Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
II Urban (təq. 1035 – 29 iyul 1099 və ya 1099, Roma, Papa dövləti) — əsil adı Otho de Lagery (ya da: Otto, Odo or Eudes), 12 mart 1088-ci ildən ömrünün sonuna qədər papalıq etmişdir. Papa II Urban və bir çox din adamının rəhbərliyi ilə 1095-ci ildə Klermon (Clermon) konseyi yəni Klermon kilsə məclisi çağrılır və bələliklə Xaç yürüşlərinə çağırış başlıyır, bu çağırışa qoşulan ordular I Xaç yürüşünə başlıyırlar.
| II Urban | |
|---|---|
| fr. Urbain II | |
 | |
| Doğum tarixi | təq. 1035 |
| Vəfat tarixi | 29 iyul 1099 və ya 1099 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | katolik keşişi[d], müəllif |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
XI əsrdə İslamiyyətin böyük bir sürətlə yayılması, müsəlmanların Suriya, Fələstin və Anadoluya hakim olaraq yeni bir dövlət qurması xristian aləminin dini lideri papanı və xristianlığın hamisi hesab edilən Bizans imperatorunu ciddi narahat edirdi. Buna görə həm islamın yayılmasının qarşısını almaq, həm də sosial və iqtisadi cəhətdən böhran keçirən Avropanı bu vəziyyətdən qurtarmaq üçün Vatikan kilsəsi geniş fəaliyyətə başlayır. Bu məqsədlə 1095-ci ildə 18 – 28 noyabr tarixləri arasında Fransanın Klermon şəhərində Avropanın siyasi və dini başçılarının iştirakı ilə yığıncaq keçirilir.
Klermon yığıncağında minlərlə cəngavər, yüksək rütbəli dini şəxslər, sadə camaat iştirak edirdi. Nümayəndələrin çoxluğu səbəbindən yığıncaq şəhər ətrafındakı düzənlikdə keçirilir. Bəzi mənbələrə görə yığıncaqda 200 nəfərdən çox yepiskop və 400 abbat iştirak edirdi. (3.s.48.) Bəzilərində isə yığıncaqda iştirak edənlərin sayı göstərilmir. Klermon yığıncağı barədə əsasən Fulxeriyen Şartrski, Nojanlı Qvibertom kimi xronistlərin əsərlərində məlumat verilir. Yığıncaqda Papa II Urban çıxış edir və xristianları Aralıq dənizi sahillərinə qədər gəlib çatmış türklərə qarşı mübarizəyə çağırır. Xronist Reymsli Robertin "Yerusəlim tarixi" əsərində deyilir; "Frank xalqı: Mən sizə çatdırmaq istəyirəm ki, məni sizin məmləkətinizə gəlməyə nə məcbur edib, sizin ehtiyac içində yaşamağınız və sədaqətiniz. Yerusəlim məmləkətindən və Konstantinopol şəhərindən bizə vacib fərman gəlib. Bizə xəbər çatdırılıb ki, lənətlənmiş, Allaha dönük fars çarlığının xalqı, allaha inanan, sədaqətlə ibadət edən xristianların torpağına hücum edərək onları qılıncdan keçirir. Siz bir-birinizlə müharibə aparır, bir-birinizə öldürücü zərbələr vurursunuz. İndi isə qüvvələrinizi birləşdirərək düşmən üzərinə hücum etmək vaxtıdır. Şərqdə insanlar süd və bal gölündə üzürlər. Kim ki, burada yoxsul və bədbəxtdir, orada xoşbəxt və varlı olacaqdır".
Mənbələrdə verildiyi kimi Papa II Urban çıxışında Həzrəti İsanın doğum yeri olan Qüdsün müsəlmanlar tərəfindən təhqir edildiyini, Qüdsə gedən xristian ziyarətçilərinin zülm və işgəncəyə məruz qaldığını bildirir, bu müqəddəs bölgəni müsəlmanların əsarətindən qurtarmaq üçün bütün xristianları din uğrunda müharibəyə çağırırdı.
Halbuki bu torpaqlar xristian zəvvarları tərəfindən daima ziyarət edilir, hətta onlara bu işdə yardım belə edilirdi. Fələstində onlar üçün xüsusi olaraq inşa edilmiş mehmanxanaları, xəstəxanaları, kilsə və monastırları, hətta kitabxanaları da var idi.
