Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
| Hörümçəklər | ||||
|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||
| XƏTA: latin parametri doldurulmayıb. | ||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
| XƏTA HAQQINDA MƏLUMAT Bu parametr doldurulmayıb: latin | ||||
| ||||
Quruluşu
Ölçüləri 0.8 mm - 11 sm intervalında dəyişən, çox geniş rəngarəng çalarlara, mürəkkəb naxışlara malik hörümçəklər yırtıcı canlılar olub, Yer kürəsinin hər yerində və müxtəlif şəraitlərdə - Afrika və Amerika səhralarında, Qrenlandiya buzlaqlarında, dəniz səviyyəsindən 7 min metrə qədər yüksəkliklərdə yaşayır.
Hörümçəklərin bədəni baş-döşdən və qarıncıqdan ibarətdir.Baş-döşdə 6 cüt ətraf vardır. Öndə yerləşən 2 cüt ətraf – xeliser və pedipalplar qidanı tutmağa və xırdalamağa xidmət edir. Qalan 4 cüt baş-döş ətrafları gəzici ayaqlar rolün oynayır. Səfil hörümçəklər ovunu güdür, hoppanan hörümçəklər şikarın üzərinə öz ölçülərindən 75 - 80 dəfə böyük məsafədən hoppanır. Bu xüsusiyyət şikara qədər olan məsafənin çox dəqiq hesablanmasını tələb edir. Bu funksiyanı baş-döşün ön hissəsində yerləşən 6-8 ədəd göz təmin edir. Digər buğumayaqlılardan fərqli olaraq hörümçəklərin gözləri faset yox, linza tiplidir. İki orta (əsas) gözlər digərlərinə nisbətən iri olur. Yan gözlər hər hansı bir hərəkəti fiksə etmək üçündür. Bu gözlərin köməkliyi ilə hörümçəyin beynində obyektin dəqiq həcmi xəyalı yaranır. Qarıncıqda tor ziyilləri yerləşir. Zülaldan ibarət olan tor maye halında olub havada polimerləşir. Hörümçək tordan müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edir: tutucu torun qurulması, yumurta baramasının, tor çərçivəsinin hazırlanması və s.
Həyat tərzi
Oturaq həyat tərzi keçirən hörümçəklər isə tordan çox mürəkkəb quruluşa malik tutucu qurğular düzəldir, ovu zəhəri ilə öldürürlər.
Qidalanması
Hörümçəklərin əsas qida obyekti müxtəlif növ cücülərdir. Su hörümçəkləri su həşəratlarının sürfələrini, kiçik xərçəngləri, balıq körpələrini ovlayır. Nəhəng tropik hörümçəklər kiçik quşları da yeyir.Hörümçək şikarını zəhəri ilə öldürdükdən sonra həzm şirəsi buraxır. Erkək fərdin ölçüləri, adətən dişidən kiçik olur. Bəzi hallarda bu fərq 1000 dəfədən çox olur
Çoxalması
Bəzi hallarda erkək fərd dişini mayalandırdıqdan sonra dişi fərd tərəfindən yeyilir. Nəsil qayğısına qalmaq onlar üçün səciyyəvidir. Yumurta baramaya qoyulur. Dişi fərd baramanı ya özü ilə gəzdirir, ya da bərk cismlərə (kol, ağac, daş) yapışdırır. 30-40 gündən sonra yumurtadan çıxan hörümçəklər öz müstəqil torlarını qururlar. Əksər hörümçəklər 1 il, iri quşyeyən hörümçəklər isə 7-8 il yaşayır.
Canlılarla əlaqəsi
Hörümçəklərin böyük əksəriyyətinin zəhəri insan üçün tamamilə ziyansızdır. Yalnız bəzi növlərin, xüsusilə qaraqurdun (Latrodectus tredecimguttatus) sancması ölümlə nəticələnə bilər. Heyvanlar aləmində hörümçəklər ən geniş yayılmış dəstələrdən biridir.
Əhəmiyyəti
Hörümçəklərin bioloji müxtəliflikdə özünəməxsus və əvəzolunmaz yeri vardır. Onlar təbiətdə bir çox həşəratların say tənzimləyicisi rolunu oynayır, bəzi canlıların, xüsusilə Arıkimilər (Pompilidae) fəsiləsindən olan cücülərin şikarı rolunda çıxış edir, onların nəsli çoxalmasında müstəsna rol oynayırlar.
