Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hidayət Nuriyev (20 yanvar 1941, Borçalı) — fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor.
| Hidayət Nuriyev | |
|---|---|
| Hidayət Rəhim oğlu Nuriyev | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Marneuli, Gürcüstan SSR, SSRİ |
| Vətəndaşlığı |  SSRİ→ Azərbaycan |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Atası | Nuriyev Rəhim Nuru oğlu |
| Anası | Xubanova Zəhra Ələkbər qızı |
| Elm sahələri | yarımkeçiricilər fizikası və elektronikası |
| Elmi dərəcəsi | fizika-riyaziyyat elmləri doktoru |
| Elmi adı | professor |
| İş yeri | Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Fizika İnstitutu |
| Təhsili | Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutu |
| Elmi rəhbəri | Akademik Həsən Abdullayev |
| Tanınır | Respublikada və xarici ölkələrdə |
| Mükafatları | İngiltərə bioqrafiya mərkəzinin “ XX əsrin görkəmli şəxsiyyətləri ” məcmuəsinə daxil edilmiş, 2014-cü ildə Azərbaycan Respublikası “ Avropa Nəşr Mətbuat Evi”-nin ən yaxşı vətənpərvər tədqiqatçı alim diplomu və Qızıl medalı ilə, Abdulla Şaiq mükafatı ilə, dəfələrlə AMEA Rəyasət heyətinin fəxri fərmanları ilə təltif edilmişdir. |
Həyatı
Hidayət Rəhim oğlu Nuriyev 1941-ci il yanvarın 20-də Gürcüstan Respublikasının Marneuli şəhərində anadan olmuş, 1962-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsini bitirmiş, 1963-cü ilin oktyabr ayından etibarən AMEA Fizika İnstitutunun Elektronoqrafiya laboratoriyasında əmək fəaliyyətinə başlamışdır. Müasir mikroelektronikanin əsasını təşkil edən yarımkeçiricilərin nazik epitaksial təbəqələrinin müxtəlif altlıqlar üzərində böyümə xüsusiyyətlərinin kristal quruluşunun, səthinin morfologiyasının elektrofiziki, fotoelektrik optik xassələrinin tədqiqi ilə məşğul olmuş, onların əsasında fotohəssas P-n homo-hetero keçidlərin alınması, fotoqəbuledicilərin hazırlanması və tədqiqi istiqamətində elmi işlər aparmışdır. Baş laborant vəzifəsindən professor rütbəsinədək yüksəlmişdir. 1971-ci ildə namizədlik, 1988-ci ildə doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş, 1992-ci ildən professordur.
Elmi fəaliyyəti
Hidayət Nuriyevin elmi fəaliyyəti yarımkeçirici birləşmələrin və bərk məhlulların yüksək kristal mükəmməlliyə malik nazik epitaksial təbəqələrinin alınmasından ,onların əsasında müxtəlif təyinatlı fotohəssas strukturların hazırlanmasından və tətbiqindən ibarətdir. Bununla əlaqədar olaraq nazik epitaksial təbəqələrin müxtəlif altlıqlar üzərində böyümə xüsusiyyətləri kristal mükəmməlliyi, kristal quruluşu, səthinin morfologiyası, bircinsliliyi, elektrofiziki, fotoelektrik, optik xassələri müasir metodlarla tədqiq olunur, onların əsasında fotohəssas P-n homo-hetero keçidlər yaradılır və müxtəlif təyinatlı strukturlar hazırlanır. Tədqiqat işlərində elektronoqrafiya, rentgendifraktometriya, elektronmikroskopiya, ojespektrometriya metodlarından və uyğun olaraq müasir qurğulardan istifadə olunur. Hidayət Nuriyev 1963-1973 illər ərzində AMEA-nın Fizika İnstitutunda işləmiş, namizədik dissertasiyası mudafiə etmiş, böyük elmi işçi vəzifəsində calışmışdır. Onun elmi təşkilatçılıq bacarığı əsasən 1973-2002-ci illərdə çalışdığı AMEA-nın Fotoelektronika İnstitutunda özünü daha qabarıq şəkildə büruzə vermişdir. O, qısa bir müddətdə (1973-1975-ci illər ərzində), elmi-istehsalat şöbəsi təşkil etmiş , infraqırmızı texnika üçün perspektivli olan