Əslində xaç yürüşlərini başladan səbəblər başqa idi. Xaç yürüşlərinin həm dini, həm də siyasi səbəbləri var idi. Dini səbəblər xristianların Qüdsü müsəlmanlardan geri almaq istəyi ilə yanaşı, katolik kilsəsinin ortodoksal kilsəni hakimiyyəti altına almaq istəməsi, papa və din adamlarının nüfuzunu artırmaq məqsədi, Fransada yaranmış Kluni təriqətinin xristianları müsəlmanlara qarşı qaldırması idi.
Siyasi səbəblər avropalıların türkləri Anadolu, Suriya, Fələstin, Aralıq dənizi sahillərindən uzaqlaşdırmaq və Uzaq Şərq ilə Avropa arasındakı ticarətin əsas yollarını, şərqin zənginliklərini ələ keçirtmək məqsədi, türklər qarşısında davam gətirə bilməyən Bizansın Avropadan kömək istəməsi, Avropanın yoxsulluq içində olması, cəngavər və senyorların macəra axtarmaq arzusu idi.
Əgər Avropanın hər hansı siyasi lideri belə bir nitqlə çıxış etsəydi, yəqin ki, onun çıxışı aid olduğu ölkənin sərhədini aşmazdı. Ancaq xristianların dini lideri papa güclü nüfuza malik idi və o, bu nüfuzundan istifadə edərək bütün xristianları bir bayraq altında birləşdirdi. 1095-ci ildə birinci xaç yürüşü başlandı (2, s. 98). Bununla da xristianlar tərəfindən tarix boyu Şərqə edilən səkkiz dağıdıcı yürüşün əsası qoyuldu. Birinci xaç yürüşündə əhalinin yoxsul hissəsi iştirak edirdi. Heç bir savaş təcrübəsinə malik olmayan, pərakəndə halda Şərqə yürüş edən xaçlıların bir hissəsi yollarda məhv oldu. Kiçik Asiyaya gedib çatan hissəsi isə səlcuqlar tərəfindən darmadağın edildi.
Bunun arxasınca 1096-cı ildə cəngavər və baronlardan ibarət nizamlı qoşun təşkil olundu (2, s. 100). Qoşunların sayının çox olması hətta I Aleksey Komnini də qorxuya salmışdı. Belə olan tərzdə Aleksey Komnin xaçlılarla danışıq aparmağa başlayır. Əldə olunan razılığa görə onlar Balkanlardan keçərək yollarına davam edəcəkdi. Eyni zamanda əhali bu orduları ərzaqla təmin etməli və xaçlıların ələ keçirtdiyi torpaqlar Bizans imperatorunun ixtiyarına verilməli idi.
1097-ci ilin aprelində xaçlılar Bosfor boğazını keçərək Nikeya şəhərini zəbt etdilər. Həmin il iyulun 1-də Dorileon döyüşündə sultan I Qılınc Arslanın qüvvələrini məğlub edən səlibçilər bu qələbə nəticəsində Kiçik Asiyadan Yerüsəlimə gedən yolu nəzarət altına aldılar (5, s. 98).
