Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fransa Qvianası — Cənubi Amerikanın şimal-şərqində, Atlantik okeanı sahilində yerləşmiş Fransanın dənizaşırı departamenti, ölkənin 26 region arasında yeganə dənizaşırı regiondur. Paytaxtı Kayennadır. Surinam və Braziliya ilə həmsərhəddir. Sahəsi 83,534 km², əhali 202 min adam (2006-cı ildə). Beynəlxalq aeroport () və kosmodrom () var.
| Fransa Qvianası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Guyane | |||||
 | |||||
| |||||
|
| |||||
| Ölkə | |||||
| İnzibati mərkəz | Kayenna | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 21 mart 1946 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Saat qurşağı | |||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| ISO kodu | FR-973 | ||||
| Telefon kodu | 594 | ||||
| İnternet domeni | .gf | ||||
| Rəsmi sayt | |||||
 | |||||
 | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Coğrafiyası
Cənubi Amerikanın şimal-şərq hissəsındə Atlantik okeanı sahilində Fransanın əmlakı yerləşir. Sahəsinə görə Fransız Qviananı Portuqaliya kimi Avropa ölkəsi ilə bərabər saymaq olar, lakin əhalisinin sayına görə o, Portuqaliya əhalisinin sayından 100 dəfə azdır. Şimalda Qviana Atlantik okeanına çıxır, onun sahili 320 km məsafədə qərbdən şərqə tərəf uzanır. Braziliyadan ölkəni şərqdə Oyapoki çayı, cənubda isə Tuluk-Umak dağ silsiləsi ayırır; qərbdə Surinam ilə sərhəd Maroni çayı sahili ilə keçir.
Ölkənin sahili-ovalıq və bataqlıqdan ibarətdir. Dördüncü dövrün dəniz çöküntüləri hesabına, formalaşmış ovalıqlar 20 km enində uzanmışdır və Atlantık okeanı sahilini əmələ gətirmişdir, onlar ölkə ərazisinin 6 %-ni tutur. Qviananın qalan hissəsini Qviana yaylası tutur. Onun cənub hissəsində dəniz səviyyəsindən 850–900 m hündürlüklərdən ibarət olan Tumuk-Umak silsiləsi yerləşir. Bu silsilə ölkənin çayları arasında Atlantik okeanına və Amazonun qollarına axan çayların suayrıcısıdır.
İqlimi subekvatorial, isti və rütubətlidir. Ölkənin iqlimi subekvatorial istidır, daimi temperaturları 25-28 °C arasında tərəddüd edirlər. Yağıntıların miqdarı ildə 2500–4000 mm təşkil edir.
Qviananın əsas təbii varlığı sayılan meşələr ölkə ərazisinin 94 %-ni tutur. Meşələrdə 500-dən çox ağac növü bitir. Onların arasında qırmızı ağac, çəhrayı ağacı, tik ağacı, muskat, mora ağacı və s. kimi qiymətli ağac növləri rast olunur. Lakin nəhəng (8 mln ha) meşə massivlərinin mənimsənilməsi və istismarı çətinlik törədir, çünki onlar praktiki olaraq əhalisi az olan yerlərdədir.
Heyvanat aiəmi də zəngindir: meymunlar, tapir, yaquar, sürünənlər, çoxlu quş və həşərat var. Dəniz və çaylar balıqla, krevetka ilə zəngindir.
Qviana qızıl və boksat ehtiyatlarına malikdir. Ölkə qızılvə boksit ehtiyatlarına malikdir. İlk qızıl yatağı XIX əsrin ortalarında Aratay çayında aşkar edilmişdir. Ən böyük boksit yataqları Ko rayonunda yerləşir. Onun ehtiyatı 50 mln.t qiymətləndirilir, bunlarda alüminium oksidi 40 %-dir.
Tarixi
Qviana 1499-cu ildə X.KoIumb tərəfindən kəşf edilmişdir. 1604-cü ildə onun ərazisində ilk fransız müstəmləkəçilər məskunlaşmışlar. 1635-ci ildə Fransanın müstamləkəsi elan edilmişdir. XVII əsr - XIX əsrin əvvəllərində bu ərazi uğrunda hollandiyalılar, ingilislər və fransızlar arasında gedən rəqabət 1817-ci ildə Fransanın hakimiyyətinin qəti bərqərar olması ilə başa çatdı. XIX əsrin ikinci yansı Fransız Qvianası üçün üç mühüm hadisə ilə qeyd olunur; quldarlığın ləğv olunması, ölkənin sürgün yerinə çevrilməsi və qızıl yataqlarının kəşf edilməsi.
