Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Enerji böhranı enerji qaynaqlarının tərkibində yaranan darboğaz və ya qiymət artımı sonra ortaya çıxan vəziyyətə verilən addır. Məşhur ədəbiyyatda xüsusilə elektrik şəbəkələrində və avtomobillər üçün yanacaq tədarükü çətinliyi üçün istifadə olunur. Son illərdə sənaye inkişaf və əhali artımıyla birlikdə enerji üçün qlobal tələb böyük bir artım göstərmişdir. Dünyanın ehtiyaclarını qarşılayacaq miqdarda kifayət qədər enerji olacaq mı?McKinsey Qlobal İnstitutu, günümüzdən 2020-ci ilə qədər inkişaf etmiş ölkələrin tələbinin dünya enerji tələbinin haradasa 80-%ini meydana gətirəcəyini, bu tələbin 32-%nin Çindən, 10-%sə Orta Şərqdən qaynaqlanacağını nəzərdə tutur. MİT-in (Massachusetts Institute of Technology) etdiyi bir araşdırma, dünya səviyyəsində enerji tələbinin 2050-ci ilə qədər günümüzdəkilərin üç qatına çıxa biləcəyini təxmin etməkdədir.
İlk neft böhranı, 1973–74də meydana gəldi. 1973 Ərəb-İsrail müharibəsi, neft çıxaran bir neçə ərəb ölkəsinin ABŞ və İsrail ilə ittifaqlıq edən ölkələrə neft nəqlini durdurmasına səbəb oldu.
Sənayeləşmiş ölkələr:
Daha yüksək neft qiymətləri aşağı nisbətli iqtisadi böyüməyə, daha yüksək bir inflyasiya nisbətinə, böyük ticarət açıqlarına və işsizliyin artmasına səbəb oldu. Bunlar, milli barışığı poza bilər və siyasi sistemin sabitlik və hökumətini baltalayabilər. İnkişaf etməkdə olan dünya: İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə idxal edilən neftin qiyməti də artdı və bu vəziyyət bəzilərinin ehtiyac duyduqları neftin ödənişini ödəyə bilmək üçün nəhəng borclar altına girməsinə səbəb oldu. Sıfır böyümə bədbəxtliyə və üsyanlara səbəb olar. İkinci neft böhranı, 1979–80-də meydana gəldi. Bu böhranı yaradan hadisə: İran İnqilabı və şahın devrilməsi oldu. İrandan ABŞ-yə neft daşınması dayandı, amma əsl böhran, OPEK qiymətlərini iki qatına çıxaranda baş verdi. Üçüncü neft böhranı 1990–91də meydana gəldi. İraq, Küveyti işğal və Səudiyyə Ərəbistanını təhdid etdi. İraqın Orta Şərqdəki suveren güc olmasının qarşısını almaq və bölgə neftlərinin istehsalı və qiymətləndirilməsi üzərində qeydə dəyər bir təsir etmək üçün ABŞ-nin liderliyindəki koalisiya gücləri İraqı Küveytdən zorla çıxardılar. Neft qiyməti, İraqın Küveyti işğalından dərhal sonra həddindən artıq miqdarda artdı, lakin döyüş sonunda qiymət, döyüş əvvəlindəki səviyyəyə düşdü. Bu vaxtlar yüksək neft qiymətləri dövrü, Çavezin Venesuela üzərindəki nəzarətini gücləndirməsi ilə birlikdə — ki bu vəziyyət tətillər və etirazlara səbəb oldu-2002-ci ilin sonu ilə 2003-cü ilin əvvəllərində başladı. Siyasi qarışıqlıq, ən etibarlı neft ixracatçılarından biri olan Venesueladakı neft istehsalını dayandırdı. İstehsal heç vaxt əvvəlki səviyyəsinə gəlmədi və hazırdaki fəaliyyəti tətildən əvvəlki səviyyədən gündə 500.000 barel daha aşağı düşdü. Bugün neft bazarı hər gün az qala 86 milyon barrel nefti daşıyan və istehlak edən (2005-ci ildə hər saniyə 1.000 barrel ətrafı) kompleks və qlobal bir