Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kaliforniya qızıl hərisliyi — 1848-ci il yanvar ayının 24-də ştatın paytaxtı olan Sakamento yaxınlığında başlayıb. Həmin gün taxta zavodunun su hovuzunu Ceyms Vilson Marşal Amerikan çayı sahilində qızıla oxşar nəsə tapır. Metalın azot turşusu ilə yüngülvarı yoxlanışı göstərir ki, Marşalın əlində saxladığı metal noxud boyda yüksək əyarlı qızıl dənələridir. Taxta zavodunun sahibi isveçrəli mühacir və qızılaxtaran sahibkar qızılaxtaranların əraziyə gəlişini qarşısını almaq üçün bu tapıntını gizlətməyə çalışır. Lakin onların bütün cəhdləri nəticəsiz qalır, kəşfi yalnız bir həftə sirr olaraq saxlamaq mümkün olur. Kəşf xəbəri yayılan kimi, ABŞ-nin digər ştatlarından və xaricdən təqribən 300.000 insan Kaliforniyaya gəldi.
| Kaliforniya qızıl hərisliyi | |
|---|---|
 | |
| Tarix | 1855 |
| Başlama tarixi | 24 yanvar 1848 |
| Bitmə tarixi | 1854 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Qısa bir müddətdə xəbər San-Fransisko şəhərinə qədər yayılır. Yerli qəzetlər təzə xəbəri çap etməyə tələsir. Bəziləri isə bunu növbəti qəzet sensasiyası kimi qəbul edir. Əlbəttə ki, qızlın aşkar olduğu ərazidə külçə axtarışına çıxan inşalar insanlar peyda olur. Amma hələ ki kütləvi axtarışlardan söhbət belə gedə bilməzdi .
Kaliforniyadakı qızıl yataqlarının "təbliğatında" mühüm rol isə San-Fransiskodan olan Sem Brennan adlı tacirin öhdəsinə düşür. Məhz o bilərəkdən Kaliforniya torpaqlarında gizlənən böyük sərvət və qızıllar haqqında şayiələr yaymağa başlayır. Ən maraqlısı isə odur ki, Brennan özü heç də müstəqil şəkildə qızıl axtarışı ilə məşğul olmağa can atmır, bu onun heç ağlının ucundan belə keçmir. O, sadəcə ona ümid edir ki, əgər bura kəşfiyyatçıların və qızıl axtaranların kütləvi axını olarsa, onda o, öz gündəlik tələbat və məişət mallarını daha yaxşı sata biləcək, onun satışları artacaq. Beləliklə, bu yerə insanlar axın etməyə başlayanda Sem onlara bel, kürək, tavan-qaza və çoxlu sayda digər əşyalar sata bilər. Yekunda o bunun sayəsində xeyli sərvət toplamağa müyəssər olur. Həmin dövr üçün kifayət qədər zəngin insana çevrilir.
Kaliforniyada çap edilən elan. Elanda gəminin qızıl olan ərazilərə, hərəkət edəcəyi bildirilir, (1850).
Xəbərlərin yayılma arealı genişləndikcə , qızılaxtaranların sayı da tədricən artır. Əgər əvvəlcə bu yaxın kənd və şəhərlərin əhalisi idisə, tezliklə Kaliforniyaya digər ştatlardan da insan axını başlayır. Gələnlərin bir çoxu hətta yüksək əziyyət tələb edən bu işə yerli hindu əhalini də cəlb edir ki, işin çətin və qara hissəsini onlar görsün. Tapılan qızılın miqdarı o qədər çox olur ki, ilk ilin sonunda San-Fransiskodan bu qiymətli metal ilə yüklənmiş gəmilərin apardığı qızılın miqdarı yarım milyon dollara bərabər olur, bu qızıl sikkə istehsalı üçün nəzərdə tutulmuşdu.