- Dünyada 109 fəsiləyə aid 42 minə yaxın növ, Azərbaycanda 44 fəsiləyə aid 700-ə yaxın növ aşkar edilmişdir.
- Hörümçəklər içərisində Lycosidae fəsiləsinə aid olan canavar hörümçək (tarantul) — Lycosa tarantula bir çox həşəratların, xüsusilə ziyanvericilərin (ayaqquyruqlular, milçəklər və onların sürfələri ilə qidalanmaqla) sayını tənzimləməklə kənd təsərrüfatı və təbii ekosistemlərdə xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Fəsilənin bütün üzvlərinin 3 sırada yerləşmiş 8 gözü olur (Şəkil 7.60). Birinci (aşağı) sıra 4 xırda gözdən ibarətdir. İkinci orta sırada 2 böyük göz olur. Üçüncü (yuxarı) sıra gözləri bir cüt olub, yan tərəflərdə yerləşir. Hörümçəklər üçün görmə xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Tarantul digər hörümçəklər kimi yumurta qoyaraq barama toxuyur. Dişi fərd yumurtadan çıxmış bala hörümçəkləri (40 – 100 ədəd) onlar sərbəst qida tapmaq vərdişi əldə edənə qədər qarıncığında daşıyır.
- Hörümçəklər içərisində Lycosidae fəsiləsinə aid olan canavar hörümçək (tarantul) — Lycosa tarantula bir çox həşəratların, xüsusilə ziyanvericilərin (ayaqquyruqlular, milçəklər və onların sürfələri ilə qidalanmaqla) sayını tənzimləməklə kənd təsərrüfatı və təbii ekosistemlərdə xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Fəsilənin bütün üzvlərinin 3 sırada yerləşmiş 8 gözü olur (Şəkil 7.60). Birinci (aşağı) sıra 4 xırda gözdən ibarətdir. İkinci orta sırada 2 böyük göz olur. Üçüncü (yuxarı) sıra gözləri bir cüt olub, yan tərəflərdə yerləşir. Hörümçəklər üçün görmə xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Tarantul digər hörümçəklər kimi yumurta qoyaraq barama toxuyur. Dişi fərd yumurtadan çıxmış bala hörümçəkləri (40 – 100 ədəd) onlar sərbəst qida tapmaq vərdişi əldə edənə qədər qarıncığında daşıyır.
Mənbə
- [1][ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz HorumceklerElmi tesnifatXETA latin parametri doldurulmayib Beynelxalq elmi adiXETA HAQQINDA MELUMAT Bu parametr doldurulmayib latinSeklin VikiAnbarda axtarisiQurulusuOlculeri 0 8 mm 11 sm intervalinda deyisen cox genis rengareng calarlara murekkeb naxislara malik horumcekler yirtici canlilar olub Yer kuresinin her yerinde ve muxtelif seraitlerde Afrika ve Amerika sehralarinda Qrenlandiya buzlaqlarinda deniz seviyyesinden 7 min metre qeder yuksekliklerde yasayir Horumceklerin bedeni bas dosden ve qarinciqdan ibaretdir Bas dosde 6 cut etraf vardir Onde yerlesen 2 cut etraf xeliser ve pedipalplar qidani tutmaga ve xirdalamaga xidmet edir Qalan 4 cut bas dos etraflari gezici ayaqlar rolun oynayir Sefil horumcekler ovunu gudur hoppanan horumcekler sikarin uzerine oz olculerinden 75 80 defe boyuk mesafeden hoppanir Bu xususiyyet sikara qeder olan mesafenin cox deqiq hesablanmasini teleb edir Bu funksiyani bas dosun on hissesinde yerlesen 6 8 eded goz temin edir Diger bugumayaqlilardan ferqli olaraq horumceklerin gozleri faset yox linza tiplidir Iki orta esas gozler digerlerine nisbeten iri olur Yan gozler her hansi bir hereketi fikse etmek ucundur Bu gozlerin komekliyi ile horumceyin beyninde obyektin deqiq hecmi xeyali yaranir Qarinciqda tor ziyilleri yerlesir Zulaldan ibaret olan tor maye halinda olub havada polimerlesir Horumcek tordan