Kəndin adı yerli camaat arasında "keçəllər məhəlləsi" kimi izah olunur. Oykonimin, əslində, Gəcələkəran variantında olduğunu iddia edən tədqiqatçılar onu talış dilindəki kə (ev), cəl (dərin) və kəran (kənd) sözlərindən ("ə" bitişdirici saitdir) ibarət, talış zonasına məxsus xüsusi ev tipinin adı kimi yozurlar. Bəzi tədqiqatçılara görə isə, oykonim "damı olmayan, üstü açıq evlər" mənasındadır.
Sözün birinci tərəfinə Azərbaycan ərazilərində əsasən, dağ və çay adlarında rast gəlinir. Məsələn, Keçəl təpə — Şərurda dağ adı, sözün fonetik variantlarında Keçili — Şahbuz rayonunda kənd, Keçiliqaya — Kəlbəcərdə kənd, Keçəldağ çayı — Kəlbəcər ərazisində Qaraxaç çayının sağ qolu və s. Keçi/keçə//keçəl//keçələ//keçələt sözlərinə dilimizin dialekt və şivələrində müxtəlif mənalarında rast gəlinir. Məsələn Yardımlı ərazisində Keçiqıran yer adı mövcuddur. Söz keçi — heyvan mənasında deyil, "soyuq qıran yer" mənasındadır.
Keçiqıran sözü Bakı, Qazax, Şamaxı, Tovuz şivələrində "martın sonu", "aprelin əvvəli" mənasında, Culfa və Salyan şivələrində isə "soyuq" anlamında işlənir. Yardımlı şivələrində köçə (heyvan saxlanılan yer) və "buğdanın baş gözü" mənasında keçəl sözü vardır. Meğri şivələrində "meşədəki ağaclarda qurumuş mamırlı budaq" mənasında kecə sözü işlənir. Tabasaran şivələrində "ağac gövdəsində əmələ gələn mamır" anlamında keçəl sözünə rast gəlinir. Dilimizin əksər dialekt və şivələrində (Ağcabədi, Bərdə, Cəlilabad, İmişli, Kürdəmir, Yardımlı və s.) "körpü", "keçid" mənalarında keçalat//keçələt sözü müşahidə edilir. Keçəl sözü dilimizdə "seyrək" mənasında da işlənir. Kəran sözü kərən şəklində dilimizin əksər dialekt və şivələrində (Basarkeçər, Borçalı, Çəmbərək, Daşkəsən, Gəncə, Goranboy, Xanlar, Tovuz, Qazax, Yardımlı və s.) "evin üstə qoyulan tir" mənasında işlənir. Məsələn, palıddan yaxşı kərən olar; (Borçalı) Meşədən iri kərən kəserdix (Tovuz) və s.
Kərən sözünə Füzuli şivələrində "cərgə", "sıra" mənasında rast gəlinir. Məsələn, Kərənnən yığırıx, yani cərgeynən, sıreynən və s. Burada kəran "yaşayış yeri", kənd", ərazi" mənasındadır. Lakin qeyd etdiyimiz faktların oykonimin tərkibindəki keçələ sözü ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Keçələkəran "keçəllər tayfasına məxsus ərazi"anlamındadır. Keçəl+ə sözü keçili//keçəllər etnoniminin fonetik variantıdır. Yardımlı şivələrində ə > i (keçələ/keçili) geniş yayılmış fonetik əvəzlənmələrdəndir. Məsələn, şəkil > şikil, zəncir > zincir, əncil > incil və s. Kəngərli tayfaları arasında keçili etnonimi mövcud olmuşdur.
1816-cı ilə aid mənbədə onun adı "tayfeyi-keçili" (keçili tayfası) şəklində qeyd olunur. Əvvəllər onlar Araz çayının sağ sahilində yaşayırdılar. Səfəvilər zamanı bu tayfa kəngərlilərin tərkibində olmuşdur. Şahbuz və Zəngilan rayonlarında oykonimləri mövcuddur. Keçili oykoniminə Türkiyə və İran ərazilərində də rast gəlinir. XIX əsrin 80-ci illərində Yelizavetpol qəzasında keçili tayfa ittifaqı mövcud olmuşdur. Şahbuz rayonunda Plankənd kəndinin əvvəlki adı Keçili olmuşdur.
