Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hacılar oymağı — Zülqədər elinin böyük qollarından biri.
Öncə Qeysəri ətrafında yaşayırdılar. Sonra Azərbaycana gələrək məskunlaşdılar. Bu oymaq tarixi ədəbiyyatda bəzən Hacılı kimi də yazilir.
Oymağın yaranması, yayılması
Orta çağda Türkiyənin Qeysəri vilayətində olduqca geniş bir meydana yayılan bir çox Hacılar oymağı var. Bunlardan biri 1411-1500-cü illər arasında Adana üzərindən Qeysəriyə gələn Qayı boyuna mənsubiyətini bildiyimiz, Qeysərinin Hacılar ilçəsinə adını verən oymaqdır. Həmin dövrdə Ərciyəs dağına uzun zaman yaylağa gedən bu türkman topluluğunun içərisində Qızılqoyunlu, Ağbaş və Lək kimi oymaqlara da rast gəlinir. 1691-1696-cı illər arasında Ərciyəs dağının ətəklərinə yerləşdikləri görünür. Diğər bir Hacılar isə Ərciyəs dağının başqa istiqamətinə keçərək Dəvəlidə Xırmancıq mövqeyinə yerləşmişdir.
Səfəvilər dönəmində Zülqədər elində yer alan Hacılar, qeydlərdə Bayat boyunun obası olaraq qeyd olunub. Hacılar oymağı Malatya livasında bir çox yurda yerləşmişdi. Bu yerləşmələr, Həkimxan ilçəsindəki Hacılar, Ərguvan ilçəsindəki Hacılar, Hacıköyü, Şaban Hacı kəndləridir. Bunlardan başqa Arguvanın güneyi ilə Fərat arasındaki nahiyənin adı Kiçik Hacılu idi. Hacılar adlı iki kənddən biri günümüzədək çatıb və Həkimxan ilçəsinə bağlıdır, əhalisi Ələvidir.
Günümüzə çatmayan Hacılar kəndi isə Həkimxan ilçəsinin İğdır kəndi yaxınlarındaydı. Hacılar obasının qurduğu hər iki kənd də Şah Hüseyn adlı ziyarətlər var. Həkimxandaki Hacılar kəndinin XVII yüzildəki və günümüzdəki adqoyma adəti, Səfəvilərdəki Hacılar bəyləri adıyla tam bir uyum üçündə olması diqqət çəkicidir. Hacılar kəndi camaatı, Hacım sultan ocağının ziyarətçilərdir.
Digər yerlərdə də Hacılar sözünün kökü olan hacı adını daşıyan topluluqlar var. Azərbaycanda və Türkiyədə özəlliklə hacı və hacılı adlı bir çox tayfalara rast gəlinir. Türkiyədə Hacılı adını daşıyan bölgə, Diyarbəkrin cənub-qərbində yerləşir. Hacılı topluluğunun Tunceli yörəsində də bir yurdu var. Osmanlı təhrir qeydlərındə Hacılu Türk olaraq qeyd edilən bu kəndin türk kökənli olduğu şübhəsizdir. Bu kənd, hazırda Pülümür ilçəsinə bağlıdır. Hacılı kəndinin Pir Sultan adlı dədə ocağıyla ilgisi var. Ocaq yiyələrinin anlatdığına görə Pir Sultan asılmadan öncə Hacıli kəndində yeddi il sürgündə yaşamışdır. Yeddi il sonra Pir Sultan, Banaza dönmüş, üç oğlundan biri olan Ərgaip isə Hacıli kəndində qalmışdır. Kənddə Pir Sultanın tikdiyi söylənən bir cəmevi var. Pir Sultan ocağının Hacılıdaki qoluna Ərgaip deyilməkdədir.
Camaatı Ələvi olub Hacılı oymağından olan kəndlərdən biri, Diyarbəkrin Bismil ilçəsindəki Türkmən Hacılı kəndidir. Kənddə Bəyazıd-ı Bostan adlı dədə ocağı var. Bəyazıd-ı Bostanın türbəsi Kırıkxandadır.
Çorumdaki Almahacılı və Şəkərhacılı adlı Ələvi kəndlərinin də Hacılı topluluğuyla ilgisi şübhəsizdir.
