Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hüseyn xan — sonuncu Şəki xanı.
| Hüseyn xan | |
|---|---|
| Hüseyn xan | |
| 11 avqust 1826 – 31 oktyabr 1826 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | 1829/1830 |
| Vəfat yeri | Meşgin, Iran |
| Atası | Səlim xan |
| Uşaqları | Əbdül xan, Qasım xan, Cəfər xan(Məşədi Məmməd/İsgəndər xan) |
| Dini | İslam |
Şəkinin yerli xanlarından biri olan Səlim xanın oğlu idi. II Rus-İran müharibəsi (1826-1828) başlayanda Hüseyn xan İranda yaşayırdı. Çox güman ki o, İrana yalnız 1806-cı ilin sonunda — Şəkidən mühacirət edən atası ilə birlikdə getmişdi. II Rus — İran müharibəsinin əvvəllərində İran şahzadəsi Abbas Mirzə böyük bir ordu ilə Cənubi Qafqaza daxil olarkən Hüseyn xana qoşun verib Nuxaya göndərir. Hüseyn xan 11 avqust 1826-cı il tarixdə Nuxaya daxil olur və heç bir müqavimətlə üzləşmir. Çünki rus əsgərləri onun gəlişindən 3 gün əvvəl — 8 avqust tarixində, artıq Nuxanı tərk etmişdilər. Hüseyn xanın Nuxaya gəlməsi, həm 7 il əvvəl ruslar tərəfindən rəsmən ləğv edilmiş Şəki xanlığını bərpası və həm də 20 il əvvəl onların devirdikləri Hacı Çələbi xan sülaləsinin Şəki xanlığında yenidən hakimiyyətə qayıdışı demək idi.
Abbas mirzənin özü də Nuxaya gəlib çıxmışdı və burada onun atasının — İran şahı Fətəli xan Qacarın, adından sikkə zərb edilməsinə başlanılmışdı. Lakin Abbas mirzənin Gəncə yaxınlığında ruslar tərəfindən məğlub edilməsi və onun 30 sentyabrda Arazı keçib İrana geri çəkilməsi nəticəsində hərbi dəstəkdən məhrum olan Hüseyn xan, bundan sonra cəmi 1 ay yerində duruş gətirə bildi. Qafqazdakı rus qoşunlarının baş komandanı knyaz Yermolov 31 oktyabrda böyük bir ordu ilə Nuxaya yaxınlaşanda Hüseyn xan ruslarla qarşıdurmaya getməyərək İrana qaçdı. Beləliklə, Hüseyn xanın xanlıq dövrü heç 3 ay davam etmədi.
Hüseyn xanın Şəki xanı olması (mənbələrdən iqtibaslar)
Yerli mənbələrdə
Narrativ mənbədə — Şəkidə tərtib olunmuş maddeyi-tarixlərdə, Hüseyn xanın Şəkidə xan olması tarıxi belə göstərilir:
- "Hacı Çələbi xanın oğlu Həsən ağanın oğlu Hüseyn xanın oğlu Səlim xanın oğlu alicah Hüseyn xanın Şəki vilayətində hökmranlıq etməsi tarixi: 4 məhərrəm 1242 (avqust 1826)".
- "Hüseyn xanın Şəki vilayətinə gəlməsi tarixi: 7 məhərrəm 1242 (11 avqust 1826)".
