Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Bu məqaləni lazımdır. |
II Ehsan xan II Kalbalı xan oğlu Naxçıvanski — Çar Rusiyası ordusunun polkovniki, hərbçi. 1800-cü ildən sonra Naxçıvan xanlığına, həmçinin quberniya dövrünə aid sənədlərdə 3 Ehsan xanın adına rast gəlinir. Bunlardan birincisi Ehsan xan I Kalbalı xan oğludur, ikincisi general-mayor II Kalbalı xan Naxçıvanskinin oğlu Ehsan xan, üçüncüsü isə Cəfərqulu xanın oğlu podpolkovnik Ehsan xandır.
| II Ehsan xan Naxçıvanski | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 14 iyul 1855 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1894 |
| Vətəndaşlığı | |
| Atası | Kəlbəli xan Naxçıvanski |
| Təhsili |
|
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Rusiya imperiyası |
Həyatı
Rusiya Dövlət Hərb Tarixi Arxivinin 400-cü fondundakı sənədlərdən aydın olur ki, II Ehsan xan 14 iyul 1855-ci ildə Naxçıvan şəhərində general-mayor II Kalbalı xan Naxçıvanskinin ailəsində anadan olmuşdur. Ailədə üçüncü övlad olsa da, oğlanların ən böyüyü olan II Ehsan xan 12 yaşınadək Naxçıvanda təhsil almış, 1867-ci il iyulun 31-də Sankt-Peterburqdakı Paj korpusunda oxumağa getmişdir. 3 sentyabr 1868-ci ildən 31 may 1873-cü ilədək Paj korpusunda təhsil almışdır. O, Paj korpusunu əla qiymətlərlə bitirmiş və birinci dərəcə almışdır. Qeyd edək ki, o, atasından sonra ikinci azərbaycanlıdır ki, Paj korpusunda oxumuşdur.
Hərb sahəsində xidmətləri
10 sentyabr 1873-cü ildə II Ehsan xan Əlahəzrət çarın Sankt-Peterburqdakı Ulan (nizəli süvari əsgər) polkunun saray qvardiyasının korneti (süvari hissədə kiçik zabit) olmuşdur. II Ehsan xana 4 aprel 1876-cı ildən poruçik (zabit) rütbəsi verilmişdir. 1877–1878-ci illərdə Rusiya-Türkiyə müharibəsi başlayanda onu Qafqaza ezam edirlər. Bu, 23 aprel 1877-ci ilə təsadüf edir. II Ehsan xanı Kobuleti dəstəsinə qəbul edirlər. Bu dəstəyə general-leytenant Oklobjio komandirlik edirdi. Onun dəstəsi o vaxtlar türklərin liman şəhəri Batum üzərinə hücuma hazırlaşırdı. II Ehsan xanın atası, əmisi, əmisi oğlu və kürəkənləri də müharibədə iştirak edirdilər. 16 may 1877-ci ildə Sameba yüksəkliyinə hücum vaxtı Kintrişi çayının ətrafinda gedən şiddətli döyüşlərdə II Ehsan xan sol çiynindən yaralanır. Bu döyüşdə göstərdiyi hünərə görə 22 yaşlı zabit IV dərəcəli "Müqəddəs Vladimir ordeni" ilə (bantla və qılınclarla birlikdə) təltif olunur. O, ağır yaralansa da, yürüşdə axıradək iştirak edir. 1877-ci ilin iyul ayında Naxçıvandakı evlərində – xan sarayında ancaq əmisi Rəhim xan qalmışdı. Əmisi İsmayıl xan ağır Bəyazid döyüşlərindən sonra İrəvan yaxınlığındakı Dərəçiçəkdə müalicə olunurdu. Kontuziya almış əmisi oğlu Aman xan isə Tiflisdəki hərbi xəstəxanada həkimlərin nəzarətində idi. Rusiya ordusunda "Uçan qartal" adlandırılan atası II Kalbalı xan xanlıq dövründə babası I Kalbalı xana məxsus olan Kulpı kəndində xüsusi dəstəyə təlim verirdi. II Ehsan xanın qardaşları Cəfərqulu xan və Hüseyn xan Peterburqdakı Paj korpusunda təhsil alırdılar. Qardaşı Rəhim xanın 17 yaşı olmasına baxmayaraq, o da könüllü surətdə cəbhəyə getmişdir. Avqust ayında 18-ci draqun (xüsusi süvari qoşun) Pereyaslavski polkunda hərbi xidmətə başlayan Rəhim xan da tezliklə unter-zabit rütbəsi ilə mükafatlandırılır. 