Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fridrix fon Vizer (alm. Friedrich von Wieser; 10 iyul 1851[…], Vyana – 22 iyul 1926) —Avstriya iqtisadçısı.
| Fridrix fon Vizer | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 10 iyul 1851[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 22 iyul 1926(75 yaşında) |
| İş yerləri |
|
| Təhsili | |
| Elmi rəhbəri | Karl Menger |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Fəaliyyəti
Avstriya məktəbinin görkəmli nümayəndələrindən biri də Fridrix Fon Vizer olmuşdur. Vizerin son faydalılıqla bağlı fikirləri onun "İqtisadi qiymətliliyin mənşəyi və əsas qanunları" (1884), "Təbii qiymətlilik" (1899) və "İctimai təsərrüfat nəzəriyyəsi" (1914) əsərlərində tədqiq olunmuşlar.
Avstriya məktəbi nümayəndələri arasında ilk dəfə Vizer "qossen qanunları", "son faydalıq", "əvəzetmə" kimi anlayışları işlətmişdir. Bundan əlavə, o ilk dəfə olaraq məcmu faydalığın müəyyən edilməsi üsulunu axtarıb tapmağa cəhd etmişdir. Bu məqsədlə sərvətin son faydalığını həmcins sərvətlərin kəmiyyətinə hasili kimi hesablamağı təklif edir ki, bu da iqtisad elmində məcmu faydalığın müəyyən edilməsinin multiplikativ üsulu adlanır. Bu barədə Vizer belə yazır: "Faydalığın hesablanmasının əsas qanunu göstərir ki, məhsulun hər bir vahidi son faydalığa uyğun olaraq müəyyən edilir. Bu qanunu biz son faydalıq qanunu və yaxud daha qısa desək son qanun adlandıracağıq".
Vizer göstərir ki, məhsulların dəyəri istehsal xərclərinin dəyəri ilə, istehsal xərclərinin dəyəri isə son sərvətin faydalığı ilə müəyyən edilir. Belə bir mövqedən çıxış edərək o, istehsal xərclərini qurban verilmiş və ya alternativ fayda kimi qiymətləndirir. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, belə bir müddəa iqtisad elmi tarixinə "istehsal xərcləri qanunu" və yaxud "Vizer qanunu" adı ilə daxil olmuşdur. Həm də Avstriya məktəbi bu qanunu bütün sərvətlərə şamil etmiş, yalnız hava, su, torpaq və s. bu kimi "sərbəst sərvətlər" adlandırdığı nemətlərə aid etməmişdir. Vizer həmin qanunu aşağıdakı kimi şərh edir: "Hər hansı bir sərvətin real dəyəri bu sərvətin istehsalına yönəlmiş resursların köməkliyi ilə istehsal edilə biləcək digər sərvətlərin əldə olunmayan faydalığıdır... Faydalıq haqqında düşünərək "xərcləri" unudan hər bir kəs sadəcə olaraq yalnız bir istehsalın faydası haqqında düşünür, başqasının faydası haqqında isə unudur". Vizer qeyd edirdi ki, xərclər (məsrəflər) dəyəri müəyyən etmir, əksinə, bu axırıncı müstəqil surətdə mövcud olur və xərcləri sanksiyalaşdırır.
