Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ekskursiya (lat. excursio — gəzinti, səfər) — maraq doğuran bölgələrin maarifləndirici, elmi, idman və ya istirahət məqsədi ilə tək və ya kollektiv şəkildə baxışın təşkili. Səfər tək və ya xüsusi təşkilatın rəhbərliyi ilə təşkil edilə bilər. Obyektin seyr ediməsi tək və ya xüsusi bələdçinin köməyi ilə ola bilər.
İlk ekskursiyalar XVII əsrin sonu, XVIII əsrin böyük maarifçilərin təsiri altında Avropanın bəzi təhsil ocaqlarında təşkil edilmişdir. Həmin dövrlərdə tələbələr üçün qısa ekskursiya və piyada gəzintilər təşkil edilməyə başlanır. Bütün bunlar məşhur Polşa pedoqoqu Yan Komenskinin üsulu ilə, əyaniliyi təmin etmək və tərbiyə məqsədi ilə edilirdi. XVII əsrdə Rusiyada tanışlıq məqsədilə gəzmək, öyrənmək üçün səyahət edənlərin sayı artır və XVIII əsrdə xarici ölkələrə səyahətlər təşkil olunurdu. XVIIIəsrdə Sankt-Peterburq və Moskva şəhərləri haqqında, XIX əsrdə isə Avropa ölkələrinin paytaxtları barədə, bələdçi-məlumat kitabları nəşr olunur. 1829-cu ildə səyahətçilər üçün bələdçi-məlumat kitabı nəşr olunur. Müəllifi K. Baedeper olan bu kitab Avropaya səyahət edən turistlər arasında geniş yayılır. 1888-ci ildə bələdçi-məlumat kitablarını nəşr etmək üçün xüsusi nəşriyyat açılır. XIX əsrdən məktəblərdə, ali təhsil ocaqlannda, səyahətlərdə ekskursiya təlimin bir forması kimi istifadə olunur. Elmi-coğrafi ölkəşünaslıq haqda məlumatlar toplamaq üçün ekskursiyalar təşkil edilir. Turizmin əsas məqsədi, ekskursiya və səyahətlər vasitəsilə əhalini maariftəndirmək idi. 1907-ci ildə Rusiya turist cəmiyyətinin (RTC) tərkibində "Rusiya üzrə ekskursiya" təşkilatı yaradılır. 1910-cu ildə müəllim və şagirdlərə, xidmət göstərmək üçün mərkəzi ekskursiya komissiyası təşkil edilir. 1914–1916-cı illərdə Moskva şəhərində "Ekskursiya xəbərləri adlı jurnal, 1914–1917-ci illərdə Yaraslavl şəhərində "Rus ekskursantı" jumalı nəşr edilir. XX əsrin 20–30-cu illərində mədəni-maarifçilik xarakterli ekskursiyalar, turizmin tərkib hissəsinə çevrilir. 1930-cu ildə "Ümumittifaq Proletar Turizm və Ekskursiyalar könüllü cəmiyyəti" yaranır. Bir çox şəhərlərdə, o cümlədən Bakı şəhərində onun filialı açılır. Xarici turizmin inkişafı ilə əlaqədar, SSRİ-də 1929-cu ildə Ümumittifaq "İnturist" səhmdar cəmiyyəti yaradılır. 1934-cü ildə bu cəmiyyətin Bakı şəhərində şöbəsi açılır. "İnturist"in Bakı şöbəsində, ekskursiya rəhbərləri, bələdçi tərcüməçilər hazırlayan Metodik Şura yaradılır. Metodik Şura xarici dilləri mükəmməl bilən, yüksək səviyyəli mütəxxəsislər hazırlayırdı. Bu mütəxəssislər ancaq xaricdən gələn turistlərə xidmət göstərir və xaricə gedən turist qruplarına rəhbərlik edirdilər. 1936-cı ildə turizm və ekskursiyalar rəhbərlik, Ümumittifaq Həmkarlar İttifaqının Mərkəzi Şurasına (ÜHİMŞ) və JBun yerlərdəki təşklatlarına tapşırılır. Respublikada bu iş Azərbaycan Həmkarlar İttifaqı Surası (AHİŞ) yanında "Turizm və Ekskursiyalar Idarəsi"nə həvalə olimur. Onun tabeliyinə, Bakı şəhərində "Turist bazası", Hacıkənddə "Turist evi" və Göy gölün sahilində "Turist düşərgəsi" verilir. 1962-ci ildə Bakıda "Turist klubu", 1963-cü ildə Nabranda "Xəzər" turist bazası, 1965-ci ildə "Bakı səyahətlər və ekskursiya bürosu", iki ildən sonra Gəncə, Sumqayıt, Abşeron (Mərdəkan, Bakı şəhəri) ekskursiya büroları açılır. ildə Naftalanda, 1971-ci ildə Xankəndində, 1972-ci ildə Mingəçevir, 1978-ci ildə Naxçıvan, 1980-ci ildə Lənkəran şəhərlərində ekskursiya büroları açılır. 