Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Habrobracon hebetor (lat. Habrobracon hebetor) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinin pərdəqanadlılar dəstəsinin brakonidlər fəsiləsinin cinsinə aid heyvan növü.
| Habrobracon hebetor | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Dəstəüstü: Dəstə: Ranqsız: Yarımdəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Cins: Növ: Habrobracon hebetor | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Xarici quruluşu
Parazitin döş hissəsi qonur-qaramtıl olub, üst tərəfdən qırmızımtıl-sarımtıl rəngdədir. Bədəninin uzunluğu 3,5–4 mm-dir. Bığcıqları qara olub, dişilərdə 16-17 buğumlu, erkəklərdə isə 20-25 buğumludur.
Həyat tərzi
Abşeron ərazisində yaşıllıqlara zərərverən yarpaq və tumurcuq fırfıralarının, qızılgül yarpaqbükəninin, qızılqarın kəpənəyin, tək ipəksarıyanın, valehedici gözəlçənin və Ağ Amerika kəpənəyinin tırtıllarında parazitlik edir. Bəzək bitkiləri sahələrində, xüsusilə Bakı şəhərində, Mərdəkan qəsəbəsində və ətraf kəndlərdə salınmış yaşıllıq sahələrində yayılaraq, zərərvericilərin sayının azalma-sında böyük təsərrüfat əhəmiyyətinə malik rol oynayır. Aparılan hesablamalara görə zərərvericilərin tırtıllarının 15-20% -i Bracon hebetor paraziti ilə yoluxmuş olur. Parazitin bioekologiyasına və sahibi yoluxdurmasına dair Naxçıvan bölgəsində tədqiqat işləri aparmış Zəkəriyyə Məmmədov Bracon hebetor parazitinin meyvə zərərvericilərini yüksək dərəcədə yoluxdurmasını nəzərə alıb, onun bioloji mübarizədə istifadə edilməsini təklif etmişdir. Müəllif, parazitin (laboratoriya şəraitində) cənub anbar odlucası üzərində çoxaldılması və meyvə bağlarına buraxılması yollarını göstərmişdir. Bundan başqa, pambıq sahələrində pambıq sovkasına, əməköməci güvəsinə, nar meyvəyeyəninə və s. zərərvericilərə qarşı bioloji mübarizədə Bracon hebetordan istifadə edilməsi üçün təkliflər hazırlanmışdır. Azərbaycanda və xaricdə bir çox müəlliflər Bracon hebetorun perspektivli parazit olduğunu öz əsərlərində göstərmişlər.Lənkəran bölgəsinin Astara, Lerik, Yardımlı rayonlarında meşə və meyvə ağacları zərərvericiləri üzərində aparılan tədqiqatlara əsasən aşkar edilmişdir ki, Bracon hebetor imaqo mərhələsində yaşlı ağacların (palıd, vələs və s.) çürümüş gövdəsi, burulub qurumuş yarpaqları (gilas, şaftalı və ərik) və quru meyvələrin (ərik, gavalı və s.) içərisində qışlayır. Abşeron ərazisində isə meşə və meyvə cinsindən olan bəzək ağaclarının qabığı altında və çürümüş gövdəsində qışlaması aşkar edilmişdir. Yazda, 18-20oC temperaturda, aprel ayının axırlarından may ayının ikinci ongünlüyünədək qış yerlərindən çıxaraq cütləşirlər və 2-3 gündən sonra yumurta qoymağa başlayırlar. Bu vaxt yarpaq fırfırasının 2-ci və 3-cü yaş tırtıllarını, sonra iyul ayında isə tumurcuq fırfırasının, tək ipəksarıyanın və qızılqarın kəpənəyin tırtılllarını yoluxdururlar. Hər bir dişi fərd sahibin bədəni üzərinə 6-8 və bəzən 10-12 yumurta qoyur, 3-4 gündən sonra yumurtalardan sürfələr çıxmağa başlayır. Sürfələr tırtılların daxili möhtəviyyatını (hemolimfasını) sormaqla qidalanırlar. Onlar 4 yaş dövrü keçirməklə 6-8 gün müddətində inkişaflarını başa vuraraq, tırtılların bədən qabığını tərk edib ayrı-ayrılıqda ipək baramacıq içərisində puplaşırlar. 8-12 gündən sonra pupdan parazitlər çıxmağa başlayır. Beləliklə parazitin inkişaf dövrü havanın orta günlük temperaturu 26-28oC olduqda 16-18 gün, 30-32oC –də isə 13-14 gün çəkir. İldə 5-6 nəsil verir. Abşeronda aprel ayından oktyabr ayınadək fəaliyyət göstərir.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Bracon hebetor parazitinin təsərrüfat əhəmiyyətini nəzərə alıb, onun çoxaldılıb artırılması və zərərvericilərə qarşı bioloji mübarizə məqsədilə yaşıllıq sahələrinə buraxılması vacib məsələlərdən biridir.