Marşallın unikal tapıntısından sonra, Kaliforniyada qızıl hərisliyinin tarixi daha böyük şiddətlə inkişaf etməyə başlayır. Tezliklə xəbər bütün Amerikaya yayılır. Syerra-Nevadanın (ABŞ-nin cənub-qərbində) qərb yamacları boyunca 320 km uzunluğunda, 130 km enində olan zolağın qızıllı olduğu aşkar edilir. Daha sonra xəbər bütün dünyaya yayılır. Bununla da buraya nəinki Amerikadan, Çin, Avstraliya, Yeni Zelandiya kimi uzaq ölkələrdən qızıl axtaranların axını başlayır. 1849-cu ildə əhalinin sayı 80 minə qədər artmışdı, cəmi 10 ildən sonra isə bu rəqəm 400 min nəfərə çatır.
Kaliforniyada qızıl istismarı bir neçə il davam etmişdir. Qızıl səpintiləri qızılaxtaranların tələbatını ödəmirdi. Qızılaxtaranlar artıq səpintilərin deyil, qızıl filizlərinin kəşflərini gözləyirdi. 1850-ci ilin oktyabrında Qold Hill dağının yaxınlığında ilk qızıl damarı tapıldı və burada tezliklə Nevada Siti şəhəri salandı. Uzunluğu 190 km, eni isə 2 km olan filiz zonası Ana damar adlandırılmışdır. Burada qızıl 40 mədəndə 100 ilə yaxın müddətdə hasil olunurdu. Qızıl damarlarının çoxu 1350 m dərinliyə qədər istismar edilirdi. Həmin dövrdə Amerika Birləşmiş Ştatlarının qızıl istehsalının üçdə birini Kaliforniya ştatında olan mədənlərdən əldə edilirdi.
Qızıl kəşfiyyatçıları arasında müxtəlif peşədən olan insanlar var idi: fermerlər, əsgərlər, müəllimlər və digər adamlar. Amma onların hamısını bir ümumi məqsəd birləşdirirdi: onlar bura öz "amerika arzularını" reallaşdırmaq üçün gəlmişdi.
Bəzi nəzərə çarpacaq əngəllərə baxmayaraq, Kaliforniya qızılını çıxarmaq elə də çətin deyildi -əksər hallarda o, demək olar ki, ayaqların altına səpilmişdi. Alyaskanın donmuş torpaqlarından onu tapıb çıxarmaq daha çətin idi. Alyaskada qızıl olması ilə bağlı ilk iddialar 1872-ci ildə eşidildi.
İstinadlar
- ""The Gold Rush of California: A Bibliography of Periodical Articles". . 2002. 2012-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-01-23. (ing.)
- "Marshall Gold Discovery SHP". 2010-11-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-03.
- . Learn California.org, a site designed for the . July 27, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 22, 2011.
- For a detailed map, see California Historic Gold Mines dekabr 14, 2006, at the Wayback Machine, published by the State of California. Retrieved December 3, 2006.
- Bancroft, Hubert (1888), pp. 32–34.
- "Gold Nugget". National Museum of American History (ingilis). 22 April 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 22 January 2021.
This small piece of yellow metal is believed to be the first piece of gold discovered in 1848 at Sutter's Mill in California, launching the gold rush. James Marshall was superintending the construction of a sawmill for Col. John Sutter on the morning of January 24, 1848, on the South Fork of the American River at Coloma, California, when he saw something glittering in the water of the mill's tailrace. According to Sutter's diary, Marshall stooped down to pick it up and "found that it was a thin scale of what appeared to be pure gold." Marshall bit the metal as a test for gold.
- Holliday, J. S. (1999), p. 60.
- Brands, H. W. (2002), pp. 103–121
- Rawls, James J. (1999), p. 5.
- Rohrbough, Malcolm. "No Boy's Play: Migration and Settlement in Early Gold Rush California." California History 79, no. 2 (2000): 25–43. Accessed December 7, 2020. doi:10.2307/25463687. pg.32–33
- Holliday, J. S. (1999), p. 51. "800 residents"
- Rawls, James J. (1999), p. 9.
- Starr, Kevin and Orsi, Richard J. (eds.) (2000), pp. 53–56.
- Rawls, James J. (1999), p. 3.
