Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
İbn Ərəbşahın yazdığına görə 28 iyul 1402 tarixdə vaqe olmuş məşhur Ankara döyüşündən Qarabağa geri dönən Əmir Teymur Gürcüstandan keçərkən yolüstü 2 gürcü istehkamını bir müddət mühasirədə saxlamış və son nəhayətdə onları ələ keçirmişdir; bunlardan biri "Mağaralıq" deyilən yer, digəri isə "Gəl-Gör-Get" qalası idi və onlar "Gürcüstan qalaları arasında iki göz kimi idilər".
Ehtimal etmək mümkündür ki həmin "Gəl-Gör-Get" qalası indi xarabalığı Şəki rayonunun Kiş kəndindən 1 km şimalda olan "Gələrsən-Görərsən qalası"dır. Qalanın İbn Ərəbşah tərəfindən edilmiş təsviri də məhz, "Gələrsən-Görərsən qalası"na uyğun gəlməkdədir. O ki qaldı "Gəl-Gör-Get" qalasının gürcü istehkamı hesab edilməsinə, nəzərə alınmalıdır ki, sonda müəllif həm də Şirvanşah Şeyx İbrahimin dili ilə qeyd etmişdir ki, həmin qalaların xaçpərəst müdafiəçiləri heç də gürcü yox, əslində "tatar" imişlər! Deməli, bu istehkamların müdafiəçiləri xristian-provoslav məzhəbli "tatar"lar olduğuna görə, müdafiəçilər gürcü, istahkamlar isə "Gürcüstan qüllələri" hesab edilmişdir.
"Gəl-Gör-Get qalası" nın Əmir Teymur tərəfindən tutulması barədə hekayət
Bu qalalardan digər biri Gəl-Gör-Get’in göydələn qalasıdır ki öz adı kimi dikbaşlıq və təkəbbürdən söz açar və onun (adının) mənası türkcə belədir: "gələrsən, görərsən və geri dönərsən", yəni bir kimsə ona baxmaqdan başqa, qeyri bir şeyə nail olmaz, onun binası üç tərəfdən hündür təpəliyin üstündə(dir) və (yüksəkliyi həmin) tərəflərin yüksəkliklərinin hamısından daha yüksəkdir. Digər (dördüncü) tərəfindən dar və nahamar yol (gəlir) və (bu yol) sərt və çətin bir keçiddə başa çatır və o yolu gedən qarşılaşdığı sərtliklərə sinə gərərək hündür bir uçuruma və dərin bir yarğana yetişər ki, onunla qalanın darvazası arasında bir körpü bağlamışlar və körpü götürülərkən qalaya giriş qapadılmış olar.
Teymur elə ki o halın həqiqətindən agahlıq tapdı və o pünhan bir xəbər aşkar oldu, bu qərara gəldi ki, öz məqsədinə çatmayanadək o məhlədən köç etməsin; amma o qalanın yaxınlığına, bir məkan ki, ora düşər və ora elə yer ki dalğalanan dəniz onun içində yerləşsə tapmaq olmaz, bəlkə bütün ətrafı qarma-qarışıq idi və uçurum və yüksəklik elə bil, necə ki öz ərinin qarşısında həyasız bir qadının qəzəbli çöhrəsi – bütünlüklə sərt və kobuddur.