Yayılması
Keçmiş SSRİ-nin Avropa hissəsi, Orta Asiya, Uzaq Şərq, Qafqaz, Krasnodar vilayəti, ABŞ, İngiltərə, İtaliya, Bolqarıstan, Almaniya və Fransada, Azərbaycanda isə Bakı və Abşeronda (Mərdəkan, Novxanı), Lənkəran bölgəsində (Astara, Lerik, Yardımlı rayonları) geniş yayılmışdır.
İstinadlar
- Scaramozzino P. L., Loni A., Lucchi A. A review of insect parasitoids associated with Lobesia botrana (Denis & Schiffermüller, 1775) in Italy. 1. Diptera Tachinidae and Hymenoptera Braconidae (Lepidoptera, Tortricidae) (ing.). // ZooKeys / T. L. Erwin Sofia: Pensoft Publishers, 2017. Vol. 647, Iss. 647. P. 67–100. ISSN 1313-2989; 1313-2970 doi:10.3897/ZOOKEYS.647.11098 PMID:28325964
- Z.M.Məmmədov. Naxçıvan Muxtar Respublikasının meyvə bağlarında mühit amillərinin zərərverici və entomofaqlarının bioloji fəaliyyətinə təsiri. / A.Q. Qasımov // AMEA Naxçıvan bölmə-sinin “Xəbərlər” jurnalı, təbiət elm.seriyası, 2009. №2, Naxçıvan “Tusi” nəşr. s.218-222.
- Z.M.Məmmədov. Lənkəran bölgəsində meşə və meyvə ağaclarına zərərverən başlıca cücülərin biomüxtəlifliyi və onların entomofaqları. / A.R. Əliyeva // Azərbaycan Zooloqlar cəmiyyətinin əsərləri III cild, 2011, Bakı, səh.188-196. “Elm” nəşriyyatı.
- E.F.Səfərova. Abşeronda bəzək bitkilərinə zərərverən cücülər, onların biotənzimlənməsində entomofaqların rolu. Bakı, 2013.
Ədəbiyyat
- E.F.Səfərova. Abşeronda bəzək bitkilərinə zərərverən cücülər, onların biotənzimlənməsində entomofaqların rolu. Bakı, 2013.
- Azərbaycan heyvanlar aləmi. II-buğumayaqlılar. Bakı, Elm, 2004, -388s.
- Z.M.Məmmədov. Lənkəran bölgəsində meşə və meyvə ağaclarına zərərverən başlıca cücülərin biomüxtəlifliyi və onların entomofaqları. / A.R. Əliyeva // Azərbaycan Zooloqlar cəmiyyətinin əsərləri III cild, 2011, Bakı, səh.188-196. “Elm” nəşriyyatı.
- Z.M.Məmmədov. Lənkəran təbii rayonunda meşə və meyvə ağaclarına zərərverən başlıca böcəklər (Coleoptera). Azərbaycan Zooloqlar cəmiyyətinin əsərləri IVcild, 2012 Bakı, səh. 48-54.
- Z.M.Məmmədov. Naxçıvan Muxtar Respublikasının meyvə bağlarında mühit amillərinin zərərverici və entomofaqlarının bioloji fəaliyyətinə təsiri. / A.Q. Qasımov // AMEA Naxçıvan bölmə-sinin “Xəbərlər” jurnalı, təbiət elm.seriyası, 2009. №2, Naxçıvan “Tusi” nəşr. s.218-222.
- З.М.Мамедов. Энтомофаги основных вре-дителей лесных и плодовых культур в Ленкоранской зоне Азербайджана. / А.Р.Алиева // Ж. Энтомологический бюллетен Кафгаза. журнал «Юг Росии» № 3, Махачкала, 2010, стр.65-69.
