Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kazım xan Məşədi Rza oğlu Quşçu (2 iyul 1867, Quşçu – 1922) — el qəhrəmanı.
| Kazım xan Quşçu | |
|---|---|
| Kazım xan Məşədi Rza oğlu Quşçu | |
 | |
| Doğum tarixi | 2 iyul 1867 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1922 |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
Həyatı
Kazım xan Məşədi Rza oğlu 1867-ci ildə Urmiya gölü sahillərindən bir neçə km uzaqlıqda yerləşən Quşçu qəsəbəsində anadan olub. Kazım gənc yaşlarında öz kiçik qəhvəxanasında çalışır, ailəsinə çörək aparır. Amma bölgəyə sürəkli daxil olan rus-erməni və kürd dəstələri ərazini viran qoyduğuna, əhalini çapıb talayıb öldürdüyünə görə, öz yurdunu qorumaq qərarına gələn Kazım özü kimi dəliqanlı gəncləri başına toplayaraq kiçik silahlı dəstə yaradır. Kazım xan və mücahidlərinin ilk silahlı vuruşması 1909-cu ildə ruslarla olur. Xalqın əlindəki bütün silahları toplayarkən Quşcu əhalisi etiraz edir, ruslar da buna cavab kimi qəsəbəni topa tutur. Kənd camaatı geri çəkilməyə məcbur olsa da, Kazım xan və onun mücahidləri dağlara çəkilərək bu gün öz adını daşıyan, o vaxt isə Qırxlar adlanan qalaya çəkilirlər. Onlar bu qalada düşmənləri torpaqlarından təmizləmək uğrunda son nəfəslərinədək vuruşurlar. Mərhum şairimiz Rəsul Rza demişkən;
Vuruşdular:
Son gülləyə;
Son süngüyə, son qundağa qədər.
Vuruşdular:
Hər şey qırmızı geydi,
Daşdan, torpağa qədər.
Vuruşdular:
Alt dodaqdan
Üst dodağa qalxa bilməyən
Səsə qədər.
Erməni dövləti yaratmaq üçün güneydə Azərbaycan şəhərlərinin boşaldılması prossesi davam edir. Bu ərəfədə yəni 1917-ci ildə Rusiyada sosyalist inqilabı baş verir. İnqilabdan sonra ruslar öz vətənlərinə qayıtmaq məcbiriyyətində qaldılar. Amma öz yerlərini erməni soyqırım maşınına təhvil verərək. Onlar Urmiyəlilərin müqavimətini qırdıqdan sonra Əsgərabad qala kəndinə yan alırlar. Burada heç cür qələbə qazana bilməyən düşmənlər topçu alayının köməyi ilə qalanı ələ keçirirlər. Əsgərabad faciəsindən sonra erməni ordusu rus və fransız senaristlərinin göstərişi ilə digər əsas nöqtələrə- Quşcu və Çehrigə doğru hərəkət edirlər. Bu zaman Kazım xan Quşcu, Bari, Göyərçin qala, Mərəngəli, Qarabağ, Meqatlı, Boydaş və Qalqaçı kəndlərinin cəsur gənclərini bir araya gətirərək 300 atlı mücahidlə birgə savaşa girir. Kazım xan Quşcu yaxınlığında pusqular quraraq erməni qüvvələrinə ciddi zərbələr vurur və onların Urmiya və Səlmasa girməsinə mane olur. Amma 1918-ci ilin qışında yenidən hərbi əməliyyata başlayan erməni-rus qüvvələri Urmiyə və Səlmasın Azərbaycan Türkləri yaşayan bütün kəndlərini xarabaya çevirir, 150 min azərbaycanlının hər birini əzabla öldürürlər. Bütün kəndləri sonuncu nəfərinədək məhv edən ermənilərin zülmündən yalnız Qırxlar qalasına sığınan əhali canını qurtara bilir.
Qalaya sığınan əhalini tam altı il ərzində, Kazım xan rifah içində yaşadır. Bu vaxt ərzində bir nəfər belə aclıqdan və xəstəlikdən ölmür. O, 25-30 nəfərlik qayıqlar düzəldərək gölün əks tərəfi ilə irtibat qurur. Bundan başqa qonşuluqdakı Anadolu ilə əlaqə quraraq Osmanlı Məhəmməd Əfəndinin yardımı ilə qalaya silah-sursat, su pombası və top gətirir.
