Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kaktuskimilər (lat. Cactaceae) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinə aid bitki fəsiləsi.
| Kaktuskimilər | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Kaktuskimilər | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Təbii yayılması
Təbiətdə 3 mindən çox kaktus növü var. Əksəriyyəti 500 il yaşayır və iri ölçülərə malik olurlar( hündürlüyə 10 m və eni bir neçə metr) Hazırda təbiətdə olan kaktus növlərinin 2/3 hissəsinə Cənubi Amerikada rast gəlinir. Quraqlıq iqlimin əlverişsiz mühitinə dözmək üçün bunlarda min illər ərzində bir sıra uyğunlaşmalar əmələ gəlmişdir. Onların yarpaqları tikana çevrilmiş və üzəri mum maddəsi ilə örtülmüşdür. Kaktuslar quraqlığadavamlı, həm də işıqsevən bitkilərdir. Gün ərzində onlara 3-4 saat gün işığı düşməlidir. Lakin qızmar günəş kaktusun cavan zoğlarını yandırır, onlar üzərində sarı ləkələr əmələ gəlir. Daha da təhlükəli olan yaz günəşidir. Yazda onları günəşə tədricən öyrətmək lazımdır, bunun üçün ağ kağız və ya tənziflə kölgə etmək məsləhətdir. Kaktusların təmiz havaya da ehtiyacları böyükdür. Bunun üçün otaqda havanı tez-tez dəyişmək lazımdır. Bunu da bilmək vacibdir ki, bu bitkilər hava çəkən yerlərdən qorxurlar. Bütün yayı dibçəkdə olan torpaq nəm olmalıdır, torpaq quruduqda cavan köklər quruyacaq, su çox olduqda isə bitki çürüyəcək. İsti yay günlərində kaktuslara həftədə 2-3 dəfə, qızmar istidə tez-tez, yağışlı və tutqun havada isə gec-gec, həm də otaq temperaturunda su vermək məsləhətdir. Bu qaydanı möhkəm mənimsəmək lazımdır. Yayda kaktuslara (uzun ağ tükcüklərlə örtülü olan kaktusları çıxmaqla) hər gün ya səhər tezdən, ya da axşam su çiləmək faydalıdır. Gün işığı altında bunu etmək olmaz, çünki bu bitkidə yanıq əmələ gətirir. Kaktusu suvarmaq üçün suya bir çimdik limon və ya bor turşusu qatılır, lakin elə etmək lazımdır ki, bu su bitkinin üzərinə düşməsin. Kaktuslara düzgün qulluq etdikdə onlar tez böyüyür. Aprelin ortasından sentyabra qədər onların üzərində yeni zoğlar və cavan tikanlar əmələ gəlir. Əksəriyyəti bu dövrdə çiçəkləyir. Noyabrın ortasından fevrala qədər qışa keçidlə əlaqədar onlarda sakitlik mərhələsidir. Bu dövrdə onlara sərin və işıqlı yer ayırmaq lazımdır, yoxsa onlar böyüməkdə davam edəcək, zoğlar uzanaraq nazik və solğun-yaşıl olacaq. Nəticədə yayda zəif böyüyəcək, heç vaxt çiçək açmayacaq. Ona görə də onları pəncərə önünə yığmaq və otaqda temperatur 15º C çox olmamalıdır. Qışda əgər temperatur 6-8º C olarsa ayda 1 dəfə, temperatur 10-15º C-də isə ayda 2 dəfədən çox olmayaraq su vermək olar. Qışdan yaya və yaydan da qışa kaktusları tədricən keçirmək lazımdır.
Botaniki təsviri
Kaktus, cins adı olmamasına baxmayaraq, kaktuskimilər fəsiləsini meydana gətirən gövdələri ətli, yastılaşmış və sulu olan, yarpaqları tikan şəklini almış bütün çiçəkli bitkilərə verilən ortaq addır. Səhralarda və tropiklərdə yayğındılar. Səhrada yetişən Saguaro ən böyük kaktuslardan biridir. Yetkinlərinin hündürlüyü 12 metrə çatır. Nadir hallarda hündürlüyü 15 metrdən artıq olan kaktuslara da rast gəlinir. Kaktuslar yağış və su istəməyən bitkilərdir. Ümumiyyətlə, səhralarda və isti iqlimlərdə yetişirlər. Kökləri çox uzun və qalındır. Bu xüsusiyyətləri və yarpaqlarının tikan şəklində olması, onları digər bitkilərdən fərqləndirir. Kaktusların eni və boyu yaxşı bəsləndiyi təqdirdə olduqca uzun və qalın olur. Bəzi kaktusların tikanları zəhərli ola biləcəyi kimi, hər şəkildə dəriyə batdığında incə tikanları üzündən çox can ağrıdarlar və çıxarılmaları çətindir.