Rus mənbələrində
Gürcüstanın Rusiyaya birləşdirilməsinin 100 illiyi münasibətilə tərtib edilmiş "Qafqazda Rus hakimiyyətinin bərqərar olması" ( rus. Утверждение русского владычества на Кавказе ) adlı kitabda qeyd edilir ki,
 | "9 avqust tarixdə iranlılar bizim tərəfdən boşaldılmış Yelisavetpola girdilər və qalanı tutdular. İran bayrağı yenə də köhnə qalanın başında göründü... Elisavetpolun tutulması ilə eyni vaxtda, çoxdan ölmüş Səlim xanın oğlu Hüseyn xan Nuxada, Mustafa xan Şirvanda, Şeyxəli xanın oğu Qubada, Hüseynqulu xan (Sisianovun qatili) Bakıda, Mirhəsən xan isə Talışda peyda oldu. Hətta Gürcü şahzadəsi Aleksandr da Kaxetiyaya daxil olmaq istədi, qazıqumuxlu Surxay xan isə öz oğlanları və 15 nökəri ilə Dağıstana girməyə cəhd etdi...". |  |
| | "...Şəki vilayəti iranlılar tərəfindən zəbt edilmişdi. Orada bir Hüseyn xan – Şəki xan xanədanının son nümayəndəsi, peyda oldu. Hüseynin atası Səlim, Rus təbəəliyinə könüllü keçmiş, Qudoviç zamanında İrana qaçmışdı və orada ölmüşdü. Ölkəsi o zamanXoydan gəlmiş başqa nəslin əlinə keçmişdi və onlardan sonuncunun ölümündən sonra – Yermolovun dövründə, adi Rus əyalətinə çevrildi. Güman edilirdi ki xalq Hüseyni öz köhnə xanlarının davamçısı kimi qəbul edəcəkdir. Buna görə iranlılar ona qoşun vermişdilər və tələb etmişdilər ki xalqı (ruslara qarşı) ayağa qaldırsın. Amma onların seçimi uğursuz oldu. Hüseyn həqiqətən Nuxanı tutdu, oradakı ikı Rus rotası isə döyüşsüz Kaxetiyaya çəkildi, – bununla da onun fəaliyyəti başa çatmış oldu. O, oturdu Nuxadakı öz sarayının zərli otaqlarında və yalnız eyş-işrətlə məşğul oldu. Camaatın yaddaşında Hüseyn qətiyyətsiz və tənbəl bir adam kimi qalmışdır və bu barədə lətifələr dildən-dilə dolaşır. Abbas Mirzə əbəs yerə ondan tələb etmişdi ki, carlılarla birləşib Kaxetiyaya hücum etsin. Hüseyn isə cavab vermişdi ki, şahzadə Aleksandra köməyə gedəcək, lakin heç yerə getmədi. Şəki vilayəti əgər müvəqqəti olaraq Rusiyadan ayrılmışsa da, onunla İran arasında siyasi münasibətlər formalaşmadı". | |
Ruslar Abbas Mirzənin İrana geri çəkilməsindən heç 1 ay keçməmiş, onun son yürüşü zamanı əllərindən çıxmış bütün əraziləri, təkrarən öz hakimiyyətləri altına ala bildilər, o cümlədən, onlar 17 oktyabr tarixində köhnə Şamaxıya daxil olmuşdular və Mustafa xan da qaçmışdı, yalnız Şəkidə rus hakimiyyəti hələ bərpa edilməmişdi.
Şəkidə rus hakimiyyətinin bərpa edilməsi və Hüseyn xanın hakimiyyətinə son qoyulması üçün Nuxaya hərəkət edən rus ordusunun başında, şəxsən Qafqazdakı rus qoşunlarının baş komandanı general Yermolov durdu. Rus hərb tarixçisi N.F.Dubrovinin yazdığına görə
| | "Yermolov böyük bir ordu və 18 topla 29 oktyabr tarixdə Alazan çayını keçmiş və 31 oktyabr tarixdə Nuxa şəhərinə daxil olmuşdu. Rus ordusunun gəlməsini görən xan və yanındakı iranlılar qaçmağa üz qoydular, elə bərk qaçdılar ki, onları təqib etmək üçün göndərilmiş kazaklar onlara çata bilmədilər. Sadə xalq rusları sevinclə qarşıladı, amma bəylərin əksəriyyəti xanla birlikdə qaçmışdılar". | |
Digər rus məbəsinə görə isə