- Rohrbough, Malcolm. "No Boy's Play: Migration and Settlement in Early Gold Rush California." California History 79, no. 2 (2000): 25–43. Accessed December 7, 2020. doi:10.2307/25463687. pg.33
Ədəbiyyat
- Burchell, Robert A. "The Loss of a Reputation; or, The Image of California in Britain before 1875". California Historical Quarterly. 53 (3). Summer 1974: 115–130. doi:10.2307/25157500. ISSN 0097-6059. JSTOR 25157500.
- Burns, John F. and Richard J. Orsi (eds.). Taming the Elephant: Politics, Government, and Law in Pioneer California. Berkeley and Los Angeles: . 2003. ISBN . ([[:Category:|link]])[[Category:]]
- Drager, K.; C. Fracchia. The Golden Dream: California from Gold Rush to Statehood. Portland, Oregon: Graphic Arts Center Publishing Company. 1997. ISBN .
- Volunteer Forty-Niners: Tennesseans and the California Gold Rush. Nashville, Tennessee: Vanderbilt University Press. 1997. ISBN . OCLC 44959444.
- Dwyer, Richard A.; Richard E. Lingenfelter; David Cohen. The Songs of the Gold Rush. Berkeley and Los Angeles: . 1964.
- Eifler, Mark A. Gold Rush Capitalists: Greed and Growth in Sacramento. Albuquerque: . 2002. ISBN .
- Hart, Eugene. A Guide to the California Gold Rush. Merced: Freewheel Publications. 2003. ISBN .
- . The Land of Gold: Reality Versus Fiction. Baltimore: H. Taylor. 1855.
- ; Swain, William. The World Rushed in: The California Gold Rush Experience. Norman: . 2002 [1981]. ISBN .
- Hurtado, Albert L. John Sutter: A Life on the North American Frontier. Norman: University of Oklahoma Press. 2006. ISBN .
- Klare, Normand E. The Final Voyage of the SS Central America 1857. Ashland, Oregon: Klare Taylor Publishers. 2005. ISBN .
- Knorr, Lawrence. A Pennsylvania Mennonite and the California Gold Rush. Camp Hill: Sunbury Press. 2008. ISBN .
- . "Wenn Du absolut nach Amerika willst, so gehe in Gottesnamen!", Erinnerungen an den California Trail, John A. Sutter und den Goldrausch 1846–1849. Herausgegeben von [edited by] Christa Landert, mit einem Vorwort von [foreword by] Leo Schelbert. Zürich: , 2010, 2011. ISBN
- Owens, Kenneth N. (ed.). Riches for All: The California Gold Rush and the World. Lincoln: . 2002. ISBN . ([[:Category:|link]])[[Category:]]
- . May 20, 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 14, 2017.
- Roberts, Brian. American Alchemy: The California Gold Rush and Middle-class Culture. Chapel Hill: . 2000. ISBN .
- Rohrbough, Malcolm J. Days of Gold: The California Gold Rush and the American Nation. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. 1998. ISBN .online edition 2019-12-23 at the Wayback Machine
- Stiles, T.J. The First Tycoon: The Epic Life of Cornelius Vanderbilt. Knopf. 2009. ISBN .
- Watson, Matthew A. "The Argonauts of '49: Class, Gender, and Partnership in Bret Harte's West". Western American Literature. 40 (1). 2005: 33–53. ISSN 0043-3462.
- Witschi, N. S. (2004). "Bret Harte." Oxford Encyclopedia of American Literature. Ed. Jay Parini. New York: Oxford University Press. 154–157.
- Witschi, N.S. Traces of Gold: California's Natural Resources and the Claim to Realism in Western American Literature. Tuscaloosa: University of Alabama Press. 2002. ISBN .