muxtelif meqsedler ucun istifade edir tutucu torun qurulmasi yumurta baramasinin tor cercivesinin hazirlanmasi ve s Heyat terziOturaq heyat terzi keciren horumcekler ise tordan cox murekkeb qurulusa malik tutucu qurgular duzeldir ovu zeheri ile oldururler QidalanmasiHorumceklerin esas qida obyekti muxtelif nov cuculerdir Su horumcekleri su heseratlarinin surfelerini kicik xercengleri baliq korpelerini ovlayir Neheng tropik horumcekler kicik quslari da yeyir Horumcek sikarini zeheri ile oldurdukden sonra hezm siresi buraxir Erkek ferdin olculeri adeten disiden kicik olur Bezi hallarda bu ferq 1000 defeden cox olurCoxalmasiBezi hallarda erkek ferd disini mayalandirdiqdan sonra disi ferd terefinden yeyilir Nesil qaygisina qalmaq onlar ucun seciyyevidir Yumurta baramaya qoyulur Disi ferd baramani ya ozu ile gezdirir ya da berk cismlere kol agac das yapisdirir 30 40 gunden sonra yumurtadan cixan horumcekler oz musteqil torlarini qururlar Ekser horumcekler 1 il iri qusyeyen horumcekler ise 7 8 il yasayir Canlilarla elaqesiHorumceklerin boyuk ekseriyyetinin zeheri insan ucun tamamile ziyansizdir Yalniz bezi novlerin xususile qaraqurdun Latrodectus tredecimguttatus sancmasi olumle neticelene biler Heyvanlar aleminde horumcekler en genis yayilmis destelerden biridir EhemiyyetiHorumceklerin bioloji muxteliflikde ozunemexsus ve evezolunmaz yeri vardir Onlar tebietde bir cox heseratlarin say tenzimleyicisi rolunu oynayir bezi canlilarin xususile Arikimiler Pompilidae fesilesinden olan cuculerin sikari rolunda cixis edir onlarin nesli coxalmasinda mustesna rol oynayirlar Dunyada 109 fesileye aid 42 mine yaxin nov Azerbaycanda 44 fesileye aid 700 e yaxin nov askar edilmisdir Horumcekler icerisinde Lycosidae fesilesine aid olan canavar horumcek tarantul Lycosa tarantula bir cox heseratlarin xususile ziyanvericilerin ayaqquyruqlular milcekler ve onlarin surfeleri ile qidalanmaqla sayini tenzimlemekle kend teserrufati ve tebii ekosistemlerde xususi ehemiyyet dasiyir Fesilenin butun uzvlerinin 3 sirada yerlesmis 8 gozu olur Sekil 7 60 Birinci asagi sira 4 xirda gozden ibaretdir Ikinci orta sirada 2 boyuk goz olur Ucuncu yuxari sira gozleri bir cut olub yan tereflerde yerlesir Horumcekler ucun gorme xususi ehemiyyet dasiyir Tarantul diger horumcekler kimi yumurta qoyaraq barama toxuyur Disi ferd yumurtadan cixmis bala horumcekleri 40 100 eded onlar serbest qida tapmaq verdisi elde edene qeder qarinciginda dasiyir Horumcekler icerisinde Lycosidae fesilesine aid olan canavar horumcek tarantul Lycosa tarantula bir cox heseratlarin xususile ziyanvericilerin ayaqquyruqlular milcekler ve onlarin surfeleri ile qidalanmaqla sayini tenzimlemekle kend teserrufati ve tebii ekosistemlerde xususi ehemiyyet dasiyir Fesilenin butun uzvlerinin 3 sirada yerlesmis 8 gozu olur Sekil 7 60 Birinci asagi sira 4 xirda gozden ibaretdir Ikinci orta sirada 2 boyuk goz olur Ucuncu yuxari sira gozleri bir cut olub yan tereflerde yerlesir Horumcekler ucun gorme xususi ehemiyyet dasiyir Tarantul diger horumcekler kimi yumurta qoyaraq barama toxuyur Disi ferd yumurtadan cixmis bala horumcekleri 40 100 eded onlar serbest qida tapmaq verdisi elde edene qeder qarinciginda dasiyir Menbe 1 olu kecid