| | "Yermolov Rusiyadan ona göndərilmiş hərbi dəstələrin gəlib çıxmasını gözləyirdi. Onların ilk partiyası Tiflisə yetişən kimi, o, həmin saat yürüşə başladı və 31 oktyabrda Nuxaya daxil oldu. Xan o qədər bərk qaçdı ki, dalınca göndərilmiş kazaklar ona çata bilmədilər, o, xeyli qabaqda idi, onu tutmaq mümkün olmadı. Şəki xanlığı təlatümdən qeyd-şərtsiz itaətə, tam sakitliyə keçdi". | |
"Qarabağnamələrdə"
Hüseyn xanın Şəkidə xan olması barədə "Qarabağnamələr"də də məlumat var. Məsələn Mirzə Adıgözəl bəy yazır ki,
| | "Mustafa xan Şirvanda, Hüseyn xan da Şəkidə idilər. Hüseyn xanın qardaşı Hacı xan Şəki qoşunlarını toplayıb, Kür çayından keçdi. Mənim bir obamı və iki padşahlıq obasını qarət etdi. Sonra Mustafa xan özbaşına Şirvandan keçib Qaradağa öz evinə getdi. Hüseyn xan isə, haman yerdə durmuşdu. Sərdar ( – Yermolov) bu tərəfdən qoşun ilə gəlib Nuxanın üç ağaclığına çatdı. Hüseyn xan qarşı durmağa və müdafiəyə taqəti olmadığını görüb qaçdı. Arazdan keçib İrana qaçdı". | |
Mirzə Yusif Qarabaği isə bunu yazır:
| | "Qızılbaşlar qaçandan sonra baş verən bəzi hadisələr Düşmən kökündən sarsıldıqdan və onların mal və dövlətləri əllərindən çıxdıqdan sonra şirvanlı Mustafa xan Şirvanı tərk edib, sərdar İbrahim xanla birlikdə Qaradağa tərəf qaçdılar. Mir Həsən xan da Talış xanlığından əl çəkib, qızılbaşların yanına getdi. Amma nuxalı Hüseyn xan bir müddət Nuxada birtəhər yaşadı. Başqa yerlərdən buraya gəlmiş bəzi tacir və qaçqınlar da çoxlu mal və dövlət toplamışdılar. Hüseyn xan qardaşı Hacı xanı ləzgi qoşunu ilə Qarabağa göndərdi. O da Kürü keçib Qarabağ obalarının bəzi yerlərini qarət etdi...". | |
Hüseyn xanın İrana qaçmasından az sonra Şəki xanlığının bərpası istiqamətində edilən başqa cəhdlər
"Qafqazda Rus hakimiyyətinin bərqərar olması" kitabında qeyd edilir ki,
| | "Yermolov Bakıda olarkən isə qəflətən knyaz Eristovdan məlumat aldı ki, dağ ləzgiləri, Gürcü şahzadəsi Aleksandr və Abbas Mirzənin təhriki ilə böyük ordu halında Nuxaya gələcəklər ki, Həştərxanda yaşayan xanın övladlarından birini xan etsinlər. Yermolov həmin saat geri dönməyə məcbur oldu və göstəriş verdi ki, Rusiyadan yeni göndərilmiş bütün qoşunların bir hissəsi Car vilayətində, bir hissəsi isə Şəkidə və Şirvanda cəmləşsin. Ordu oralarda yalnız 12 noyabr – 12 dekabr arasında cəmləşdi. Yelisavetpolda saxlanılmış Sevastopol polku istisna olmaqla, bütün 20-ci piyada dviziyası Alazan sahilinə göndərilmişdi; 2-ci Ulan diviziyası 13 №-li süvari-artilleriya rotası ilə Nuxada idi... həmçinin Don çayı tərəflərdən gəlmiş altı kazak polkundan... Pobednovun polku Şəki vilayətinə göndərilmişdi. Bu göstəriş hələ tam icra edilməmiş, Yermolov 21 dekabrda özü Nuxaya gəlib çıxdı və əyalət tam əmin-amanlıq tapdı. Ləzgilər həqiqətən də onun sərhədlərini pozmağa cəhd etdilər. Amma Şəki süvarilərinin tez toplaşması, ləzgiləri niyyətlərindən əl çəkməyə məcbur etdi və bu iş sərhədə yaxın olan cəmi bir neçə kəndin dağılması ilə bitmiş oldu. Yermolov oradan iki batalyonla Car vilayətinə üz tutdu..., işləri yoluna qoyduqdan sonra isə 8 yanvar 1827-ci il tarixdə Tiflisə qayıtdı. | |
Vəfatı
Şəkidə tərtib edilmiş maddeyi-tarixlərdə, Hüseyn xanın hicri 1225-ci ildə ölməsi göstərilir ki, bu da miladi 1829 – 1830-cu illərə uyğun gəlir.