sistemdən ibarətdir. "Digər neft ölkələri": İran, Nigeriya, Səudiyyə Ərəbistanı, Suriya, Sudan, Misir, Çad, Anqola, Azərbaycan və Türkmənistandır. a) Beynəlxalq terrorizm riskini azaltma istiqamətindəki səylər (və İraq ilə Əfqanıstanda müvəffəqiyyətli olmaq) istiqamətində: Səudiyyə və İran xəzinələrini neft gəlirlərimiz ilə zənginləşdirərək, Səudiyyə tərzi puritanical Sünni İslam və İran tərzi radikal şiə İslam növlərini maddi olaraq dəstəkləyir; Müsəlman dünyasını daha xoşgörüşsüz bir istiqamətə doğru aparırıq. Müsəlman dünyasının sərhədlərində bu vəziyyət, Taliban, Əl-Qaidə, Həmas, Hizbullah və İraqdakı sünni kamikadzeləri kimi qrupların daha çox iştirak etməsinə gətirib çıxarır. Müsəlman dünyasının mərkəzində isə intihar bombacılarını şəhidlər olaraq alqışlayan ictimaiyyət daha da böyüdür. b) Rusiya, İran və Venesuela kimi ölkələr, enerji qaynaqlarını qonşularına qarşı istifadə edirlər. Ölkələr arasında ənənəvi döyüş çərçivəsində düşünməyə öyrəşmişik; amma ona sahib olanlar üçün enerji, gedərək daha çox seçilən bir silaha çevrilir. Rusiya-Ukrayna qaz münaqişəsindən sonra Avropaya təhcizatı müvəqqəti olaraq dayandırıldı. İran (OPEK içindəki ən böyük ikinci istehsalçı), bir neft böhranı başlatma təhdidi savurdu. c) Demokratiya: Artan neft qiymətləri, dünyanın bir çox yerindəki anti-demokratik rejimləri gücləndirərək beynəlxalq sistemi zəhərləyir. Gəlirlərində neft ixracından yüksək dərəcədə asılı və zəif təşkilatlara və ya açıqca avtoritar rəhbərliklərə sahib dövlətlərdə neftin qiymətinin və azadlığın artım sürəti tərs istiqamətdə hərəkət edir. Neftə əsaslanan zənginlik əsasən İndoneziya, Malayziya, Meksika və Nigeriya kimi ölkələrdə demokratiyalaşmanı daha çətin hala gətirmişdir; eyni vəziyyəti Orta Asiyanın neft zəngini ölkələrində də görə bilərik. Neftə əsaslanan zənginlik, qarşıdurmalara üç şəkildə təsir edər: İlk olaraq, sonrasında siyasi sabitsizliyə səbəb olan iqtisadi sabitsizliyə gətirib çıxarar. İnsanlar işlərini itirdikləri zaman hökumətlərinə qarşı daha hirsli və nağd pul əskikliyi yaşayan hökumətlərinə meydan oxuyan üsyançı ordular tərəfindən silah altına alınmağa qarşı daha müdafiəsiz olarlar. İkinci olaraq, neft gəliri əksəriyyətlə üsyanları dəstəkləməyə kömək edər. Bir çox ölkədəki üsyanlar, başçılarının pulu bitdiyində müvəffəqiyyətsiz olar, lakin neft zəngini ölkələrdə pul toplamaq üsyançılar üçün nisbətən asandır. İraq və Nigeriyada olduğu kimi neft oğurlayıb qara bazarda sata bilərsiniz. Kolumbiya və Sudandakı kimi, uzaq bölgələrdə fəaliyyət göstərən neft şirkətlərindən təhdidlə pul qopara bilərsiniz. Və ya ekvatorial Qvineyası və Konqo Respublikasında olduğu kimi, əgər gələcəkdə iqtidarı ələ keçirərlərsə hesaba qatılmaq qarşılığında onlara pul təmin edən iş ortaqları tapa bilərlər, lakin ənənəvi qaynaqlar da artacaq. Ən yaxşı həll, zəngin ölkələr üçün neft və təbii qaz istehlaklarını sürətlicə azaltmaq və kasıb ölkələrin neft istehsalından daha davamlı bir kasıblıqdan qurtuluş yolu tapmasına yardımçı