Vizerin tədqiqatının mühüm istiqamətlərindən biri də "əvəzetmə" nəzəriyyəsi ilə əlaqədardır. Qeyd etmək lazımdır ki, Avstriya məktəbinin yaradıcısı K.Menger sərvətin yaradılması prosesində iştirak edən istehsalın üç amilinin - əməyin, kapitalın və torpağın ayrı-ayrılıqda rolunu və əhəmiyyətini bir-birindən seçib ayırmamışdır. Mengerdən fərqli olaraq Vizer istehsalın üç amili konsepsiyasından çıxış edir və göstərirdi ki, bu amillərin əlaqələndirilməsini öyrənmək, sonra isə hər bir amilin digəri ilə əvəz ediləcək hissəsini müəyyən etmək lazımdır. Onun fikrincə əvəzetmənin vəzifəsi bir çox səbəblər içərisindən qoyulmuş məqsədəuyğun olan və buna görə də praktiki əhəmiyyət kəsb edən həlledici səbəbləri axtarıb tapmaqdan ibarətdir. Buradan isə Vizer belə bir nəticəyə gəlirdi ki, əvəzetmə gəlirin amillər üzrə bölünməsini faydalığının hesablanması aktından başqa bir şey deyildir. Öz iqtisadi tədqiqatında xüsusi mülkiyyətin səmərəliliyi məsələsinə də yer verən Vizer onu təsərrüfatçılığın məzmunu ilə müəyyən edirdi. Bu mövqeyi sübuta yetirmək üçün o, xüsusi mülkiyyətin səmərəsini aşağıdakı üç şərtlə əlaqələndirir: birincisi, öz mülkiyyətini digər iddiaçılardan qorumaq üçün təsərrüfat nemətlərinin xərclənməsinə qənaətlə yanaşmanın zəruriliyi; ikincisi - "mənimki" və "səninki" məsələlərinin fərqləndirilməsinin vacibliyi; üçüncüsü isə mülkiyyətin təsərrüfatçılıqla istifadəsi üçün hüquqi təminatın vacibliyi.
Vizerin son faydalıqla bağlı iqtisadi görüşlərinə yekun vuraraq göstərməliyik ki, onlar bütövlükdə marksizmin əmək-dəyər nəzəriyyəsinə qarşı yönəlmişdir. Əmək-dəyər nəzəriyyəsinə iqtisadi-praktiki baxımdan qiymət verərək Vizer yazırdı ki, dəyəri bu cür (yəni, marksizm nəzəriyyəsi əsasında) başa düşdükdə gələcəyin dövləti bircə gün də olsa iqtisadiyyata rəhbərlik edə bilməz.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Friedrich Von Wieser, 1851-1926 (ing.). // Am. Econ. Rev. / E. Duflo AEA, 1927. Vol. 17, Iss. 4. ISSN 0002-8282; 1944-7981
- https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Friedrich_von_Wieser.
- Bell A. Friedrich von Wieser // Encyclopædia Britannica (brit. ing.). Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
- Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
Xarici keçidlər
- Текст "Теории общественного хозяйства" Ф. фон Визера 2009-06-10 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fridrix fon Vizer alm Friedrich von Wieser 10 iyul 1851 Vyana 22 iyul 1926 Avstriya iqtisadcisi Fridrix fon VizerDogum tarixi 10 iyul 1851 1851 07 10 Dogum yeri Vyana Avstriya imperiyasiVefat tarixi 22 iyul 1926 1926 07 22 75 yasinda Is yerleri Vyana Universiteti Karlov Universiteti d Tehsili Vyana UniversitetiElmi rehberi Karl Menger Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiNaturliche Werth 1889FealiyyetiAvstriya mektebinin gorkemli numayendelerinden biri de Fridrix Fon Vizer olmusdur Vizerin son faydaliliqla bagli fikirleri onun Iqtisadi qiymetliliyin menseyi ve esas qanunlari 1884 Tebii qiymetlilik 1899 ve Ictimai teserrufat nezeriyyesi 1914 eserlerinde tedqiq olunmuslar Avstriya mektebi numayendeleri arasinda ilk defe Vizer qossen qanunlari son faydaliq evezetme kimi anlayislari isletmisdir Bundan elave o ilk defe olaraq mecmu faydaligin mueyyen edilmesi usulunu axtarib tapmaga cehd etmisdir Bu meqsedle servetin son faydaligini hemcins servetlerin kemiyyetine hasili kimi hesablamagi teklif edir ki bu da iqtisad elminde mecmu faydaligin mueyyen edilmesinin multiplikativ usulu adlanir Bu barede Vizer bele yazir Faydaligin hesablanmasinin esas qanunu gosterir ki mehsulun her bir vahidi son faydaliga uygun olaraq mueyyen edilir Bu qanunu biz son faydaliq qanunu ve yaxud daha qisa desek son qanun adlandiracagiq Vizer gosterir ki mehsullarin deyeri istehsal xerclerinin deyeri ile istehsal xerclerinin deyeri ise son servetin faydaligi ile mueyyen edilir Bele bir movqeden cixis ederek o istehsal xerclerini qurban verilmis ve ya alternativ fayda kimi qiymetlendirir Yeri gelmisken qeyd edek ki bele bir muddea iqtisad elmi tarixine istehsal xercleri qanunu ve yaxud Vizer qanunu adi ile daxil olmusdur Hem de Avstriya mektebi bu qanunu butun servetlere samil etmis yalniz hava su torpaq ve s bu kimi serbest servetler adlandirdigi nemetlere aid etmemisdir Vizer hemin qanunu asagidaki kimi serh edir Her hansi bir servetin real deyeri bu servetin istehsalina yonelmis resurslarin komekliyi ile istehsal edile bilecek diger servetlerin elde olunmayan faydaligidir Faydaliq haqqinda dusunerek xercleri unudan her bir kes sadece olaraq yalniz bir istehsalin faydasi haqqinda dusunur basqasinin faydasi haqqinda ise unudur Vizer qeyd edirdi ki xercler mesrefler deyeri mueyyen etmir eksine bu axirinci musteqil suretde movcud olur ve xercleri sanksiyalasdirir Vizerin tedqiqatinin muhum istiqametlerinden biri de evezetme nezeriyyesi ile elaqedardir Qeyd etmek lazimdir ki Avstriya mektebinin yaradicisi K Menger servetin yaradilmasi prosesinde istirak eden istehsalin uc amilinin emeyin kapitalin ve torpagin ayri ayriliqda rolunu ve ehemiyyetini bir birinden secib ayirmamisdir Mengerden ferqli olaraq Vizer istehsalin uc amili konsepsiyasindan cixis edir ve gosterirdi ki bu amillerin elaqelendirilmesini oyrenmek sonra ise her bir amilin digeri ile evez edilecek hissesini mueyyen etmek lazimdir Onun fikrince evezetmenin vezifesi bir cox sebebler icerisinden qoyulmus meqsedeuygun olan ve buna gore de praktiki ehemiyyet kesb eden helledici sebebleri axtarib tapmaqdan ibaretdir Buradan ise Vizer bele bir neticeye gelirdi ki evezetme gelirin amiller uzre bolunmesini faydaliginin hesablanmasi aktindan basqa bir sey deyildir Oz iqtisadi tedqiqatinda xususi mulkiyyetin semereliliyi meselesine de yer veren Vizer onu teserrufatciligin mezmunu ile mueyyen edirdi Bu movqeyi subuta yetirmek ucun o xususi mulkiyyetin semeresini asagidaki uc sertle elaqelendirir birincisi oz mulkiyyetini diger iddiacilardan qorumaq ucun teserrufat nemetlerinin xerclenmesine qenaetle yanasmanin zeruriliyi ikincisi menimki ve seninki meselelerinin ferqlendirilmesinin vacibliyi ucuncusu ise mulkiyyetin teserrufatciliqla istifadesi ucun huquqi teminatin vacibliyi Vizerin son faydaliqla bagli iqtisadi goruslerine yekun vuraraq gostermeliyik ki onlar butovlukde marksizmin emek deyer nezeriyyesine qarsi yonelmisdir Emek deyer nezeriyyesine iqtisadi praktiki baximdan qiymet vererek Vizer yazirdi ki deyeri bu cur yeni marksizm nezeriyyesi esasinda basa dusdukde geleceyin dovleti birce gun de olsa iqtisadiyyata rehberlik ede bilmez IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Friedrich Von Wieser 1851 1926 ing Am Econ Rev E Duflo AEA 1927 Vol 17 Iss 4 ISSN 0002 8282 1944 7981 https www newworldencyclopedia org entry Friedrich von Wieser Bell A Friedrich von Wieser Encyclopaedia Britannica brit ing Encyclopaedia Britannica Inc 1768 Mathematics Genealogy Project ing 1997 Xarici kecidlerTekst Teorii obshestvennogo hozyajstva F fon Vizera 2009 06 10 at the Wayback Machine