Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Argişti (təq. və ya bilinmir – təq. ) — Urartu çarı (E.ə VIII əsrin I yarısı). ARGİŞTİ I - Urartu çarı [təqr. e.ə. 781-760], Menuanın oğlu. Hakimiyyəti illərində Urartu Yaxın Şərqin qüdrətli dövlətinə çevrilmişdi. I Argiştinin 68 kitabəsi məlumdur; Aşşur yazılarında da adı çəkilir.
| I Argişti | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | təq. və ya bilinmir |
| Vəfat tarixi | təq. |
| Fəaliyyəti | monarx |
| Atası | Menua |
| Uşağı | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyat fəaliyyəti
Menuanın oğlu I Argişti (e.ə. 786-764-cü illər) atasının xarici siyasətini davam etdirdi. O, Assuriya dövləti ilə rəqabətə girdi və onun təsir dairəsinə daxil olan ölkələrə yürüşlər təşkil etdi. I Argiştinin işğalların daha geniş olmuş və uzaq ölkələrə də çatmışdı. Hakimiyyətinin başlanğıcında o, Diauhi ölkəsinə yollandı. Diauhi hökmdarı müqavimət göstərmədi, qızıl, gümüş, mis, at və mal-qaradan ibarət xərac verdi. Təxminən eyni xəracı o, Urartuya hər il verməli idi. Bir müddət sonra Diauhi hökmdarı itaətdən çıxdı. I Argişti yenidən Diauhi şəhərlərini və xırda hökmdarlarını tutdu, bəzilərinə aman verdi. Diauhi üzərinə daha ağır xərac qoyuldu.
I Argişti Etiuni ölkəsinə daxil oldu, bir sıra vilayətləri (Uluani, Darani, Luşa, Eriahi, Katarza, İşkiqulu, Kihuni, Aliştu) zəbt etdi. Etiuni Göyçə gölünün cənubunda geniş bir əraziyə verilmiş ümumi ad idi. Etiunidə yaranmış siyasi birləşmələrə ayrı-ayrı hökmdarlar başçılıq edirdi. I Argişti bu ölkənin bir hissəsini (ind. Göyçəgölü hövzəsi) Uduri-Etiuni adlandırırdı. O, böyük bir qənimətlə (əsirlər, mal-qara, atlar) geriyə qayıtdı. Burada o, Erebuni (ind. Qanlıtəpə) və Argiştihinili (ind. Armavir) qalalarını tikdirdi. I Argiştinin dövründə Urartu hakimiyyəti Ağrıdağ (Ararat) vadisində daha da möhkəmləndi. Cənubi Qafqazın cənubunda Urartu hökmdarları, o cümlədən I Argişti, iqtisadi və inzibati mərkəz yaratdılar. Qərbdə I Argişti Fərat çayını keçib Şimali Suriyaya (Hatti ölkəsinə) çatdı. Buradan minlərlə kişi, qadın və yeniyetmə Urartuya sürüldü, bir çoxu isə öldürüldü. Əsirlər yeni bina edilmiş şəhərlərdə yerləşdirildi. I Argişti Assuriya ilə döyüşməli oldu. Assuriya artıq qərb və şərq istiqamətlərində siyasi mövqeyini itirmişdi, I Argiştinin vaxtilə Assuriyaya tabe olan, yaxud Assuriyanın təsir dairəsində olan ölkələrə müdaxiləsini dəf edə bilmirdi.
I Argişti Manna ölkəsinə də bir neçə hərbi yürüş təşkil etmişdi E.ə. təxminən 779, 774-cü illərdə Mannaya basqınlar edilmişdi. Mannanın Buştu, İrkuini, Aşkaya, Uqiştini vilayətləri tutulmuş, buradakı Alateye (Alateye Mannanın dağlıq ölkəsi idi, Alateye prototürk mənşəlidir. Ad Alatey, Altay, Alatau kimi türk oronimləri ilə eyniləşdirilir) ölkəsi və şəhərləri dağıdılıb yandırılmış, kişi və qadınları, at və mal-qarası, hətta dəvələri qənimət kimi aparılmışdı. Mannaya sonuncu yürüşünü I Argişti belə təsvir edir: "Mən Manna ölkəsinə getdim, ölkəni çapıb-taladım, şəhərlərini yandırdım. Şimerihadirini, istehkamlı hökmdar şəhərini döyüşdə tutdum, kişi və qadınları oradan apardım". Salnamə məlumatına görə, o, Manna ölkəsində cəmi 50 minə yaxın əsir tutmuş və Urartuya gətirmişdi. Bəzi mülahizələrə görə, guya I Argişti Mannanın Urmiyyə gölü hövzəsindəki ərazisini özünə tabe etmişdi. Əslində isə I Argişti Urmiyyə gölünün cənubunda bir neçə yürüşdən sonra orada ancaq müvəqqəti möhkəmlənə bildi, çünki Manna Urartu təcavüzünə qarşı çıxış edir, əlverişli şəraitdə isə işğal olunmuş torpaqlarına sahib olurdu.
I Argiştinin hakimiyyəti illərində Urartu bütün istiqamətlərdə uğurlu müharibələr aparmışdı. O, ölkəyə 280 mindən çox əsir gətirmişdi. Əsirlərin bir qismi yeni salınmış şəhərlərdə məskunlaşdırılır, digər qismi qul halına salınırdı. Cənubi Qafqaz istiqamətində tutulmuş ərazi Urartuya birləşdirilmişdi. Burada yeni iqtisadi və inzibati mərkəzlər yaradılır, kanallar çəkilir və təsərrüfatın inkişafına fikir verilirdi. Qalan istiqamətlərdə Urartu işğal olunmuş torpaqları öz hakimiyyəti altında saxlaya bilmirdi.