olmaqdır, lakin qərb iqtisadiyyatı qalıq yanacaqlardan o qədər asılıdır ki Çin ilə Hindistanda neft və təbii qaz istehsalına tələb çox sürətlə artmaqdadır, alternativlər mövzusundakı ən qoçaq səyin belə hər hansı bir təsir göstərməsi on illər çəkə bilər. Qlobal problem-yerli öhdəliklər (fərqliləşən maraqlar, özendiricilerin olmaması) Avropadakı əsas müzakirə oxu, idxal təbii qazdan asılılığın necə idarə ediləcəyi, çox ölkədə yeni nüvə stansiyaları inşa edib etməmək və bəlkə də kömürə geri dönməkdir. Fransa, enerji böhranına qarşılıq olaraq nüvə stansiyasını vurğulamışdır. 2005-ci ildə enerjinin haradasa 80-%ini bu qaynaqdan çıxarırdı. Və 2005-ci ildə Finlandiya, çox Avropa ölkəsindəki, nüvə gücünü yavaş-yavaş istifadədən çıxardaraq, dünyanın ən böyük nüvə reaktorunu inşa etməyə başladı. Şimal dənizində neft və təbii qazın tapılması, Norveç və Britanyaya köməkçi oldu. Bu böyük neft yatağı, Britaniyanın neft sahəsində onlarla il boyunca öz-özünə kafi olmasını təmin etdi, lakin istehsal 1999da zirvəyə çatdı və o gündən bəri enişdədir. Nəhayət 2004-cü ildə Britaniya, ixrac etdiyindən daha çox miqdarda nefti idxal edirdi. (2003-cü ildə Britaniyanın enerjisinin 41%-i təbii qazdan, 32%i neftdən, 18%-i kömür və 9%-i nüvə gücündən gəlirdi) Ənənəvi olaraq Avropa dövlətləri idxal yanacağın qiymətinin dünya Bazarları tərəfindən təyin olunaraq yüksəlməsinə icazə vermiş və yüksək vergilər yolu ilə enerji qənaətini təşviq etməyi sınamışlar. Yaponiya daxili qaynaqlarının kasıblığını, enerji növlərinə ayrılması ticarət və investisiya ilə kompensasiya etməkdədir.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Enerji bohrani enerji qaynaqlarinin terkibinde yaranan darbogaz ve ya qiymet artimi sonra ortaya cixan veziyyete verilen addir Meshur edebiyyatda xususile elektrik sebekelerinde ve avtomobiller ucun yanacaq tedaruku cetinliyi ucun istifade olunur Son illerde senaye inkisaf ve ehali artimiyla birlikde enerji ucun qlobal teleb boyuk bir artim gostermisdir Dunyanin ehtiyaclarini qarsilayacaq miqdarda kifayet qeder enerji olacaq mi McKinsey Qlobal Institutu gunumuzden 2020 ci ile qeder inkisaf etmis olkelerin telebinin dunya enerji telebinin haradasa 80 ini meydana getireceyini bu telebin 32 nin Cinden 10 se Orta Serqden qaynaqlanacagini nezerde tutur MIT in Massachusetts Institute of Technology etdiyi bir arasdirma dunya seviyyesinde enerji telebinin 2050 ci ile qeder gunumuzdekilerin uc qatina cixa bileceyini texmin etmekdedir Ilk neft bohrani 1973 74de meydana geldi 1973 Ereb Israil muharibesi neft cixaran bir nece ereb olkesinin ABS ve Israil ile ittifaqliq eden olkelere neft neqlini durdurmasina sebeb oldu Senayelesmis olkeler Daha yuksek neft qiymetleri asagi nisbetli iqtisadi boyumeye daha yuksek bir inflyasiya nisbetine boyuk ticaret aciqlarina ve issizliyin artmasina sebeb oldu Bunlar milli barisigi poza biler ve siyasi sistemin sabitlik ve hokumetini baltalayabiler Inkisaf etmekde olan dunya Inkisaf etmekde olan olkelerde