Əminə Pakrəvanın "Abbas Mirzə və Azərbaycan" kitabında yazılanlardan isə belə çıxır ki, Hüseyn xan ruslarla döyüşdə öldürülmüşdür:
| | "Şəki xanı Hüseyn xan kiçik bir savaşda ruslar tərəfindən öldürülmüşdü. Onun cibindən şahzadənin bütün xanlıqlara yazdığı bir məktub çıxmışdı. Şahzadə bu məktubda yazırdı: "Məndən sorursunuz ki, savaşdan əlimi çəkmişəm? Xeyr, savaş mənim üçün hələ bundan belə başlayır."...". | |
Lakin Hacı Cəmil tərəfindən tərtib olunmuş "Şəki xanlarının nəsil şəcərəsində" göstərilir ki, Hüseyn xan 1831-ci ildə, yaşadığı Meşgində dünyasını dəyişmişdir.
Ailəsi
Atası
Səlim xan 1795 — 1797 və 1805 — 1806-cı illərdə Şəki xanı olmuşdu. O, 4 noyabr 1806-cı il tarixdə, iqamətgahı Nuxa qalasının ruslar tərəfindən döyüş yolu ilə tutulmasından sonra hakimiyyətini itirmiş, əvvəl İrana, sonra isə Türkiyəyə getmiş və 12 aprel 1826-cı il tarixdə Osmanlı İmperiyasının ərazisindəki Kir şəhərində vəfat etmişdi.
Qardaşları
"Şəki xanlarının nəsil şəcərəsi"ndə həm də qeyd edilmişdir ki, Hüseyn xanın qardaşı Hacı xan nə vaxtsa İranda Kirmanşahın qubernatoru imiş və həmin şəhərin yaxınlığındakı Kerend kəndinin adamları tərəfindən öldürülmüşdür. Hüseyn xanın digər qardaşı Süleyman xan isə rus ordusunda xidmət etmiş, Varşavada vuruşmuş və polkovnik rütbəsinə qədər yüksəlmişdir.
Oğlanları
"Şəki xanlarının nəsil şəcərəsi"ndə Hüseyn xanın Əbdül xan, Qasım xan və Cəfər xan adlı oğlanlarının olması göstərilir. Nəsil şəcərəsində adı qeyd edilməmiş digər oğlu - Məşədi Məmməd/İsgəndər xan isə Şəki xanı olmağa iddialı idi və hətta 1838-ci ildə Nuxa şəhərini tutub qısa bir müddət ərzində də olsa əlində saxlaya bilmişdi.
Qeydlər
- Mənbədə tarix Yuli təqvimi ilə − 28 iyul, göstərilmişdir.
- Yəni, ruslar tərəfindən...
- Yəni, Gəncəyə...
- Əslində, Türkiyədə...
- Yəni o, İrana qaçan zaman...
- Yəni, İsmayıl xanın...
- Mətndə tarix Yuli təqvimi ilə − 17 oktyabr, göstərilmişdir.
- Mətndə tarix Yuli təqvimi ilə − 19 oktyabr, göstərilmişdir.
- Mətndə tarix Yuli təqvimi ilə − 19 oktyabr, göstərilmişdir.
- Məhəmmədhəsən xan nəzərdə tutulur...
- Mənbədə tarix Yuli təqvimi ilə – noyabr ayı, göstərilmişdir.
- Mənbədə tarix Yuli təqvimi ilə − 9 dekabr, göstərilmişdir.
- Mənbədə tarix Yuli təqvimi ilə − 27 dekabr, göstərilmişdir.
- Abbas Mirzə nəzərdə tutulur...
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- "Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, том V, Тифлис, 1873, стр.: 1120 (Nəsil şəcərəsi Hacı Cəmil tərəfindən tərtib edilmişdir)". 2019-07-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-11-24.
- "Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, том IX, Тифлис, 1884, стр.: 283". 2022-05-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-14.
- "Ədalət Tahirzadə. Şəkinin tarixi qaynaqlarda, Bakı, 2005". 2021-05-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-11-22.
- "Утверждение русского владычества на Кавказе, Том IV. Часть 1, стр.: 134, Тифлис, 1906". 2022-05-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-01-31.
- "Дубровин Николай Федорович. История войны и владычества русских на Кавказе, том VI, С.-Петербург, 1888, стр.: 691". 2016-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-11-22.
- "Утверждение русского владычества на Кавказе, Том IV. Часть 1, стр.: 187, Тифлис, 1906". 2022-05-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-01-31.