Azərbaycanda yayılması
Azərbaycanda əsasən otaq bitkisi olaraq tanınır. Buranın iqlimi hər növ kaktusların bitməsi və yayılması üçün əlverişlidir. Kaktuslardan qəribə də olsa dekorativ bitki kimi istifadə edilir.
İstifadəsi
Kosmetika sənayesində aloe-vera adlı kaktusdan istifadə edilir. Azərbaycanda əzvay kimi tanınır. Bu kaktus növü qədimdən indiyədək əvəzedilməz antioksidant təsiri olan kosmetik vasitə kimi tanınır.
Cinsləri
- Backeb.
- (Engelm.) Britton & Rose
- (N.P.Taylor) Zimmerman ex Glass
- Frič
- Lem.
- Scheidw.
- Backeb.
- Britton & Rose
- A.Berger
- Lem.
- Britton & Rose
- Backeb.
- Speg.
- Boed.
- Britton & Rose
- Werderm.
- Riccob.
- M.H.J.van der Meer
- Britton & Rose
- Backeb.
- (K.Schum.) A.Berger
- Britton & Rose
- F.Ritter
- Britton & Rose
- Cárdenas
- Pfeiff.
- Mill.
- Britton & Rose
- Bárcenas, H.M.Hern. & P.Hern.-Led.
- F.Ritter
- Lem.
- (K.Brandegee) Walton
- Backeb.
- Lem.
- Britton & Rose
- Corryocactus Britton & Rose
- (Engelm.) Lem.
- M.Lowry, Winberg & Gut.Romero
- (Knuth) Buxb.
- F.Ritter
- (Engelm.) F.M.Knuth
- Britton & Rose
- Britton & Rose
- Britton & Rose
- Pfeiff.
- Lindl.
- Link & Otto
- Engelm.
- Zucc.
- Haw.
- F.A.C.Weber ex Britton & Rose
- Phil.
- Rose
- Britton & Rose
- Buxb.
- Phil.
- Britton & Rose
- Britton & Rose
- Britton & Rose
- Glass & W.A.Fitz Maur.
- F.Rchb. ex Britton & Rose
- Pfeiff. ex Mittler
- Backeb.
- G.D.Rowley
- Britton
- Britton & Rose
- Backeb.
- Britton & Rose
- Doweld
- Lodé
- Doweld
- F.Ritter
- Britton & Rose
- Britton & Rose
- Pfeiff.
- (A.Berger) Britton & Rose
- Hook.
- M.H.J.van der Meer
- Backeb.
- Lodé
- Britton & Rose
- Britton & Rose
- J.M.Coult.
- Backeb.
- Kimnach
- Phil.
- Speg.
- Haw.
- Backeb.
- Britton & Rose
- Link & Otto
- Backeb.
- Britton & Rose
- Frič ex F.Ritter
- F.Ritter
- (Backeb.) Backeb.
- G.D.Rowley
- Moran
- Console
- Britton & Rose
- Frič
- (A.Berger) Britton & Rose
- Frič
- M.H.J.van der Meer
- Mill.
- Riccob.
- G.D.Rowley
- Britton & Rose
- G.D.Rowley
- (A.Berger) Britton & Rose
- Speg.
- M.H.J.van der Meer
- Britton & Rose
- C.Ehrenb.
- (A.Berger) Britton & Rose
- Mill.
- Britton & Rose
- Salm-Dyck
- Byles & G.D.Rowley
- Y.Cruz & S.Vázquez
- Backeb.
- Buxb.
- Britton & Rose
- K.Schum.
- T.MacDoug. & Miranda
- D.R.Hunt
- Britton & Rose
- Buxb. & Oehme
- Backeb.
- K.Schum.
- Backeb.
- Britton & Rose
- Gaertn.
- (A.Berger) F.M.Knuth
- P.V.Heath
- Cárdenas
- Lem.
- Britton & Rose
- Britton & Rose
- Guiggi
- Backeb. ex de Haas
- Backeb.
- (K.Schum.) A.Berger
- (A.Berger) Riccob.
- Britton & Rose
- Britton & Rose
- Britton & Rose
- Britton & Rose
- Lem.
- (K.Schum.) Britton & Rose
- (A.Berger) Riccob.
- (Backeb.) Buxb. & Backeb.
- Buining
- Backeb.
- Backeb.