qurğuşun, qalay, xalkogenidləri bərk məhlullarının mükəmməl kristal quruluşlu epitaksial təbəqələrinin alınmasına və bununla əlaqədar müxtəlif texnoloji metodların işlənib hazırlanmasına nail olmuşdur. O, 2002-ci ildən etibarən AMEA Fizika institutunda fəaliyyət göstərən həmin şöbəyə rəhbərlik edir. Profesor Hidayət Nuriyev Respublikada ilk dəfə olaraq ifrat vakuum qurğusu yaratmış və onun əsasında 10-8-10-9 Па vakuumda yarımkeçiricilərin mükəmməl quruluşlu epitaksial təbəqələri alınmışdır. Onun ifrat vakuumda (10-8-10-9 Па) epitaksial təbəqələrin, vahid texnoloji şəraitdə P-n keçidlərin alınması üçün yaratdığı qurgular müəlliflik şəhadətnaməsilə müdafiə olunmuş və müxtəlif təyinatlı fotoqəbuledicilərin hazırlanmasında tətbiq edilmişdir. Bununla yanaşı bu şöbə həm də optoelektron texnikasında geniş tətbiq olunan, xüsusi xassələrə malik Al2 O3 əsaslı keramik məmulatların təcrübi nümunələrinin istehsalını və tətbiqini həyata keçirir. Pespublikamızda yeni olan bu tədqiqat və istehsal sahələrinin yaradılıb istifadəyə verilməsi optolektronika üçün müasir çevricilərin işlənib hazırlanmasında mühüm rol oynamışdır. Şöbədə hazırlanmış fotohəssas strukturlar spektrin 3-5 və 8-14 mkm dalğa uzunluqlu infraqırmızı oblastında işləyən detektorlarda, keramiki məmulatlar isə fotoqəbuledicilər üçün elektron soyuducularında istifadə edilmişdir.Professor Hidayət Nuriyev yarımkecirici epitaksial təbəqələr və strukturlar fizikası sahəsində 2 nəfər elmlər doktoru, 13 nəfər fizika üzrə fəlsəfə doktoru yetişdirməklə elmi məktəb yaratmışdir. Onun yetişdirdiyi elmi kadrlar Rusiya Federasiyasının mərkəzi Moskva şəhərində, Respublikamızın müxtəlif elm mərkəzlərində və universitetlərində çalışırlar. Professor Hidayət Nuriyev Rusiya Elmlər Akademiyasının müxtəlif elmi mərkəzlərində: Kristalloqrafiya və Fotonika institutunda, Orion elmi-istehsalat birliyində yaxşı tanınır və sıx elmi əlaqələri mövcuddur.
Elmi əsərlərinin sayı- 230
Xaricdə dərc olunan elmi əsərlərinin sayı- 150
Beynəlxalq bazalarda indeksləşən jurnallarda dərc olunan əsərlərinin sayı-75
Kitablarının sayı- 3
Müəlliflik şəhadətnamələrinin sayı - 5
Elmi-pedaqoji fəaliyyəti - 1966-cı ildən indiyədək müxtəlif ali məktəblərdə əvəzciliklə pedaqoji fəaliyyət göstərmişdir.
Dil bilikləri - Azərbaycan,rus,gürcü,ingilis
Əsas elmi əsərləri
1.Нуриев И.Р., Набиев Р.Н., Ахмедов Э.А.. Устройства для изготовления Р-п переходов в едином технологическом цикле. Автор свидетельство №299120.1989
2. Нуриев И.Р., Набиев Р.Н., Ахмедов Э.А.Свервысоковакуумная установка для выращивания эпитаксиальных пленок в квазировновесных условиях. Электронная техника. 1991. Вып.3 (166).сер.7, с.49-52
3. Нуриев И.Р., Фарзалиев С.С., Джалилова Х.Д., СадыговР.М.Особенности роста и фотопроводимость эпитаксиальных пленок твердых растворов Pd1-x Mnx Te (Ga) Прикладная физика, Москва, 2004, №4, с.89-92
4. Нуриев И.Р., Фарзалиев С.С., Садыгов Р.М.. Рост эпитаксиальных пленок Pdı-x MnxTe (Ga) на монокристаллах PbTeı-xSex . Поверхность, 2004,№2,с.110-112
5. Нуриев И.Р., Салаев Э.Ю., Джалилова Х.Д., Садыгов Р.М., Бархалов Б.Ш., Гаджиев М.Б..Структура и оптические свойства эпитаксиальных пленок
Pbı-xMnxSe < Ga > . Прикладная физика, 2009, №2, с.127-129
6. Нуриев И.Р., Садыгов Р.М., Гаджиев М.Б.Рост и структура эпитаксиальных пленок Pbı-xMnxSe (Ga)Кристаллография, 2009, том 54, №2, с. 356-358