- "Qarabağnamələr. Birinci kitab, Mirzə Adıgözəl bəy, Bakı, 2006, səh. 96" (PDF). 2012-10-15 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2012-11-24.
- "Qarabağnamələr. İkinci kitab, Mirzə Yusif Qarabağı, Bakı, 2006, səh. 96" (PDF). 2012-10-22 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2012-11-24.
- "Утверждение русского владычества на Кавказе, Том IV. Часть 1, стр.: 188-190, Тифлис, 1906". 2022-05-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-02-01.
- "Əminə Pakrəvan. Abbas Mirzə və Azərbaycan, Bakı, 2010, səh.: 82" (PDF). 2012-10-15 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2012-11-24.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Huseyn xan sonuncu Seki xani Huseyn xanHuseyn xanXII Seki xani11 avqust 1826 31 oktyabr 1826Sexsi melumatlarVefat tarixi 1829 1830Vefat yeri Mesgin IranAtasi Selim xanUsaqlari Ebdul xan Qasim xan Cefer xanMesedi Memmed Isgender xanDini Islam Sekinin yerli xanlarindan biri olan Selim xanin oglu idi II Rus Iran muharibesi 1826 1828 baslayanda Huseyn xan Iranda yasayirdi Cox guman ki o Irana yalniz 1806 ci ilin sonunda Sekiden muhaciret eden atasi ile birlikde getmisdi II Rus Iran muharibesinin evvellerinde Iran sahzadesi Abbas Mirze boyuk bir ordu ile Cenubi Qafqaza daxil olarken Huseyn xana qosun verib Nuxaya gonderir Huseyn xan 11 avqust 1826 ci il tarixde Nuxaya daxil olur ve hec bir muqavimetle uzlesmir Cunki rus esgerleri onun gelisinden 3 gun evvel 8 avqust tarixinde artiq Nuxani terk etmisdiler Huseyn xanin Nuxaya gelmesi hem 7 il evvel ruslar terefinden resmen legv edilmis Seki xanligini berpasi ve hem de 20 il evvel onlarin devirdikleri Haci Celebi xan sulalesinin Seki xanliginda yeniden hakimiyyete qayidisi demek idi Abbas mirzenin ozu de Nuxaya gelib cixmisdi ve burada onun atasinin Iran sahi Feteli xan Qacarin adindan sikke zerb edilmesine baslanilmisdi Lakin Abbas mirzenin Gence yaxinliginda ruslar terefinden meglub edilmesi ve onun 30 sentyabrda Arazi kecib Irana geri cekilmesi neticesinde herbi destekden mehrum olan Huseyn xan bundan sonra cemi 1 ay yerinde durus getire bildi Qafqazdaki rus qosunlarinin bas komandani knyaz Yermolov 31 oktyabrda boyuk bir ordu ile Nuxaya yaxinlasanda Huseyn xan ruslarla qarsidurmaya getmeyerek Irana qacdi Belelikle Huseyn xanin xanliq dovru hec 3 ay davam etmedi Huseyn xanin Seki xani olmasi menbelerden iqtibaslar Yerli menbelerde a Seki xanligi Noxu Feteli sah Qacar adindan 1242 ci hicri ilinde 1826 zerb edilmis gumus abbasi b Seki xanligi Noxu Feteli sah Qacar adindan 1242 ci hicri ilinde 1826 zerb edilmis gumus abbasi Narrativ menbede Sekide tertib olunmus maddeyi tarixlerde Huseyn xanin Sekide xan olmasi tarixi bele gosterilir Haci Celebi xanin oglu Hesen aganin oglu Huseyn xanin oglu Selim xanin oglu alicah Huseyn xanin Seki vilayetinde hokmranliq etmesi tarixi 4 meherrem 1242 avqust 1826 Huseyn xanin Seki vilayetine gelmesi tarixi 7 meherrem 1242 11 avqust 1826 Rus menbelerinde Gurcustanin Rusiyaya birlesdirilmesinin 100 illiyi munasibetile tertib edilmis Qafqazda Rus hakimiyyetinin berqerar olmasi rus Utverzhdenie russkogo vladychestva na Kavkaze adli kitabda qeyd edilir ki 9 avqust tarixde iranlilar bizim terefden bosaldilmis Yelisavetpola girdiler ve qalani tutdular Iran bayragi yene de kohne qalanin basinda gorundu Elisavetpolun tutulmasi ile eyni vaxtda coxdan olmus Selim xanin oglu Huseyn xan Nuxada Mustafa xan Sirvanda Seyxeli xanin ogu Qubada Huseynqulu xan Sisianovun qatili Bakida Mirhesen xan ise Talisda peyda oldu Hetta Gurcu sahzadesi Aleksandr da Kaxetiyaya daxil olmaq istedi qaziqumuxlu Surxay xan ise oz oglanlari ve 15 nokeri ile Dagistana girmeye cehd etdi Seki vilayeti iranlilar terefinden zebt edilmisdi Orada bir Huseyn xan Seki xan xanedaninin son numayendesi peyda oldu Huseynin atasi Selim Rus tebeeliyine konullu kecmis Qudovic zamaninda Irana qacmisdi ve orada olmusdu Olkesi o zamanXoydan gelmis basqa neslin eline kecmisdi ve onlardan sonuncunun olumunden sonra Yermolovun dovrunde adi Rus eyaletine cevrildi Guman edilirdi ki xalq Huseyni oz kohne xanlarinin davamcisi kimi qebul edecekdir Buna gore iranlilar ona qosun vermisdiler ve teleb etmisdiler ki xalqi ruslara qarsi ayaga qaldirsin Amma onlarin secimi ugursuz oldu Huseyn heqiqeten Nuxani tutdu oradaki iki Rus rotasi ise doyussuz Kaxetiyaya cekildi bununla da onun fealiyyeti basa catmis oldu O oturdu Nuxadaki oz sarayinin zerli otaqlarinda ve yalniz eys isretle mesgul oldu Camaatin yaddasinda Huseyn qetiyyetsiz ve tenbel bir adam kimi qalmisdir ve bu barede letifeler dilden dile dolasir Abbas Mirze ebes yere ondan teleb etmisdi ki carlilarla birlesib Kaxetiyaya hucum etsin Huseyn ise cavab vermisdi ki sahzade Aleksandra komeye gedecek lakin hec yere getmedi Seki vilayeti eger muveqqeti olaraq Rusiyadan ayrilmissa da onunla Iran arasinda siyasi munasibetler formalasmadi Ruslar Abbas Mirzenin Irana geri cekilmesinden hec 1 ay kecmemis onun son yurusu zamani ellerinden cixmis butun erazileri tekraren oz hakimiyyetleri altina ala bildiler o cumleden onlar 17 oktyabr tarixinde kohne Samaxiya daxil olmusdular ve Mustafa xan da qacmisdi yalniz Sekide rus hakimiyyeti hele berpa edilmemisdi Sekide rus hakimiyyetinin berpa edilmesi ve Huseyn xanin hakimiyyetine son qoyulmasi ucun Nuxaya hereket eden rus ordusunun basinda sexsen Qafqazdaki rus qosunlarinin bas komandani general Yermolov durdu Rus herb tarixcisi N F Dubrovinin yazdigina gore Yermolov boyuk bir ordu ve 18 topla 29 oktyabr tarixde Alazan cayini kecmis ve 31 oktyabr tarixde Nuxa seherine daxil olmusdu Rus ordusunun gelmesini goren xan ve yanindaki iranlilar qacmaga uz qoydular ele berk qacdilar ki onlari teqib etmek ucun gonderilmis kazaklar onlara cata bilmediler Sade xalq ruslari sevincle qarsiladi amma beylerin ekseriyyeti xanla birlikde qacmisdilar Diger rus mebesine gore ise Yermolov Rusiyadan ona gonderilmis herbi destelerin gelib cixmasini gozleyirdi Onlarin ilk partiyasi Tiflise yetisen kimi o hemin saat yuruse basladi ve 31 oktyabrda Nuxaya daxil oldu Xan o qeder berk qacdi ki dalinca gonderilmis kazaklar ona cata bilmediler o xeyli qabaqda idi onu tutmaq mumkun olmadi Seki xanligi telatumden qeyd sertsiz itaete tam sakitliye kecdi Qarabagnamelerde Huseyn xanin Sekide xan olmasi barede Qarabagnameler de de melumat var Meselen Mirze Adigozel bey yazir ki Mustafa xan Sirvanda Huseyn xan da Sekide idiler Huseyn xanin qardasi Haci xan Seki qosunlarini toplayib Kur cayindan kecdi Menim bir obami ve iki padsahliq obasini qaret etdi Sonra Mustafa xan ozbasina Sirvandan kecib Qaradaga oz evine getdi Huseyn xan ise haman yerde durmusdu Serdar Yermolov bu terefden qosun ile gelib Nuxanin uc agacligina catdi Huseyn xan qarsi durmaga ve mudafieye taqeti olmadigini gorub qacdi Arazdan kecib Irana qacdi Mirze Yusif Qarabagi ise bunu yazir Qizilbaslar qacandan sonra bas veren bezi hadiseler Dusmen kokunden sarsildiqdan ve onlarin mal ve dovletleri ellerinden cixdiqdan sonra sirvanli Mustafa xan Sirvani terk edib serdar Ibrahim xanla birlikde Qaradaga teref qacdilar Mir Hesen xan da Talis xanligindan el cekib qizilbaslarin yanina getdi Amma nuxali Huseyn xan bir muddet Nuxada birteher yasadi Basqa yerlerden buraya gelmis bezi tacir ve qacqinlar da coxlu mal ve dovlet toplamisdilar Huseyn xan qardasi Haci xani lezgi qosunu ile Qarabaga gonderdi O da Kuru kecib Qarabag obalarinin bezi yerlerini qaret etdi Huseyn xanin Irana qacmasindan az sonra Seki xanliginin berpasi istiqametinde edilen basqa cehdlerCenubi Qafqaz 1826 1828 ci illerde Qafqazda Rus hakimiyyetinin berqerar olmasi kitabinda qeyd edilir ki Yermolov Bakida olarken ise qefleten knyaz Eristovdan melumat aldi ki dag lezgileri Gurcu sahzadesi Aleksandr ve Abbas Mirzenin tehriki ile boyuk ordu halinda Nuxaya gelecekler ki Hesterxanda yasayan xanin ovladlarindan birini xan etsinler Yermolov hemin saat geri donmeye mecbur oldu ve gosteris verdi ki Rusiyadan yeni gonderilmis butun qosunlarin bir hissesi Car vilayetinde bir hissesi ise Sekide ve Sirvanda cemlessin Ordu oralarda yalniz 12 noyabr 12 dekabr arasinda cemlesdi Yelisavetpolda saxlanilmis Sevastopol polku istisna olmaqla butun 20 ci piyada dviziyasi Alazan sahiline gonderilmisdi 2 ci Ulan diviziyasi 13 li suvari artilleriya rotasi ile Nuxada idi hemcinin Don cayi tereflerden gelmis alti kazak polkundan Pobednovun polku Seki vilayetine gonderilmisdi Bu gosteris hele tam icra edilmemis Yermolov 21 dekabrda ozu Nuxaya gelib cixdi ve eyalet tam emin amanliq tapdi Lezgiler heqiqeten de onun serhedlerini pozmaga cehd etdiler Amma Seki suvarilerinin tez toplasmasi lezgileri niyyetlerinden el cekmeye mecbur etdi ve bu is serhede yaxin olan cemi bir nece kendin dagilmasi ile bitmis oldu Yermolov oradan iki batalyonla Car vilayetine uz tutdu isleri yoluna qoyduqdan sonra ise 8 yanvar 1827 ci il tarixde Tiflise qayitdi VefatiSekide tertib edilmis maddeyi tarixlerde Huseyn xanin hicri 1225 ci ilde olmesi gosterilir ki bu da miladi 1829 1830 cu illere uygun gelir Emine Pakrevanin Abbas Mirze ve Azerbaycan kitabinda yazilanlardan ise bele cixir ki Huseyn xan ruslarla doyusde oldurulmusdur Seki xani Huseyn xan kicik bir savasda ruslar terefinden oldurulmusdu Onun cibinden sahzadenin butun xanliqlara yazdigi bir mektub cixmisdi Sahzade bu mektubda yazirdi Menden sorursunuz ki savasdan elimi cekmisem Xeyr savas menim ucun hele bundan bele baslayir Lakin Haci Cemil terefinden tertib olunmus Seki xanlarinin nesil seceresinde