Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hüceyrə qılafı – meyvə və tərəvəzin toxumalarının hüceyrələrini əhatə edir. Qılaf protoplastın fəaliyyəti nəticəsində onun xaricində əmələ gəlir və protoplazmanın ayrılmaz bir hissəsinə çevrilir. Qılaf hüceyrəyə mexaniki möhkəmlik verir və protoplazmanı xarici təsirlərdən qoruyur. Əsasən sellüloza, hemisellüloza və protopektindən təşkil edilmiş hüceyrə qılafı bir neçə təbəqədən ibarətdir. Belə qılafın keçiriciliyi yaxşıdır, belə ki, o, xarici məhlulları hüceyrəyə yaxşı çəkir ki, buradan da molekullar və ionlar qılafdan sitoplazmanın səthinə asan keçə bilir.
Adətən yetişmiş bitki hüceyrəsində birinci və ikinci qılaf ayırd edilir. Birinci qılaf cavan hüceyrələrin hüceyrə divarını yaradır, tərkibində çoxlu su olur, lakin hüceyrə böyüdükcə hüceyrə daxilində yeni qatlar əmələ gəlir, qalınlaşır və sellüloza ilə zəngin olan ikinci qılaf yaranır. Getdikcə qalınlaşan qılaf üzərində üçüncü qılafın qatları əmələ gəlir. Yaranan qatlar üzərində iki qonşu hüceyrə arasında maddələr mübadiləsinin gedişini təmin edən məsamələr əmələ gəlir. Qılafın üzərində əmələ gələn məsamələr quruluşca 2 cür olur: sadə və haşiyəli məsamələr.
Xarici şəraitdən, maddələr mübadiləsinin istiqamətindən və hüceyrənin daşıdığı vəzifədən asılı olaraq qılaf nəinki qalınlaşır, hətta onun kimyəvi tərkibi də dəyişir. Hüceyrə qılafı odunlaşır, mantarlaşır və kutinləşir, selikləşir və minerallaşır.
Qılafa liqnin (odun) hopduqda odunlaşır. Odunlaşma qılafa bərklik və möhkəmlik verir. Odunlaşmış qılaf, maddələri hüceyrəyə çox çətinliklə buraxır. Məsələn, yetişib ötmüş turp, çuğundur və s. Bəzən əks odunlaşma müşahidə olunur. Məsələn, armud və ya heyvanın saxlanma zamanı yetişməsi. Hüceyrənin qılafına yağabənzər maddə suberin (mantar) hopduqda qılaf mantarlaşır, mumabənzər maddə kutin hopduqda isə kutinləşir. Qılafı mantarlaşmış və kutinləşmiş hüceyrələr istər qazları, istərsə də mayeləri hüceyrənin daxilinə və xaricinə keçirmir. Qılafın bütün səthi mantarlaşdıqda hüceyrənin canlı möhtəviyyatı məhv olur.
Həddindən artıq su hopması nəticəsində selikləşən qılafın kimyəvi tərkibi o qədər də dəyişmir. Selikləşmə az təsadüf edilən hadisədir. Təbii halda qarpız toxumlarının qabıq hissəsi meyvənin daxilində suyun çoxluğundan, eləcə də əksər yosunların xarici səthi selikləşmiş olur. Albalı, gavalı, gilas, alça, ərik ağacları qabığının çatlarından sarımtıl yapışqan maddənin axması hallarına tez-tez rast gəlmək olur. Bu yapışqanlı maddə – selikləşmiş hüceyrə kütləsidir. Hüceyrənin qılafına çox vaxt mineral (kalsium və silisium) duzlar hopur və qılafı minerallaşdırır. Qonşu hüceyrələrin protoplazmaları, məsamənin qapayıcı pərdəsindəki kiçik deşiklərdən keçən nazik tellərlə birləşir və bütün orqanizmin canlı hüceyrələri arasında əlaqəni təmin edir. Məsamələrdən birləşən protoplazma tellərinə plazmodesmalar deyilir.