7. Нуриев И.Р. Морфология поверхности, электрофизические и фотоэлектрические свойства эпитаксиальных пленок узкозонных халькогениедов AIVBVI // Прикладная физика, Москва, 2013, №5, с.16-18
8. Нуриев И.Р.. Структура и особенности морфологии поверхности эпитаксиальных пленок халькогенидов А4В6// Кристаллография. 2009, т.54, №7, с.1228-1229
9. M.A.Mehrabova. I.R.Nuriyev. H.S.Orujov. Elektron structure and optical properties of Cdı-xMnxTe thin films. International Journal of Materials. V. 1? 2014,p. 63-70? ISSN:2313-0555
10. Нуриев И.Р., Мехрабов М.Х., Назаров А.М., Садыгов Р.М., Гасанов Н.Г.. Рост, структура и морфология поверхности эпитаксиальных пленок Ca Te. ФТП., 2017, в.1, с. 36-39
Elmi təşkilatı fəaliyyəti
Professor Hidayət Nuriyevin əsas elmi təşkilatı fəaliyyəti 1973-cü ildən keçmiş SSRİ Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyində Bakıda əvvəlcə filial kimi sonralar Elmi- Tədqiqat Fotoelektronika adı ilə tanınan müəssisədə başlamışdır. O, təşkil etdiyi elmi-istehsalat şöbəsini müasir qurğularla təchiz etmiş və infraqırmızı texniki üçün yararlı materialların alınması ilə məşğul olmuşdur. İnstitutun içtimai həyatında yaxından iştirak etmiş, həmkarlar təşkilatının və əmək kollektivinin sədri vəzifəsinə seçilmişdir. Hal-hazırda Fizika İnstitutunun Veteranlar Şurasının sədridir. Hidayət Nuriyev Fotoelektronika İnstitutunda 2002-ci ilədək fəaliyyət göstərən Müdafiə Şurasının elmi katibi olmuş, uzun illərdir AMEA Radiasiya Problemləri İnstitutu nəzdindəki müdafiə şurasının, AMEA “Xəbərlər” (Fizika və astronomiya seriyası) elmi jurnalının redaksiya heyətinin üzvüdür.
Təltif və mükafatları
Hidayət Nuriyev İngiltərə bioqrafiya mərkəzinin “ XX əsrin görkəmli şəxsiyyətləri ” məcmuəsinə daxil edilmiş, 2014-cü ildə Azərbaycan Respublikası “ Avropa Nəşr Mətbuat Evi”-nin ən yaxşı vətənpərvər tədqiqatçı alim diplomu və Qızıl medalı ilə, Abdulla Şaiq mükafatı ilə, dəfələrlə AMEA Rəyasət heyətinin fəxri fərmanları ilə təltif edilmişdir.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hidayet Nuriyev 20 yanvar 1941 Borcali fizika riyaziyyat elmleri doktoru professor Hidayet NuriyevHidayet Rehim oglu NuriyevDogum tarixi 20 yanvar 1941 83 yas Dogum yeri Marneuli Gurcustan SSR SSRIVetendasligi SSRI AzerbaycanMilliyyeti azerbaycanliAtasi Nuriyev Rehim Nuru ogluAnasi Xubanova Zehra Elekber qiziElm saheleri yarimkeciriciler fizikasi ve elektronikasiElmi derecesi fizika riyaziyyat elmleri doktoruElmi adi professorIs yeri Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Fizika InstitutuTehsili Azerbaycan Dovlet Pedaqoji InstitutuElmi rehberi Akademik Hesen AbdullayevTaninir Respublikada ve xarici olkelerdeMukafatlari Ingiltere bioqrafiya merkezinin XX esrin gorkemli sexsiyyetleri mecmuesine daxil edilmis 2014 cu ilde Azerbaycan Respublikasi Avropa Nesr Metbuat Evi nin en yaxsi vetenperver tedqiqatci alim diplomu ve Qizil medali ile Abdulla Saiq mukafati ile defelerle AMEA Reyaset heyetinin fexri fermanlari ile teltif edilmisdir HeyatiHidayet Rehim oglu Nuriyev 1941 ci il yanvarin 20 de Gurcustan Respublikasinin Marneuli seherinde anadan olmus 1962 ci ilde Azerbaycan Dovlet Pedaqoji Universitetinin fizika riyaziyyat fakultesini bitirmis 1963 cu ilin oktyabr ayindan etibaren AMEA Fizika Institutunun Elektronoqrafiya laboratoriyasinda emek fealiyyetine baslamisdir Muasir mikroelektronikanin esasini teskil eden yarimkeciricilerin nazik epitaksial tebeqelerinin muxtelif altliqlar uzerinde boyume xususiyyetlerinin