Birinci Dünya Müharibəsindən sonra Türkiyə-Alman birliyinin dağılması nəticəsində Türkiyə, ordusunu geriyə qaytarmağa məcbur edir. Meydanı boş görən kimi bu dəfə cənubi Azərbaycanda artıq kürdlər fəallaşmağa başlayır. Həm qacarlar dövlətinin zəyifliyindən, həm Türkiyə ordusunun öz vətəninə qayıtmasından, həm ermənilərin taqətdən düşməsinə həm də azərbaycanlıların soyqırım şokundan özlərinə gələ bilməməsindən istifadə edərək Qurd Şıkak aşirətinin rəisi İsmayıl Simitko başına silahlı dəstə toplayır və güney Azərbaycanı tarixdən silmək üçün silahdan yapışır.
1922-ci ildə ingilislərin əli ilə savaşa atılan və hakimiyyəti ələ keçirməyə çalışan pəhləvi Rza xan ölkənin digər yerlərindəki üsyanları yatırdığı kimi İsmayıl Simitkonun başcılığı ilə Kürdləri də neytralaşmaq qərarına gəlir. Bu məqsədlə böyük bir hərbi qüvvəni Qırxlar qalasına-Kazım xanın köməyinə göndərir. Kazım xan öz qüvvələrini pəhləvilərlə birləşdirib kürdləri bu ərazidən uzaqlaşdırmağa nail olur. Yaxşı münasibətləri olmasına baxmayaraq, Kazım xan Rza xanın ingilislərin əlaltısına çevrildiyini görüb şah kimi onu pəhləviləri deyil, hələ də Qacarlar dövlətini tanıdığını bildirir və etiraz əlaməti olaraq yenidən Qırxlar qalasına çəkilir. Dostkən düşmənə çevrilən, Rza xan Kazım xandan qalanı boşaltmasını tələb edir, toqquşma yaranır. İlk münaqişədən sonra Kazım xan öz düzəltdiyi əl qumbarasının partlaması nəticəsində qalada həlak olur. Onun ölümündən sonra mücahidləri mübarizədən vaz keçərək vuruşmasız qaladan çıxırlar.
Böyük Türk sərkərdəsi olan Kazım xan, şücaət simvoluna çevrilmiş bu müdafiə qalasında dəfn edilir, daha sonra onun məzarı yaxınları tərəfindən qonşuluqdaki Göyərçin Qala kəndinə aparılır və orda basdırılır.
Xalq onu müdafiə edib sinəsini düşmənə sipər edən qəhrəmanın adını Qırxlar qalasına həkk edir. Bir əsrə yaxındır ki, bu qala fəxarətlə Kazım xan Daşı adını daşıyır. Xalqın dilində, onun adı ilə bağlı rəvayətlər və əfsanələr yaşayır, dastan olub dildən dilə, eldən elə gəzir.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kazim xan Mesedi Rza oglu Quscu 2 iyul 1867 Quscu 1922 el qehremani Kazim xan QuscuKazim xan Mesedi Rza oglu QuscuDogum tarixi 2 iyul 1867 1867 07 02 Dogum yeri QuscuVefat tarixi 1922Milliyyeti azerbaycanliHeyatiKazim xan Mesedi Rza oglu 1867 ci ilde Urmiya golu sahillerinden bir nece km uzaqliqda yerlesen Quscu qesebesinde anadan olub Kazim genc yaslarinda oz kicik qehvexanasinda calisir ailesine corek aparir Amma bolgeye surekli daxil olan rus ermeni ve kurd desteleri erazini viran qoyduguna ehalini capib talayib oldurduyune gore oz yurdunu qorumaq qerarina gelen Kazim ozu kimi deliqanli gencleri basina toplayaraq kicik silahli deste yaradir Kazim xan ve mucahidlerinin ilk silahli vurusmasi 1909 cu ilde ruslarla olur Xalqin elindeki butun silahlari toplayarken Quscu ehalisi etiraz edir ruslar da buna cavab kimi qesebeni topa tutur Kend camaati geri cekilmeye mecbur olsa da Kazim xan ve onun mucahidleri daglara cekilerek bu gun oz adini dasiyan o vaxt ise Qirxlar adlanan qalaya cekilirler Onlar bu qalada dusmenleri torpaqlarindan temizlemek ugrunda son nefeslerinedek vurusurlar Merhum sairimiz Resul Rza demisken Vurusdular Son gulleye Son sunguye son qundaga qeder Vurusdular Her sey qirmizi geydi Dasdan torpaga qeder Vurusdular Alt dodaqdan Ust dodaga qalxa bilmeyen Sese qeder Ermeni dovleti yaratmaq ucun guneyde Azerbaycan seherlerinin bosaldilmasi prossesi davam edir Bu erefede yeni 1917 ci ilde