- Onun dövründə Urartu Yaxın Şərqin ən qüdrətli ölkəsi olmuşdur.
- Erebuni, Argiştixinili qalalarının əsası onun dövründə qoyulub.
- (Göyçə gölü ətrafı) ərazilər işğal olundu.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Erməni Sovet Ensiklopediyası (erm.). / red. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Argisti I Argisti teq ve ya bilinmir teq Urartu cari E e VIII esrin I yarisi ARGISTI I Urartu cari teqr e e 781 760 Menuanin oglu Hakimiyyeti illerinde Urartu Yaxin Serqin qudretli dovletine cevrilmisdi I Argistinin 68 kitabesi melumdur Assur yazilarinda da adi cekilir I ArgistiSexsi melumatlarDogum tarixi teq ve ya bilinmirVefat tarixi teq Fealiyyeti monarxAtasi MenuaUsagi II Sarduri Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyat fealiyyetiMenuanin oglu I Argisti e e 786 764 cu iller atasinin xarici siyasetini davam etdirdi O Assuriya dovleti ile reqabete girdi ve onun tesir dairesine daxil olan olkelere yurusler teskil etdi I Argistinin isgallarin daha genis olmus ve uzaq olkelere de catmisdi Hakimiyyetinin baslangicinda o Diauhi olkesine yollandi Diauhi hokmdari muqavimet gostermedi qizil gumus mis at ve mal qaradan ibaret xerac verdi Texminen eyni xeraci o Urartuya her il vermeli idi Bir muddet sonra Diauhi hokmdari itaetden cixdi I Argisti yeniden Diauhi seherlerini ve xirda hokmdarlarini tutdu bezilerine aman verdi Diauhi uzerine daha agir xerac qoyuldu Urartu I Argistinin dovrunde I Argisti Etiuni olkesine daxil oldu bir sira vilayetleri Uluani Darani Lusa Eriahi Katarza Iskiqulu Kihuni Alistu zebt etdi Etiuni Goyce golunun cenubunda genis bir eraziye verilmis umumi ad idi Etiunide yaranmis siyasi birlesmelere ayri ayri hokmdarlar basciliq edirdi I Argisti bu olkenin bir hissesini ind Goycegolu hovzesi Uduri Etiuni adlandirirdi O boyuk bir qenimetle esirler mal qara atlar geriye qayitdi Burada o Erebuni ind Qanlitepe ve Argistihinili ind Armavir qalalarini tikdirdi I Argistinin dovrunde Urartu hakimiyyeti Agridag Ararat vadisinde daha da mohkemlendi Cenubi Qafqazin cenubunda Urartu hokmdarlari o cumleden I Argisti iqtisadi ve inzibati merkez yaratdilar Qerbde I Argisti Ferat cayini kecib Simali Suriyaya Hatti olkesine catdi Buradan minlerle kisi qadin ve yeniyetme Urartuya suruldu bir coxu ise olduruldu Esirler yeni bina edilmis seherlerde yerlesdirildi I Argisti Assuriya ile doyusmeli oldu Assuriya artiq qerb ve serq istiqametlerinde siyasi movqeyini itirmisdi I Argistinin vaxtile Assuriyaya tabe olan yaxud Assuriyanin tesir dairesinde olan olkelere mudaxilesini def ede bilmirdi I Argisti Manna olkesine de bir nece herbi yurus teskil etmisdi E e texminen 779 774 cu illerde Mannaya basqinlar edilmisdi Mannanin Bustu I rkuini Askaya Uqistini vilayetleri tutulmus buradaki Alateye Alateye Mannanin dagliq olkesi idi Alateye prototurk menselidir Ad Alatey Altay Alatau kimi turk oronimleri ile eynilesdirilir olkesi ve seherleri dagidilib yandirilmis kisi ve qadinlari at ve mal qarasi hetta develeri qenimet kimi aparilmisdi Mannaya sonuncu yurusunu I Argisti bele tesvir edir Men Manna olkesine getdim olkeni capib taladim seherlerini yandirdim Simerihadirini istehkamli hokmdar seherini doyusde tutdum kisi ve qadinlari oradan apardim Salname melumatina gore o Manna olkesinde cemi 50 mine yaxin esir tutmus ve Urartuya getirmisdi Bezi mulahizelere gore guya I Argisti Mannanin Urmiyye golu hovzesindeki erazisini ozune tabe etmisdi Eslinde ise I Argisti Urmiyye golunun cenubunda bir nece yurusden sonra orada ancaq muveqqeti mohkemlene bildi cunki Manna Urartu tecavuzune qarsi cixis edir elverisli seraitde ise isgal olunmus torpaqlarina sahib olurdu Urartu kitabesi I Argistinin hakimiyyeti illerinde Urartu butun istiqametlerde ugurlu muharibeler aparmisdi O olkeye 280 minden cox esir getirmisdi Esirlerin bir qismi yeni salinmis seherlerde meskunlasdirilir diger qismi qul halina salinirdi Cenubi Qafqaz istiqametinde tutulmus erazi Urartuya birlesdirilmisdi Burada yeni iqtisadi ve inzibati merkezler yaradilir kanallar cekilir ve teserrufatin inkisafina fikir verilirdi Qalan istiqametlerde Urartu isgal olunmus torpaqlari oz hakimiyyeti altinda saxlaya bilmirdi Onun dovrunde Urartu Yaxin Serqin en qudretli olkesi olmusdur Erebuni Argistixinili qalalarinin esasi onun dovrunde qoyulub Goyce golu etrafi eraziler isgal olundu Hemcinin baxArgistixinili Erebuni Ermenistan UrartuIstinadlarErmeni Sovet Ensiklopediyasi erm red Վ Համբարձումյան Կ Խուդավերդյան Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն 1974