Xarici keçidlər
- California Gold Rush chronology at The Virtual Museum of the City of San Francisco
- Gold at the website of
- in
- "California as I Saw It:" First-Person Narratives of California's Early Years, 1849–1900 Library of Congress American Memory Project
- University of California, Berkeley, Bancroft Library
- The University of California, Calisphere, 1848–1865: The Gold Rush Era 2016-06-20 at the Wayback Machine
- California State Library, "California As We Saw It": Exploring the California Gold Rush, online exhibit 2018-01-04 at the Wayback Machine
- Map of North America during the California Gold Rush at omniatlas.com
- Lewis B. Rush diary, diary of a gold rush miner, MSS SC 161 at , ,
- Gold Rush Collection. Yale Collection of Western Americana, Beinecke Rare Book and Manuscript Library.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kaliforniya qizil herisliyi 1848 ci il yanvar ayinin 24 de statin paytaxti olan Sakamento yaxinliginda baslayib Hemin gun taxta zavodunun su hovuzunu Ceyms Vilson Marsal Amerikan cayi sahilinde qizila oxsar nese tapir Metalin azot tursusu ile yungulvari yoxlanisi gosterir ki Marsalin elinde saxladigi metal noxud boyda yuksek eyarli qizil deneleridir Taxta zavodunun sahibi isvecreli muhacir ve qizilaxtaran sahibkar qizilaxtaranlarin eraziye gelisini qarsisini almaq ucun bu tapintini gizletmeye calisir Lakin onlarin butun cehdleri neticesiz qalir kesfi yalniz bir hefte sirr olaraq saxlamaq mumkun olur Kesf xeberi yayilan kimi ABS nin diger statlarindan ve xaricden teqriben 300 000 insan Kaliforniyaya geldi Kaliforniya qizil herisliyiTarix 1855Baslama tarixi 24 yanvar 1848Bitme tarixi 1854 Vikianbarda elaqeli mediafayllarKaliforniya qizil menbeleriTarixiQisa bir muddetde xeber San Fransisko seherine qeder yayilir Yerli qezetler teze xeberi cap etmeye telesir Bezileri ise bunu novbeti qezet sensasiyasi kimi qebul edir Elbette ki qizlin askar oldugu erazide kulce axtarisina cixan insalar insanlar peyda olur Amma hele ki kutlevi axtarislardan sohbet bele gede bilmezdi Kaliforniyadaki qizil yataqlarinin tebligatinda muhum rol ise San Fransiskodan olan Sem Brennan adli tacirin ohdesine dusur Mehz o bilerekden Kaliforniya torpaqlarinda gizlenen boyuk servet ve qizillar haqqinda sayieler yaymaga baslayir En maraqlisi ise odur ki Brennan ozu hec de musteqil sekilde qizil axtarisi ile mesgul olmaga can atmir bu onun hec aglinin ucundan bele kecmir O sadece ona umid edir ki eger bura kesfiyyatcilarin ve qizil axtaranlarin kutlevi axini olarsa onda o oz gundelik telebat ve meiset mallarini daha yaxsi sata bilecek onun satislari artacaq Belelikle bu yere insanlar axin etmeye baslayanda Sem onlara bel kurek tavan qaza ve coxlu sayda diger esyalar sata biler Yekunda o bunun sayesinde xeyli servet toplamaga muyesser olur Hemin dovr ucun kifayet qeder zengin insana cevrilir Kaliforniyada cap edilen elan Elanda geminin qizil olan erazilere hereket edeceyi bildirilir 1850 Xeberlerin yayilma areali genislendikce qizilaxtaranlarin sayi da tedricen artir Eger evvelce bu yaxin kend ve seherlerin ehalisi idise tezlikle Kaliforniyaya diger statlardan da insan axini baslayir Gelenlerin bir coxu hetta yuksek eziyyet teleb eden bu ise yerli hindu ehalini de celb edir ki isin cetin ve qara hissesini onlar gorsun Tapilan qizilin miqdari o qeder cox olur ki ilk ilin sonunda San Fransiskodan bu qiymetli metal ile yuklenmis gemilerin apardigi qizilin miqdari yarim milyon dollara beraber olur bu qizil sikke istehsali ucun nezerde tutulmusdu Marsallin unikal tapintisindan sonra Kaliforniyada qizil herisliyinin tarixi daha boyuk siddetle inkisaf etmeye baslayir Tezlikle xeber butun Amerikaya