1 aprel 1962-ci ildə Bakı şəhəri üzrə idman turist klubu", 1963-cü illərdə Turist avtobazası, təchizat bazası, turist ləvazimatlarının kirayə verilməsi məntəqəsi yaradılır". 1962-ci ildə Turizm və ekskursiyalar idarəsi, "Turizm üzrə Respublika Şurası" adlanır, 1969-cu ildən isə Turizm və ekskursiyalar üzrə Azərbaycan Respublika Şurası yaranır. Hələ 1940-cı ildə, turizmdə xidmətləri olan insanları təltif etmək üçün "SSRİ turisti" döş nişanı təsis olunmuşdu. -ci ildə yaranan Bakı səyahətlər və ekskursiya bürosunda metodik şöbə fəaliyyət göstərirdi. Metodik şöbədə qrup və ekskursiya rəhbərləri hazırlanırdı. Ekskursiya rəhbərlərinə əvvəlcə ikinci, sonra üç ildən artıq işləyən və müxtəlif ekskursiya mövzularmı aparan mütəxəssislərə birinci dərəcəli ekskursiya rəhbəri adı və buna müvafiq əmək haqqı verilirdi. Metodik şöbəyə, Azərbaycan Elmlər Akademiyası və Ali məktəblərdən mühazirə oxumaq üçün tarixçilər, ədəbiyyatçılar, memarlar, coğrafiyaçılar və digər alim və mütəxəssislər dəvət olunurdu. XX əsrin 70–80-ci illərində Bakı səyahətlər və Ekskursiya bürosunun (BSEB) ən fəal işlədiyi illər idi. Bu illərdə SSRİ-nin müxtəlif şəhərlərinə on minlərlə turist göndərilmiş və bir o qədər də turist Bakı və Azərbaycanın digər yerlərində qəbul olunmuşdu. Saysız-hesabsız bu turist qruplarına yüksək ixtisaslı mütəxəssislər xidmət edirdi. Bakı səyahətlər və Ekskursiya bürosu yerli əhaliyə yüksək səviyyəli turist və ekskursiya xidmətləri göstərirdi. Azərbaycanın müxtəlif regionlarına (Nabran, Quba, Qusar, Şamaxı, Şəki, Lənkəran və s.) avtobus turist-ekskursiya marşrutları təşkil olunurdu. Bu marşrutlarda Bakı əhalisinə, ekskursiya və qrup rəhbərləri xidmət göstərir və müşayiət edirdilər. Bu dövrdə SSRİ-də, turizmin müxtəlif növlərinin inkişafına dövlət və həmkarlar ittifaqları yardım edirdi. 1958-ci ildə Beynəlxalq gənclər turizm bürosu "Sputnik" yaradılır. Büro SSRİ və xarici ölkə gəncləri arasında turizm mübadiləsini inkişaf etdirmək üçün yaranmışdı. 1972-ci ildə Bakı şəhərində "Sputnik" gənclər təşkilatı təşkil edilir. illərdə uşaq və məktəbli turizminin inkişafında "mərkəzi uşaq turist-ekskursiya stansiyası" mühüm rol oynayır. Artıq 1977-ci ildə SSRİ-də 200-dən çox "Uşaq Turist-Ekskursiya stansiyası" fəaliyyət göstərirdi. XX əsrin 70-ci illərində belə bir stansiya Bakı şəhərində də yarandı. "SSRİ üzrə hər il səkkiz milyon şagird turist və ekskursiya tədbirlərində iştirak edirdi". XX əsrin 70-ci illərində Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin nazirlər kabinetinin Ümumittifaq Həmkarlar İttifaqının Mərkəzi Şurasının "Ölkədə turizmin və ekskursiyanın inkişafı tədbirləri haqqında qərarı böyük rol oynadı. ildə ekskursantların sayı 5 mln idisə, 1977-ci ildə artıq 152 mln-a çatır. ildə SSRİ-nin 600 şəhərində ekskursiya bürolarında turist və ekskursantlara 15 mindən çox ekskursiya mövzusu və marşrutları təklif olunurdu. Bu mövzular müxtəlif sahələri əhatə edirdi. Bunlar tarixi, memarlıq, ədəbiyyat və incəsənət, təbiət, istehsalata və s. aid ekskursiyalar idi. Həmkarlar ittifaqı nəzdində 35 mindən çox ekskursiya rəhbəri xidmət göstərirdi. İnkişaf etmiş ölkələrdə, artıq ekskursiyalar səyahətin əsas hissəsi olub məqsədli səciyyə daşıyır və bu da gəzmək, öyrənmək, tanış olmaq kimi ekskursiya turizminin yaranmasına səbəb olmuşdur.