1097-ci ilin oktyabrında isə səlibçilər Antioxiya şəhərini mühasirəyə aldılar, lakin şəhər yalnız bir ildən sonra təslim oldu. Antioxiyada möhkəmlənən səlibçilər Mosul əmiri Kürboğa tərəfindən mühasirəyə alındı. Səlibçilər arasında aclıq baş verməsinə baxmayaraq onlar açıq döyüşdə türklərə qalib gəldilər (2, s. 110). 15 iyul 1099-cu ildə xaçlılar müqəddəs şəhəri – Qüdsü ələ keçirtdilər (1, s. 106). Qüdsün alınması nəticəsində İslam dünyasına ağır zərbə vuruldu. Qüds şəhərinin xaçlılar tərəfindən işğalı zamanı 70 mindən çox müsəlman qətlə yetirildi. Tədqiqatçı Landi Qüdsdə xaçlı ordusuna başçılıq edən Raymondun törətdiyi qırğını təsvir etmək üçün yazırdı: "Meydanlarda və küçələrdə ayaqlardan, əllərdən və başlardan təpələr görürdüm. Düşmənlərin bu qorxunc qırğınına baxmaq çox çətin idi. İnsan cəsədləri hər tərəfə səpilmiş, qətl edilənlərin qanı yer üzünü qana bulamışdı". Vill Durant isə "Mədəniyyətin hekayəsi" adlı kitabında yazır: "Müsəlman qadınlar mizraqlar və qılınclar soxularaq öldürülür, analarının qucağından zorla alınan körpələr qala bürclərindən atılır, ya da başları dirəklərdə parçalanaraq öldürülürdü". Lakin 88 il sonra Qüds Səlahəddin Əyyubi tərəfindən geri alınarkən o, xristian əhaliyə heç bir zərər toxundurmamağı əsgərlərinə əmr etmişdir. Onun bu alicənablığı həm qərb, həm də şərq aləmində hörmətlə qarşılanmışdı. 1144-cü ildə Mosul əmiri Edessa şəhərini səlibçilərdən geri aldı. Səlibçilərin Avropadan kömək istəməsi nəticəsində Roma papası 1147-ci ildə II Xaç yürüşünü təşkil etdi. Bu yürüşdə iştirak edən Fransa və Almaniya kralları səlcuqlar tərəfindən məğlub edilərək geri qayıtdı. Misir hökmdarı Səlahəddin Əyyubi 1187-ci ildə səlibçilərin ordusunu məğlub etdi və onları Qüdsdən qovdu (4, s. 124). Avropa feodalları "Müqəddəs şəhəri" geri almaq üçün 1190-cı ildə III Xaç yürüşünü təşkil etdilər (1, s. 182). Almaniya, İngiltərə və Fransa krallarının rəhbərlik etdiyi qoşun Qüdsü Səlahəddindən ala bilməyərək geri qayıtdı. Roma papası III İnnokentinin başçılıq etdiyi IV səlib yürüşündə (1204-cü il) səlibçilərin işğalçılıq və qarətçilik məqsədi daha aydın üzə çıxdı (1, s. 243). Səlibçilər Fələstinə dəniz yolu ilə getmək məqsədilə Venesiyadan gəmi icarəyə götürdülər. Venesiya xarici ticarətdə əsas rəqibi olan Bizansa zərbə vurmaq üçün fürsətdən istifadə edib səlibçiləri Konstantinopol üzərinə yönəltdi. Konstantinopolun zənginliyinə qısqanclıqla yanaşan səlibçilər şəhəri talayaraq, əhalisini qılıncdan keçirtdilər. Səlibçilərin zülmü qarşısında tab gətirə bilməyən imperator taxt-tacını Nikomediya şəhərinə köçürtdü. Beləliklə xaçlıların qılıncından təkcə müsəlmanlar və yəhudilər deyil, Bizansın özü də zərər gördü. Papa Urbanın Klermon yığıncağındakı çıxışından başlanğıcını götürən xaç yürüşləri əsrlərlə davam edərək, milyonlarla insanın ölümünə, bir çox dövlətin süqutuna, ölkələrin talan edilməsinə səbəb oldu. Bütün bunlarla yanaşı xristianlar müsəlmanlarla hərb meydanlarında rastlaşarkən, onların heç də papanın dediyi kimi olmamasının əyani şahidi oldular. Müsəlmanların çox mərhəmətli, yaxşılıqsevər, qonaqpərvər, alicənab olduğunu görən xristianlar onlar haqqındakı düşüncələrini təzələməli oldular. Əslində xaç yürüşləri bu gün də davam etməkdədir. II dünya müharibəsindən sonra İslam Dünyasının mərkəzində müqəddəs Qüds ətrafında yəhudilərin İsrail dövlətini qurmaqla və onu dəstəkləməklə xristianlar özlərinin xaçlı xislətini bir daha göstərdilər. Bugünkü dünyamızda müsəlman ölkələrində olan Kəşmir, Kipr, Qarabağ, İraq, Əfqanıstan və s. kimi həllini tapmayan problemlər məhz İslamın zəiflədilməsi yolunda atılan addımlardır. Bununla da xristianların Papa Urbanın vəsiyyətinə daima əməl etmələri göz qabağındadır.