Xarici keçidlər
- Life History of Bracon hebetor (Hymenoptera: Braconidae) on Plodia interpunctella (Lepidoptera: Pyralidae) on a Dried Vegetable Commodity
- Bracon hebetor
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Habrobracon hebetor lat Habrobracon hebetor heyvanlar aleminin bugumayaqlilar tipinin heseratlar sinfinin perdeqanadlilar destesinin brakonidler fesilesinin cinsine aid heyvan novu Habrobracon hebetorElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz ObazoaRanqsiz OpisthokontaRanqsiz HolozoaRanqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad NephrozoaRanqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz TactopodaTip BugumayaqlilarKlad Yarimtip AltiayaqlilarSinif HeseratlarRanqsiz Yarimsinif QanadlilarBudaq Infrasinif YeniqanadlilarRanqsiz Ranqsiz Tam cevrilme ile inkisaf eden heseratlarDesteustu Deste PerdeqanadlilarRanqsiz Yarimdeste SaplaqqarinciqlilarFesileustu Fesile BrakonidlerCins Nov Habrobracon hebetorBeynelxalq elmi adiHabrobracon hebetor Say 1836Sekil axtarisiNCBI 69819Xarici qurulusuParazitin dos hissesi qonur qaramtil olub ust terefden qirmizimtil sarimtil rengdedir Bedeninin uzunlugu 3 5 4 mm dir Bigciqlari qara olub disilerde 16 17 bugumlu erkeklerde ise 20 25 bugumludur Heyat terziAbseron erazisinde yasilliqlara zererveren yarpaq ve tumurcuq firfiralarinin qizilgul yarpaqbukeninin qizilqarin kepeneyin tek ipeksariyanin valehedici gozelcenin ve Ag Amerika kepeneyinin tirtillarinda parazitlik edir Bezek bitkileri sahelerinde xususile Baki seherinde Merdekan qesebesinde ve etraf kendlerde salinmis yasilliq sahelerinde yayilaraq zerervericilerin sayinin azalma sinda boyuk teserrufat ehemiyyetine malik rol oynayir Aparilan hesablamalara gore zerervericilerin tirtillarinin 15 20 i Bracon hebetor paraziti ile yoluxmus olur Parazitin bioekologiyasina ve sahibi yoluxdurmasina dair Naxcivan bolgesinde tedqiqat isleri aparmis Zekeriyye Memmedov Bracon hebetor parazitinin meyve zerervericilerini yuksek derecede yoluxdurmasini nezere alib onun bioloji mubarizede istifade edilmesini teklif etmisdir Muellif parazitin laboratoriya seraitinde cenub anbar odlucasi uzerinde coxaldilmasi ve meyve baglarina buraxilmasi yollarini gostermisdir Bundan basqa pambiq sahelerinde pambiq sovkasina emekomeci guvesine nar meyveyeyenine ve s zerervericilere qarsi bioloji mubarizede Bracon hebetordan istifade edilmesi ucun teklifler hazirlanmisdir Azerbaycanda ve xaricde bir cox muellifler Bracon hebetorun perspektivli parazit oldugunu oz eserlerinde gostermisler Lenkeran bolgesinin Astara Lerik Yardimli rayonlarinda mese ve meyve agaclari zerervericileri uzerinde aparilan tedqiqatlara esasen askar edilmisdir ki Bracon hebetor imaqo merhelesinde yasli agaclarin palid veles ve s curumus govdesi burulub qurumus yarpaqlari gilas saftali ve erik ve quru meyvelerin erik gavali ve s icerisinde qislayir Abseron erazisinde ise mese ve meyve cinsinden olan bezek agaclarinin qabigi altinda ve curumus govdesinde qislamasi askar edilmisdir Yazda 18 20oC temperaturda aprel ayinin axirlarindan may ayinin ikinci ongunluyunedek qis yerlerinden cixaraq cutlesirler ve 2 3 gunden sonra yumurta qoymaga baslayirlar Bu vaxt yarpaq firfirasinin 2 ci ve 3 cu yas tirtillarini sonra iyul ayinda ise tumurcuq firfirasinin tek ipeksariyanin ve qizilqarin kepeneyin