Amma Teymur tamahkarlığından öz sığınacaq və qərargahını orda, o qalanın göz qabağında qurdurmuşdu və ləşgərləri növbə ilə mühasirə və get-gəl işində olurlar və qala adamları gündüzlər körpünü götürüb müharibə və mübarizə bəlasından amanda idilər, çünki, o ətrafda bir məkan ki, mübarizə üçün yarasın və bir meydan ki, cəng üçün işə keçsin, tapmaq olmaz! Və teymurilər elə ki səhər açılır, uzaqdan ox atmaqla (, döyüşün başqa dəhşətlərindən) qurtulurlar və qane aşiq kimi, bir baxışa məmnun olurlar və gecə düşən kimi öz çadırlarının yolunu tuturlar və o yaxınlıqda bir yer yox idi ki bir gecəni başa vura bilələr, o zaman xaçpərəstlər körpünü yerinə qoyub dar bir yol ki, orda öz ehtiyaclarını təchiz edə bilərlər, [həmin yolu] açırlar və gediş-gəlişə başlayırlar, Teymur üçün o qaladan ümidsizlik nişanı zahir olan kimi və onun (qalanın) fəthini özü üçün xam arzu hesab edən kimi (o,) köç göstərişi verdirdi; amma bu rüsvayçılıqdan qorxuya düşdü və bu geri çəkilməsi üçün bəhanə və (uydurma bir) "səbəb" axtarır.(..)
O qalanın möcüzəvi fəthi barədə dastan
Teymurun ləşgəri içində boyları bir və qolları iki şir qüvvəsində iki cavan var idi ki xasiyyət və görkəm və qorxmazlıq və mərdanəlikdə biri o birindən o qədər də fərqlənmirdi, mübarizə meydanında biri digərinə müvafiq irəli çıxır, tərəzinin iki gözü kimi bərabər olurdular, təsadüf düşdü ki, o ikisindən biri Gürcüstan adamlarından bir kafir ki, şücaətdə şir kimi və boy-buxunda dağ kimi idi, (onunla) qabaq-qabağa çıxdı və Bu onu yerə yıxıb başını kəsib götürdü və Teymurun dərgahına apardı və bu işdən yüksək bir rütbə qazandı; bu "özünü göstərmə" bunun bərabərinin ürəyinə təsir etdi və onu bərk şəkkə gətirib məcbur etdi ki bir çarə fikirləşə ki, bəlkə özünün tayı yanında daha yaxşı bir (iş görüb ad-san) qazansın?; onun adı Pirməhəmməd və ləqəbi Qənbər idi və körpü işində heç kəs ondan çox tanışlıq və səriştəyə malik deyildi. O, bir gecə döyüş vasitələrini və öz adamlarını yığıb ilahi köməkliyə güvənməklə, boş və pünhan bir məhlə seçib pusquda durdu və elə gözlədiyi şərait və uğur içində münasib zaman olur, gah sinəsi üstündə süründü, gah da çöməlib iməkləyə-iməkləyə yol gedir və bir toxumun bəhrəsindən ki (o toxumu) ürəyinin tarlasında əkmiş idi, (bu barədə öz-)özü ilə söhbət edir.
Ta o dəmədək ki sübh çağı üzündən niqabı çıxarıb atdı və xristianlar "götürülən körpü"yə tərəf geri döndülər və onu qurmaq üçün bir-birlərinə kömək edirlər, Pirməhəmməd körpü tərəfə həmlə edər və körpünün kəndirlərini qırar və onlar körpünü götürmək üçün əl (tutmağa bir şey) tapmadılar; bu halda ona hücum etdilər və (üstünə) daş və ox yağışı yağdırdılar, Bu, əcəli heç nə ilə tapmayıb, bir iş ki həllini nəzərdə tutmuşdu (o işdən) geri oturmadı və (atılan) ox və daşdan hansı ona çatır(sa]) baş-gözünə dəyir, onlar beləcə vuruşma və cəngü-cidalda idilər ki günəş çıxdı və ruzigar öz təəccüblü işindən barmağını dişlədi və dövranın gözü bərələ qaldı, onlar ki mühasirə işində idilər, artıq ondan əl çəkərlər və necə ki deyilmiş oldu (ki) Teymur köç göstərişi verdirib, (bundan başqa Teymur) qərargah və çadırlarını (da) hündür bir məkana aparmış idi ki, qəfildən xəbər gətirən bir uğurlu adamının dilindən ürəyinin qulağı ilə bu müjdəni eşitdi:
- Qapalı görsən də çarənin qapısını ümidsizliyə qapanma,
- Bil ki, bəndə aça bilməyən qapını Allah istədiyi vaxt bilər aça.