- Britton & Rose
- Lavor, Calvente & Versieux
- R.Kiesling & Piltz
- F.Ritter
İstinadlar
- Angiosperm Phylogeny Group An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III (ing.). // Botanical Journal of the Linnean Society / M. F. Fay Wiley-Blackwell, Linnean Society of London, OUP, 2009. Vol. 161, Iss. 2. P. 105–121. ISSN 0024-4074; 1095-8339 doi:10.1111/J.1095-8339.2009.00996.X
- Jussieu A. d. Genera Plantarum: secundum ordines naturales disposita, juxta methodum in Horto regio parisiensi exaratam, anno M.DCC.LXXIV. 1789. S. 310. doi:10.5962/BHL.TITLE.284
- Рогожкин А.Г. Энциклопедический словарь юного натуралиста.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kaktuskimiler lat Cactaceae bitkiler aleminin qerenfilcicekliler destesine aid bitki fesilesi KaktuskimilerElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Deste QerenfilciceklilerFesile KaktuskimilerBeynelxalq elmi adiCactaceae Juss 1789 Sekil axtarisiITIS 19685NCBI 3593EOL 4228FW 55420Tebii yayilmasiKaktus Tebietde 3 minden cox kaktus novu var Ekseriyyeti 500 il yasayir ve iri olculere malik olurlar hundurluye 10 m ve eni bir nece metr Hazirda tebietde olan kaktus novlerinin 2 3 hissesine Cenubi Amerikada rast gelinir Quraqliq iqlimin elverissiz muhitine dozmek ucun bunlarda min iller erzinde bir sira uygunlasmalar emele gelmisdir Onlarin yarpaqlari tikana cevrilmis ve uzeri mum maddesi ile ortulmusdur Kaktuslar quraqligadavamli hem de isiqseven bitkilerdir Gun erzinde onlara 3 4 saat gun isigi dusmelidir Lakin qizmar gunes kaktusun cavan zoglarini yandirir onlar uzerinde sari lekeler emele gelir Daha da tehlukeli olan yaz gunesidir Yazda onlari gunese tedricen oyretmek lazimdir bunun ucun ag kagiz ve ya tenzifle kolge etmek meslehetdir Kaktuslarin temiz havaya da ehtiyaclari boyukdur Bunun ucun otaqda havani tez tez deyismek lazimdir Bunu da bilmek vacibdir ki bu bitkiler hava ceken yerlerden qorxurlar Butun yayi dibcekde olan torpaq nem olmalidir torpaq quruduqda cavan kokler quruyacaq su cox olduqda ise bitki curuyecek Isti yay gunlerinde kaktuslara heftede 2 3 defe qizmar istide tez tez yagisli ve tutqun havada ise gec gec hem de otaq temperaturunda su vermek meslehetdir Bu qaydani mohkem menimsemek lazimdir Yayda kaktuslara uzun ag tukcuklerle ortulu olan kaktuslari cixmaqla her gun ya seher tezden ya da axsam su cilemek faydalidir Gun isigi altinda bunu etmek olmaz cunki bu bitkide yaniq emele getirir Kaktusu suvarmaq ucun suya bir cimdik limon ve ya bor tursusu qatilir lakin ele etmek lazimdir ki bu su bitkinin uzerine dusmesin Kaktuslara duzgun qulluq etdikde onlar tez boyuyur Aprelin ortasindan sentyabra qeder onlarin uzerinde yeni zoglar ve cavan tikanlar emele gelir Ekseriyyeti bu dovrde cicekleyir Noyabrin ortasindan fevrala qeder qisa kecidle elaqedar onlarda sakitlik merhelesidir Bu dovrde onlara serin ve isiqli yer ayirmaq lazimdir yoxsa onlar boyumekde davam edecek zoglar uzanaraq nazik ve solgun yasil olacaq Neticede yayda zeif boyuyecek hec vaxt cicek acmayacaq Ona gore de onlari pencere onune yigmaq ve otaqda temperatur 15º C cox olmamalidir Qisda eger temperatur 6 8º C olarsa ayda 1 defe temperatur 10 15º C de ise ayda 2 defeden cox olmayaraq su vermek olar Qisdan yaya ve yaydan da qisa kaktuslari tedricen kecirmek lazimdir Botaniki tesviriKaktus cins adi olmamasina baxmayaraq kaktuskimiler fesilesini meydana getiren govdeleri etli yastilasmis ve sulu olan yarpaqlari tikan seklini almis butun cicekli bitkilere verilen ortaq addir Sehralarda ve tropiklerde yaygindilar Sehrada yetisen Saguaro en boyuk