Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. (fevral 2024) |
Karandaş (rus. Карандаш əsli qara daş sözündən götürülmüşdür) — Yazı yazmaq, şəkil və cizgi çəkmək üçün taxtaya geydirilmiş nazik qrafit, yaxud quru boyaq çubuğu.
Karandaşların əcdadları
İlk variantı XIII əsrdə hazırlanıb. Qrafitin (qələmin içində olan qara hissə) taxtanın arasına qoyulmasını fransız kimyagəri Nikola Konte təklif edib. Əslində bu qrafiti qənaət ilə sərf etmək üçün hazırlanmışdı. Ancaq sonra fikir verildi ki, bu üsulla hazırlanan qələmlər daha yaxşı yazır.
İlk əsil karandaş
Barroudeyl gölü ətrafında qoyunlarını otaran çobanlar fikir verirlər ki, qoyunların dəriləri yerli qayalara sürtünəndə qaralır . Bu barədə yerli alimlərə bildirəndə, onlar düşünüblər ki, Borroudeyldə üzə "qara daş" yataqları çıxır. Yerli əhali tezliklə burada yazı üçün müxtəlif ləvazimatlar hazırlamağa başlayır, adını isə "qara daş" qoyurlar. Türkcə("qara" və "taş" sözlərindən "karandaş2 adı alınır.)
İlk karandaşlar barədə yazılar 1565-ci ilin minerallar barədə yazılan traktatında olub. Deməli qrafitin yataqlarını tapıblar, formalara salıblar, sonra uzun-uzun doğrayıb, ağacdan hazırlanmış boruların içinə salıblar.
Fərz etmək olar ki, indiki karandaşların və qələmlərin ən qədim forması kömür olub və onun köməkliyi ilə qayaların üzərində cürbəcür şəkillər çəkiblər(hələ yazı olmayanda belə). Qədim Assiriyada sterjenlerdən istifadə ediblər, Romada və Yunanstanda isə-"stiloslardan"-ucu iti çubuqlardan. Orta əsrlərdə, insanlar bir şeyi işarələmək üçün güllə və gümüş çubuqcuqları istifadə edirdilər. Ancaq bu üsul şəkil etmək üçün qətiliklə uyğun deyildi.
15.əsr'də, günümüz karandaşın ilk addımları atıldı. İtaliyada güllə və qalaydan meydana gəlmiş bir növ qarışıq yaradıldı. Bu qarışıq qələmə güllə qatırdı.
1658-ci ildə İngiltərədə qrafit mədənləri tapıldı. Bu material kiçik çubuqcuqlara kəsilərək, taxtaya yerləşdirilmiş. Bu əməliyyat bütün sənətçilər üçün bir inqilabdır. Ancaq yaradılan bu karandaş, çətin hazırlanma müddəti səbəbiylə olduqca bahalıya düşürdü və hər kəs götürə bilmirdi.
Karandaşın meydana gəlməsinə əsl dəstək Josef Hardtmuth'dan gəldi. Josef, 20 fevral 1752-ci ildə, Avstriyada bir masa prodüserinin oğulu olaraq dünyaya gəldi. Vyanada əmisinin peşəsni olan divarçılığı öyrənib, bu sahədə qısa müddətdə müvəffəqiyyətli işlər çıxarmağa başladı.
Ancaq içindəki yaradıcılıq və ehtiras onu rahat buraxmadı. Memarlıq və çörəkçilik qabiliyyətini istifadə edərək kirəmit istehsalına və qab istehsalı yəni farfor işinə başladı. Ancaq bu işləri etmək üçün əvvəl şəkillərə ehtiyacı olduğundan və şəkil etmək üçün də istifadə edilən vəsaitlər olduqca pis olduğundan ötəri, bu ehtiyac möcüzə bir fikrin sahibi olmasını təmin etdi. Qrafit tozuna bir az daha gil qatdı, bir növ mədənə çevirib qarşımı yandırdı. Ardından yandırılan qarışığı bal mumuna batırdı, beləcə yarpaq üzərində şəkil quruluşun tərəfindən izləri asanca orada qaldı.
1790-cı ildə Josef Hardtmuth, dulusçuluq mədənini tapdı. Beləcə müxtəlif miqdarda gil əlavə olunmasıyla karandaşların sərtlik nisbətləri təyin oluna bilməyə başladı. 1792-ci ildə Viyanada KOH-I-NOOR Hardtmuth firmasını açdı. Nəvəsi Friedrich daha sonra 1889-cu ildə işləri inkişaf etdirib, karandaşları 17 sərtlik dərəcəsinə görə təsnif edərək çıxarmağa başladı.