yayilir Syerra Nevadanin ABS nin cenub qerbinde qerb yamaclari boyunca 320 km uzunlugunda 130 km eninde olan zolagin qizilli oldugu askar edilir Daha sonra xeber butun dunyaya yayilir Bununla da buraya neinki Amerikadan Cin Avstraliya Yeni Zelandiya kimi uzaq olkelerden qizil axtaranlarin axini baslayir 1849 cu ilde ehalinin sayi 80 mine qeder artmisdi cemi 10 ilden sonra ise bu reqem 400 min nefere catir Kaliforniyada qizil istismari bir nece il davam etmisdir Qizil sepintileri qizilaxtaranlarin telebatini odemirdi Qizilaxtaranlar artiq sepintilerin deyil qizil filizlerinin kesflerini gozleyirdi 1850 ci ilin oktyabrinda Qold Hill daginin yaxinliginda ilk qizil damari tapildi ve burada tezlikle Nevada Siti seheri salandi Uzunlugu 190 km eni ise 2 km olan filiz zonasi Ana damar adlandirilmisdir Burada qizil 40 medende 100 ile yaxin muddetde hasil olunurdu Qizil damarlarinin coxu 1350 m derinliye qeder istismar edilirdi Hemin dovrde Amerika Birlesmis Statlarinin qizil istehsalinin ucde birini Kaliforniya statinda olan medenlerden elde edilirdi Qizil kesfiyyatcilari arasinda muxtelif peseden olan insanlar var idi fermerler esgerler muellimler ve diger adamlar Amma onlarin hamisini bir umumi meqsed birlesdirirdi onlar bura oz amerika arzularini reallasdirmaq ucun gelmisdi Bezi nezere carpacaq engellere baxmayaraq Kaliforniya qizilini cixarmaq ele de cetin deyildi ekser hallarda o demek olar ki ayaqlarin altina sepilmisdi Alyaskanin donmus torpaqlarindan onu tapib cixarmaq daha cetin idi Alyaskada qizil olmasi ile bagli ilk iddialar 1872 ci ilde esidildi Istinadlar The Gold Rush of California A Bibliography of Periodical Articles 2002 2012 02 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 01 23 ing Marshall Gold Discovery SHP 2010 11 17 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 03 Learn California org a site designed for the July 27 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi August 22 2011 For a detailed map see California Historic Gold Mines dekabr 14 2006 at the Wayback Machine published by the State of California Retrieved December 3 2006 Bancroft Hubert 1888 pp 32 34 Gold Nugget National Museum of American History ingilis 22 April 2022 tarixinde Istifade tarixi 22 January 2021 This small piece of yellow metal is believed to be the first piece of gold discovered in 1848 at Sutter s Mill in California launching the gold rush James Marshall was superintending the construction of a sawmill for Col John Sutter on the morning of January 24 1848 on the South Fork of the American River at Coloma California when he saw something glittering in the water of the mill s tailrace According to Sutter s diary Marshall stooped down to pick it up and found that it was a thin scale of what appeared to be pure gold Marshall bit the metal as a test for gold Holliday J S 1999 p 60 Brands H W 2002 pp 103 121 Rawls James J 1999 p 5 Rohrbough Malcolm No Boy s Play Migration and Settlement in Early Gold Rush California California History 79 no 2 2000 25 43 Accessed December 7 2020 doi 10 2307 25463687 pg 32 33 Holliday J S 1999 p 51 800 residents Rawls James J 1999 p 9 Starr Kevin and Orsi Richard J eds 2000 pp 53 56 Rawls James J 1999 p 3 Rohrbough Malcolm No Boy s Play Migration and Settlement in Early Gold Rush California California History 79 no 2 2000 25 43 Accessed December 7 2020 doi 10 2307 25463687 pg 33EdebiyyatBurchell Robert A The Loss of a Reputation or The Image of California in Britain before 1875 California Historical Quarterly 53 3 Summer 1974 115 130 doi 10 2307 25157500 ISSN 0097 6059 JSTOR 25157500 Burns John F and Richard J Orsi eds Taming the Elephant Politics Government and Law in