idxal edilen neftin qiymeti de artdi ve bu veziyyet bezilerinin ehtiyac duyduqlari neftin odenisini odeye bilmek ucun neheng borclar altina girmesine sebeb oldu Sifir boyume bedbextliye ve usyanlara sebeb olar Ikinci neft bohrani 1979 80 de meydana geldi Bu bohrani yaradan hadise Iran Inqilabi ve sahin devrilmesi oldu Irandan ABS ye neft dasinmasi dayandi amma esl bohran OPEK qiymetlerini iki qatina cixaranda bas verdi Ucuncu neft bohrani 1990 91de meydana geldi Iraq Kuveyti isgal ve Seudiyye Erebistanini tehdid etdi Iraqin Orta Serqdeki suveren guc olmasinin qarsisini almaq ve bolge neftlerinin istehsali ve qiymetlendirilmesi uzerinde qeyde deyer bir tesir etmek ucun ABS nin liderliyindeki koalisiya gucleri Iraqi Kuveytden zorla cixardilar Neft qiymeti Iraqin Kuveyti isgalindan derhal sonra heddinden artiq miqdarda artdi lakin doyus sonunda qiymet doyus evvelindeki seviyyeye dusdu Bu vaxtlar yuksek neft qiymetleri dovru Cavezin Venesuela uzerindeki nezaretini guclendirmesi ile birlikde ki bu veziyyet tetiller ve etirazlara sebeb oldu 2002 ci ilin sonu ile 2003 cu ilin evvellerinde basladi Siyasi qarisiqliq en etibarli neft ixracatcilarindan biri olan Venesueladaki neft istehsalini dayandirdi Istehsal hec vaxt evvelki seviyyesine gelmedi ve hazirdaki fealiyyeti tetilden evvelki seviyyeden gunde 500 000 barel daha asagi dusdu Bugun neft bazari her gun az qala 86 milyon barrel nefti dasiyan ve istehlak eden 2005 ci ilde her saniye 1 000 barrel etrafi kompleks ve qlobal bir sistemden ibaretdir Diger neft olkeleri Iran Nigeriya Seudiyye Erebistani Suriya Sudan Misir Cad Anqola Azerbaycan ve Turkmenistandir a Beynelxalq terrorizm riskini azaltma istiqametindeki seyler ve Iraq ile Efqanistanda muveffeqiyyetli olmaq istiqametinde Seudiyye ve Iran xezinelerini neft gelirlerimiz ile zenginlesdirerek Seudiyye terzi puritanical Sunni Islam ve Iran terzi radikal sie Islam novlerini maddi olaraq destekleyir Muselman dunyasini daha xosgorussuz bir istiqamete dogru apaririq Muselman dunyasinin serhedlerinde bu veziyyet Taliban El Qaide Hemas Hizbullah ve Iraqdaki sunni kamikadzeleri kimi qruplarin daha cox istirak etmesine getirib cixarir Muselman dunyasinin merkezinde ise intihar bombacilarini sehidler olaraq alqislayan ictimaiyyet daha da boyudur b Rusiya Iran ve Venesuela kimi olkeler enerji qaynaqlarini qonsularina qarsi istifade edirler Olkeler arasinda enenevi doyus cercivesinde dusunmeye oyresmisik amma ona sahib olanlar ucun enerji gederek daha cox secilen bir silaha cevrilir Rusiya Ukrayna qaz munaqisesinden sonra Avropaya tehcizati muveqqeti olaraq dayandirildi Iran OPEK icindeki en boyuk ikinci istehsalci bir neft bohrani baslatma tehdidi savurdu c Demokratiya Artan neft qiymetleri dunyanin bir cox yerindeki anti demokratik rejimleri guclendirerek beynelxalq sistemi zeherleyir Gelirlerinde neft ixracindan yuksek derecede asili ve zeif teskilatlara ve ya aciqca avtoritar rehberliklere sahib dovletlerde neftin qiymetinin ve