Ekskursiyanın təsnifatı
Ekskursiyalar müxtəlif xüsusiyyətlərinə görə təsnif oluna bilər. Məzmununa görə ekskursiyalar icmal (çoxplanlı) və tematik ekskursiyalara bölünür. İcmal ekskursiyalar çoxmövzuludur, ərazi (ölkə, şəhər, qəsəbə) haqqında ümumi təsəvvür yaradır. Tematik ekskursiyalar isə hər hansı bir mövzunun tamamilə açılması ilə keçirilən ekskursiyalardır. Tematik ekskursiyalar əsas olaraq aşağıdakı qrupları vardır:
- Tarixi ekskursiyalar
- Təbiətşünaslıq ekskursiyaları
- İncəsənət ekskursiyaları
- Memarlıq-şəhərsalma ekskursiyaları
- Ədəbi ekskursiyalar
- İstehsalat ekskursiyaları
- Etnoqrafik ekskursiyalar
- Dini yerlərə ekskursiyalar və s.
İştirakçıların sayına və tərkibinə görə ekskursiyalar bölünür: fərdi və qrup ekskursiyaları, yerli əhali, gəlmə turistlər, yaşlılar, məktəblilər və s. üçün ekskursiyalar.
Keçirilmə üsuluna görə ekskursiyaların aşağıdakı növləri vardır:
- Ekskursiya-mühazirə
- Ekskursiya-gəzinti
- Ekskursiya-konsert
- Ekskursiya-tamaşa
- Ekskursiya-konsultasiya
- Ekskursiya-dərs
- Tədris ekskursiyası
- Sınaq ekskursiyası və s.
Ədəbiyyat
- R. Əliquliyev, S. Şükürlü, S. Kazımova. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər. Baki, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.
İstinadlar
- Cabbarov Ə. X. Turizm marşrutları və ekskursiya işinin təşkili / Dərs vəsaiti. Bakı-2017. 158 səh
- Turizmin əsasları: dərslik/müəllif kollektivi; dosent B.Ə.Bilalov və dosent Ş.G.Gülalıyevin redaktəsi ilə. Bakı, "QHT Nəşriyyatı", 2015, 496 s.
- Rəhimov S. H, Turizm-ekskursiya işinin təşkili. Dərs vəsaiti. Bakı: Mütərcim, 2004. — 312 səh
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ekskursiya lat excursio gezinti sefer maraq doguran bolgelerin maariflendirici elmi idman ve ya istirahet meqsedi ile tek ve ya kollektiv sekilde baxisin teskili Sefer tek ve ya xususi teskilatin rehberliyi ile teskil edile biler Obyektin seyr edimesi tek ve ya xususi beledcinin komeyi ile ola biler Ilk ekskursiyalar XVII esrin sonu XVIII esrin boyuk maarifcilerin tesiri altinda Avropanin bezi tehsil ocaqlarinda teskil edilmisdir Hemin dovrlerde telebeler ucun qisa ekskursiya ve piyada gezintiler teskil edilmeye baslanir Butun bunlar meshur Polsa pedoqoqu Yan Komenskinin usulu ile eyaniliyi temin etmek ve terbiye meqsedi ile edilirdi XVII esrde Rusiyada tanisliq meqsedile gezmek oyrenmek ucun seyahet edenlerin sayi artir ve XVIII esrde xarici olkelere seyahetler teskil olunurdu XVIIIesrde Sankt Peterburq ve Moskva seherleri haqqinda XIX esrde ise Avropa olkelerinin paytaxtlari barede beledci melumat kitablari nesr olunur 1829 cu ilde seyahetciler ucun beledci melumat kitabi nesr olunur Muellifi K Baedeper olan bu kitab Avropaya seyahet eden turistler arasinda genis yayilir 1888 ci ilde beledci melumat kitablarini nesr etmek ucun xususi nesriyyat acilir XIX esrden mekteblerde ali tehsil ocaqlannda seyahetlerde ekskursiya telimin bir formasi kimi istifade olunur Elmi cografi olkesunasliq haqda melumatlar toplamaq ucun ekskursiyalar teskil edilir Turizmin esas meqsedi ekskursiya ve seyahetler vasitesile ehalini maariftendirmek idi 1907 ci ilde Rusiya turist cemiyyetinin RTC terkibinde Rusiya uzre ekskursiya teskilati yaradilir 