kristal qurulusunun sethinin morfologiyasinin elektrofiziki fotoelektrik optik xasselerinin tedqiqi ile mesgul olmus onlarin esasinda fotohessas P n homo hetero kecidlerin alinmasi fotoqebuledicilerin hazirlanmasi ve tedqiqi istiqametinde elmi isler aparmisdir Bas laborant vezifesinden professor rutbesinedek yukselmisdir 1971 ci ilde namizedlik 1988 ci ilde doktorluq dissertasiyasi mudafie etmis 1992 ci ilden professordur Elmi fealiyyetiHidayet Nuriyevin elmi fealiyyeti yarimkecirici birlesmelerin ve berk mehlullarin yuksek kristal mukemmelliye malik nazik epitaksial tebeqelerinin alinmasindan onlarin esasinda muxtelif teyinatli fotohessas strukturlarin hazirlanmasindan ve tetbiqinden ibaretdir Bununla elaqedar olaraq nazik epitaksial tebeqelerin muxtelif altliqlar uzerinde boyume xususiyyetleri kristal mukemmelliyi kristal qurulusu sethinin morfologiyasi bircinsliliyi elektrofiziki fotoelektrik optik xasseleri muasir metodlarla tedqiq olunur onlarin esasinda fotohessas P n homo hetero kecidler yaradilir ve muxtelif teyinatli strukturlar hazirlanir Tedqiqat islerinde elektronoqrafiya rentgendifraktometriya elektronmikroskopiya ojespektrometriya metodlarindan ve uygun olaraq muasir qurgulardan istifade olunur Hidayet Nuriyev 1963 1973 iller erzinde AMEA nin Fizika Institutunda islemis namizedik dissertasiyasi mudafie etmis boyuk elmi isci vezifesinde calismisdir Onun elmi teskilatciliq bacarigi esasen 1973 2002 ci illerde calisdigi AMEA nin Fotoelektronika Institutunda ozunu daha qabariq sekilde buruze vermisdir O qisa bir muddetde 1973 1975 ci iller erzinde elmi istehsalat sobesi teskil etmis infraqirmizi texnika ucun perspektivli olan qurgusun qalay xalkogenidleri berk mehlullarinin mukemmel kristal quruluslu epitaksial tebeqelerinin alinmasina ve bununla elaqedar muxtelif texnoloji metodlarin islenib hazirlanmasina nail olmusdur O 2002 ci ilden etibaren AMEA Fizika institutunda fealiyyet gosteren hemin sobeye rehberlik edir Profesor Hidayet Nuriyev Respublikada ilk defe olaraq ifrat vakuum qurgusu yaratmis ve onun esasinda 10 8 10 9 Pa vakuumda yarimkeciricilerin mukemmel quruluslu epitaksial tebeqeleri alinmisdir Onun ifrat vakuumda 10 8 10 9 Pa epitaksial tebeqelerin vahid texnoloji seraitde P n kecidlerin alinmasi ucun yaratdigi qurgular muelliflik sehadetnamesile mudafie olunmus ve muxtelif teyinatli fotoqebuledicilerin hazirlanmasinda tetbiq edilmisdir Bununla yanasi bu sobe hem de optoelektron texnikasinda genis tetbiq olunan xususi xasselere malik Al2 O3 esasli keramik memulatlarin tecrubi numunelerinin istehsalini ve tetbiqini heyata kecirir Pespublikamizda yeni olan bu tedqiqat ve istehsal sahelerinin yaradilib istifadeye verilmesi optolektronika ucun muasir cevricilerin islenib hazirlanmasinda muhum rol oynamisdir Sobede hazirlanmis fotohessas strukturlar spektrin 3 5 ve 8 14 mkm dalga uzunluqlu infraqirmizi oblastinda isleyen detektorlarda keramiki memulatlar ise fotoqebulediciler ucun elektron soyuducularinda istifade edilmisdir Professor Hidayet Nuriyev yarimkecirici epitaksial tebeqeler ve strukturlar fizikasi sahesinde 2 nefer elmler doktoru 13 nefer fizika uzre felsefe doktoru yetisdirmekle elmi mekteb yaratmisdir Onun yetisdirdiyi elmi kadrlar Rusiya Federasiyasinin merkezi Moskva seherinde Respublikamizin muxtelif elm merkezlerinde ve universitetlerinde calisirlar Professor Hidayet Nuriyev Rusiya Elmler Akademiyasinin