Mənbə
- Ə-C.İ.Əhmədov, N.T.Əliyev. Meyvə və tərəvəzin əmtəəşünaslığı (Dərslik). — Bakı, 2009.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Huceyre qilafi meyve ve terevezin toxumalarinin huceyrelerini ehate edir Qilaf protoplastin fealiyyeti neticesinde onun xaricinde emele gelir ve protoplazmanin ayrilmaz bir hissesine cevrilir Qilaf huceyreye mexaniki mohkemlik verir ve protoplazmani xarici tesirlerden qoruyur Esasen selluloza hemiselluloza ve protopektinden teskil edilmis huceyre qilafi bir nece tebeqeden ibaretdir Bele qilafin keciriciliyi yaxsidir bele ki o xarici mehlullari huceyreye yaxsi cekir ki buradan da molekullar ve ionlar qilafdan sitoplazmanin sethine asan kece bilir Adeten yetismis bitki huceyresinde birinci ve ikinci qilaf ayird edilir Birinci qilaf cavan huceyrelerin huceyre divarini yaradir terkibinde coxlu su olur lakin huceyre boyudukce huceyre daxilinde yeni qatlar emele gelir qalinlasir ve selluloza ile zengin olan ikinci qilaf yaranir Getdikce qalinlasan qilaf uzerinde ucuncu qilafin qatlari emele gelir Yaranan qatlar uzerinde iki qonsu huceyre arasinda maddeler mubadilesinin gedisini temin eden mesameler emele gelir Qilafin uzerinde emele gelen mesameler qurulusca 2 cur olur sade ve hasiyeli mesameler Xarici seraitden maddeler mubadilesinin istiqametinden ve huceyrenin dasidigi vezifeden asili olaraq qilaf neinki qalinlasir hetta onun kimyevi terkibi de deyisir Huceyre qilafi odunlasir mantarlasir ve kutinlesir seliklesir ve minerallasir Qilafa liqnin odun hopduqda odunlasir Odunlasma qilafa berklik ve mohkemlik verir Odunlasmis qilaf maddeleri huceyreye cox cetinlikle buraxir Meselen yetisib otmus turp cugundur ve s Bezen eks odunlasma musahide olunur Meselen armud ve ya heyvanin saxlanma zamani yetismesi Huceyrenin qilafina yagabenzer madde suberin mantar hopduqda qilaf mantarlasir mumabenzer madde kutin hopduqda ise kutinlesir Qilafi mantarlasmis ve kutinlesmis huceyreler ister qazlari isterse de mayeleri huceyrenin daxiline ve xaricine kecirmir Qilafin butun sethi mantarlasdiqda huceyrenin canli mohteviyyati mehv olur Heddinden artiq su hopmasi neticesinde seliklesen qilafin kimyevi terkibi o qeder de deyismir Seliklesme az tesaduf edilen hadisedir Tebii halda qarpiz toxumlarinin qabiq hissesi meyvenin daxilinde suyun coxlugundan elece de ekser yosunlarin xarici sethi seliklesmis olur Albali gavali gilas alca erik agaclari qabiginin catlarindan sarimtil yapisqan maddenin axmasi hallarina tez tez rast gelmek olur Bu yapisqanli madde seliklesmis huceyre kutlesidir Huceyrenin qilafina cox vaxt mineral kalsium ve silisium duzlar hopur ve qilafi minerallasdirir Qonsu huceyrelerin protoplazmalari mesamenin qapayici perdesindeki kicik desiklerden kecen nazik tellerle birlesir ve butun orqanizmin canli huceyreleri arasinda elaqeni temin edir Mesamelerden birlesen protoplazma tellerine plazmodesmalar deyilir MenbeE C I Ehmedov N T Eliyev Meyve ve terevezin emteesunasligi Derslik Baki 2009