1910 cu ilde muellim ve sagirdlere xidmet gostermek ucun merkezi ekskursiya komissiyasi teskil edilir 1914 1916 ci illerde Moskva seherinde Ekskursiya xeberleri adli jurnal 1914 1917 ci illerde Yaraslavl seherinde Rus ekskursanti jumali nesr edilir XX esrin 20 30 cu illerinde medeni maarifcilik xarakterli ekskursiyalar turizmin terkib hissesine cevrilir 1930 cu ilde Umumittifaq Proletar Turizm ve Ekskursiyalar konullu cemiyyeti yaranir Bir cox seherlerde o cumleden Baki seherinde onun filiali acilir Xarici turizmin inkisafi ile elaqedar SSRI de 1929 cu ilde Umumittifaq Inturist sehmdar cemiyyeti yaradilir 1934 cu ilde bu cemiyyetin Baki seherinde sobesi acilir Inturist in Baki sobesinde ekskursiya rehberleri beledci tercumeciler hazirlayan Metodik Sura yaradilir Metodik Sura xarici dilleri mukemmel bilen yuksek seviyyeli mutexxesisler hazirlayirdi Bu mutexessisler ancaq xaricden gelen turistlere xidmet gosterir ve xarice geden turist qruplarina rehberlik edirdiler 1936 ci ilde turizm ve ekskursiyalar rehberlik Umumittifaq Hemkarlar Ittifaqinin Merkezi Surasina UHIMS ve JBun yerlerdeki tesklatlarina tapsirilir Respublikada bu is Azerbaycan Hemkarlar Ittifaqi Surasi AHIS yaninda Turizm ve Ekskursiyalar Idaresi ne hevale olimur Onun tabeliyine Baki seherinde Turist bazasi Hacikendde Turist evi ve Goy golun sahilinde Turist dusergesi verilir 1962 ci ilde Bakida Turist klubu 1963 cu ilde Nabranda Xezer turist bazasi 1965 ci ilde Baki seyahetler ve ekskursiya burosu iki ilden sonra Gence Sumqayit Abseron Merdekan Baki seheri ekskursiya burolari acilir ilde Naftalanda 1971 ci ilde Xankendinde 1972 ci ilde Mingecevir 1978 ci ilde Naxcivan 1980 ci ilde Lenkeran seherlerinde ekskursiya burolari acilir 1 aprel 1962 ci ilde Baki seheri uzre idman turist klubu 1963 cu illerde Turist avtobazasi techizat bazasi turist levazimatlarinin kiraye verilmesi menteqesi yaradilir 1962 ci ilde Turizm ve ekskursiyalar idaresi Turizm uzre Respublika Surasi adlanir 1969 cu ilden ise Turizm ve ekskursiyalar uzre Azerbaycan Respublika Surasi yaranir Hele 1940 ci ilde turizmde xidmetleri olan insanlari teltif etmek ucun SSRI turisti dos nisani tesis olunmusdu ci ilde yaranan Baki seyahetler ve ekskursiya burosunda metodik sobe fealiyyet gosterirdi Metodik sobede qrup ve ekskursiya rehberleri hazirlanirdi Ekskursiya rehberlerine evvelce ikinci sonra uc ilden artiq isleyen ve muxtelif ekskursiya movzularmi aparan mutexessislere birinci dereceli ekskursiya rehberi adi ve buna muvafiq emek haqqi verilirdi Metodik sobeye Azerbaycan Elmler Akademiyasi ve Ali mekteblerden muhazire oxumaq ucun tarixciler edebiyyatcilar memarlar cografiyacilar ve diger alim ve mutexessisler devet olunurdu XX esrin 70 80 ci illerinde Baki seyahetler ve Ekskursiya burosunun BSEB en feal islediyi iller idi Bu illerde SSRI nin muxtelif seherlerine on minlerle turist gonderilmis ve bir o qeder de turist Baki ve Azerbaycanin diger yerlerinde qebul olunmusdu Saysiz hesabsiz bu turist qruplarina yuksek ixtisasli mutexessisler xidmet edirdi Baki seyahetler ve Ekskursiya burosu yerli ehaliye yuksek seviyyeli turist ve ekskursiya xidmetleri gosterirdi Azerbaycanin muxtelif regionlarina Nabran