muxtelif elmi merkezlerinde Kristalloqrafiya ve Fotonika institutunda Orion elmi istehsalat birliyinde yaxsi taninir ve six elmi elaqeleri movcuddur Elmi eserlerinin sayi 230 Xaricde derc olunan elmi eserlerinin sayi 150 Beynelxalq bazalarda indekslesen jurnallarda derc olunan eserlerinin sayi 75 Kitablarinin sayi 3 Muelliflik sehadetnamelerinin sayi 5 Elmi pedaqoji fealiyyeti 1966 ci ilden indiyedek muxtelif ali mekteblerde evezcilikle pedaqoji fealiyyet gostermisdir Dil bilikleri Azerbaycan rus gurcu ingilisEsas elmi eserleri1 Nuriev I R Nabiev R N Ahmedov E A Ustrojstva dlya izgotovleniya R p perehodov v edinom tehnologicheskom cikle Avtor svidetelstvo 299120 1989 2 Nuriev I R Nabiev R N Ahmedov E A Svervysokovakuumnaya ustanovka dlya vyrashivaniya epitaksialnyh plenok v kvazirovnovesnyh usloviyah Elektronnaya tehnika 1991 Vyp 3 166 ser 7 s 49 52 3 Nuriev I R Farzaliev S S Dzhalilova H D SadygovR M Osobennosti rosta i fotoprovodimost epitaksialnyh plenok tverdyh rastvorov Pd1 x Mnx Te Ga Prikladnaya fizika Moskva 2004 4 s 89 92 4 Nuriev I R Farzaliev S S Sadygov R M Rost epitaksialnyh plenok Pdi x MnxTe Ga na monokristallah PbTei xSex Poverhnost 2004 2 s 110 112 5 Nuriev I R Salaev E Yu Dzhalilova H D Sadygov R M Barhalov B Sh Gadzhiev M B Struktura i opticheskie svojstva epitaksialnyh plenok Pbi xMnxSe lt Ga gt Prikladnaya fizika 2009 2 s 127 129 6 Nuriev I R Sadygov R M Gadzhiev M B Rost i struktura epitaksialnyh plenok Pbi xMnxSe Ga Kristallografiya 2009 tom 54 2 s 356 358 7 Nuriev I R Morfologiya poverhnosti elektrofizicheskie i fotoelektricheskie svojstva epitaksialnyh plenok uzkozonnyh halkogeniedov AIVBVI Prikladnaya fizika Moskva 2013 5 s 16 18 8 Nuriev I R Struktura i osobennosti morfologii poverhnosti epitaksialnyh plenok halkogenidov A4V6 Kristallografiya 2009 t 54 7 s 1228 1229 9 M A Mehrabova I R Nuriyev H S Orujov Elektron structure and optical properties of Cdi xMnxTe thin films International Journal of Materials V 1 2014 p 63 70 ISSN 2313 0555 10 Nuriev I R Mehrabov M H Nazarov A M Sadygov R M Gasanov N G Rost struktura i morfologiya poverhnosti epitaksialnyh plenok Ca Te FTP 2017 v 1 s 36 39Elmi teskilati fealiyyetiProfessor Hidayet Nuriyevin esas elmi teskilati fealiyyeti 1973 cu ilden kecmis SSRI Mudafie Senayesi Nazirliyinin tabeliyinde Bakida evvelce filial kimi sonralar Elmi Tedqiqat Fotoelektronika adi ile taninan muessisede baslamisdir O teskil etdiyi elmi istehsalat sobesini muasir qurgularla techiz etmis ve infraqirmizi texniki ucun yararli materiallarin alinmasi ile mesgul olmusdur Institutun ictimai heyatinda yaxindan istirak etmis hemkarlar teskilatinin ve emek kollektivinin sedri vezifesine secilmisdir Hal hazirda Fizika Institutunun Veteranlar Surasinin sedridir Hidayet Nuriyev Fotoelektronika Institutunda 2002 ci iledek fealiyyet gosteren Mudafie Surasinin elmi katibi olmus uzun illerdir AMEA Radiasiya Problemleri Institutu nezdindeki mudafie surasinin AMEA Xeberler Fizika ve astronomiya seriyasi elmi jurnalinin redaksiya heyetinin uzvudur Teltif ve mukafatlariHidayet Nuriyev Ingiltere bioqrafiya merkezinin XX esrin gorkemli sexsiyyetleri mecmuesine daxil edilmis 2014 cu ilde Azerbaycan Respublikasi Avropa Nesr Metbuat Evi nin en yaxsi vetenperver tedqiqatci alim diplomu ve Qizil medali ile Abdulla Saiq mukafati ile defelerle AMEA Reyaset heyetinin fexri fermanlari ile teltif edilmisdir Istinadlar