Teymurun uzaqdan nəzərinə çatdı ki, qalanın darvazası yanında bir güruh bir-birinə hücum edib mübarizə edirlər; və öz yaxın(adam)ları və köməkçiləri üçün dedi ki, mən budur görürəm, o şeyi ki siz də görə bilərsiniz, tələsin və kömək edin və döyüş yerinə yaxın olub məni onun (davanın) necəliyindən agah edin. Buna görə getdilər ki yenə xəbər əldə etsinlər və o gizli məsələni aşkar etsinlər və onlar şir ürəklilərdən (elə) bir güruh idilər ki, düşmənçilik (hissi) və kinlilik öz təbiətlərində (bir-birlərinə qarşı) baş qaldırmamış idi və hamısı birlikdə aşağı düşən kimi elə göründü ki, şeytan sifətlər (monqoloid irqində olanlar, Teymurun əsas ordusu) ilə atdanmağa və qalxmağa və uçmağa qalxmışlar, o dəstənin qabağında gələnlər Pirməhəmmədi ölmüş hesab etdi ki, elə öz odunun atəşində yanırdı və bu (Pirməhəmməd) onları uzaqdan görən kimi təzə bir həyat tapdı və titrəməsini və qüvvəsizliyini bir tərəfə qoyub dirçəliş və qüvvə qazandı.
Xaçpərəstlər körpünü götürməkdə acizliyə düçar olan kimi ondan üz çevirdilər və istədilər ki qalaya daxil olalar və onun darvazasını möhkəm bağlayalar və bu niyyətlə bir də geri durdular, o zaman Pirməhəmməd onlara hücum etdi və qalaya daxil oldu və onları darvazanı bağlamaq (imkanın)dan məhrum etdirdi, Onu qılıncla möhkəm yaraladılar və daş-qalaq etdilər və o, əl çəkmədi və elə bu işin həlli üçün öz səy və çalışmasını artırdı və daş və dəmir ki Ona dəyir, agah olmurdu.
Ta o döyüşkən şiri-mərdlər yetişdilər və qəzəb yağışı və hiddət seli kimi göydən və yerdən kömək və yardıma rəvan oldular və qızışmış şirlər kimi onların üzərinə şığıdılar və Pirməhəmmədi onların caynaqlarından qurtardılar, o zaman xaçpərəstləri ayağı bağlı dustaqlar edib onların mallarını talan etdilər və onların arvad-uşaqlarını əsir götürdülər. Pirməhəmmədi Teymura çatdırdılar və onu (Teymuru) bunun (Pirməhəmmədin) niyyət və xəyalından agah etdirdilər, sonra bunun qanı daman yaralarına diqqət yetirdilər – onların sayı on səkkizə çatırdı, Teymur buna razılıq etdi və çoxlu vədlər verdi və onu yüksək mərtəbəyə aid olan bir rütbəyə malik edib Təbrizə göndərdi və o diyarın başçılarına və fərmandehlərinə sifariş etdirdi ki, həkim və dərman düzəldənlər bunun başına yığılsınlar və tam sağalmasına çalışsınlar və onlar onun (Pirməhəmmədin) müalicəsində çox çalışdılar və Teymurun fərmanını və (yenə) Onun sifarişini yaxşı həyata keçirdilər və bir çarə axtaranla bir çarə tapıb (Pirməhəmmədin müalicəsini) o dərəcədə bacardılar ki, (tezliklə) onun xəstəliyini mükəmməl (surətdə) sağaltdılar, elə ki yaralar ondan daha yaxşı idi ki dərman qəbul etdi və Teymurun yanına getdi, Teymur onu qoşunlarının bir hissəsi üzərində sərkərdəliyə təyin etdi və ləşgərlərindən çoxlu güruhun fərmandehliyini onun ixtiyarına verdi.