1880–1885-ci illərdə çar hökuməti şahsevən tayfalarının böyük hissəsini Muğandan İrana köçürdü. Qalan şahsevən tayfaları üç hissədən ibarət idi: 1) Hüseynli, Kərimli, Əliyarlı; 2) Tağıbəyli, Çuqunlu, Çallar; 3) Hacıkişili, İskəndərli, Keçəllər (yenə orada s.71). Mənbələrdə oğuz mənşəli qayı tayfa birliyinə daxil olan qızılkeçili qolundan bəhs edilmişdir. Türkmənlərin yersarı tayfasının qollarından biri də keçili adlanırdı. Keçili tayfasının adı Türkiyədəki yürüklərin arasında da qeydə alınmışdır; Şəmkir rayonunda da Keçili kəndi vardır. Yerli məlumata görə, yaşayış məntəqəsini XVII əsrdə Naxçıvan mahalının Keçili kəndindən gəlmiş ailələr salmışdır. Yardımlı ərazisindəki keçili tayfasının kəngərlilərlə (Şahbuz) qaynayıb-qarışdığını həmin tayfaların şivə xüsusiyyətləri də sübut edir.
Keçili zoonim mənşəli etnonim hesab olunur. Keçi qədim türk inancında qutsal sayılan heyvanlardan biri olmuş və bir çox etnoslar keçini özlərinə ərvah sanmışdır. Göy türklər inanırdılar ki, onlar göy qurdla ağ keyikdən, yəni dağ keçisindən törəyiblər. N. A. Baskakov bildirir ki, bir çox qıpçaq knyazlarının adları keçi adlarından törəmişdir. İ. Cəfərsoylu yazır ki, türk dillərində zoonim əsasında keçili, qara keçili, ağ keçili, dibir, serkəş, oğlaq, sarı keçili, kaci, ağca keçi, ağcalu, erkəc, eçki,, göycə, alaş, ala keçi, təkə, sənəkli, iliq, goran, kuranak, dıvır, sibir və s.etnonimlər yaranmışdır. Müəllif C. Heyətə istinad edərək yazır ki, Gürcüstanın ən qədim sakinləri olan İverlər də qədim türklər kimi keçiyə tapınırdılar.
Tarixi
Coğrafiyası və iqlimi
Kənd Maman dağının yamacında yerləşir.
İstinadlar
- "Azərbaycan Respublikasının bəzi rayonlarının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklərin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 oktyabr 2001-ci il tarixli, 191-IIQ saylı Qərarı". 2018-12-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-29.
- Keçələkəran // Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. I cild. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. 304. ISBN .
- ADL, I cild. səh. 269–270
- Keçələkəran // Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. I cild. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. səh. 276. ISBN .
- "Top. Azerb-na", Baku, 1986, s. 69
- Keçələkəran // Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. I cild. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. səh. 268-269. ISBN .
- Baskakov N. A. Tyurkskaya leksika v "Slove o polku İqorove", M., Nauka, 1985, s.74
- Türk, Urartu, Alban etnolinqvistik uyğunluqları, Bakı, 2008, s. 156–157
Həmçinin bax
 | Yardımlı rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kecelekeran Azerbaycan Respublikasinin Yardimli rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 5 oktyabr 2001 ci il tarixli 191 IIQ sayli Qerari ile Yardimli rayonunun Kecelekeran kendi Horavar kend inzibati erazi dairesi terkibinden ayrilaraq Verov kendi merkez olmaqla Verov kend inzibati erazi dairesi yaradilmisdir Kecelekeran38 55 41 sm e 48 21 15 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiSaat qursagi UTC 04 00Xeriteni goster gizle KecelekeranToponimikasiKendin adi yerli camaat arasinda keceller mehellesi kimi izah olunur Oykonimin eslinde Gecelekeran variantinda oldugunu iddia eden tedqiqatcilar onu talis dilindeki ke ev cel derin ve keran kend sozlerinden e bitisdirici saitdir ibaret talis zonasina mexsus xususi ev tipinin adi kimi yozurlar Bezi tedqiqatcilara gore ise oykonim dami olmayan ustu aciq evler menasindadir Sozun birinci terefine Azerbaycan erazilerinde esasen dag ve cay adlarinda rast gelinir Meselen Kecel tepe Serurda dag adi sozun fonetik variantlarinda Kecili Sahbuz rayonunda kend Keciliqaya Kelbecerde kend Keceldag cayi Kelbecer erazisinde Qaraxac cayinin sag qolu ve s Keci kece kecel kecele kecelet sozlerine dilimizin dialekt ve sivelerinde muxtelif menalarinda rast gelinir Meselen Yardimli erazisinde Keciqiran yer adi movcuddur Soz keci heyvan menasinda deyil soyuq qiran yer menasindadir Keciqiran sozu Baki Qazax Samaxi Tovuz sivelerinde martin sonu aprelin evveli menasinda Culfa ve Salyan sivelerinde ise soyuq anlaminda islenir Yardimli sivelerinde koce heyvan saxlanilan yer ve