1852-ci ildə Fransız Qvianası sürgün yerinə çevrildi. Paris kommunasının məğlubiyyətindən sonra buraya çox kommunarlar sürgün olunmuşdur. Təxminən bir əsr Qviana sürgün yeri olmuşdur.
1946-cı ildən Fransanın dənizaşırı departamenti statusu almışdır. Quldarlığın ləğv olunması plantasiya təsərrüfatında işçi qüvvəsinin çatışmamazlığına gətirib çrxardı, bu da Fransa hökumətini immiqrasiya siyasətinə vadar etdi. 1852-ci ildən 1939-cu ilə qədər Fransadan müstəmləkəyə 70 mindən artıq məhbus gətirilmişdir.
Əhalisi
Qviananın ən mühüm və daimi problemlərindən biri işçi qüvvəsinin və əhalinin çatmamazlığıdır, müxtəlif təbii resurslarla zəngin olan ölkənin daxili rayonlarının mənimsənilməsi üçün işçi qüvvəsi çatmır. Təqribən əhalinin 70 %-i Kayenna adasında toplanmışdır, sahil zonasında isə ölkə əhalinin cəmi 90%-i yaşayır.
Qviana əhalisinin əksəriyyətini və yaxud çoxsaylı qrupu kreollardır ki, onların sayı 40 min nəfərə çatır, bunlardan 1/3-i Fransız Antil adalarından gələnlərdir. Kreollardan sonra, əhalinin miqdarına görə avropalılar - fransızlardır. Meşə zənciləri (2 min nəfər), hindular (əhalinin 10%-i), çinlilər, hindlilər və b. yaşayır. Rəsmi dil fransız dilidir. Hakim din-xristianlıqdır. Zəncilər və hindularda qədim etiqadların qalıqları saxlanılmışdır.
Əhalinin orta artım tempi Qvianada - ildə təqribən 2%-dir. Əhalinin yarıya qədəri 20 yaşdan cavandır. İqtisadi aktiv əhali 30 min nəfərdir, bunlardan 1/3-i kənd təsərrüfatında çalışır.
Urbanizasiyanın səviyyəsi yüksəkdir. Əhalinin 55%-i şəhərlərdə yaşayır. Ən böyük şəhər - ölkənin inzibati mərkəzi Kayenna şəhəridir.
İqtisadiyyat
Fransız Qvianası geri qalmış aqrar ölkədir. İqtisadiyyatı Fransa və ABŞ kapitalının nəzarəti altındadır. Əhalinin əsas məşğuliyyəti əkinçilikdir. Ərazinin 0,2%-i şumlanır, özü də əksərən sahildə. Əsas kənd təsərrüfatı bitkiləri: tərəvəz, banan, çəltik, şəkər qamışı, maniok, qarğıdalı və sitrusdur. Heyvandarlıq inkişaf edir: iri buynuzlu mal-qara - 17 min baş, donuzlar - 10 min baş, quşlar -160 min başdır.
Qviananın təkində böyük qızıl, boksit, tantal və b. filiz ehtiyatı yataqları vardır. Ən əhəmiyyətlisi qızıl hasilatıdır (530 kq). Qızıl ixracından alınan gəlir 4,5 mln dollar idi. Boksit yataqları da aşkar edilmişdir (ehtiyatı 42 mln t). Ölkədə rom istehsalı fabrikləri, qızıl gül essensi fabriki, krevetkaların dondurması və konservləşdirilməsi müəssisələri vardır.
Bütün quraşdırılmış elektrik stansiyaların ümumi gücü - 31 min kvt-dır.
Əsas ticarət partnyorlan: Fransa (idxalın 62%-i, ixracatın 34%-i), AFR, ABŞ, Yaponiyadır.
Nəqliyyat
Qviananın böyuk portları: Deqra-de-Kani, Kayenna və b. Beynəlxalq aeroport Roşambo (Keyseqqadan 17,5 km). Kuruda fransız kosmik mərkəzi var, buradan Yerin suni peykləri buraxılması üçün istifadə olunur.
Azərbaycan ilə əlaqələri
Azərbaycan Respublikasının sayca üçüncü peyki olacaq “Azerspace-2” peykinin buraxılması cari ilin aprel ayında Fransız Qvianasında yerləşən Kuru kosmodromunun Qviana Kosmik Mərkəzində baş tutacaq.
İstinadlar
- Populations légales 2021. Fransa Statistika və İqtisadi Araşdırmalar üzrə Milli İnstitutu, 2023.
- . 2018-02-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-14.
Xarici keçidlər
- – Official French website (in English)
- Official website (fr.)
- Préfecture de Guyane Official website
- from the
- Article on separatism in French Guiana 2012-03-22 at the Wayback Machine
- About.com French Guiana travel site 2006-06-16 at the Wayback Machine
- Status of Forests in French Guiana
- Officials reports, thesis, scientific papers about French Guiana (en|fr)
- Training legionnaires to fight in French Guiana 2008-12-01 at the Wayback Machine
- James Rogers and Luis Simón. The Status and Location of the Military Installations of the Member States of the European Union and Their Potential Role for the European Security and Defence Policy (ESDP). Brussels: European Parliament, 2009. 25 pp.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fransa Qvianasi Cenubi Amerikanin simal serqinde Atlantik okeani sahilinde yerlesmis Fransanin denizasiri departamenti olkenin 26 region arasinda yegane denizasiri regiondur Paytaxti Kayennadir Surinam ve Braziliya ile hemserheddir Sahesi 83 534 km ehali 202 min adam 2006 ci ilde Beynelxalq aeroport ve kosmodrom var Fransa QvianasiGuyaneBayraq d Gerb d 3 59 55 sm e 52 59 59 q u Olke FransaInzibati merkez KayennaTarixi ve cografiyasiYaradilib 21 mart 1946Sahesi 83 534 km Saat qursagi UTC 03 00EhalisiEhalisi 286 618 nef 1 yanvar 2021 Reqemsal identifikatorlarISO kodu FR 973Telefon kodu 594Internet domeni gfResmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarFransa Qvianasi Kayyena seher merkeziCografiyasiCenubi Amerikanin simal serq hissesinde Atlantik okeani sahilinde Fransanin emlaki yerlesir Sahesine gore Fransiz Qvianani Portuqaliya kimi Avropa olkesi ile beraber saymaq olar lakin ehalisinin sayina gore o Portuqaliya ehalisinin sayindan 100 defe azdir Simalda Qviana Atlantik okeanina cixir onun sahili 320 km mesafede qerbden serqe teref uzanir Braziliyadan olkeni serqde Oyapoki cayi cenubda ise Tuluk Umak dag silsilesi ayirir qerbde Surinam ile serhed Maroni cayi sahili ile kecir Olkenin sahili ovaliq ve bataqliqdan ibaretdir Dorduncu dovrun deniz cokuntuleri hesabina formalasmis ovaliqlar 20 km eninde uzanmisdir ve Atlantik okeani sahilini emele getirmisdir onlar olke erazisinin 6 ni tutur Qviananin qalan hissesini Qviana yaylasi tutur Onun cenub hissesinde deniz seviyyesinden 850 900 m hundurluklerden ibaret olan Tumuk Umak silsilesi yerlesir Bu silsile olkenin caylari arasinda Atlantik okeanina ve Amazonun qollarina axan caylarin suayricisidir Iqlimi subekvatorial isti ve rutubetlidir Olkenin iqlimi subekvatorial istidir daimi temperaturlari 25 28 C arasinda tereddud edirler Yagintilarin miqdari ilde 2500 4000 mm teskil edir Qviananin esas tebii varligi sayilan meseler olke erazisinin 94 ni tutur Meselerde 500 den cox agac novu bitir Onlarin arasinda qirmizi agac cehrayi agaci tik agaci muskat mora agaci ve s kimi qiymetli agac novleri rast olunur Lakin neheng 8 mln ha mese massivlerinin menimsenilmesi ve istismari cetinlik toredir cunki onlar praktiki olaraq ehalisi az olan yerlerdedir Heyvanat aiemi de zengindir meymunlar tapir yaquar surunenler coxlu qus ve heserat var Deniz ve caylar baliqla krevetka ile zengindir Qviana qizil ve boksat ehtiyatlarina malikdir Olke qizilve boksit ehtiyatlarina malikdir Ilk qizil yatagi XIX esrin ortalarinda Aratay cayinda askar edilmisdir En boyuk boksit yataqlari Ko rayonunda yerlesir Onun ehtiyati 50 mln t qiymetlendirilir bunlarda aluminium oksidi 40 dir TarixiQviana 1499 cu ilde X KoIumb terefinden kesf edilmisdir 1604 cu ilde onun erazisinde ilk fransiz mustemlekeciler meskunlasmislar 1635 ci ilde Fransanin mustamlekesi elan edilmisdir XVII esr XIX esrin evvellerinde bu erazi ugrunda hollandiyalilar ingilisler ve fransizlar arasinda geden reqabet 1817 ci ilde Fransanin hakimiyyetinin qeti berqerar olmasi ile basa catdi XIX esrin ikinci yansi Fransiz Qvianasi ucun uc muhum hadise ile qeyd olunur quldarligin legv olunmasi olkenin surgun yerine cevrilmesi ve qizil yataqlarinin kesf edilmesi 1852 ci ilde Fransiz Qvianasi surgun yerine cevrildi Paris kommunasinin meglubiyyetinden sonra buraya cox kommunarlar surgun olunmusdur Texminen bir esr Qviana surgun yeri olmusdur 1946 ci ilden Fransanin denizasiri departamenti statusu almisdir Quldarligin legv olunmasi plantasiya teserrufatinda isci quvvesinin catismamazligina getirib crxardi bu da Fransa hokumetini immiqrasiya siyasetine vadar etdi 1852 ci ilden 1939 cu ile qeder Fransadan mustemlekeye 70 minden artiq mehbus getirilmisdir EhalisiQviananin en muhum ve daimi problemlerinden biri isci quvvesinin ve ehalinin catmamazligidir muxtelif tebii resurslarla zengin olan olkenin daxili rayonlarinin menimsenilmesi ucun isci quvvesi catmir Teqriben ehalinin 70 i Kayenna adasinda toplanmisdir sahil zonasinda ise olke ehalinin cemi 90 i yasayir Qviana ehalisinin ekseriyyetini ve yaxud coxsayli qrupu kreollardir ki onlarin sayi 40 min nefere catir bunlardan 1 3 i Fransiz Antil adalarindan gelenlerdir Kreollardan sonra ehalinin miqdarina gore avropalilar fransizlardir Mese zencileri 2 min nefer hindular ehalinin 10 i cinliler hindliler ve b yasayir Resmi dil fransiz dilidir Hakim din xristianliqdir Zenciler ve hindularda qedim etiqadlarin qaliqlari saxlanilmisdir Ehalinin orta artim tempi Qvianada ilde teqriben 2 dir Ehalinin yariya qederi 20 yasdan cavandir Iqtisadi aktiv ehali 30 min neferdir bunlardan 1 3 i kend teserrufatinda calisir Urbanizasiyanin seviyyesi yuksekdir Ehalinin 55 i seherlerde yasayir En boyuk seher olkenin inzibati merkezi Kayenna seheridir IqtisadiyyatFransiz Qvianasi geri qalmis aqrar olkedir Iqtisadiyyati Fransa ve ABS kapitalinin nezareti altindadir Ehalinin esas mesguliyyeti ekincilikdir Erazinin 0 2 i sumlanir ozu de ekseren sahilde Esas kend teserrufati bitkileri terevez banan celtik seker qamisi maniok qargidali ve sitrusdur Heyvandarliq inkisaf edir iri buynuzlu mal qara 17 min bas donuzlar 10 min bas quslar 160 min basdir Qviananin tekinde boyuk qizil boksit tantal ve b filiz ehtiyati yataqlari vardir En ehemiyyetlisi qizil hasilatidir 530 kq Qizil ixracindan alinan gelir 4 5 mln dollar idi Boksit yataqlari da askar edilmisdir ehtiyati 42 mln t Olkede rom istehsali fabrikleri qizil gul essensi fabriki krevetkalarin dondurmasi ve konservlesdirilmesi muessiseleri vardir Butun qurasdirilmis elektrik stansiyalarin umumi gucu 31 min kvt dir Esas ticaret partnyorlan Fransa idxalin 62 i ixracatin 34 i AFR ABS Yaponiyadir NeqliyyatQviananin boyuk portlari Deqra de Kani Kayenna ve b Beynelxalq aeroport Rosambo Keyseqqadan 17 5 km Kuruda fransiz kosmik merkezi var buradan Yerin suni peykleri buraxilmasi ucun istifade olunur Azerbaycan ile elaqeleriAzerbaycan Respublikasinin sayca ucuncu peyki olacaq Azerspace 2 peykinin buraxilmasi cari ilin aprel ayinda Fransiz Qvianasinda yerlesen Kuru kosmodromunun Qviana Kosmik Merkezinde bas tutacaq IstinadlarPopulations legales 2021 Fransa Statistika ve Iqtisadi Arasdirmalar uzre Milli Institutu 2023 2018 02 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 02 14 Xarici kecidler Official French website in English Official website fr Prefecture de Guyane Official website from the Article on separatism in French Guiana 2012 03 22 at the Wayback Machine About com French Guiana travel site 2006 06 16 at the Wayback Machine Status of Forests in French Guiana Officials reports thesis scientific papers about French Guiana en fr Training legionnaires to fight in French Guiana 2008 12 01 at the Wayback Machine James Rogers and Luis Simon The Status and Location of the Military Installations of the Member States of the European Union and Their Potential Role for the European Security and Defence Policy ESDP Brussels European Parliament 2009 25 pp Vikianbarda Fransa Qvianasi ile elaqeli mediafayllar var