Çorumdaki və Ərzurumdaki Həmzəhacılı kəndləri Ağqoyunlu türkmanlari üçündəki Həmzəhacılıların qalığı olmalıdır. Həmzəhacılı oymağı Ağqoyunlulara qatılan topluluklardandır. Uzun Həsən bəyin elçilərindən Aynə bəy Hamza Hacı, bu oymaqdandır. Çorumdaki və Ərzurumdakı Həmzəhacılı kəndlərinin camaatı Ələvidir.
Tanınmış nümayəndələri
Hacılar oymağının nümayəndələrindən bir çoxları dövlətində önəmli rol oynamışlar. Bu oymağın adlı-sanlı oğullarından biri Keçəl Şahverdi bəydir. I Şah İsmayıl Səfəvinin hakimiyyəti dönəmində Astrabadın valisi olmuşdu. O, türkmənlərin Oxlu tayfası tərəfindən öldürülmüşdü.
Şahverdi bəyin İlyas bəy adlı oğlu vardı.
İlyas bəyi I Şah İsmayıl zarafatla "Keçəl bəy" adlandırırdı. 1502-ci ildə Fars əyaləti Ağqoyunlu dövlətindən qoparıldıqdan sonra şah buranı İlyas bəyə verdi və onu vali təyin etdi. Əyalətin Cöhrəm mahalı həmişəlik onun övladlarına mülk verildi.
İlyas bəy şah tərəfindən 1505-ci ildə öldürüldü.
İlyas bəyin İbrahim bəy adlı oğlu vardı. O, I Şah Təhmasibdən öncə sultan, sonra xan ünvanı almışdı.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu. Zülqədər eli. Bakı: Şərq-Qərb, 2011,-156 səh.
- Ənvər Çingizoğlu, Hacılar oymağı, "Soy" dərgisi, 6 (14) 2008
- G. Göğebakan, s: 199
- R. Yinanç, M. Eliböyük, Malatya Tahrir Dəfteri, s: 213, 163, 169, 168
- H. Aksüt, Anadolu Aleviliğinin Sosyal və Coğrafi Kökenləri, s: 320-323
- H. Aksüt, Həsənçələbi və Çevresi Tarihi, Hacılar köyü bölümü
- M. Ali Ünal, XVI Yüzilda Çemişkezek Sancağı, s: 84
- Ali İldırım, İnanç Öndəri Olaraq Ozan Pir Sultan Abdal, Yol dərgisi, Hüseyin Gazi Dərneği yayın organı, sayı: 19
- Ebu Bekr-i Tihrani, Kitab-ı Diyarbekriyye, s: 217, çeviren: Mürsel Öztürk )
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hacilar oymagi Zulqeder elinin boyuk qollarindan biri Once Qeyseri etrafinda yasayirdilar Sonra Azerbaycana gelerek meskunlasdilar Bu oymaq tarixi edebiyyatda bezen Hacili kimi de yazilir Oymagin yaranmasi yayilmasiOrta cagda Turkiyenin Qeyseri vilayetinde olduqca genis bir meydana yayilan bir cox Hacilar oymagi var Bunlardan biri 1411 1500 cu iller arasinda Adana uzerinden Qeyseriye gelen Qayi boyuna mensubiyetini bildiyimiz Qeyserinin Hacilar ilcesine adini veren oymaqdir Hemin dovrde Erciyes dagina uzun zaman yaylaga geden bu turkman toplulugunun icerisinde Qizilqoyunlu Agbas ve Lek kimi oymaqlara da rast gelinir 1691 1696 ci iller arasinda Erciyes daginin eteklerine yerlesdikleri gorunur Diger bir Hacilar ise Erciyes daginin basqa istiqametine kecerek Develide Xirmanciq movqeyine yerlesmisdir Sefeviler doneminde Zulqeder elinde yer alan Hacilar qeydlerde Bayat boyunun obasi olaraq qeyd olunub Hacilar oymagi Malatya livasinda bir cox yurda yerlesmisdi Bu yerlesmeler Hekimxan ilcesindeki Hacilar Erguvan ilcesindeki Hacilar Hacikoyu Saban Haci kendleridir Bunlardan basqa Arguvanin guneyi ile Ferat arasindaki nahiyenin adi Kicik Hacilu idi Hacilar adli iki kendden biri gunumuzedek catib ve Hekimxan ilcesine baglidir ehalisi Elevidir Gunumuze catmayan Hacilar