1877-ci il avqustun 3-də çarın saray Ulan polku Peterburqdan Nikolayevskiyə yola düşür. II Ehsan xan Ulan polkuna xidmətə qayıtmaq üçün böyük knyaz Mixail Nikolayevskiyə ərizə göndərir. Xahiş edir ki, onun Ulan polkuna dəyişilməsinə icazə versin. Noyabr ayının 3-də icazə alan II Ehsan xan yubanmadan Balkanlarda – Bolqarıstanda olan süvari dostlarının yanına hərbi xidmətə yola düşür. O, Ulan polkunun tərkibində Balkanlarda aparılan döyüşlərin hamısında iştirak edir. San-Stefan sülh müqaviləsindən sonra onun xidmət etdiyi polk sərhəd məsələlərini qaydaya salmaq işlərində yaxından iştirak edir. At üstündə nizə ilə döyüşməyi sevən II Ehsan xan 16 aprel 1878-ci ildə ştabs-rotmistr (süvari zabiti) hərbi rütbəsi alır. Ulan polku Rusiyaya yola düşən ərəfədə II Ehsan xanı təsadüfi bir səhvinə görə Ulan polkundan kənarlaşdırırlar. O, 1879-cu ilin 11 oktyabrında süvari ordunun mayoru kimi hərbi xidmətini davam etdirir. Həmin ilin 12 oktyabrında o, baş qərargahın Nikolayevski Akademiyasına daxil olur. Amma 1880-ci ilin 28 noyabrında öz arzusu ilə general M. D. Skobelevin Axal-təkəyə yürüşə hazırlaşan ekspedisiyasına ezamiyyətə göndərilir. Qeyd edək ki, 1880-ci ilədək II Ehsan xan Rusiya imperiyasının bir çox ali hərbi ordenlərinin kavaleri idi. 3 iyul 1878-ci ildə 3-cü dərəcəli "Müqəddəs Stanislav" ordeni (bantla və qılınclarla birlikdə), 9 iyul 1878-ci ildə üzərində "İgidliyə görə" yazılan 4-cü dərəcəli "Müqəddəs Anna" ordeni, 11 iyun 1879-cu ildə "Rumıniyanın Dəmir Xaçı" ilə təltif edilən II Ehsan xanın 24 yaşı vardı. 1881-ci ilin 28 noyabrında II Ehsan xan Abşeron polkunun 3-cü və 4-cü batalyonlarına komandir təyin edilir. O, Göytəpə ətrafında gedən döyüşlərdə qardaşı Cəfərqulu xanla birlikdə vuruşmuşdur. Türkmənistanda qədim oğuz nəsillərindən biri – təkinlər Rusiya ordusuna qarşı vuruşur və təslim olmurdular. Ən qanlı döyüş 12 yanvar 1881-ci ildə baş verir. II Ehsan xanı hücum vaxtı qala divarından düşən daş ağır yaralayır. Onunn komandirlik etdiyi batalyonlar Krasnovodska geri qaytarılanda o, Təkin xanının yetim, kimsəsiz qalmış 2 yaşlı oğlunu oğulluğa götürüb özü ilə Dağıstana aparır. II Ehsan xan oğlanın adını Məhəmməd, familiyasını isə Təkinski yazdırır. Naxçıvanskilərin xan sarayında öz övladları kimi tərbiyə edilən və oxudulan Məhəmməd xan Təkinski 1918–1920-ci illərdə Azərbaycanın ən fəal və vətənpərvər diplomatlarından biri olmuşdur. Bu haqda 2009-cu ildə "Şərq qapısı"nın 23 aprel nömrəsində ətraflı bəhs etmişik. Məhəmməd xan 1879-cu ildə Axal-təkədə anadan olmuşdur. O, sənədlərdə "Məhəmməd xan Ehsan xan oğlu" kimi qeydə alınmışdır. II Ehsan xanın vəfatından sonra qardaşları Rəhim xan və Cəfərqulu xan Məhəmməd xanı qəyyumluğa götürmüş və onu Tiflisdə birinci kişi gimnaziyasında və Novorossiysk Universitetində oxutmuşlar. 1918-ci ilədək Məhəmməd xan Şimali Qafqazda işləmişdir. Bəzi arxiv sənədlərindən aydın olur ki, o, Naxçıvanskilərlə birlikdə hərbi xidmətdə də olmuşdur. 