azadligin artim sureti ters istiqametde hereket edir Nefte esaslanan zenginlik esasen Indoneziya Malayziya Meksika ve Nigeriya kimi olkelerde demokratiyalasmani daha cetin hala getirmisdir eyni veziyyeti Orta Asiyanin neft zengini olkelerinde de gore bilerik Nefte esaslanan zenginlik qarsidurmalara uc sekilde tesir eder Ilk olaraq sonrasinda siyasi sabitsizliye sebeb olan iqtisadi sabitsizliye getirib cixarar Insanlar islerini itirdikleri zaman hokumetlerine qarsi daha hirsli ve nagd pul eskikliyi yasayan hokumetlerine meydan oxuyan usyanci ordular terefinden silah altina alinmaga qarsi daha mudafiesiz olarlar Ikinci olaraq neft geliri ekseriyyetle usyanlari desteklemeye komek eder Bir cox olkedeki usyanlar bascilarinin pulu bitdiyinde muveffeqiyyetsiz olar lakin neft zengini olkelerde pul toplamaq usyancilar ucun nisbeten asandir Iraq ve Nigeriyada oldugu kimi neft ogurlayib qara bazarda sata bilersiniz Kolumbiya ve Sudandaki kimi uzaq bolgelerde fealiyyet gosteren neft sirketlerinden tehdidle pul qopara bilersiniz Ve ya ekvatorial Qvineyasi ve Konqo Respublikasinda oldugu kimi eger gelecekde iqtidari ele kecirerlerse hesaba qatilmaq qarsiliginda onlara pul temin eden is ortaqlari tapa bilerler lakin enenevi qaynaqlar da artacaq En yaxsi hell zengin olkeler ucun neft ve tebii qaz istehlaklarini suretlice azaltmaq ve kasib olkelerin neft istehsalindan daha davamli bir kasibliqdan qurtulus yolu tapmasina yardimci olmaqdir lakin qerb iqtisadiyyati qaliq yanacaqlardan o qeder asilidir ki Cin ile Hindistanda neft ve tebii qaz istehsalina teleb cox suretle artmaqdadir alternativler movzusundaki en qocaq seyin bele her hansi bir tesir gostermesi on iller ceke biler Qlobal problem yerli ohdelikler ferqlilesen maraqlar ozendiricilerin olmamasi Avropadaki esas muzakire oxu idxal tebii qazdan asililigin nece idare edileceyi cox olkede yeni nuve stansiyalari insa edib etmemek ve belke de komure geri donmekdir Fransa enerji bohranina qarsiliq olaraq nuve stansiyasini vurgulamisdir 2005 ci ilde enerjinin haradasa 80 ini bu qaynaqdan cixarirdi Ve 2005 ci ilde Finlandiya cox Avropa olkesindeki nuve gucunu yavas yavas istifadeden cixardaraq dunyanin en boyuk nuve reaktorunu insa etmeye basladi Simal denizinde neft ve tebii qazin tapilmasi Norvec ve Britanyaya komekci oldu Bu boyuk neft yatagi Britaniyanin neft sahesinde onlarla il boyunca oz ozune kafi olmasini temin etdi lakin istehsal 1999da zirveye catdi ve o gunden beri enisdedir Nehayet 2004 cu ilde Britaniya ixrac etdiyinden daha cox miqdarda nefti idxal edirdi 2003 cu ilde Britaniyanin enerjisinin 41 i tebii qazdan 32 i neftden 18 i komur ve 9 i nuve gucunden gelirdi Enenevi olaraq Avropa dovletleri idxal yanacagin qiymetinin dunya Bazarlari terefinden teyin olunaraq yukselmesine icaze vermis ve yuksek vergiler yolu ile enerji qenaetini tesviq etmeyi sinamislar Yaponiya daxili qaynaqlarinin kasibligini enerji novlerine ayrilmasi ticaret ve investisiya ile kompensasiya etmekdedir