kendi ise Hekimxan ilcesinin Igdir kendi yaxinlarindaydi Hacilar obasinin qurdugu her iki kend de Sah Huseyn adli ziyaretler var Hekimxandaki Hacilar kendinin XVII yuzildeki ve gunumuzdeki adqoyma adeti Sefevilerdeki Hacilar beyleri adiyla tam bir uyum ucunde olmasi diqqet cekicidir Hacilar kendi camaati Hacim sultan ocaginin ziyaretcilerdir Diger yerlerde de Hacilar sozunun koku olan haci adini dasiyan topluluqlar var Azerbaycanda ve Turkiyede ozellikle haci ve hacili adli bir cox tayfalara rast gelinir Turkiyede Hacili adini dasiyan bolge Diyarbekrin cenub qerbinde yerlesir Hacili toplulugunun Tunceli yoresinde de bir yurdu var Osmanli tehrir qeydlerinde Hacilu Turk olaraq qeyd edilen bu kendin turk kokenli oldugu subhesizdir Bu kend hazirda Pulumur ilcesine baglidir Hacili kendinin Pir Sultan adli dede ocagiyla ilgisi var Ocaq yiyelerinin anlatdigina gore Pir Sultan asilmadan once Hacili kendinde yeddi il surgunde yasamisdir Yeddi il sonra Pir Sultan Banaza donmus uc oglundan biri olan Ergaip ise Hacili kendinde qalmisdir Kendde Pir Sultanin tikdiyi soylenen bir cemevi var Pir Sultan ocaginin Hacilidaki qoluna Ergaip deyilmekdedir Camaati Elevi olub Hacili oymagindan olan kendlerden biri Diyarbekrin Bismil ilcesindeki Turkmen Hacili kendidir Kendde Beyazid i Bostan adli dede ocagi var Beyazid i Bostanin turbesi Kirikxandadir Corumdaki Almahacili ve Sekerhacili adli Elevi kendlerinin de Hacili topluluguyla ilgisi subhesizdir Corumdaki ve Erzurumdaki Hemzehacili kendleri Agqoyunlu turkmanlari ucundeki Hemzehacililarin qaligi olmalidir Hemzehacili oymagi Agqoyunlulara qatilan topluluklardandir Uzun Hesen beyin elcilerinden Ayne bey Hamza Haci bu oymaqdandir Corumdaki ve Erzurumdaki Hemzehacili kendlerinin camaati Elevidir Taninmis numayendeleriHacilar oymaginin numayendelerinden bir coxlari dovletinde onemli rol oynamislar Bu oymagin adli sanli ogullarindan biri Kecel Sahverdi beydir I Sah Ismayil Sefevinin hakimiyyeti doneminde Astrabadin valisi olmusdu O turkmenlerin Oxlu tayfasi terefinden oldurulmusdu Sahverdi beyin Ilyas bey adli oglu vardi Ilyas beyi I Sah Ismayil zarafatla Kecel bey adlandirirdi 1502 ci ilde Fars eyaleti Agqoyunlu dovletinden qoparildiqdan sonra sah burani Ilyas beye verdi ve onu vali teyin etdi Eyaletin Cohrem mahali hemiselik onun ovladlarina mulk verildi Ilyas bey sah terefinden 1505 ci ilde olduruldu Ilyas beyin Ibrahim bey adli oglu vardi O I Sah Tehmasibden once sultan sonra xan unvani almisdi MenbeEnver Cingizoglu Zulqeder eli Baki Serq Qerb 2011 156 seh Enver Cingizoglu Hacilar oymagi Soy dergisi 6 14 2008 G Gogebakan s 199 R Yinanc M Eliboyuk Malatya Tahrir Defteri s 213 163 169 168 H Aksut Anadolu Aleviliginin Sosyal ve Cografi Kokenleri s 320 323 H Aksut Hesencelebi ve Cevresi Tarihi Hacilar koyu bolumu M Ali Unal XVI Yuzilda Cemiskezek Sancagi s 84 Ali Ildirim Inanc Onderi Olaraq Ozan Pir Sultan Abdal Yol dergisi Huseyin Gazi Dernegi yayin organi sayi 19 Ebu Bekr i Tihrani Kitab i Diyarbekriyye s 217 ceviren Mursel Ozturk