kaktuslardan biridir Yetkinlerinin hundurluyu 12 metre catir Nadir hallarda hundurluyu 15 metrden artiq olan kaktuslara da rast gelinir Kaktuslar yagis ve su istemeyen bitkilerdir Umumiyyetle sehralarda ve isti iqlimlerde yetisirler Kokleri cox uzun ve qalindir Bu xususiyyetleri ve yarpaqlarinin tikan seklinde olmasi onlari diger bitkilerden ferqlendirir Kaktuslarin eni ve boyu yaxsi beslendiyi teqdirde olduqca uzun ve qalin olur Bezi kaktuslarin tikanlari zeherli ola bileceyi kimi her sekilde deriye batdiginda ince tikanlari uzunden cox can agridarlar ve cixarilmalari cetindir Azerbaycanda yayilmasiAzerbaycanda esasen otaq bitkisi olaraq taninir Buranin iqlimi her nov kaktuslarin bitmesi ve yayilmasi ucun elverislidir Kaktuslardan qeribe de olsa dekorativ bitki kimi istifade edilir IstifadesiKosmetika senayesinde aloe vera adli kaktusdan istifade edilir Azerbaycanda ezvay kimi taninir Bu kaktus novu qedimden indiyedek evezedilmez antioksidant tesiri olan kosmetik vasite kimi taninir CinsleriBackeb Engelm Britton amp Rose N P Taylor Zimmerman ex Glass Fric Lem Scheidw Backeb Britton amp Rose A Berger Lem Britton amp Rose Backeb Speg Boed Britton amp Rose Werderm Riccob M H J van der Meer Britton amp Rose Backeb K Schum A Berger Britton amp Rose F Ritter Britton amp Rose Cardenas Pfeiff Mill Britton amp Rose Barcenas H M Hern amp P Hern Led F Ritter Lem K Brandegee Walton Backeb Lem Britton amp Rose Corryocactus Britton amp Rose Engelm Lem M Lowry Winberg amp Gut Romero Knuth Buxb F Ritter Engelm F M Knuth Britton amp Rose Britton amp Rose Britton amp Rose Pfeiff Lindl Link amp Otto Engelm Zucc Haw F A C Weber ex Britton amp Rose Phil Rose Britton amp Rose Buxb Phil Britton amp Rose Britton amp Rose Britton amp Rose Glass amp W A Fitz Maur F Rchb ex Britton amp Rose Pfeiff ex Mittler Backeb G D Rowley Britton Britton amp Rose Backeb Britton amp Rose Doweld Lode Doweld F Ritter Britton amp Rose Britton amp Rose Pfeiff A Berger Britton amp Rose Hook M H J van der Meer Backeb Lode Britton amp Rose Britton amp Rose J M Coult Backeb Kimnach Phil Speg Haw Backeb Britton amp Rose Link amp Otto Backeb Britton amp Rose Fric ex F Ritter F Ritter Backeb Backeb G D Rowley Moran Console Britton amp Rose Fric A Berger Britton amp Rose Fric M H J van der Meer Mill Riccob G D Rowley Britton amp Rose G D Rowley A Berger Britton amp Rose Speg M H J van der Meer Britton amp Rose C Ehrenb A Berger Britton amp Rose Mill Britton amp Rose Salm Dyck Byles amp G D Rowley Y Cruz amp S Vazquez Backeb Buxb Britton amp Rose K Schum T MacDoug amp Miranda D R Hunt Britton amp Rose Buxb amp Oehme Backeb K Schum Backeb Britton amp Rose Gaertn A Berger F M Knuth P V Heath Cardenas Lem Britton amp Rose Britton amp Rose Guiggi Backeb ex de Haas Backeb K Schum A Berger A Berger Riccob Britton amp Rose Britton amp Rose Britton amp Rose Britton amp Rose Lem K Schum Britton amp Rose A Berger Riccob Backeb Buxb amp Backeb Buining Backeb Backeb Britton amp Rose Lavor Calvente amp Versieux R Kiesling amp Piltz F RitterIstinadlarAngiosperm Phylogeny Group An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants APG III ing Botanical Journal of the Linnean Society M F Fay Wiley Blackwell Linnean Society of London OUP 2009 Vol 161 Iss 2 P 105 121 ISSN 0024 4074 1095 8339 doi 10 1111 J 1095 8339 2009 00996 X Jussieu A d Genera Plantarum secundum ordines naturales disposita juxta methodum in Horto regio parisiensi exaratam anno M DCC LXXIV 1789 S 310 doi 10 5962 BHL TITLE 284 Rogozhkin A G Enciklopedicheskij slovar yunogo naturalista Hemcinin bax