İstinadlar
- autori vari Enciclopedia dei Papi (it.). 2000.
- BeWeB.
- 1, s. 36
- 3, s. 50
Ədəbiyyat
- 1. Заборов М.А. Крестоносцы на востоке. М.,1980.
- 2. Успенский Ф.И. История Византийской империи. М., 1997.
- 3. Заборов М.А. История крестовых походов в документах и материалах. М., 1977.
- 4. Мельвиль М. История ордена тамплиеров. М., 2007
- 5. Klaude K. Osmanlılardan öncə Anadoluda türklər. İstanbul, 1979.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
II Urban teq 1035 29 iyul 1099 ve ya 1099 Roma Papa dovleti esil adi Otho de Lagery ya da Otto Odo or Eudes 12 mart 1088 ci ilden omrunun sonuna qeder papaliq etmisdir Papa II Urban ve bir cox din adaminin rehberliyi ile 1095 ci ilde Klermon Clermon konseyi yeni Klermon kilse meclisi cagrilir ve belelikle Xac yuruslerine cagiris basliyir bu cagirisa qosulan ordular I Xac yurusune basliyirlar II Urbanfr Urbain IIDogum tarixi teq 1035Vefat tarixi 29 iyul 1099 ve ya 1099Vefat yeri Roma Papa dovletiDefn yeri Muqeddes Pyotr kilsesiFealiyyeti katolik kesisi d muellif Vikianbarda elaqeli mediafayllar XI esrde Islamiyyetin boyuk bir suretle yayilmasi muselmanlarin Suriya Felestin ve Anadoluya hakim olaraq yeni bir dovlet qurmasi xristian aleminin dini lideri papani ve xristianligin hamisi hesab edilen Bizans imperatorunu ciddi narahat edirdi Buna gore hem islamin yayilmasinin qarsisini almaq hem de sosial ve iqtisadi cehetden bohran keciren Avropani bu veziyyetden qurtarmaq ucun Vatikan kilsesi genis fealiyyete baslayir Bu meqsedle 1095 ci ilde 18 28 noyabr tarixleri arasinda Fransanin Klermon seherinde Avropanin siyasi ve dini bascilarinin istiraki ile yigincaq kecirilir Klermon yigincaginda minlerle cengaver yuksek rutbeli dini sexsler sade camaat istirak edirdi Numayendelerin coxlugu sebebinden yigincaq seher etrafindaki duzenlikde kecirilir Bezi menbelere gore yigincaqda 200 neferden cox yepiskop ve 400 abbat istirak edirdi 3 s 48 Bezilerinde ise yigincaqda istirak edenlerin sayi gosterilmir Klermon yigincagi barede esasen Fulxeriyen Sartrski Nojanli Qvibertom kimi xronistlerin eserlerinde melumat verilir Yigincaqda Papa II Urban cixis edir ve xristianlari Araliq denizi sahillerine qeder gelib catmis turklere qarsi mubarizeye cagirir Xronist Reymsli Robertin Yeruselim tarixi eserinde deyilir Frank xalqi Men size catdirmaq isteyirem ki meni sizin memleketinize gelmeye ne mecbur edib sizin ehtiyac icinde yasamaginiz ve sedaqetiniz Yeruselim memleketinden ve Konstantinopol seherinden bize vacib ferman gelib Bize xeber catdirilib ki lenetlenmis Allaha donuk fars carliginin xalqi allaha inanan sedaqetle ibadet eden xristianlarin torpagina hucum ederek onlari qilincdan kecirir Siz bir birinizle muharibe aparir bir birinize oldurucu zerbeler vurursunuz Indi ise quvvelerinizi birlesdirerek dusmen uzerine hucum etmek vaxtidir Serqde insanlar sud ve bal golunde uzurler Kim ki burada yoxsul ve bedbextdir orada xosbext ve varli olacaqdir Menbelerde verildiyi kimi Papa II Urban cixisinda Hezreti Isanin dogum yeri olan Qudsun muselmanlar terefinden tehqir edildiyini Qudse geden xristian ziyaretcilerinin zulm ve isgenceye meruz qaldigini bildirir bu muqeddes bolgeni muselmanlarin esaretinden qurtarmaq