İstinadlar
- Aydın Məmmədov. İbn Ərəbşahın məlum "Əcaibül-məqdur fi nəvaib timur" əsərində Şəkiyə dair naməlum bəhslər, "Elm" qəzeti, 30 oktyabr 2007-ci il.
- . 204–212 ،ابن عربشا ه، ١٢٣٩، تهران
Xarici keçidlər
Aydın Məmmədov. İbn Ərəbşahın məlum "Əcaibül-məqdur fi nəvaib timur" əsərində Şəkiyə dair naməlum bəhslər >>
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Ibn Erebsahin yazdigina gore 28 iyul 1402 tarixde vaqe olmus meshur Ankara doyusunden Qarabaga geri donen Emir Teymur Gurcustandan kecerken yolustu 2 gurcu istehkamini bir muddet muhasirede saxlamis ve son nehayetde onlari ele kecirmisdir bunlardan biri Magaraliq deyilen yer digeri ise Gel Gor Get qalasi idi ve onlar Gurcustan qalalari arasinda iki goz kimi idiler Ehtimal etmek mumkundur ki hemin Gel Gor Get qalasi indi xarabaligi Seki rayonunun Kis kendinden 1 km simalda olan Gelersen Gorersen qalasi dir Qalanin Ibn Erebsah terefinden edilmis tesviri de mehz Gelersen Gorersen qalasi na uygun gelmekdedir O ki qaldi Gel Gor Get qalasinin gurcu istehkami hesab edilmesine nezere alinmalidir ki sonda muellif hem de Sirvansah Seyx Ibrahimin dili ile qeyd etmisdir ki hemin qalalarin xacperest mudafiecileri hec de gurcu yox eslinde tatar imisler Demeli bu istehkamlarin mudafiecileri xristian provoslav mezhebli tatar lar olduguna gore mudafieciler gurcu istahkamlar ise Gurcustan qulleleri hesab edilmisdir Gel Gor Get qalasi nin Emir Teymur terefinden tutulmasi barede hekayetBu qalalardan diger biri Gel Gor Get in goydelen qalasidir ki oz adi kimi dikbasliq ve tekebburden soz acar ve onun adinin menasi turkce beledir gelersen gorersen ve geri donersen yeni bir kimse ona baxmaqdan basqa qeyri bir seye nail olmaz onun binasi uc terefden hundur tepeliyin ustunde dir ve yuksekliyi hemin tereflerin yuksekliklerinin hamisindan daha yuksekdir Diger dorduncu terefinden dar ve nahamar yol gelir ve bu yol sert ve cetin bir kecidde basa catir ve o yolu geden qarsilasdigi sertliklere sine gererek hundur bir ucuruma ve derin bir yargana yetiser ki onunla qalanin darvazasi arasinda bir korpu baglamislar ve korpu goturulerken qalaya giris qapadilmis olar Teymur ele ki o halin heqiqetinden agahliq tapdi ve o punhan bir xeber askar oldu bu qerara geldi ki oz meqsedine catmayanadek o mehleden koc etmesin amma o qalanin yaxinligina bir mekan ki ora duser ve ora ele yer ki dalgalanan deniz onun icinde yerlesse tapmaq olmaz belke butun etrafi qarma qarisiq idi ve ucurum ve yukseklik ele bil nece ki oz erinin qarsisinda heyasiz bir qadinin qezebli cohresi butunlukle sert ve kobuddur Amma Teymur tamahkarligindan oz siginacaq ve qerargahini orda o qalanin goz qabaginda qurdurmusdu ve lesgerleri novbe ile muhasire ve get gel isinde olurlar ve qala adamlari gunduzler korpunu goturub muharibe ve mubarize belasindan amanda idiler cunki o etrafda bir mekan ki mubarize ucun yarasin ve bir meydan ki ceng ucun ise kecsin tapmaq olmaz Ve teymuriler ele ki seher