Rusiyada sosyalist inqilabi bas verir Inqilabdan sonra ruslar oz vetenlerine qayitmaq mecbiriyyetinde qaldilar Amma oz yerlerini ermeni soyqirim masinina tehvil vererek Onlar Urmiyelilerin muqavimetini qirdiqdan sonra Esgerabad qala kendine yan alirlar Burada hec cur qelebe qazana bilmeyen dusmenler topcu alayinin komeyi ile qalani ele kecirirler Esgerabad faciesinden sonra ermeni ordusu rus ve fransiz senaristlerinin gosterisi ile diger esas noqtelere Quscu ve Cehrige dogru hereket edirler Bu zaman Kazim xan Quscu Bari Goyercin qala Merengeli Qarabag Meqatli Boydas ve Qalqaci kendlerinin cesur genclerini bir araya getirerek 300 atli mucahidle birge savasa girir Kazim xan Quscu yaxinliginda pusqular quraraq ermeni quvvelerine ciddi zerbeler vurur ve onlarin Urmiya ve Selmasa girmesine mane olur Amma 1918 ci ilin qisinda yeniden herbi emeliyyata baslayan ermeni rus quvveleri Urmiye ve Selmasin Azerbaycan Turkleri yasayan butun kendlerini xarabaya cevirir 150 min azerbaycanlinin her birini ezabla oldururler Butun kendleri sonuncu neferinedek mehv eden ermenilerin zulmunden yalniz Qirxlar qalasina siginan ehali canini qurtara bilir Qalaya siginan ehalini tam alti il erzinde Kazim xan rifah icinde yasadir Bu vaxt erzinde bir nefer bele acliqdan ve xestelikden olmur O 25 30 neferlik qayiqlar duzelderek golun eks terefi ile irtibat qurur Bundan basqa qonsuluqdaki Anadolu ile elaqe quraraq Osmanli Mehemmed Efendinin yardimi ile qalaya silah sursat su pombasi ve top getirir Birinci Dunya Muharibesinden sonra Turkiye Alman birliyinin dagilmasi neticesinde Turkiye ordusunu geriye qaytarmaga mecbur edir Meydani bos goren kimi bu defe cenubi Azerbaycanda artiq kurdler feallasmaga baslayir Hem qacarlar dovletinin zeyifliyinden hem Turkiye ordusunun oz vetenine qayitmasindan hem ermenilerin taqetden dusmesine hem de azerbaycanlilarin soyqirim sokundan ozlerine gele bilmemesinden istifade ederek Qurd Sikak asiretinin reisi Ismayil Simitko basina silahli deste toplayir ve guney Azerbaycani tarixden silmek ucun silahdan yapisir 1922 ci ilde ingilislerin eli ile savasa atilan ve hakimiyyeti ele kecirmeye calisan pehlevi Rza xan olkenin diger yerlerindeki usyanlari yatirdigi kimi Ismayil Simitkonun basciligi ile Kurdleri de neytralasmaq qerarina gelir Bu meqsedle boyuk bir herbi quvveni Qirxlar qalasina Kazim xanin komeyine gonderir Kazim xan oz quvvelerini pehlevilerle birlesdirib kurdleri bu eraziden uzaqlasdirmaga nail olur Yaxsi munasibetleri olmasina baxmayaraq Kazim xan Rza xanin ingilislerin elaltisina cevrildiyini gorub sah kimi onu pehlevileri deyil hele de Qacarlar dovletini tanidigini bildirir ve etiraz elameti olaraq yeniden Qirxlar qalasina cekilir Dostken dusmene cevrilen Rza xan Kazim xandan qalani bosaltmasini teleb edir toqqusma yaranir Ilk munaqiseden sonra Kazim xan oz duzeltdiyi el qumbarasinin partlamasi neticesinde qalada helak olur Onun olumunden sonra mucahidleri mubarizeden vaz kecerek vurusmasiz qaladan cixirlar Boyuk Turk serkerdesi olan Kazim xan sucaet simvoluna cevrilmis bu mudafie qalasinda defn edilir daha sonra onun mezari yaxinlari terefinden qonsuluqdaki Goyercin Qala kendine aparilir ve orda basdirilir Xalq onu mudafie edib sinesini dusmene siper eden qehremanin adini Qirxlar qalasina hekk edir Bir esre yaxindir ki bu qala fexaretle Kazim xan Dasi adini dasiyir Xalqin dilinde onun adi ile bagli revayetler ve efsaneler yasayir dastan olub dilden dile elden ele gezir Istinadlar