tirtilllarini yoluxdururlar Her bir disi ferd sahibin bedeni uzerine 6 8 ve bezen 10 12 yumurta qoyur 3 4 gunden sonra yumurtalardan surfeler cixmaga baslayir Surfeler tirtillarin daxili mohteviyyatini hemolimfasini sormaqla qidalanirlar Onlar 4 yas dovru kecirmekle 6 8 gun muddetinde inkisaflarini basa vuraraq tirtillarin beden qabigini terk edib ayri ayriliqda ipek baramaciq icerisinde puplasirlar 8 12 gunden sonra pupdan parazitler cixmaga baslayir Belelikle parazitin inkisaf dovru havanin orta gunluk temperaturu 26 28oC olduqda 16 18 gun 30 32oC de ise 13 14 gun cekir Ilde 5 6 nesil verir Abseronda aprel ayindan oktyabr ayinadek fealiyyet gosterir Teserrufat ehemiyyetiBracon hebetor parazitinin teserrufat ehemiyyetini nezere alib onun coxaldilib artirilmasi ve zerervericilere qarsi bioloji mubarize meqsedile yasilliq sahelerine buraxilmasi vacib meselelerden biridir YayilmasiKecmis SSRI nin Avropa hissesi Orta Asiya Uzaq Serq Qafqaz Krasnodar vilayeti ABS Ingiltere Italiya Bolqaristan Almaniya ve Fransada Azerbaycanda ise Baki ve Abseronda Merdekan Novxani Lenkeran bolgesinde Astara Lerik Yardimli rayonlari genis yayilmisdir IstinadlarScaramozzino P L Loni A Lucchi A A review of insect parasitoids associated with Lobesia botrana Denis amp Schiffermuller 1775 in Italy 1 Diptera Tachinidae and Hymenoptera Braconidae Lepidoptera Tortricidae ing ZooKeys T L Erwin Sofia Pensoft Publishers 2017 Vol 647 Iss 647 P 67 100 ISSN 1313 2989 1313 2970 doi 10 3897 ZOOKEYS 647 11098 PMID 28325964 Z M Memmedov Naxcivan Muxtar Respublikasinin meyve baglarinda muhit amillerinin zererverici ve entomofaqlarinin bioloji fealiyyetine tesiri A Q Qasimov AMEA Naxcivan bolme sinin Xeberler jurnali tebiet elm seriyasi 2009 2 Naxcivan Tusi nesr s 218 222 Z M Memmedov Lenkeran bolgesinde mese ve meyve agaclarina zererveren baslica cuculerin biomuxtelifliyi ve onlarin entomofaqlari A R Eliyeva Azerbaycan Zooloqlar cemiyyetinin eserleri III cild 2011 Baki seh 188 196 Elm nesriyyati E F Seferova Abseronda bezek bitkilerine zererveren cuculer onlarin biotenzimlenmesinde entomofaqlarin rolu Baki 2013 EdebiyyatE F Seferova Abseronda bezek bitkilerine zererveren cuculer onlarin biotenzimlenmesinde entomofaqlarin rolu Baki 2013 Azerbaycan heyvanlar alemi II bugumayaqlilar Baki Elm 2004 388s Z M Memmedov Lenkeran bolgesinde mese ve meyve agaclarina zererveren baslica cuculerin biomuxtelifliyi ve onlarin entomofaqlari A R Eliyeva Azerbaycan Zooloqlar cemiyyetinin eserleri III cild 2011 Baki seh 188 196 Elm nesriyyati Z M Memmedov Lenkeran tebii rayonunda mese ve meyve agaclarina zererveren baslica bocekler Coleoptera Azerbaycan Zooloqlar cemiyyetinin eserleri IVcild 2012 Baki seh 48 54 Z M Memmedov Naxcivan Muxtar Respublikasinin meyve baglarinda muhit amillerinin zererverici ve entomofaqlarinin bioloji fealiyyetine tesiri A Q Qasimov AMEA Naxcivan bolme sinin Xeberler jurnali tebiet elm seriyasi 2009 2 Naxcivan Tusi nesr s 218 222 Z M Mamedov Entomofagi osnovnyh vre ditelej lesnyh i plodovyh kultur v Lenkoranskoj zone Azerbajdzhana A R Alieva Zh Entomologicheskij byulleten Kafgaza zhurnal Yug Rosii 3 Mahachkala 2010 str 65 69 Xarici kecidlerLife History of Bracon hebetor Hymenoptera Braconidae on Plodia interpunctella Lepidoptera Pyralidae on a Dried Vegetable Commodity Bracon hebetorHemcinin bax