Quba Qusar Samaxi Seki Lenkeran ve s avtobus turist ekskursiya marsrutlari teskil olunurdu Bu marsrutlarda Baki ehalisine ekskursiya ve qrup rehberleri xidmet gosterir ve musayiet edirdiler Bu dovrde SSRI de turizmin muxtelif novlerinin inkisafina dovlet ve hemkarlar ittifaqlari yardim edirdi 1958 ci ilde Beynelxalq gencler turizm burosu Sputnik yaradilir Buro SSRI ve xarici olke gencleri arasinda turizm mubadilesini inkisaf etdirmek ucun yaranmisdi 1972 ci ilde Baki seherinde Sputnik gencler teskilati teskil edilir illerde usaq ve mektebli turizminin inkisafinda merkezi usaq turist ekskursiya stansiyasi muhum rol oynayir Artiq 1977 ci ilde SSRI de 200 den cox Usaq Turist Ekskursiya stansiyasi fealiyyet gosterirdi XX esrin 70 ci illerinde bele bir stansiya Baki seherinde de yarandi SSRI uzre her il sekkiz milyon sagird turist ve ekskursiya tedbirlerinde istirak edirdi XX esrin 70 ci illerinde Kommunist Partiyasi Merkezi Komitesinin nazirler kabinetinin Umumittifaq Hemkarlar Ittifaqinin Merkezi Surasinin Olkede turizmin ve ekskursiyanin inkisafi tedbirleri haqqinda qerari boyuk rol oynadi ilde ekskursantlarin sayi 5 mln idise 1977 ci ilde artiq 152 mln a catir ilde SSRI nin 600 seherinde ekskursiya burolarinda turist ve ekskursantlara 15 minden cox ekskursiya movzusu ve marsrutlari teklif olunurdu Bu movzular muxtelif saheleri ehate edirdi Bunlar tarixi memarliq edebiyyat ve incesenet tebiet istehsalata ve s aid ekskursiyalar idi Hemkarlar ittifaqi nezdinde 35 minden cox ekskursiya rehberi xidmet gosterirdi Inkisaf etmis olkelerde artiq ekskursiyalar seyahetin esas hissesi olub meqsedli seciyye dasiyir ve bu da gezmek oyrenmek tanis olmaq kimi ekskursiya turizminin yaranmasina sebeb olmusdur Ekskursiyanin tesnifatiEkskursiyalar muxtelif xususiyyetlerine gore tesnif oluna biler Mezmununa gore ekskursiyalar icmal coxplanli ve tematik ekskursiyalara bolunur Icmal ekskursiyalar coxmovzuludur erazi olke seher qesebe haqqinda umumi tesevvur yaradir Tematik ekskursiyalar ise her hansi bir movzunun tamamile acilmasi ile kecirilen ekskursiyalardir Tematik ekskursiyalar esas olaraq asagidaki qruplari vardir Tarixi ekskursiyalar Tebietsunasliq ekskursiyalari Incesenet ekskursiyalari Memarliq sehersalma ekskursiyalari Edebi ekskursiyalar Istehsalat ekskursiyalari Etnoqrafik ekskursiyalar Dini yerlere ekskursiyalar ve s Istirakcilarin sayina ve terkibine gore ekskursiyalar bolunur ferdi ve qrup ekskursiyalari yerli ehali gelme turistler yaslilar mektebliler ve s ucun ekskursiyalar Kecirilme usuluna gore ekskursiyalarin asagidaki novleri vardir Ekskursiya muhazire Ekskursiya gezinti Ekskursiya konsert Ekskursiya tamasa Ekskursiya konsultasiya Ekskursiya ders Tedris ekskursiyasi Sinaq ekskursiyasi ve s EdebiyyatR Eliquliyev S Sukurlu S Kazimova Elmi fealiyyetde istifade olunan esas terminler Baki Informasiya Texnologiyalari 2009 201 s IstinadlarCabbarov E X Turizm marsrutlari ve ekskursiya isinin teskili Ders vesaiti Baki 2017 158 seh Turizmin esaslari derslik muellif kollektivi dosent B E Bilalov ve dosent S G Gulaliyevin redaktesi ile Baki QHT Nesriyyati 2015 496 s Rehimov S H Turizm ekskursiya isinin teskili Ders vesaiti Baki Mutercim 2004 312 seh