ucun butun xristianlari din ugrunda muharibeye cagirirdi Halbuki bu torpaqlar xristian zevvarlari terefinden daima ziyaret edilir hetta onlara bu isde yardim bele edilirdi Felestinde onlar ucun xususi olaraq insa edilmis mehmanxanalari xestexanalari kilse ve monastirlari hetta kitabxanalari da var idi Eslinde xac yuruslerini basladan sebebler basqa idi Xac yuruslerinin hem dini hem de siyasi sebebleri var idi Dini sebebler xristianlarin Qudsu muselmanlardan geri almaq isteyi ile yanasi katolik kilsesinin ortodoksal kilseni hakimiyyeti altina almaq istemesi papa ve din adamlarinin nufuzunu artirmaq meqsedi Fransada yaranmis Kluni teriqetinin xristianlari muselmanlara qarsi qaldirmasi idi Siyasi sebebler avropalilarin turkleri Anadolu Suriya Felestin Araliq denizi sahillerinden uzaqlasdirmaq ve Uzaq Serq ile Avropa arasindaki ticaretin esas yollarini serqin zenginliklerini ele kecirtmek meqsedi turkler qarsisinda davam getire bilmeyen Bizansin Avropadan komek istemesi Avropanin yoxsulluq icinde olmasi cengaver ve senyorlarin macera axtarmaq arzusu idi Eger Avropanin her hansi siyasi lideri bele bir nitqle cixis etseydi yeqin ki onun cixisi aid oldugu olkenin serhedini asmazdi Ancaq xristianlarin dini lideri papa guclu nufuza malik idi ve o bu nufuzundan istifade ederek butun xristianlari bir bayraq altinda birlesdirdi 1095 ci ilde birinci xac yurusu baslandi 2 s 98 Bununla da xristianlar terefinden tarix boyu Serqe edilen sekkiz dagidici yurusun esasi qoyuldu Birinci xac yurusunde ehalinin yoxsul hissesi istirak edirdi Hec bir savas tecrubesine malik olmayan perakende halda Serqe yurus eden xaclilarin bir hissesi yollarda mehv oldu Kicik Asiyaya gedib catan hissesi ise selcuqlar terefinden darmadagin edildi Bunun arxasinca 1096 ci ilde cengaver ve baronlardan ibaret nizamli qosun teskil olundu 2 s 100 Qosunlarin sayinin cox olmasi hetta I Aleksey Komnini de qorxuya salmisdi Bele olan terzde Aleksey Komnin xaclilarla danisiq aparmaga baslayir Elde olunan raziliga gore onlar Balkanlardan kecerek yollarina davam edecekdi Eyni zamanda ehali bu ordulari erzaqla temin etmeli ve xaclilarin ele kecirtdiyi torpaqlar Bizans imperatorunun ixtiyarina verilmeli idi 1097 ci ilin aprelinde xaclilar Bosfor bogazini kecerek Nikeya seherini zebt etdiler Hemin il iyulun 1 de Dorileon doyusunde sultan I Qilinc Arslanin quvvelerini meglub eden selibciler bu qelebe neticesinde Kicik Asiyadan Yeruselime geden yolu nezaret altina aldilar 5 s 98 1097 ci ilin oktyabrinda ise selibciler Antioxiya seherini muhasireye aldilar lakin seher yalniz bir ilden sonra teslim oldu Antioxiyada mohkemlenen selibciler Mosul emiri Kurboga terefinden muhasireye alindi Selibciler arasinda acliq bas vermesine baxmayaraq onlar aciq doyusde turklere qalib geldiler 2 s 110 15 iyul 1099 cu ilde xaclilar muqeddes seheri Qudsu ele kecirtdiler 1 s 106 Qudsun alinmasi neticesinde Islam dunyasina agir zerbe vuruldu Quds seherinin xaclilar terefinden isgali zamani 70 minden cox muselman qetle yetirildi Tedqiqatci Landi Qudsde xacli ordusuna basciliq eden Raymondun toretdiyi qirgini tesvir etmek ucun yazirdi Meydanlarda ve kucelerde ayaqlardan ellerden ve baslardan tepeler gorurdum Dusmenlerin bu qorxunc