acilir uzaqdan ox atmaqla doyusun basqa dehsetlerinden qurtulurlar ve qane asiq kimi bir baxisa memnun olurlar ve gece dusen kimi oz cadirlarinin yolunu tuturlar ve o yaxinliqda bir yer yox idi ki bir geceni basa vura bileler o zaman xacperestler korpunu yerine qoyub dar bir yol ki orda oz ehtiyaclarini techiz ede bilerler hemin yolu acirlar ve gedis gelise baslayirlar Teymur ucun o qaladan umidsizlik nisani zahir olan kimi ve onun qalanin fethini ozu ucun xam arzu hesab eden kimi o koc gosterisi verdirdi amma bu rusvayciliqdan qorxuya dusdu ve bu geri cekilmesi ucun behane ve uydurma bir sebeb axtarir O qalanin mocuzevi fethi barede dastan Teymurun lesgeri icinde boylari bir ve qollari iki sir quvvesinde iki cavan var idi ki xasiyyet ve gorkem ve qorxmazliq ve merdanelikde biri o birinden o qeder de ferqlenmirdi mubarize meydaninda biri digerine muvafiq ireli cixir terezinin iki gozu kimi beraber olurdular tesaduf dusdu ki o ikisinden biri Gurcustan adamlarindan bir kafir ki sucaetde sir kimi ve boy buxunda dag kimi idi onunla qabaq qabaga cixdi ve Bu onu yere yixib basini kesib goturdu ve Teymurun dergahina apardi ve bu isden yuksek bir rutbe qazandi bu ozunu gosterme bunun beraberinin ureyine tesir etdi ve onu berk sekke getirib mecbur etdi ki bir care fikirlese ki belke ozunun tayi yaninda daha yaxsi bir is gorub ad san qazansin onun adi Pirmehemmed ve leqebi Qenber idi ve korpu isinde hec kes ondan cox tanisliq ve seristeye malik deyildi O bir gece doyus vasitelerini ve oz adamlarini yigib ilahi komekliye guvenmekle bos ve punhan bir mehle secib pusquda durdu ve ele gozlediyi serait ve ugur icinde munasib zaman olur gah sinesi ustunde surundu gah da comelib imekleye imekleye yol gedir ve bir toxumun behresinden ki o toxumu ureyinin tarlasinda ekmis idi bu barede oz ozu ile sohbet edir Ta o demedek ki subh cagi uzunden niqabi cixarib atdi ve xristianlar goturulen korpu ye teref geri donduler ve onu qurmaq ucun bir birlerine komek edirler Pirmehemmed korpu terefe hemle eder ve korpunun kendirlerini qirar ve onlar korpunu goturmek ucun el tutmaga bir sey tapmadilar bu halda ona hucum etdiler ve ustune das ve ox yagisi yagdirdilar Bu eceli hec ne ile tapmayib bir is ki hellini nezerde tutmusdu o isden geri oturmadi ve atilan ox ve dasdan hansi ona catir sa bas gozune deyir onlar belece vurusma ve cengu cidalda idiler ki gunes cixdi ve ruzigar oz teeccublu isinden barmagini disledi ve dovranin gozu berele qaldi onlar ki muhasire isinde idiler artiq ondan el cekerler ve nece ki deyilmis oldu ki Teymur koc gosterisi verdirib bundan basqa Teymur qerargah ve cadirlarini da hundur bir mekana aparmis idi ki qefilden xeber getiren bir ugurlu adaminin dilinden ureyinin qulagi ile bu mujdeni esitdi Qapali gorsen de carenin qapisini umidsizliye qapanma Bil ki bende aca bilmeyen qapini Allah istediyi vaxt biler aca dd dd dd dd Teymurun uzaqdan nezerine catdi ki qalanin darvazasi yaninda bir guruh bir