Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Məlumatı yoxla. Bu məqalədə verilən dəqiqliyini və məlumatların yoxlamaq lazımdır. aydınlaşdırılmalıdır. |
Helicobacter pylori mədə və onikibarmaq bağırsağın müxtəlif nahiyələrinin selikli qişasında aşkar olunmuş spiralşəkilli, qrammənfi patogen bakteriyadır. Mədə və onikibarmaq bağırsaq xoraları, qastritlər, duodonitlər, mədənin limfom və şişləri etioloji olaraq H. pylori yoluxması ilə əlaqələndirilir. Belə ki, 90% H. pylori daşıyıcılarında heç bir xəstəlik simptomları olmur. Cinsin Helicobacter adlandırılması onun spiral formaya malik olmasıyla əlaqədardır. Bu quruluşa malik olması H. pylori bakteriyasının mədə və onikibarmaq bağırsağın selikli qişasına asandlıqla daxil olmasına və onun selikdə hərəkət etməsinə imkan yaratmış olur.[]
| Helicobacter pylori | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Helicobacter pylori | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Kəşfin tarixi
1875-ci ildə alman alimi spiral və ya spiralşəkilli bakteriyanı mədənin selikli qişasında aşkar etmişdir. Tapılmış bi bakteriya qidalı mühitdə əkilsə də inkişaf etməmişdir. Beləliklə də bu təsadüf maraq kəsb etməmiş və unudulmuşdur. 1893-cü ildə italyan alimi Culio Bidzodzero turş mühitli mədə şırəsində mövcud olan spiralşəkilli bakteriyanın təsvirini vermişdir. 1899-cu ildə Krakovdakı Yagellon universitetinin professoru Yavorski mədənin yuyuntu suyundakı çöküntüləri müayinə edərkən spiralşəkilli bakteriyalara diqqətini cəlb etmiş və onları lat. Vibrio rugula adlandırmışdır. Yavorski ilk dəfə olaraq mədə patologiyalarının etiologiyasında bu bakteriyaların rolunu fərz etmişdir. Onun bu işi polyak dilində dərc olunduğundan əhəmiyyət kəsb edə bilməmişdir. 1979-cu ildə bakteriya avstraliya patoloqu Robin Uorren tərəfindən yenidən aşkar edilərək aktuallaşmışdır. 1981-ci ildən Robin Uorren Barri Marşalla birlikdə tədqiqatlar apararaq qidalı mühitdə onun kulturasını əldə etməyə nail olmuşlar. Uorron və Marşall göstərmişdirlər ki, əksər mədə xoraları və qastritlər stress və acı qidalarla əlaqəli olmayıb, lat. Helicobacter pylori ilə yoluxmadan sonra meydana çıxmış olurlar. Tibbdə və elmi cəmiyyətlərdə çətinliklə və tərəddüdlə də olsa lat. Helicobacter pylori- nin patogenetik rolunu qəbul etməyə məcbur olurlar. Barri Marşall fərziyyənin düzgünlüyünü yoxlamaq məqsədi ilə öz üzərində eksperiment apararaq: H. pylori kulturalı petri kasa möhtəviyyatını içərək özünü yoluxdurur və nəticədə qastritin meydana çıxmasına səbəb olur. Sonra Marşall bismut duzu və metronidazol vasitəsilə 14 günlük kursdan sonra qastritin müalicəsinə nail olur. Sonrakı tədqiqatlarda müəyyən olunmuşdur ki, qastritlərin, mədə və onikibarmaq xoralarının müalicəsində antibiotiklər daha effektlidir və xüsusi əhəmiyyətə malikdirlər. 1994-cü ildə ABŞ-nin milli səhiyyə institutu ekspert rəyi dərc edərək, əksər residiv xoraların müalicəsində antibiotiklərdən istifadə edilməsi tövsiyə edilmişdir. 2005 ci ildə bakteriyanın tibbdə əhəmiyyətini aşkar etmiş Robin Uorren və Barri Marşalla Nobel mükafatı təqdim edilmişdir.