Pioneer California Berkeley and Los Angeles 2003 ISBN 978 0 520 23413 0 Category link Category Drager K C Fracchia The Golden Dream California from Gold Rush to Statehood Portland Oregon Graphic Arts Center Publishing Company 1997 ISBN 978 1 55868 312 9 Volunteer Forty Niners Tennesseans and the California Gold Rush Nashville Tennessee Vanderbilt University Press 1997 ISBN 9780585170930 OCLC 44959444 Dwyer Richard A Richard E Lingenfelter David Cohen The Songs of the Gold Rush Berkeley and Los Angeles 1964 Eifler Mark A Gold Rush Capitalists Greed and Growth in Sacramento Albuquerque 2002 ISBN 978 0 8263 2822 9 Hart Eugene A Guide to the California Gold Rush Merced Freewheel Publications 2003 ISBN 978 0 9634197 2 9 The Land of Gold Reality Versus Fiction Baltimore H Taylor 1855 Swain William The World Rushed in The California Gold Rush Experience Norman 2002 1981 ISBN 978 0 8061 3464 2 Hurtado Albert L John Sutter A Life on the North American Frontier Norman University of Oklahoma Press 2006 ISBN 978 0 8061 3772 8 Klare Normand E The Final Voyage of the SS Central America 1857 Ashland Oregon Klare Taylor Publishers 2005 ISBN 978 0 9764403 0 7 Knorr Lawrence A Pennsylvania Mennonite and the California Gold Rush Camp Hill Sunbury Press 2008 ISBN 978 0 9760925 8 2 Wenn Du absolut nach Amerika willst so gehe in Gottesnamen Erinnerungen an den California Trail John A Sutter und den Goldrausch 1846 1849 Herausgegeben von edited by Christa Landert mit einem Vorwort von foreword by Leo Schelbert Zurich 2010 2011 ISBN 978 3 85791 504 8 Owens Kenneth N ed Riches for All The California Gold Rush and the World Lincoln 2002 ISBN 978 0 8032 8617 7 Category link Category May 20 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi June 14 2017 Roberts Brian American Alchemy The California Gold Rush and Middle class Culture Chapel Hill 2000 ISBN 978 0 8078 4856 2 Rohrbough Malcolm J Days of Gold The California Gold Rush and the American Nation Berkeley and Los Angeles University of California Press 1998 ISBN 978 0 520 21659 4 online edition 2019 12 23 at the Wayback Machine Stiles T J The First Tycoon The Epic Life of Cornelius Vanderbilt Knopf 2009 ISBN 9780375415425 Watson Matthew A The Argonauts of 49 Class Gender and Partnership in Bret Harte s West Western American Literature 40 1 2005 33 53 ISSN 0043 3462 Witschi N S 2004 Bret Harte Oxford Encyclopedia of American Literature Ed Jay Parini New York Oxford University Press 154 157 Witschi N S Traces of Gold California s Natural Resources and the Claim to Realism in Western American Literature Tuscaloosa University of Alabama Press 2002 ISBN 978 0 8173 1117 9 Xarici kecidlerVikianbarda elaqeli media fayllar Bu meqaleye qulaq asin info dl source source noicon Danisan Vikipediya Bu audiofayl meqalenin En California Gold Rush Part 2 ogg tarixli versiyasina esaslanir ve sonraki deyisiklikleri eks etdirmir Daha cox danisan meqaleler California Gold Rush chronology at The Virtual Museum of the City of San Francisco Gold at the website of in California as I Saw It First Person Narratives of California s Early Years 1849 1900 Library of Congress American Memory Project University of California Berkeley Bancroft Library The University of California Calisphere 1848 1865 The Gold Rush Era 2016 06 20 at the Wayback Machine California State Library California As We Saw It Exploring the California Gold Rush online exhibit 2018 01 04 at the Wayback Machine Map of North America during the California Gold Rush at omniatlas com Lewis B Rush diary diary of a gold rush miner MSS SC 161 at Gold Rush Collection Yale Collection of Western Americana Beinecke Rare Book and Manuscript Library