qirginina baxmaq cox cetin idi Insan cesedleri her terefe sepilmis qetl edilenlerin qani yer uzunu qana bulamisdi Vill Durant ise Medeniyyetin hekayesi adli kitabinda yazir Muselman qadinlar mizraqlar ve qilinclar soxularaq oldurulur analarinin qucagindan zorla alinan korpeler qala burclerinden atilir ya da baslari direklerde parcalanaraq oldurulurdu Lakin 88 il sonra Quds Selaheddin Eyyubi terefinden geri alinarken o xristian ehaliye hec bir zerer toxundurmamagi esgerlerine emr etmisdir Onun bu alicenabligi hem qerb hem de serq aleminde hormetle qarsilanmisdi 1144 cu ilde Mosul emiri Edessa seherini selibcilerden geri aldi Selibcilerin Avropadan komek istemesi neticesinde Roma papasi 1147 ci ilde II Xac yurusunu teskil etdi Bu yurusde istirak eden Fransa ve Almaniya krallari selcuqlar terefinden meglub edilerek geri qayitdi Misir hokmdari Selaheddin Eyyubi 1187 ci ilde selibcilerin ordusunu meglub etdi ve onlari Qudsden qovdu 4 s 124 Avropa feodallari Muqeddes seheri geri almaq ucun 1190 ci ilde III Xac yurusunu teskil etdiler 1 s 182 Almaniya Ingiltere ve Fransa krallarinin rehberlik etdiyi qosun Qudsu Selaheddinden ala bilmeyerek geri qayitdi Roma papasi III Innokentinin basciliq etdiyi IV selib yurusunde 1204 cu il selibcilerin isgalciliq ve qaretcilik meqsedi daha aydin uze cixdi 1 s 243 Selibciler Felestine deniz yolu ile getmek meqsedile Venesiyadan gemi icareye goturduler Venesiya xarici ticaretde esas reqibi olan Bizansa zerbe vurmaq ucun fursetden istifade edib selibcileri Konstantinopol uzerine yoneltdi Konstantinopolun zenginliyine qisqancliqla yanasan selibciler seheri talayaraq ehalisini qilincdan kecirtdiler Selibcilerin zulmu qarsisinda tab getire bilmeyen imperator taxt tacini Nikomediya seherine kocurtdu Belelikle xaclilarin qilincindan tekce muselmanlar ve yehudiler deyil Bizansin ozu de zerer gordu Papa Urbanin Klermon yigincagindaki cixisindan baslangicini goturen xac yurusleri esrlerle davam ederek milyonlarla insanin olumune bir cox dovletin suqutuna olkelerin talan edilmesine sebeb oldu Butun bunlarla yanasi xristianlar muselmanlarla herb meydanlarinda rastlasarken onlarin hec de papanin dediyi kimi olmamasinin eyani sahidi oldular Muselmanlarin cox merhemetli yaxsiliqsever qonaqperver alicenab oldugunu goren xristianlar onlar haqqindaki dusuncelerini tezelemeli oldular Eslinde xac yurusleri bu gun de davam etmekdedir II dunya muharibesinden sonra Islam Dunyasinin merkezinde muqeddes Quds etrafinda yehudilerin Israil dovletini qurmaqla ve onu desteklemekle xristianlar ozlerinin xacli xisletini bir daha gosterdiler Bugunku dunyamizda muselman olkelerinde olan Kesmir Kipr Qarabag Iraq Efqanistan ve s kimi hellini tapmayan problemler mehz Islamin zeifledilmesi yolunda atilan addimlardir Bununla da xristianlarin Papa Urbanin vesiyyetine daima emel etmeleri goz qabagindadir Istinadlarautori vari Enciclopedia dei Papi it 2000 BeWeB 1 s 36 3 s 50Edebiyyat1 Zaborov M A Krestonoscy na vostoke M 1980 2 Uspenskij F I Istoriya Vizantijskoj imperii M 1997 3 Zaborov M A Istoriya krestovyh pohodov v dokumentah i materialah M 1977 4 Melvil M Istoriya ordena tamplierov M 2007 5 Klaude K Osmanlilardan once Anadoluda turkler Istanbul 1979