Sistematikası
İlk olaraq bakteriya 1085-ci ildə lat. Campylobacter pyloridis adlandırılsa da sonralar 1989 cu ildə latın dilinin qrammatikasına müvafiq şəkildə dəyişdirilərək lat. Campylobacter pylori adlandırılmışdır. Bakteriyanın DNK analizi onun lat. Campylobacter cinsinə deyil, yeni bir cinsə - lat. Helicobacter Goodwin et al. 1989 aid olduğunu təsdiqləmiş olur. Pylori əlavəsi yun. πυλωρός sözünün yiyəlik hal forması «pylōrus» olub hərfi mənası çıxacaq, keçəcək deməkdir. Mədə çıxacağına və ya onikibarmaq bağırsağa keçən hissəsinə elmi təsnifat üzrə pyloricus deyilir. Bura baktriyanın əsasən kalonizasiya yaratdığı nahiyə sayılır. Nakteriyanın insan üçün patogen növlərinə lat. H. pylori, H. acinonychis, H. felis, H. bizzozeronii, H. nemestrinae, H. salomonis aiddirlər. DNK oxşarlığı və hibridləşməsi lat. H. pylori və lat. H. mustelae arasında daha yüksəkdir. Helicobacter növləri elmə məlum olan, hədsiz turş mühitdə (mədə turşusunda) sağ qala bilən və mədənin selikli qişasında kalonizasiya olunan yeganə bakteriya növləri sayılırlar.
Patogenezi
Mədəyə düşmüş lat. H. pylori dərhal spiral formasının və qamçılarının sayəsində mədənin selikli qişasına sirayət edərək orada kaloniyalar törədir. Selikli qişanı zəbt etmiş bakteriyalar ureaza ifraz edərək, ammiakın qatılığını artırmış olur. Bu da öz növbəsində mədənin selikli qişasından qastrin ifrazını artırır ki, buna müvafiq kompensator olaraq izafi dərəcədə mədə turşusunun və pepsinin sekresiyasının artması, bufer sisteminin - bikarbonatların isə əksinə azalması baş verir. lat. H. pylori tərəfindən ifraz edilən musinaza, proteaza, lipaza kimi fermentlər mədənin qoruyucu selik qişasını depolimerləşdirərək zədələmiş olurlar. Bu yolla qoruyucu təbəqədən məhrum olmuş selikli qişa mədə turşusunun və pepsinin aşılayıcı təsirinə məruz qalmış olur. Nəticədə həmin nahiyələrdə əvvəlcə kimyəvi yanıq, sonra isə iltihabi proses meydana çıxmış olur. lat. H. pylori tərəfindən ifraz olunan ekzotoksin VacA mədənin epitel toxumalarının məhvinə səbəb olur.
Eradikasiyası
Bakteriyanın eradikasiyası (lat. ex „çıxartmaq“ və lat. radix „kök“ - kökündən kəsmək, dibindən çıxartmaq) və ya eradikasiyon müalicə - standart müalicə rejimi olub, qastrit və mədə xorasının sağalması üçün şərait yaratmaq üçün, sözügedən bakteriyanın mədənin selikli qişasından tam məhv edilməklə kənarlaşdırılmasına istiqamətləndirilmişdir. Bu müalicə rejimi 7-14 gün ərzində aparıla bilinir.[]
Üç komponentli müalicə
- Proton nasos inhibitoru (PNİ) - omeprazol 20mq, pantoprazol 20mq gündə iki dəfə və ya pantoprazol 40mq , rabeprazol 20mq gündə bir dəfə , 14 gündən az olmayaraq.
- Klaritromisin 500mq gündə iki dəfə 7 gündən az olmayaraq.
- Amoksisillin 1000mq və ya metranidazol 500mq gündə iki dəfə 7 gündən az olmayaraq
Dörd komponentli müalicə
- Proton nasos inhibitoru (PNİ) - omeprazol 20mq, pantoprazol 20mq gündə iki dəfə və ya pantoprazol 40mq , rabeprazol 20mq gündə bir dəfə , 14 gündən az olmayaraq.
