Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Eukariotlar və ya Nüvəlilər (lat. Eucaryota yun. εύ- — yaxşı və κάρυον — nüvə) — Hüceyrələrində nüvə olan canlı orqanizmlərin domeni (aləmüstü). Bakteriyalar və Arxeyalardan başqa bütün orqanizmlər nüvəlidir.
| Eukariotlar | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Eukariotlar | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
İşıq-optiki və elektron mikroskopları vasitəsilə müxtəlif bir və çoxhüceyrəli orqanizmlərin tədqiqi göstərmişdir ki, hüceyrələr öz quruluşlarına görə iki qrupa bölünürlər.
Bir qrup – bakteriyalar və goy-yaşıl yosunlar təşkil edirlər. Bu orqanizmlər nisbətən sadə hüceyrə quruluşuna malik olurlar. Bunları prokariot (nüvəsiz) adlandırırlar, çünki onlarda formalaşmış nüvə (yunanca "karyon"-nüvə) və həm də orqanella və ya orqanoid adlanan bir çox quruluşlar yoxdur. Digər qrupa bütün yerdə qalan orqanizmlər, birhüceyrəli göy-yaşıl yosunlardan və ibtidailərdən başlamış ali çiçəkli bitkilər, məməlilər, o cümlədən insan aiddir. Onların hüceyrələri mürəkkəb olub nüvəli eurokariot adlanır.Bu hüceyrələr nüvəyə və spesifik funksiyaları yerinə yetirən orqanellalara malik olurlar.
Prokariot hüceyrələr tək hüceyrə membranına malik olan xırda və sadə quruluşlu hüceyrələrdir. Onların orta ölçüsü 5 mkm olur. Onlarda, adətən, membran quruluşuna malik orqanellalar yoxdur, məs., mitoxondirilər və endoplazmatik tordakı kimi. Hüceyrə nüvəsinin əvəzinə onun ekvivalenti (nukleoid) olur ki, bu da sıx spiral şəklində burulmuş yeganə bir DNT molekulundan ibarətdir. Bundan başqa bakteriyalar eukariotların nüvə xarici DNT- lərinə oxşar xırda plazmid formalı DNT-lərdən ibarət ola bilir.
Fotosintez qabiliyyətinə malik olan prokariot hüceyrələrdə (göy-yaşıl yosunlar, yaşıl və al-qırmızı bakteriyalar) membranların müxtəlif iri qabarıqları tilakoidlər vardır. Bunlar öz funksiyalarına görə eurokariotların plastidlərinə uyğundurlar. Bu tilakoidlər funksional cəhətdən mitoxondiriləri əvəz edirlər. Prokariotlar yer üzündə maddə enerjinin bioloji çevrilmələrində mühüm rol oynayırlar. Fotosintezedici bakteriyalar günəş enerjisini udaraq onu karbohidratların və hüceyrələrin digər komponentlərinin sintezi üçün istifadə edilir ki, bunlar da öz növbəsində digər orqanizmlər üçün qida kimi istifadə edilir. Bəzi bakteriyalar atmosferdən molekulyar azotu fiksə edərək bioloji faydalı azottərkibli birləşmələr əmələ gətirirlər.
Çox güman ki, prokariotlar bioloji tekamül prosesində eukariotlardan əvvəl əmələ gəlmişlər.
Eukariot hüceyrələr prokariotlara nisbətən daha iri və mürəkkəbdirlər. Eukariot hüceyrələrin orta ölçüsü 13 mkm-ə yaxındır.Onların həcmləri prokariot hüceyrələrin həcmindən 1000-10000 dəfə böyük olur. Hüceyrə daxili membranlarla müxtəlif kompartmentlərə ayrılmışdır. Orqanoidlərin üç növü: hüceyrə nüvəsi, mitoxondriya və plastidlər protoplazmadan iki membrandan ibarət qişa ilə ayrılmışdır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Ruggiero M. A., Gordon D. P., Orrell T. M., Bailly N., Bourgoin T., Brusca R. C., Cavalier-Smith T., Guiry M. D., Kirk P. M. A Higher Level Classification of All Living Organisms (ing.). // PLOS ONE / PLOS ONE Editors PLoS, 2015. Vol. 10, Iss. 4. P. e0119248. ISSN 1932-6203 doi:10.1371/JOURNAL.PONE.0119248 PMID:25923521
- Adl S. M., Simpson A. G. B., Farmer M. A., Andersen R. A., Anderson O. R., Bowser S. S., Brugerolle G., Barta J. R., Fredericq S., James T. Y. et al. The new higher level classification of eukaryotes with emphasis on the taxonomy of protists (ing.). // J. Eukaryot. Microbiol. / Wiley-Blackwell International Society of Protistologists, 2005. Vol. 52, Iss. 5. P. 400. ISSN 1066-5234; 1550-7408 doi:10.1111/J.1550-7408.2005.00053.X PMID:16248873
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Eukariotlar ve ya Nuveliler lat Eucaryota yun ey yaxsi ve karyon nuve Huceyrelerinde nuve olan canli orqanizmlerin domeni alemustu Bakteriyalar ve Arxeyalardan basqa butun orqanizmler nuvelidir EukariotlarElmi tesnifatDomen EukariotlarBeynelxalq elmi adiEukaryota Chatton 1925Sekil axtarisiNCBI 2759EOL 2908256FW 306691 Isiq optiki ve elektron mikroskoplari vasitesile muxtelif bir ve coxhuceyreli orqanizmlerin tedqiqi gostermisdir ki huceyreler oz quruluslarina gore iki qrupa bolunurler Bir qrup bakteriyalar ve goy yasil yosunlar teskil edirler Bu orqanizmler nisbeten sade huceyre qurulusuna malik olurlar Bunlari prokariot nuvesiz adlandirirlar cunki onlarda formalasmis nuve yunanca karyon nuve ve hem de orqanella ve ya orqanoid adlanan bir cox quruluslar yoxdur Diger qrupa butun yerde qalan orqanizmler birhuceyreli goy yasil yosunlardan ve ibtidailerden baslamis ali cicekli bitkiler memeliler o cumleden insan aiddir Onlarin huceyreleri murekkeb olub nuveli eurokariot adlanir Bu huceyreler nuveye ve spesifik funksiyalari yerine yetiren orqanellalara malik olurlar Prokariot huceyreler tek huceyre membranina malik olan xirda ve sade quruluslu huceyrelerdir Onlarin orta olcusu 5 mkm olur Onlarda adeten membran qurulusuna malik orqanellalar yoxdur mes mitoxondiriler ve endoplazmatik tordaki kimi Huceyre nuvesinin evezine onun ekvivalenti nukleoid olur ki bu da six spiral seklinde burulmus yegane bir DNT molekulundan ibaretdir Bundan basqa bakteriyalar eukariotlarin nuve xarici DNT lerine oxsar xirda plazmid formali DNT lerden ibaret ola bilir Fotosintez qabiliyyetine malik olan prokariot huceyrelerde goy yasil yosunlar yasil ve al qirmizi bakteriyalar membranlarin muxtelif iri qabariqlari tilakoidler vardir Bunlar oz funksiyalarina gore eurokariotlarin plastidlerine uygundurlar Bu tilakoidler funksional cehetden mitoxondirileri evez edirler Prokariotlar yer uzunde madde enerjinin bioloji cevrilmelerinde muhum rol oynayirlar Fotosintezedici bakteriyalar gunes enerjisini udaraq onu karbohidratlarin ve huceyrelerin diger komponentlerinin sintezi ucun istifade edilir ki bunlar da oz novbesinde diger orqanizmler ucun qida kimi istifade edilir Bezi bakteriyalar atmosferden molekulyar azotu fikse ederek bioloji faydali azotterkibli birlesmeler emele getirirler Cox guman ki prokariotlar bioloji tekamul prosesinde eukariotlardan evvel emele gelmisler Eukariot huceyreler prokariotlara nisbeten daha iri ve murekkebdirler Eukariot huceyrelerin orta olcusu 13 mkm e yaxindir Onlarin hecmleri prokariot huceyrelerin hecminden 1000 10000 defe boyuk olur Huceyre daxili membranlarla muxtelif kompartmentlere ayrilmisdir Orqanoidlerin uc novu huceyre nuvesi mitoxondriya ve plastidler protoplazmadan iki membrandan ibaret qisa ile ayrilmisdir Hemcinin baxFeodareylerIstinadlarRuggiero M A Gordon D P Orrell T M Bailly N Bourgoin T Brusca R C Cavalier Smith T Guiry M D Kirk P M A Higher Level Classification of All Living Organisms ing PLOS ONE PLOS ONE Editors PLoS 2015 Vol 10 Iss 4 P e0119248 ISSN 1932 6203 doi 10 1371 JOURNAL PONE 0119248 PMID 25923521 Adl S M Simpson A G B Farmer M A Andersen R A Anderson O R Bowser S S Brugerolle G Barta J R Fredericq S James T Y et al The new higher level classification of eukaryotes with emphasis on the taxonomy of protists ing J Eukaryot Microbiol Wiley Blackwell International Society of Protistologists 2005 Vol 52 Iss 5 P 400 ISSN 1066 5234 1550 7408 doi 10 1111 J 1550 7408 2005 00053 X PMID 16248873Xarici kecidler