Karandaşın bugünkü təsvirini şəklini fransız kimyaçı vermişdir. Gil və qrafit qarışığını yandırıb taxtadan silindr çubuqlar içinə qoyan Conte 1795-ci ildə patentini götürmüşdür. İlk karandaş fabrikini isə 1861-ci ildə , Nyu-Yorkda qurmuşdur.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin fevral 2024 Bu adin diger istifade formalari ucun bax Karandas deqiqlesdirme Karandas rus Karandash esli qara das sozunden goturulmusdur Yazi yazmaq sekil ve cizgi cekmek ucun taxtaya geydirilmis nazik qrafit yaxud quru boyaq cubugu Karandaslarin ecdadlariSade karandas Ilk varianti XIII esrde hazirlanib Qrafitin qelemin icinde olan qara hisse taxtanin arasina qoyulmasini fransiz kimyageri Nikola Konte teklif edib Eslinde bu qrafiti qenaet ile serf etmek ucun hazirlanmisdi Ancaq sonra fikir verildi ki bu usulla hazirlanan qelemler daha yaxsi yazir HB sade karandaslariRengli karandaslarEyilen karandaslarYeni tipli karandaslarin qrafitIlk esil karandasBarroudeyl golu etrafinda qoyunlarini otaran cobanlar fikir verirler ki qoyunlarin derileri yerli qayalara surtunende qaralir Bu barede yerli alimlere bildirende onlar dusunubler ki Borroudeylde uze qara das yataqlari cixir Yerli ehali tezlikle burada yazi ucun muxtelif levazimatlar hazirlamaga baslayir adini ise qara das qoyurlar Turkce qara ve tas sozlerinden karandas2 adi alinir Ilk karandaslar barede yazilar 1565 ci ilin minerallar barede yazilan traktatinda olub Demeli qrafitin yataqlarini tapiblar formalara saliblar sonra uzun uzun dograyib agacdan hazirlanmis borularin icine saliblar Ferz etmek olar ki indiki karandaslarin ve qelemlerin en qedim formasi komur olub ve onun komekliyi ile qayalarin uzerinde curbecur sekiller cekibler hele yazi olmayanda bele Qedim Assiriyada sterjenlerden istifade edibler Romada ve Yunanstanda ise stiloslardan ucu iti cubuqlardan Orta esrlerde insanlar bir seyi isarelemek ucun gulle ve gumus cubuqcuqlari istifade edirdiler Ancaq bu usul sekil etmek ucun qetilikle uygun deyildi 15 esr de gunumuz karandasin ilk addimlari atildi Italiyada gulle ve qalaydan meydana gelmis bir nov qarisiq yaradildi Bu qarisiq qeleme gulle qatirdi 1658 ci ilde Ingilterede qrafit medenleri tapildi Bu material kicik cubuqcuqlara kesilerek taxtaya yerlesdirilmis Bu emeliyyat butun senetciler ucun bir inqilabdir Ancaq yaradilan bu karandas cetin hazirlanma muddeti sebebiyle olduqca bahaliya dusurdu ve her kes goture bilmirdi Karandasin meydana gelmesine esl destek Josef Hardtmuth dan geldi Josef 20 fevral 1752 ci ilde Avstriyada bir masa produserinin ogulu olaraq dunyaya geldi Vyanada emisinin pesesni olan divarciligi oyrenib bu sahede qisa muddetde muveffeqiyyetli isler cixarmaga basladi Ancaq icindeki yaradiciliq ve ehtiras onu rahat buraxmadi Memarliq ve corekcilik qabiliyyetini istifade ederek kiremit istehsalina ve qab istehsali yeni farfor isine basladi Ancaq bu isleri etmek ucun evvel sekillere ehtiyaci oldugundan ve sekil etmek ucun de istifade edilen vesaitler olduqca pis oldugundan oteri bu ehtiyac mocuze bir fikrin sahibi olmasini temin etdi Qrafit tozuna bir az daha gil qatdi bir nov medene cevirib qarsimi yandirdi Ardindan yandirilan qarisigi bal mumuna batirdi belece yarpaq uzerinde sekil qurulusun terefinden izleri asanca orada qaldi 1790 ci ilde Josef Hardtmuth dulusculuq medenini tapdi Belece muxtelif miqdarda gil elave olunmasiyla karandaslarin sertlik nisbetleri teyin oluna bilmeye basladi 1792 ci ilde Viyanada KOH I NOOR Hardtmuth firmasini acdi Nevesi Friedrich daha sonra 1889 cu ilde isleri inkisaf etdirib karandaslari 17 sertlik derecesine gore tesnif ederek cixarmaga basladi Karandasin bugunku tesvirini seklini fransiz kimyaci vermisdir Gil ve qrafit qarisigini yandirib taxtadan silindr cubuqlar icine qoyan Conte 1795 ci ilde patentini goturmusdur Ilk karandas fabrikini ise 1861 ci ilde Nyu Yorkda qurmusdur Istinadlar