- Bismut subsalisilat/subsitrat 120 mq gündə dörd dəfə 28 gündən az olmayaraq
- Metranidazol 500mq gündə üç dəfə 10 gündən az olmayaraq
- Tetrasiklin 500mq gündə dörd dəfə 10 gündən az olmayaraq[]
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2023-05-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-03.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Melumati yoxla Bu meqalede verilen faktlarin deqiqliyini ve melumatlarin etibarliligini yoxlamaq lazimdir Muzakire sehifesinde aydinlasdirilmalidir Helicobacter pylori mede ve onikibarmaq bagirsagin muxtelif nahiyelerinin selikli qisasinda askar olunmus spiralsekilli qrammenfi patogen bakteriyadir Mede ve onikibarmaq bagirsaq xoralari qastritler duodonitler medenin limfom ve sisleri etioloji olaraq H pylori yoluxmasi ile elaqelendirilir Bele ki 90 H pylori dasiyicilarinda hec bir xestelik simptomlari olmur Cinsin Helicobacter adlandirilmasi onun spiral formaya malik olmasiyla elaqedardir Bu qurulusa malik olmasi H pylori bakteriyasinin mede ve onikibarmaq bagirsagin selikli qisasina asandliqla daxil olmasina ve onun selikde hereket etmesine imkan yaratmis olur menbe gosterin Helicobacter pyloriElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Helicobacter pyloriBeynelxalq elmi adiHelicobacter pylori Stewart Goodwin 1989Sekil axtarisiITIS 962224NCBI 210EOL 972342Kesfin tarixi1875 ci ilde alman alimi spiral ve ya spiralsekilli bakteriyani medenin selikli qisasinda askar etmisdir Tapilmis bi bakteriya qidali muhitde ekilse de inkisaf etmemisdir Belelikle de bu tesaduf maraq kesb etmemis ve unudulmusdur 1893 cu ilde italyan alimi Culio Bidzodzero turs muhitli mede siresinde movcud olan spiralsekilli bakteriyanin tesvirini vermisdir 1899 cu ilde Krakovdaki Yagellon universitetinin professoru Yavorski medenin yuyuntu suyundaki cokuntuleri muayine ederken spiralsekilli bakteriyalara diqqetini celb etmis ve onlari lat Vibrio rugula adlandirmisdir Yavorski ilk defe olaraq mede patologiyalarinin etiologiyasinda bu bakteriyalarin rolunu ferz etmisdir Onun bu isi polyak dilinde derc olundugundan ehemiyyet kesb ede bilmemisdir 1979 cu ilde bakteriya avstraliya patoloqu Robin Uorren terefinden yeniden askar edilerek aktuallasmisdir 1981 ci ilden Robin Uorren Barri Marsalla birlikde tedqiqatlar apararaq qidali muhitde onun kulturasini elde etmeye nail olmuslar Uorron ve Marsall gostermisdirler ki ekser mede xoralari ve qastritler stress ve aci qidalarla elaqeli olmayib lat Helicobacter pylori ile yoluxmadan sonra meydana cixmis olurlar Tibbde ve elmi cemiyyetlerde cetinlikle ve tereddudle de olsa lat Helicobacter pylori nin patogenetik rolunu qebul etmeye mecbur olurlar Barri Marsall ferziyyenin duzgunluyunu yoxlamaq meqsedi ile oz uzerinde eksperiment apararaq H pylori kulturali petri kasa mohteviyyatini icerek ozunu yoluxdurur ve neticede qastritin meydana cixmasina sebeb olur Sonra Marsall bismut duzu ve metronidazol vasitesile 14 gunluk kursdan sonra qastritin mualicesine nail olur Sonraki tedqiqatlarda mueyyen olunmusdur ki qastritlerin mede ve onikibarmaq xoralarinin mualicesinde antibiotikler daha effektlidir ve xususi ehemiyyete malikdirler 1994 cu ilde ABS nin milli sehiyye institutu ekspert reyi derc ederek ekser residiv xoralarin mualicesinde antibiotiklerden istifade edilmesi tovsiye edilmisdir 2005 ci ilde bakteriyanin tibbde ehemiyyetini askar etmis Robin Uorren ve Barri Marsalla Nobel mukafati teqdim edilmisdir SistematikasiIlk