birine hucum edib mubarize edirler ve oz yaxin adam lari ve komekcileri ucun dedi ki men budur gorurem o seyi ki siz de gore bilersiniz telesin ve komek edin ve doyus yerine yaxin olub meni onun davanin neceliyinden agah edin Buna gore getdiler ki yene xeber elde etsinler ve o gizli meseleni askar etsinler ve onlar sir ureklilerden ele bir guruh idiler ki dusmencilik hissi ve kinlilik oz tebietlerinde bir birlerine qarsi bas qaldirmamis idi ve hamisi birlikde asagi dusen kimi ele gorundu ki seytan sifetler monqoloid irqinde olanlar Teymurun esas ordusu ile atdanmaga ve qalxmaga ve ucmaga qalxmislar o destenin qabaginda gelenler Pirmehemmedi olmus hesab etdi ki ele oz odunun atesinde yanirdi ve bu Pirmehemmed onlari uzaqdan goren kimi teze bir heyat tapdi ve titremesini ve quvvesizliyini bir terefe qoyub dircelis ve quvve qazandi Xacperestler korpunu goturmekde acizliye ducar olan kimi ondan uz cevirdiler ve istediler ki qalaya daxil olalar ve onun darvazasini mohkem baglayalar ve bu niyyetle bir de geri durdular o zaman Pirmehemmed onlara hucum etdi ve qalaya daxil oldu ve onlari darvazani baglamaq imkanin dan mehrum etdirdi Onu qilincla mohkem yaraladilar ve das qalaq etdiler ve o el cekmedi ve ele bu isin helli ucun oz sey ve calismasini artirdi ve das ve demir ki Ona deyir agah olmurdu Ta o doyusken siri merdler yetisdiler ve qezeb yagisi ve hiddet seli kimi goyden ve yerden komek ve yardima revan oldular ve qizismis sirler kimi onlarin uzerine sigidilar ve Pirmehemmedi onlarin caynaqlarindan qurtardilar o zaman xacperestleri ayagi bagli dustaqlar edib onlarin mallarini talan etdiler ve onlarin arvad usaqlarini esir goturduler Pirmehemmedi Teymura catdirdilar ve onu Teymuru bunun Pirmehemmedin niyyet ve xeyalindan agah etdirdiler sonra bunun qani daman yaralarina diqqet yetirdiler onlarin sayi on sekkize catirdi Teymur buna raziliq etdi ve coxlu vedler verdi ve onu yuksek mertebeye aid olan bir rutbeye malik edib Tebrize gonderdi ve o diyarin bascilarina ve fermandehlerine sifaris etdirdi ki hekim ve derman duzeldenler bunun basina yigilsinlar ve tam sagalmasina calissinlar ve onlar onun Pirmehemmedin mualicesinde cox calisdilar ve Teymurun fermanini ve yene Onun sifarisini yaxsi heyata kecirdiler ve bir care axtaranla bir care tapib Pirmehemmedin mualicesini o derecede bacardilar ki tezlikle onun xesteliyini mukemmel suretde sagaltdilar ele ki yaralar ondan daha yaxsi idi ki derman qebul etdi ve Teymurun yanina getdi Teymur onu qosunlarinin bir hissesi uzerinde serkerdeliye teyin etdi ve lesgerlerinden coxlu guruhun fermandehliyini onun ixtiyarina verdi IstinadlarAydin Memmedov Ibn Erebsahin melum Ecaibul meqdur fi nevaib timur eserinde Sekiye dair namelum behsler Elm qezeti 30 oktyabr 2007 ci il 204 212 ابن عربشا ه ١٢٣٩ تهرانXarici kecidlerAydin Memmedov Ibn Erebsahin melum Ecaibul meqdur fi nevaib timur eserinde Sekiye dair namelum behsler gt gt Hemcinin baxGelersen Gorersen qalasi