1917-ci ilin martında Rəhim xanın oğlu İskəndər xanla və Cəfərqulu xanın oğlu III Kalbalı xanla birlikdə Avarıstanın qarlı dağlarından Gürcüstana, oradan isə Naxçıvana gəlmişdir. Sonralar onun Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində diplomatik fəaliyyəti başlanır. Azərbaycanın taleyüklü günlərində onun fəaliyyəti diplomatiyamızın qızıl bir səhifəsidir desək, heç də səhv etmərik. Onun təhsil aldığı illəri, diplomatik fəaliyyətini dərindən araşdırsaq, görərik ki, Məhəmməd xanın Vətən qarşısında xidmətləri böyükdür. O da naxçıvanlıdır, bu qədim oğuz yurdunun yetirməsidir. Məhəmməd xanın həyatını və fəaliyyətini araşdırdıqca, öyrəndikcə xan Naxçıvanskilərin ziyalı ucalığına heyran qalmaya bilmirsən. Axal-təkədəki Göytəpə ilə Naxçıvanı dostluq, qardaşlıq körpüsü birləşdirir. Naxçıvanın Kəngərli xanları ilə Göytəpənin Təkin xanlarının bu mənəvi qardaşlıq körpüsü 1881-ci ildə qoyulmuşdur. Taleyə bax ki, Təkin süvariləri də son anadək Naxçıvanın Kəngərli süvariləri kimi içdikləri anda sadiq qalmışlar. Bunlar hər ikisi qədim türk tayfası olan oğuzlara mənsubdurlar. II Ehsan xan 15 fevral 1884-cü ildən 1 iyun 1887-ci ilədək Gürcüstanda 16-cı qrenader (seçmə əsgərlər) minqrel polkunda hərbi xidmətini davam etdirir. 6 may 1884-cü ildə ona podpolkovnik rütbəsi verilir.
Ölümü
1887-ci ildə xəstəliyi ilə əlaqədar olaraq istefaya göndərilir. O, istefaya çıxanda polkovnik hərbi rütbəsini almışdı. Onu Tiflisdə həkim Maçavarianinin evində saxlayıb müalicə etdirirlər. Amma Göytəpədə başından aldığı zədə onun həyatına son qoyur. O, təxminən, 1894-cü ildə vəfat etmişdir. Qardaşları Cəfərqulu xan, Rəhim xan və Hüseyn xan, əmiləri və ağsaqqalları süvari generalı İsmayıl xanın rəhbərliyi ilə onun cənazəsini gətirib Naxçıvandakı İmamzadə kompleksindəki Xan sərdabəsində dəfn etmişlər.
Mənbə
- Quliyev M. Polkovnik II Ehsan xan Naxçıvanski – Kəngərli. "Şərq qapısı" qəzeti, 07.12.2013-cü il
Hərbi xadim haqqında olan bu məqalə bu məqalə . Məqaləni Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin II Ehsan xan II Kalbali xan oglu Naxcivanski Car Rusiyasi ordusunun polkovniki herbci 1800 cu ilden sonra Naxcivan xanligina hemcinin quberniya dovrune aid senedlerde 3 Ehsan xanin adina rast gelinir Bunlardan birincisi Ehsan xan I Kalbali xan ogludur ikincisi general mayor II Kalbali xan Naxcivanskinin oglu Ehsan xan ucuncusu ise Ceferqulu xanin oglu podpolkovnik Ehsan xandir II Ehsan xan NaxcivanskiSexsi melumatlarDogum tarixi 14 iyul 1855 1855 07 14 Dogum yeri Naxcivan Naxcivan qezasi Irevan quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1894Vetendasligi Rusiya imperiyasiAtasi Kelbeli xan NaxcivanskiTehsili Paj korpusu d Herbi fealiyyetiMensubiyyeti Rusiya imperiyasiHeyatiRusiya Dovlet Herb Tarixi Arxivinin 400 cu fondundaki senedlerden aydin olur ki II Ehsan xan 14 iyul 1855 ci ilde Naxcivan seherinde general mayor II Kalbali xan Naxcivanskinin ailesinde anadan olmusdur Ailede ucuncu ovlad olsa da oglanlarin en boyuyu olan II Ehsan xan 12 yasinadek Naxcivanda tehsil almis 1867 ci il iyulun 31 de Sankt Peterburqdaki Paj korpusunda oxumaga getmisdir 3 sentyabr 1868 ci ilden 31 may 1873 cu iledek Paj korpusunda tehsil almisdir O Paj korpusunu ela qiymetlerle bitirmis ve birinci derece almisdir Qeyd edek ki o atasindan sonra ikinci azerbaycanlidir ki Paj korpusunda oxumusdur Herb sahesinde xidmetleri10 sentyabr 1873 cu ilde II Ehsan xan Elahezret carin Sankt Peterburqdaki Ulan nizeli suvari esger polkunun saray qvardiyasinin korneti suvari