bugdanin bas gozu menasinda kecel sozu vardir Megri sivelerinde mesedeki agaclarda qurumus mamirli budaq menasinda kece sozu islenir Tabasaran sivelerinde agac govdesinde emele gelen mamir anlaminda kecel sozune rast gelinir Dilimizin ekser dialekt ve sivelerinde Agcabedi Berde Celilabad Imisli Kurdemir Yardimli ve s korpu kecid menalarinda kecalat kecelet sozu musahide edilir Kecel sozu dilimizde seyrek menasinda da islenir Keran sozu keren seklinde dilimizin ekser dialekt ve sivelerinde Basarkecer Borcali Cemberek Daskesen Gence Goranboy Xanlar Tovuz Qazax Yardimli ve s evin uste qoyulan tir menasinda islenir Meselen paliddan yaxsi keren olar Borcali Meseden iri keren keserdix Tovuz ve s Keren sozune Fuzuli sivelerinde cerge sira menasinda rast gelinir Meselen Kerennen yigirix yani cergeynen sireynen ve s Burada keran yasayis yeri kend erazi menasindadir Lakin qeyd etdiyimiz faktlarin oykonimin terkibindeki kecele sozu ile hec bir elaqesi yoxdur Kecelekeran keceller tayfasina mexsus erazi anlamindadir Kecel e sozu kecili keceller etnoniminin fonetik variantidir Yardimli sivelerinde e gt i kecele kecili genis yayilmis fonetik evezlenmelerdendir Meselen sekil gt sikil zencir gt zincir encil gt incil ve s Kengerli tayfalari arasinda kecili etnonimi movcud olmusdur 1816 ci ile aid menbede onun adi tayfeyi kecili kecili tayfasi seklinde qeyd olunur Evveller onlar Araz cayinin sag sahilinde yasayirdilar Sefeviler zamani bu tayfa kengerlilerin terkibinde olmusdur Sahbuz ve Zengilan rayonlarinda oykonimleri movcuddur Kecili oykonimine Turkiye ve Iran erazilerinde de rast gelinir XIX esrin 80 ci illerinde Yelizavetpol qezasinda kecili tayfa ittifaqi movcud olmusdur Sahbuz rayonunda Plankend kendinin evvelki adi Kecili olmusdur 1880 1885 ci illerde car hokumeti sahseven tayfalarinin boyuk hissesini Mugandan Irana kocurdu Qalan sahseven tayfalari uc hisseden ibaret idi 1 Huseynli Kerimli Eliyarli 2 Tagibeyli Cuqunlu Callar 3 Hacikisili Iskenderli Keceller yene orada s 71 Menbelerde oguz menseli qayi tayfa birliyine daxil olan qizilkecili qolundan behs edilmisdir Turkmenlerin yersari tayfasinin qollarindan biri de kecili adlanirdi Kecili tayfasinin adi Turkiyedeki yuruklerin arasinda da qeyde alinmisdir Semkir rayonunda da Kecili kendi vardir Yerli melumata gore yasayis menteqesini XVII esrde Naxcivan mahalinin Kecili kendinden gelmis aileler salmisdir Yardimli erazisindeki kecili tayfasinin kengerlilerle Sahbuz qaynayib qarisdigini hemin tayfalarin sive xususiyyetleri de subut edir Kecili zoonim menseli etnonim hesab olunur Keci qedim turk inancinda qutsal sayilan heyvanlardan biri olmus ve bir cox etnoslar kecini ozlerine ervah sanmisdir Goy turkler inanirdilar ki onlar goy qurdla ag keyikden yeni dag kecisinden toreyibler N A Baskakov bildirir ki bir cox qipcaq knyazlarinin adlari keci adlarindan toremisdir I Cefersoylu yazir ki turk dillerinde zoonim esasinda kecili qara kecili ag kecili dibir serkes oglaq sari kecili kaci agca keci agcalu erkec ecki goyce alas ala keci teke senekli iliq goran kuranak divir sibir ve s etnonimler yaranmisdir Muellif C Heyete istinad ederek yazir ki Gurcustanin en qedim sakinleri olan Iverler de qedim turkler kimi keciye tapinirdilar TarixiCografiyasi ve iqlimiKend Maman daginin yamacinda yerlesir Istinadlar Azerbaycan Respublikasinin bezi rayonlarinin inzibati erazi bolgusunde qismen deyisikliklerin edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 5 oktyabr 2001 ci il tarixli 191 IIQ sayli Qerari 2018 12 23 tarixinde Istifade tarixi 2022 09 29 Kecelekeran Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti I cild Baki Serq Qerb 2007 304 ISBN 978 9952 34 155 3 ADL I cild seh 269 270 Kecelekeran Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti I cild Baki Serq Qerb 2007 seh 276 ISBN 978 9952 34 155 3 Top Azerb na Baku 1986 s 69 Kecelekeran Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti I cild Baki Serq Qerb 2007 seh 268 269 ISBN 978 9952 34 155 3 Baskakov N A Tyurkskaya leksika v Slove o polku Iqorove M Nauka 1985 s 74 Turk Urartu Alban etnolinqvistik uygunluqlari Baki 2008 s 156 157Hemcinin bax Yardimli rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin