Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Haqqında
XIX yüzilliyin əvvəllərində xalq azadlıq mübarizəsinin ən şanlı səhifələrindən biri Şəkinin Baş Göynük kəndində yazılmışdı. Baş Göynük Şəki xanlığının ən böyük mahallarından biri idi. 1824-cü il siyahıya alınmasına görə burada 3433 nəfər əhali yaşayırdı. Şimali Qafqaza gedən dağ cığırları bu kəndin ərazisindən keçirdi. Ona görə də başlanan üsyan işğalçıları vahiməyə salmış, onları dərhal ciddi tədbirlər görməyə məcbur etmişdi. Şəkidə yerləşdirilmiş Kabardin — muşketyor polkunun mayoru Qrekovun Qafqazdakı rus qoşunlarının baş komandanı qraf Qudoviçə göndərdiyi 48 №-li raportda bu üsyan haqqında maraqlı məlumat var.
Üsyanın səbəbləri
Xoylu Cəfərqulu xanın Şəkiyə hakim təyin edilməsi yerli əhalinin narazılığını daha da artırdı. Cəfərqulu xan Rusiyanın müstəmləkəçilik siyasətini can-başla həyata keçirir, bu məqsədlə xalqı çapıb talamaqla kifayətlənmir, eyni zamanda onu təhqir edir və alçaldırdı. Cəfərqulu xanın Şəkiyə xan təyin edilməsi yerli əhalinin kəskin müqaviməti ilə qarşılandı.1807-ci il yanvarın 5-də Şəki əhalisi bu təyinata etiraz əlaməti olaraq bir neçə Rusiya əsgərini öldürdü. Qafqazdakı rus qoşunlarının baş komandanı qraf Qudoviç general-mayor Nebolsinə əhalini tərksilah etməyi, ən cüzi narazılıqları ciddi cəzalandırmağı tapşırdı. Əhalisinin silahlı çıxışından ehtiyat edən rus komandanlığı Cəfərqulu xanı ciddi mühafizə altında Şəkiyə gətirdi, onun təhlükəsizliyi üçün bütün tədbirlər görüldü.
Xanın hakimiyyətini tanımaq istəməyənlər isə dərhal həbs edildi. Yerli əhalini daim qorxu içərisində saxlamaq üçün Cəfərqulu xan öz adamlarından 500 nəfərlik qoşun saxlayırdı. Görülən bütün tədbirlərə baxmayaraq azadlıq mübarizəsini bir an da olsun dayandırmaq mümkün deyildi. Rusiya işğalına qarşı ən böyük və birinci üsyan Göynükdə başladı.
Üsyanın başlanması və gedişi
Üsyan 1807-ci il 28 apreldə başladı. Baş Göynük və Aşağı Göynük kəndlərini əhatə edən üsyan qısa müddətdə yaxınlıqdakı Burs kəndinə yayıldı. Üsyana Baş Göynük kənd sakini sultan Murad başçılıq edirdi. Göynük əhalisi bütünlüklə yaşayış yerini tərk edərək Burs kəndi yaxınlığındakı dərədə düşərgə yaratdı. Üsyançılar Şəki xanı Cəfərqulu xanın göstərişlərinə tabe olmaqdan boyun qaçırdı. Bu əslində Rusiya hakimiyyətini tanımaqdan imtina etmək idi.
Üsyanın getdikcə genişlənməsi və digər ərazilərə yayılması təhlükəsi gündən-günə artırdı. Üsyançılar Şirvan xanı Mustafa xanla da əlaqə yaratdılar. Şirvan xanı üsyançılara möhkəm dayanmağı və Cəfərqulu xana tabe olmamağa çağırdı. Əvəzində isə o yaxın vaxtlarda üsyançılara hərbi qüvvə ilə yardım edəcəyini vəd etdi.
Usyanın məğlub olması
Üsyanın getdikcə genişlənməsi qorxusu işğalçıları öz qüvvələrini səfərbərliyə almağa vadar etdi. Mayor Qrekov özü ilə 100 nəfər əsgər və hərbi sursat götürərək üsyançıların üzərinə yeridi. Cəfərqulu xanla İlisu sultanının 1000 nəfərlik birləşmiş hərbi qüvvələri onlara qoşuldu. Üsyançılarla birləşmiş qüvvələr arasında qanlı döyüş başladı. Qeyri-bərabər döyüşdə güclü müqavimətlə üzləşən rus işğalçıları toplardan istifadə edərək üsyançılar arasında çaxnaşma yaratdılar. Top atəşi üsyançıların sıralarını dağıtdı. Pərakəndə düşən əhali dağlara çəkildi. Üsyançılar möhkəm dayanaraq Mustafa xandan vəd olunan köməyi gözləyirdi. Lakin gözlənilən köməyi almaq mümkün olmadı. 3 gün davam edən şiddətli döyüşdən sonra qüvvələri tükənən üsyançılar təslim oldu. Üsyan başçısı sultan Murad öz ailəsi ilə birlikdə dağlara qaçdı və yalnız bir neçə gündən sonra çətinliklə ələ keçirildi. Üsyan yatırıldıqdan sonra kənd əhalisi öz yaşayış yerinə qaytarıldı və rus qoşunlarının təzyiqi altında Cəfərqulu xana, Rusiya taxt-tacına sadiq qalacaqlarına and içdi. Sultan Murad isə Şəkiyə gətirilərək qalaya salındı. Sonralar sultan Murad öz igidliyi sayəsində qaladan qaçmış, Cara gedərək bu ərazidə müstəmləkə əsarətinə qarşı mübarizəni davam etdirmişdi.
Üsyanın tarixi əhəmiyyəti
1807-ci il Göynük üsyanının yatırılmasına baxmayaraq onun böyük tarixi əhəmiyyəti var idi. Bu üsyandan sonra azadlıq mübarizəsi yeni qüvvə ilə genişləndi. Üsyan xalqın işğalçılara qarşı apardığı qəhrəmanlıq mübarizəsinin şanlı simvoluna çevrildi.
1808-ci ilin əvvəlində Şəki xanlığında azadlıq mübarizəsi yeni vüsət aldı. Bu mübarizənin başında öz vətənini tərk edib İrana qaçmaq məcburiyyətində qalan Səlim xan dayanırdı.
Mənbə
- Z. Ə. Cavadova. Şimal-Qərbi Azərbaycan. (tarixi-demoqrafik araşdırma). Bakı,1999.
- Рапорть Кабардинского мушкетерского полка майора Грекова 2-го гр. Гудовичу, от 5-го мая 1807 года, № 48. Нуха. АКАК, т. III, док. 501. Тифлис, 1869.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin HaqqindaXIX yuzilliyin evvellerinde xalq azadliq mubarizesinin en sanli sehifelerinden biri Sekinin Bas Goynuk kendinde yazilmisdi Bas Goynuk Seki xanliginin en boyuk mahallarindan biri idi 1824 cu il siyahiya alinmasina gore burada 3433 nefer ehali yasayirdi Simali Qafqaza geden dag cigirlari bu kendin erazisinden kecirdi Ona gore de baslanan usyan isgalcilari vahimeye salmis onlari derhal ciddi tedbirler gormeye mecbur etmisdi Sekide yerlesdirilmis Kabardin musketyor polkunun mayoru Qrekovun Qafqazdaki rus qosunlarinin bas komandani qraf Qudovice gonderdiyi 48 li raportda bu usyan haqqinda maraqli melumat var Usyanin sebebleriXoylu Ceferqulu xanin Sekiye hakim teyin edilmesi yerli ehalinin naraziligini daha da artirdi Ceferqulu xan Rusiyanin mustemlekecilik siyasetini can basla heyata kecirir bu meqsedle xalqi capib talamaqla kifayetlenmir eyni zamanda onu tehqir edir ve alcaldirdi Ceferqulu xanin Sekiye xan teyin edilmesi yerli ehalinin keskin muqavimeti ile qarsilandi 1807 ci il yanvarin 5 de Seki ehalisi bu teyinata etiraz elameti olaraq bir nece Rusiya esgerini oldurdu Qafqazdaki rus qosunlarinin bas komandani qraf Qudovic general mayor Nebolsine ehalini terksilah etmeyi en cuzi naraziliqlari ciddi cezalandirmagi tapsirdi Ehalisinin silahli cixisindan ehtiyat eden rus komandanligi Ceferqulu xani ciddi muhafize altinda Sekiye getirdi onun tehlukesizliyi ucun butun tedbirler goruldu Xanin hakimiyyetini tanimaq istemeyenler ise derhal hebs edildi Yerli ehalini daim qorxu icerisinde saxlamaq ucun Ceferqulu xan oz adamlarindan 500 neferlik qosun saxlayirdi Gorulen butun tedbirlere baxmayaraq azadliq mubarizesini bir an da olsun dayandirmaq mumkun deyildi Rusiya isgalina qarsi en boyuk ve birinci usyan Goynukde basladi Usyanin baslanmasi ve gedisiUsyan 1807 ci il 28 aprelde basladi Bas Goynuk ve Asagi Goynuk kendlerini ehate eden usyan qisa muddetde yaxinliqdaki Burs kendine yayildi Usyana Bas Goynuk kend sakini sultan Murad basciliq edirdi Goynuk ehalisi butunlukle yasayis yerini terk ederek Burs kendi yaxinligindaki derede duserge yaratdi Usyancilar Seki xani Ceferqulu xanin gosterislerine tabe olmaqdan boyun qacirdi Bu eslinde Rusiya hakimiyyetini tanimaqdan imtina etmek idi Usyanin getdikce genislenmesi ve diger erazilere yayilmasi tehlukesi gunden gune artirdi Usyancilar Sirvan xani Mustafa xanla da elaqe yaratdilar Sirvan xani usyancilara mohkem dayanmagi ve Ceferqulu xana tabe olmamaga cagirdi Evezinde ise o yaxin vaxtlarda usyancilara herbi quvve ile yardim edeceyini ved etdi Usyanin meglub olmasiUsyanin getdikce genislenmesi qorxusu isgalcilari oz quvvelerini seferberliye almaga vadar etdi Mayor Qrekov ozu ile 100 nefer esger ve herbi sursat goturerek usyancilarin uzerine yeridi Ceferqulu xanla Ilisu sultaninin 1000 neferlik birlesmis herbi quvveleri onlara qosuldu Usyancilarla birlesmis quvveler arasinda qanli doyus basladi Qeyri beraber doyusde guclu muqavimetle uzlesen rus isgalcilari toplardan istifade ederek usyancilar arasinda caxnasma yaratdilar Top atesi usyancilarin siralarini dagitdi Perakende dusen ehali daglara cekildi Usyancilar mohkem dayanaraq Mustafa xandan ved olunan komeyi gozleyirdi Lakin gozlenilen komeyi almaq mumkun olmadi 3 gun davam eden siddetli doyusden sonra quvveleri tukenen usyancilar teslim oldu Usyan bascisi sultan Murad oz ailesi ile birlikde daglara qacdi ve yalniz bir nece gunden sonra cetinlikle ele kecirildi Usyan yatirildiqdan sonra kend ehalisi oz yasayis yerine qaytarildi ve rus qosunlarinin tezyiqi altinda Ceferqulu xana Rusiya taxt tacina sadiq qalacaqlarina and icdi Sultan Murad ise Sekiye getirilerek qalaya salindi Sonralar sultan Murad oz igidliyi sayesinde qaladan qacmis Cara gederek bu erazide mustemleke esaretine qarsi mubarizeni davam etdirmisdi Usyanin tarixi ehemiyyeti1807 ci il Goynuk usyaninin yatirilmasina baxmayaraq onun boyuk tarixi ehemiyyeti var idi Bu usyandan sonra azadliq mubarizesi yeni quvve ile genislendi Usyan xalqin isgalcilara qarsi apardigi qehremanliq mubarizesinin sanli simvoluna cevrildi 1808 ci ilin evvelinde Seki xanliginda azadliq mubarizesi yeni vuset aldi Bu mubarizenin basinda oz vetenini terk edib Irana qacmaq mecburiyyetinde qalan Selim xan dayanirdi MenbeZ E Cavadova Simal Qerbi Azerbaycan tarixi demoqrafik arasdirma Baki 1999 Raport Kabardinskogo mushketerskogo polka majora Grekova 2 go gr Gudovichu ot 5 go maya 1807 goda 48 Nuha AKAK t III dok 501 Tiflis 1869