hissede kicik zabit olmusdur II Ehsan xana 4 aprel 1876 ci ilden porucik zabit rutbesi verilmisdir 1877 1878 ci illerde Rusiya Turkiye muharibesi baslayanda onu Qafqaza ezam edirler Bu 23 aprel 1877 ci ile tesaduf edir II Ehsan xani Kobuleti destesine qebul edirler Bu desteye general leytenant Oklobjio komandirlik edirdi Onun destesi o vaxtlar turklerin liman seheri Batum uzerine hucuma hazirlasirdi II Ehsan xanin atasi emisi emisi oglu ve kurekenleri de muharibede istirak edirdiler 16 may 1877 ci ilde Sameba yuksekliyine hucum vaxti Kintrisi cayinin etrafinda geden siddetli doyuslerde II Ehsan xan sol ciyninden yaralanir Bu doyusde gosterdiyi hunere gore 22 yasli zabit IV dereceli Muqeddes Vladimir ordeni ile bantla ve qilinclarla birlikde teltif olunur O agir yaralansa da yurusde axiradek istirak edir 1877 ci ilin iyul ayinda Naxcivandaki evlerinde xan sarayinda ancaq emisi Rehim xan qalmisdi Emisi Ismayil xan agir Beyazid doyuslerinden sonra Irevan yaxinligindaki Derecicekde mualice olunurdu Kontuziya almis emisi oglu Aman xan ise Tiflisdeki herbi xestexanada hekimlerin nezaretinde idi Rusiya ordusunda Ucan qartal adlandirilan atasi II Kalbali xan xanliq dovrunde babasi I Kalbali xana mexsus olan Kulpi kendinde xususi desteye telim verirdi II Ehsan xanin qardaslari Ceferqulu xan ve Huseyn xan Peterburqdaki Paj korpusunda tehsil alirdilar Qardasi Rehim xanin 17 yasi olmasina baxmayaraq o da konullu suretde cebheye getmisdir Avqust ayinda 18 ci draqun xususi suvari qosun Pereyaslavski polkunda herbi xidmete baslayan Rehim xan da tezlikle unter zabit rutbesi ile mukafatlandirilir 1877 ci il avqustun 3 de carin saray Ulan polku Peterburqdan Nikolayevskiye yola dusur II Ehsan xan Ulan polkuna xidmete qayitmaq ucun boyuk knyaz Mixail Nikolayevskiye erize gonderir Xahis edir ki onun Ulan polkuna deyisilmesine icaze versin Noyabr ayinin 3 de icaze alan II Ehsan xan yubanmadan Balkanlarda Bolqaristanda olan suvari dostlarinin yanina herbi xidmete yola dusur O Ulan polkunun terkibinde Balkanlarda aparilan doyuslerin hamisinda istirak edir San Stefan sulh muqavilesinden sonra onun xidmet etdiyi polk serhed meselelerini qaydaya salmaq islerinde yaxindan istirak edir At ustunde nize ile doyusmeyi seven II Ehsan xan 16 aprel 1878 ci ilde stabs rotmistr suvari zabiti herbi rutbesi alir Ulan polku Rusiyaya yola dusen erefede II Ehsan xani tesadufi bir sehvine gore Ulan polkundan kenarlasdirirlar O 1879 cu ilin 11 oktyabrinda suvari ordunun mayoru kimi herbi xidmetini davam etdirir Hemin ilin 12 oktyabrinda o bas qerargahin Nikolayevski Akademiyasina daxil olur Amma 1880 ci ilin 28 noyabrinda oz arzusu ile general M D Skobelevin Axal tekeye yuruse hazirlasan ekspedisiyasina ezamiyyete gonderilir Qeyd edek ki 1880 ci iledek II Ehsan xan Rusiya imperiyasinin bir cox ali herbi ordenlerinin kavaleri idi 3 iyul 1878 ci ilde 3 cu dereceli Muqeddes Stanislav ordeni bantla ve qilinclarla birlikde 9 iyul 1878 ci ilde uzerinde Igidliye gore yazilan 4 cu dereceli Muqeddes Anna ordeni 11 iyun 1879 cu ilde Ruminiyanin Demir Xaci ile teltif edilen II Ehsan xanin 24 yasi vardi 1881 ci ilin 28 noyabrinda II Ehsan xan Abseron polkunun 3 cu ve 4 cu batalyonlarina komandir teyin edilir O