gosterilir ki Huseyn xan 1831 ci ilde yasadigi Mesginde dunyasini deyismisdir AilesiAtasi Esas meqale Selim xan Selim xan 1795 1797 ve 1805 1806 ci illerde Seki xani olmusdu O 4 noyabr 1806 ci il tarixde iqametgahi Nuxa qalasinin ruslar terefinden doyus yolu ile tutulmasindan sonra hakimiyyetini itirmis evvel Irana sonra ise Turkiyeye getmis ve 12 aprel 1826 ci il tarixde Osmanli Imperiyasinin erazisindeki Kir seherinde vefat etmisdi Qardaslari Seki xanlarinin nesil seceresi nde hem de qeyd edilmisdir ki Huseyn xanin qardasi Haci xan ne vaxtsa Iranda Kirmansahin qubernatoru imis ve hemin seherin yaxinligindaki Kerend kendinin adamlari terefinden oldurulmusdur Huseyn xanin diger qardasi Suleyman xan ise rus ordusunda xidmet etmis Varsavada vurusmus ve polkovnik rutbesine qeder yukselmisdir Oglanlari Esas meqale Mesedi Memmed Isgender xan Seki xanlarinin nesil seceresi nde Huseyn xanin Ebdul xan Qasim xan ve Cefer xan adli oglanlarinin olmasi gosterilir Nesil seceresinde adi qeyd edilmemis diger oglu Mesedi Memmed Isgender xan ise Seki xani olmaga iddiali idi ve hetta 1838 ci ilde Nuxa seherini tutub qisa bir muddet erzinde de olsa elinde saxlaya bilmisdi QeydlerMenbede tarix Yuli teqvimi ile 28 iyul gosterilmisdir Yeni ruslar terefinden Yeni Genceye Eslinde Turkiyede Yeni o Irana qacan zaman Yeni Ismayil xanin Metnde tarix Yuli teqvimi ile 17 oktyabr gosterilmisdir Metnde tarix Yuli teqvimi ile 19 oktyabr gosterilmisdir Metnde tarix Yuli teqvimi ile 19 oktyabr gosterilmisdir Mehemmedhesen xan nezerde tutulur Menbede tarix Yuli teqvimi ile noyabr ayi gosterilmisdir Menbede tarix Yuli teqvimi ile 9 dekabr gosterilmisdir Menbede tarix Yuli teqvimi ile 27 dekabr gosterilmisdir Abbas Mirze nezerde tutulur IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Akty sobrannye Kavkazskoj arheograficheskoj komissiej tom V Tiflis 1873 str 1120 Nesil seceresi Haci Cemil terefinden tertib edilmisdir 2019 07 03 tarixinde Istifade tarixi 2012 11 24 Akty sobrannye Kavkazskoj arheograficheskoj komissiej tom IX Tiflis 1884 str 283 2022 05 18 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 14 Edalet Tahirzade Sekinin tarixi qaynaqlarda Baki 2005 2021 05 21 tarixinde Istifade tarixi 2012 11 22 Utverzhdenie russkogo vladychestva na Kavkaze Tom IV Chast 1 str 134 Tiflis 1906 2022 05 24 tarixinde Istifade tarixi 2013 01 31 Dubrovin Nikolaj Fedorovich Istoriya vojny i vladychestva russkih na Kavkaze tom VI S Peterburg 1888 str 691 2016 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2012 11 22 Utverzhdenie russkogo vladychestva na Kavkaze Tom IV Chast 1 str 187 Tiflis 1906 2022 05 24 tarixinde Istifade tarixi 2013 01 31 Qarabagnameler Birinci kitab Mirze Adigozel bey Baki 2006 seh 96 PDF 2012 10 15 tarixinde PDF Istifade tarixi 2012 11 24 Qarabagnameler Ikinci kitab Mirze Yusif Qarabagi Baki 2006 seh 96 PDF 2012 10 22 tarixinde PDF Istifade tarixi 2012 11 24 Utverzhdenie russkogo vladychestva na Kavkaze Tom IV Chast 1 str 188 190 Tiflis 1906 2022 05 24 tarixinde Istifade tarixi 2013 02 01 Emine Pakrevan Abbas Mirze ve Azerbaycan Baki 2010 seh 82 PDF 2012 10 15 tarixinde PDF Istifade tarixi 2012 11 24