olaraq bakteriya 1085 ci ilde lat Campylobacter pyloridis adlandirilsa da sonralar 1989 cu ilde latin dilinin qrammatikasina muvafiq sekilde deyisdirilerek lat Campylobacter pylori adlandirilmisdir Bakteriyanin DNK analizi onun lat Campylobacter cinsine deyil yeni bir cinse lat Helicobacter Goodwin et al 1989 aid oldugunu tesdiqlemis olur Pylori elavesi yun pylwros sozunun yiyelik hal formasi pylōrus olub herfi menasi cixacaq kececek demekdir Mede cixacagina ve ya onikibarmaq bagirsaga kecen hissesine elmi tesnifat uzre pyloricus deyilir Bura baktriyanin esasen kalonizasiya yaratdigi nahiye sayilir Nakteriyanin insan ucun patogen novlerine lat H pylori H acinonychis H felis H bizzozeronii H nemestrinae H salomonis aiddirler DNK oxsarligi ve hibridlesmesi lat H pylori ve lat H mustelae arasinda daha yuksekdir Helicobacter novleri elme melum olan hedsiz turs muhitde mede tursusunda sag qala bilen ve medenin selikli qisasinda kalonizasiya olunan yegane bakteriya novleri sayilirlar Patogenezi1 lat H pylori selikli qisaya daxil olur 2 lat H pylori ureaza ifraz ederek ammiakin qatiligini artirmis olur 3 lat H pylori kolonizasiyasi 4 Selikli qisa mede tursusunun ve pepsinin asilayici tesirine meruz qalmis olur Neticede hemin nahiyelerde evvelce kimyevi yaniq sonra ise iltihabi proses meydana cixmis olur Medeye dusmus lat H pylori derhal spiral formasinin ve qamcilarinin sayesinde medenin selikli qisasina sirayet ederek orada kaloniyalar toredir Selikli qisani zebt etmis bakteriyalar ureaza ifraz ederek ammiakin qatiligini artirmis olur Bu da oz novbesinde medenin selikli qisasindan qastrin ifrazini artirir ki buna muvafiq kompensator olaraq izafi derecede mede tursusunun ve pepsinin sekresiyasinin artmasi bufer sisteminin bikarbonatlarin ise eksine azalmasi bas verir lat H pylori terefinden ifraz edilen musinaza proteaza lipaza kimi fermentler medenin qoruyucu selik qisasini depolimerlesdirerek zedelemis olurlar Bu yolla qoruyucu tebeqeden mehrum olmus selikli qisa mede tursusunun ve pepsinin asilayici tesirine meruz qalmis olur Neticede hemin nahiyelerde evvelce kimyevi yaniq sonra ise iltihabi proses meydana cixmis olur lat H pylori terefinden ifraz olunan ekzotoksin VacA medenin epitel toxumalarinin mehvine sebeb olur EradikasiyasiBakteriyanin eradikasiyasi lat ex cixartmaq ve lat radix kok kokunden kesmek dibinden cixartmaq ve ya eradikasiyon mualice standart mualice rejimi olub qastrit ve mede xorasinin sagalmasi ucun serait yaratmaq ucun sozugeden bakteriyanin medenin selikli qisasindan tam mehv edilmekle kenarlasdirilmasina istiqametlendirilmisdir Bu mualice rejimi 7 14 gun erzinde aparila bilinir menbe gosterin Uc komponentli mualice Proton nasos inhibitoru PNI omeprazol 20mq pantoprazol 20mq gunde iki defe ve ya pantoprazol 40mq rabeprazol 20mq gunde bir defe 14 gunden az olmayaraq Klaritromisin 500mq gunde iki defe 7 gunden az olmayaraq Amoksisillin 1000mq ve ya metranidazol 500mq gunde iki defe 7 gunden az olmayaraqDord komponentli mualice Proton nasos inhibitoru PNI omeprazol 20mq pantoprazol 20mq gunde iki defe ve ya pantoprazol 40mq rabeprazol 20mq gunde bir defe 14 gunden az olmayaraq Bismut subsalisilat subsitrat 120 mq gunde dord defe 28 gunden az olmayaraq Metranidazol 500mq gunde uc defe 10 gunden az olmayaraq Tetrasiklin 500mq gunde dord defe 10 gunden az olmayaraq menbe gosterin Istinadlar Arxivlenmis suret 2023 05 08 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 03