Goytepe etrafinda geden doyuslerde qardasi Ceferqulu xanla birlikde vurusmusdur Turkmenistanda qedim oguz nesillerinden biri tekinler Rusiya ordusuna qarsi vurusur ve teslim olmurdular En qanli doyus 12 yanvar 1881 ci ilde bas verir II Ehsan xani hucum vaxti qala divarindan dusen das agir yaralayir Onunn komandirlik etdiyi batalyonlar Krasnovodska geri qaytarilanda o Tekin xaninin yetim kimsesiz qalmis 2 yasli oglunu ogulluga goturub ozu ile Dagistana aparir II Ehsan xan oglanin adini Mehemmed familiyasini ise Tekinski yazdirir Naxcivanskilerin xan sarayinda oz ovladlari kimi terbiye edilen ve oxudulan Mehemmed xan Tekinski 1918 1920 ci illerde Azerbaycanin en feal ve vetenperver diplomatlarindan biri olmusdur Bu haqda 2009 cu ilde Serq qapisi nin 23 aprel nomresinde etrafli behs etmisik Mehemmed xan 1879 cu ilde Axal tekede anadan olmusdur O senedlerde Mehemmed xan Ehsan xan oglu kimi qeyde alinmisdir II Ehsan xanin vefatindan sonra qardaslari Rehim xan ve Ceferqulu xan Mehemmed xani qeyyumluga goturmus ve onu Tiflisde birinci kisi gimnaziyasinda ve Novorossiysk Universitetinde oxutmuslar 1918 ci iledek Mehemmed xan Simali Qafqazda islemisdir Bezi arxiv senedlerinden aydin olur ki o Naxcivanskilerle birlikde herbi xidmetde de olmusdur 1917 ci ilin martinda Rehim xanin oglu Iskender xanla ve Ceferqulu xanin oglu III Kalbali xanla birlikde Avaristanin qarli daglarindan Gurcustana oradan ise Naxcivana gelmisdir Sonralar onun Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinde diplomatik fealiyyeti baslanir Azerbaycanin taleyuklu gunlerinde onun fealiyyeti diplomatiyamizin qizil bir sehifesidir desek hec de sehv etmerik Onun tehsil aldigi illeri diplomatik fealiyyetini derinden arasdirsaq gorerik ki Mehemmed xanin Veten qarsisinda xidmetleri boyukdur O da naxcivanlidir bu qedim oguz yurdunun yetirmesidir Mehemmed xanin heyatini ve fealiyyetini arasdirdiqca oyrendikce xan Naxcivanskilerin ziyali ucaligina heyran qalmaya bilmirsen Axal tekedeki Goytepe ile Naxcivani dostluq qardasliq korpusu birlesdirir Naxcivanin Kengerli xanlari ile Goytepenin Tekin xanlarinin bu menevi qardasliq korpusu 1881 ci ilde qoyulmusdur Taleye bax ki Tekin suvarileri de son anadek Naxcivanin Kengerli suvarileri kimi icdikleri anda sadiq qalmislar Bunlar her ikisi qedim turk tayfasi olan oguzlara mensubdurlar II Ehsan xan 15 fevral 1884 cu ilden 1 iyun 1887 ci iledek Gurcustanda 16 ci qrenader secme esgerler minqrel polkunda herbi xidmetini davam etdirir 6 may 1884 cu ilde ona podpolkovnik rutbesi verilir Olumu1887 ci ilde xesteliyi ile elaqedar olaraq istefaya gonderilir O istefaya cixanda polkovnik herbi rutbesini almisdi Onu Tiflisde hekim Macavarianinin evinde saxlayib mualice etdirirler Amma Goytepede basindan aldigi zede onun heyatina son qoyur O texminen 1894 cu ilde vefat etmisdir Qardaslari Ceferqulu xan Rehim xan ve Huseyn xan emileri ve agsaqqallari suvari generali Ismayil xanin rehberliyi ile onun cenazesini getirib Naxcivandaki Imamzade kompleksindeki Xan serdabesinde defn etmisler MenbeQuliyev M Polkovnik II Ehsan xan Naxcivanski Kengerli Serq qapisi qezeti 07 12 2013 cu ilHerbi xadim haqqinda olan bu meqale bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin