Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Erqonomika (q.yun. ἔργον— iş, fəaliyyət və νόμος — «qanun») — vəzifə səlahiyyətlərinin, iş yerlərinin və əmək obyektlərinin, həmçinin kompüter proqramlarının işçinin fiziki və psixi imkanlarından irəli gələrək təhlükəsiz və səmərəli çalışqanlığı üçün uyğunlaşdırılması haqqında elmdir.Tətbiqi elmləri (psixologiya, fiziologiya, antropologiya, kibernetika, fizika, riyaziyyat, biomexanika, gigiyena, pedaqogika, iqtisadiyyat, texniki elmlər və s.) özündə cəmləşdirir.
Fəaliyyəti
Erqonomika istehsalat proseslərində insan ilə texnikanın qırılmaz vəhdətini və bu vəhdətin hərtərəfli sintez və analizini izah edir. Erqonomika məsələ həllində bütün elmi üsullardan geniş istifadə edir. Onun tədqiqat predmeti olan insani əməyin, təfəkkürün və ünsiyyətin məhsulu kimi qəbul olunur.
İş prosesində qəza və təhlükəli halların 70%–i icraçının fiziki, psixoloji–fizioloji və psixi imkanlarının içra olunan işlə uyğunlaşdırılmamasından irəli gəlir. Son 30 ildə insan əməyi öz yerini sadə fiziki güc mühitindən mürəkkəb ağıl fəaliyyəti mühitinə vermişdir. Başqa sözlə, peşənin əsas ağırlığı mühərrikin biomexaniki mühiti üzərinə deyil, insanın psixologiyası üzərinə düşür. Beləliklə, əmək fəaliyyətinin əsas hissəsi ağılın mürəkkəb və gərgin işi, diqqət, yaddaş və təfəkkür vasitəsilə həyata keçirilir.
Məqsədi
QİYŞ–in üzvü olan ölkələrin alim və mütəxəssislərinin erqonomik məsələrə dair Birinci Beynəlxalq konfrasında (1972–ci il) qeyd edilmişdir ki, erqonomika insanın əmək prosesindəki imkan və qabiliyyətini öyrənir. O, əmək fəaliyyətinin təşkilində elə şərtlər və üsullar yaratmalıdır ki, bunlar əməyi yüksək məhsuldar əməyə çevirərək eyni zamanda insanın fiziki və mənəvi inkişafına səbəb olsun, işçinin təhlükəsizliyini təmin etsin, onun sağlamlığını və iş qabiliyyətini mühafizə etsin. Buradan görünür ki, erqonomika öz məqsəd və məsələlərinə görə müasir əmək mühafizəsinə yaxındır. Erqonomika müasir cəmiyyətin ən sadə tərkibli istehsalat güclərini, insan–maşın sistemlərinin növlərini və biotexniki kompleksləri ətraflı tədqiq edir. İnsan–maşın–mühit sistemlərini kompleksi öyrənmək üçün erqonomika müasir gigiyena, fiziologiya, psixologiya antroologiya və s. elmlərin ideya və nailiyyətlərini sintez edir. Erqonomika insanın konkret fəaliyyətini müəyyənləşdirən xassəsinin, imkanının, bacarığının, bir–birinə uyğunluğuna əsaslanaraq görülən işin quruluş və tərkibini, texnikanın və onu əhatə edən mühitin xassələrini aydınlaşdırır. İnsan–maşın–mühit sistemlərinin uyğunluğu erqonomik xüsusiyyət, komponentlərin tərkibi, texnikanın növü, fəaliyyətinin daxili və xarici mühiti, iş yerinin quruluşu, keyfiyyəti, forması, idarəetmə vasitələrinin ölçüsu və yerləşdirilməsi, iş sahəsi və s. amillərlə müəyyənləşdirilir. İnsanın erqonomnk xassəsinə onun görmə qabiliyyəti, toxunma, iybilmə, səs duyğusu, qavrayış, həmçinin mürəkkəb hissi–hərəkəti və əhval–ruhiyyəsi, yaddaşı, təfəkkürü, diqqəti və s. təsir göstərir. Buradan görünür ki, əmək şəraitinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məsələləri nə qədər mürəkkəb və hərtərəflidir.müəssisələrdə zədələnmələrin aradan qaldırılması üçün insan–maşın sistemlərinin quruluşunda və vəzifələrində ahəngdarlıq yaradılması böyük əhəmiyyətə malikdir. Bədbəxt hadisələrin törəməsində psixoloji şəraitin əhəmiyyətinin təhlili göstərir ki, zədələnmələrin 10%–i adi vaxtda olduğundan daha çox səhvə yol vermişlər. 8,4 %–i vərdiş etdikləri əməliyyatın yerinə yetirilməsində ləngimiş, 11,6%–i iş zamanı mühüm tədbirlər görülməsini yaddan çıxarmışlar və s. Buradan aydın olur ki, kollektivdə psixoloji iqlimin sağlamlığı, hər bir işçinin emosional vəziyyəti təhlükəsizliyin təmin edilməsində əsas şərtlərdən biridir. Sorğu nəticəsində aydınlaşdırılmışdır ki, zədələnmələrin 80%–i üçün bədbəxt hadisə qəflətən baş vermiş, qalanları isə vaxt olmasına baxmayaraq, qəzanın qarşısını almaq üçün düzgün yol tapa bilməmişlər.
Zədələnmə ilə mübarizədə təhlükəli gərgin şəraitdə soyuqqanlı olmaq və düzgün qərar qəbul etmək vərdişi aşılanması üçün işçiləri hazırlamaq lazımdır.
Mənbə
- Əməyin erqonomikası 2011-11-16 at the Wayback Machine
- Эргономическое обеспечение Web-дизайна — Венедикт Кляуззе. «Мир ПК» № 05, 2002 год.
- Компьютерная Эргономика 2021-11-29 at the Wayback Machine — компьютерно-зрительный, карпально-туннельный, позвоночный, грудной, ножной синдромы.
- Novus Ergonomics[ölü keçid] (ing.)
Ədəbiyyat
- Шульц Д., Шульц С. Психология и работа
- Раздорожный А. А. Охрана труда и производственная безопасность: Учебно-методическое пособие — Москва: Изд-во «Экзамен», 2005. — 512 с. (Серия «Документы и комментарии»)
- В. М. Мунипов, В. П. Зинченко. Эргономика, Логос,2001, стр.356
İstinadlar
- "İş yerinin Erqonomikası". 2021-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-25.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Erqonomika q yun ἔrgon is fealiyyet ve nomos qanun vezife selahiyyetlerinin is yerlerinin ve emek obyektlerinin hemcinin komputer proqramlarinin iscinin fiziki ve psixi imkanlarindan ireli gelerek tehlukesiz ve semereli calisqanligi ucun uygunlasdirilmasi haqqinda elmdir Tetbiqi elmleri psixologiya fiziologiya antropologiya kibernetika fizika riyaziyyat biomexanika gigiyena pedaqogika iqtisadiyyat texniki elmler ve s ozunde cemlesdirir FealiyyetiErqonomika istehsalat proseslerinde insan ile texnikanin qirilmaz vehdetini ve bu vehdetin herterefli sintez ve analizini izah edir Erqonomika mesele hellinde butun elmi usullardan genis istifade edir Onun tedqiqat predmeti olan insani emeyin tefekkurun ve unsiyyetin mehsulu kimi qebul olunur Is prosesinde qeza ve tehlukeli hallarin 70 i icracinin fiziki psixoloji fizioloji ve psixi imkanlarinin icra olunan isle uygunlasdirilmamasindan ireli gelir Son 30 ilde insan emeyi oz yerini sade fiziki guc muhitinden murekkeb agil fealiyyeti muhitine vermisdir Basqa sozle pesenin esas agirligi muherrikin biomexaniki muhiti uzerine deyil insanin psixologiyasi uzerine dusur Belelikle emek fealiyyetinin esas hissesi agilin murekkeb ve gergin isi diqqet yaddas ve tefekkur vasitesile heyata kecirilir MeqsediQIYS in uzvu olan olkelerin alim ve mutexessislerinin erqonomik meselere dair Birinci Beynelxalq konfrasinda 1972 ci il qeyd edilmisdir ki erqonomika insanin emek prosesindeki imkan ve qabiliyyetini oyrenir O emek fealiyyetinin teskilinde ele sertler ve usullar yaratmalidir ki bunlar emeyi yuksek mehsuldar emeye cevirerek eyni zamanda insanin fiziki ve menevi inkisafina sebeb olsun iscinin tehlukesizliyini temin etsin onun saglamligini ve is qabiliyyetini muhafize etsin Buradan gorunur ki erqonomika oz meqsed ve meselelerine gore muasir emek muhafizesine yaxindir Erqonomika muasir cemiyyetin en sade terkibli istehsalat guclerini insan masin sistemlerinin novlerini ve biotexniki kompleksleri etrafli tedqiq edir Insan masin muhit sistemlerini kompleksi oyrenmek ucun erqonomika muasir gigiyena fiziologiya psixologiya antroologiya ve s elmlerin ideya ve nailiyyetlerini sintez edir Erqonomika insanin konkret fealiyyetini mueyyenlesdiren xassesinin imkaninin bacariginin bir birine uygunluguna esaslanaraq gorulen isin qurulus ve terkibini texnikanin ve onu ehate eden muhitin xasselerini aydinlasdirir Insan masin muhit sistemlerinin uygunlugu erqonomik xususiyyet komponentlerin terkibi texnikanin novu fealiyyetinin daxili ve xarici muhiti is yerinin qurulusu keyfiyyeti formasi idareetme vasitelerinin olcusu ve yerlesdirilmesi is sahesi ve s amillerle mueyyenlesdirilir Insanin erqonomnk xassesine onun gorme qabiliyyeti toxunma iybilme ses duygusu qavrayis hemcinin murekkeb hissi hereketi ve ehval ruhiyyesi yaddasi tefekkuru diqqeti ve s tesir gosterir Buradan gorunur ki emek seraitinin tehlukesizliyinin temin edilmesi meseleleri ne qeder murekkeb ve hertereflidir muessiselerde zedelenmelerin aradan qaldirilmasi ucun insan masin sistemlerinin qurulusunda ve vezifelerinde ahengdarliq yaradilmasi boyuk ehemiyyete malikdir Bedbext hadiselerin toremesinde psixoloji seraitin ehemiyyetinin tehlili gosterir ki zedelenmelerin 10 i adi vaxtda oldugundan daha cox sehve yol vermisler 8 4 i verdis etdikleri emeliyyatin yerine yetirilmesinde lengimis 11 6 i is zamani muhum tedbirler gorulmesini yaddan cixarmislar ve s Buradan aydin olur ki kollektivde psixoloji iqlimin saglamligi her bir iscinin emosional veziyyeti tehlukesizliyin temin edilmesinde esas sertlerden biridir Sorgu neticesinde aydinlasdirilmisdir ki zedelenmelerin 80 i ucun bedbext hadise qefleten bas vermis qalanlari ise vaxt olmasina baxmayaraq qezanin qarsisini almaq ucun duzgun yol tapa bilmemisler Zedelenme ile mubarizede tehlukeli gergin seraitde soyuqqanli olmaq ve duzgun qerar qebul etmek verdisi asilanmasi ucun iscileri hazirlamaq lazimdir MenbeEmeyin erqonomikasi 2011 11 16 at the Wayback Machine Ergonomicheskoe obespechenie Web dizajna Venedikt Klyauzze Mir PK 05 2002 god Kompyuternaya Ergonomika 2021 11 29 at the Wayback Machine kompyuterno zritelnyj karpalno tunnelnyj pozvonochnyj grudnoj nozhnoj sindromy Novus Ergonomics olu kecid ing EdebiyyatShulc D Shulc S Psihologiya i rabota Razdorozhnyj A A Ohrana truda i proizvodstvennaya bezopasnost Uchebno metodicheskoe posobie Moskva Izd vo Ekzamen 2005 512 s Seriya Dokumenty i kommentarii V M Munipov V P Zinchenko Ergonomika Logos 2001 str 356Istinadlar Is yerinin Erqonomikasi 2021 09 28 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 25 Xarici kecidler