Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
EGA (ing. Enhanced Graphics Adapter – Təkmilləşdirilmiş qrafiki adapter) — öz xarakteristikasına görə (rəngli) və arasında yerləşən, IBM PC üçün monitor və videoadapterlərin standartıdır. IBM firması 1984-cü ilin avqustunda IBM PC/AT fərdi kompüterinin yeni modeli üçün EGA standartını buraxıb. EGA videoadapteri 16 rəng və 640×350 keyfiyyətini dəstəkləyir. Videoadapter MC6845 Motorolasının videokontrolleri və BİOS-un qrafiki funksiyalarının genişləndirilməsi üçün 16kB PZU ilə təchiz olunub.
- EGA adapteri 640×350 keyfiyyətini dəstəkləməsi zamanı mümkün 64 rəngdən (hər biri 2 bit olmaqla qırmızı, yaşıl və göy tərkibli) 16-nı eyni vaxtda istifadə etməyə imkan verir. EGA həmçinin qrafiki dəstəkli, 16 rəng keyfiyyətli CGA-in 640×200 və 320×200 keyfiyyətini dəstəkləyir; bu zaman yalnız CGA palitrasındakı rənglərdən istifadə etmək olar. EGA standartı CGA ilə tam uyğunlaşmasa da, CGA-in ilkin rejimləri EGA tərəfindən dəstəklənir. EGA şəkilləri MDA monitorlarında ekrana çıxara bilər, bu imkan platadakı dəyişdiricilərin köməyilə əldə olunur, bu vaxt yalnız 640×350 keyfiyyət rejimi mümkündür.
- EGA platası ISA şininə 8 bit variantından başlayaraq qoşulur. EGA versiyasının bazası 64kB videoyaddaşa malik idi ki, bu da rəngli qrafiki 640×200 və 320×200 rejimlərində monoxromatik qrafik üçün kifayət edir. Zaman keçdikcə EGA platasının çox hissəsi 256kB videoyaddaşla buraxılmağa başladı. EGA-nın bəzi meylli kənar istehsalçıları (xüsusilə, ATI Technologies və Paradise) genişləndirilmiş qrafiki rejimləri (məs, 640×400, 640×480 və 720×540), monitorun avtomatik təyini tipini və bəzən, CGA monitorları üçün xüsusi rejimi dəstəkləyir. EGA standartı 1987-ci il 2 apreldə IBM PS/2 kompüter modelləri üçün IBM firması tərəfindən təqdim edilən VGA standartı ilə əvəz edildi.
Arxitekturası və müstəvi videoyaddaşı
EGA videoyaddaşı fiziki olaraq 16K-dan (kiçik modellər) 64K-ya qədər (böyük modellər) bərabər ölçüdə 4 müstəviyə bölünür. Bütün videoyaddaşın prosessorun ünvan məkanına düz əksolunması mümkün deyildi, bütün müstəvilər həmişə eyni bir ünvanda, 16 rəngli qrafiki rejimlərdə 0xa0000 və digər rejimlərin hamısında 0xb8000 ünvanı ilə əks olunurdu. Beləliklə, eyni bir ünvan o dəqiqə sanki bir-birinə 4 müstəvidə paralel yerləşdirilmiş şəkildə 4 bayt ünvanlayırdı. EGA-nın belə videoyaddaşına prosessorun yol tapması üçün t. n. sekvensor dəstəklənirdi. Sekvensor videoyaddaşda 3 yazı rejimini və 2 oxu rejimini dəstəkləyirdi və xeyli miqdarda idarəedici registrlərə malik idi. Yazma zamanı aşağıdakı registrlərdən istifadə olunurdu:
- 1.müstəvi maskası. 0 bitlik registrdə müstəviyə yazma dəyişiklik etmirdi;
- 2.bit maskası. Hər müstəvidə hər bir bayt üçün yazı 0 bit quraşdırılan, verilən registrdə dəyişiklik etmirdi;
- 3.məntiqi əməliyyat. Windows GDI-də istifadə edilən 16 standart məntiqi əməliyyat. Yazı nəticəsində videoyaddaşın biti videoyaddaşın bitinin köhnə qiymətində və prosessordan gəlmiş məlumatların bitində məntiqi funksiyaya quraşdırılmışdır. Məntiqi əməliyyat kodu 4 bitdir, 2 bit məlumatları prosessor böyük və kiçik arasında, videoyaddaşın bitinin köhnə qiymətini isə tək və cütlər arasında seçirdi. Məntiqi əməliyyat seçilmiş bit kodu videoyaddaşın bitinin yeni qiymətidir. Məsələn, 0000b məntiqi əməliyyatı – hər şeyi qara, 1111b – hər şeyi ağ, 1100b – bit kartının adi surətinin çıxarılması, 0011b – xaricindəkilərin surətinin çıxarılması, 1010b – qoş əməliyyatı, 0101b – xaricdəkilərin köhnə dəstəklənməsi, 1110b – köhnə dəstəklənilənin yenisi ilə OR, 1000b – AND köhnə və yeni, 0110b – XOR.
- 4.prosessordan daxil olan məlumatların dövri hərəkəti (yalnız 0 rejimi üçün).
Prosessordan daxil olan 0 bayt rejimdə 4 müstəvidə 4 bayt üçün yeni qiymət başa düşülürdü. Bu baytdakı “1” olan 11111111b müstəvilər üçün, 00000000b isə digərləri üçün istifadə olunurdu. 0 rejimində oxuma müstəvi seçimi registrindən istifadə olunurdu, oxuma baytı seçilmiş müstəvidən oxuyurdu. 1 rejimdə bit seçimi registrindən istifadə olunurdu, sekvensor 4 bit hasil edirdi, hansı ki, 4 müstəvidən və onları 4 bit qiymətdə birləşdirən (4 bitdən böyüklər sıfırlanırdı) seçim registri ilə verilmişdir. CGA qrafiki rejimlərdə yalnız 0 müstəvisi istifadə olunurdu, sekvensor gizlənmə vəziyyətində olurdu və istifadə olunmurdu. Mətn rejimlərində atribut və işarələrin kodlarını saxlamaq üçün həmin 0 müstəvisindən istifadə edilirdi, 1 müstəvisi isə işarəgeneratorun cədvəlini saxlamaq üçün istifadə olunurdu. Sekvensor adətən gizli vəziyyətdə (görünməz) olurdu; işarəgeneratorunun yüklənmə halından başqa – bunun üçün müstəvi maskasının registri 2-yə dəyişdirilirdi, işarəgeneratorunun məlumatları 0xb8000 ünvanına yazılırdı və sonra geriyə – 1 maskasına dəyişdirilirdi. Bütün 16 rəngli qrafik rejimlərdə bütün 4 müstəvi istifadə olunur, hər bir müstəvi ümumi rəngin 4 tərkib hissəsindən biri üçün – qırmızı, yaşıl, göy və intensiv (palitrada görünməyən) – monoxrom şəkli saxlayır. 4 müstəvidən bitlərin qarışdırılmamasından 4 bit qiymətli rəngin pikseli alınırdı.
Palitra
4 bit qiymətli rənglər palitranın 16 registrindən buraxılırdı, onlardan hər biri rəngin 6 bit qiymətini dəstəkləyir – hər biri 2 bit olan R, G və B. Bu 6 bit qiymətlər sonra monitora aparan kabelə çıxarılır. Palitranın registrləri oxuma imkanı olmadan yalnız yazmaq üçün həyata keçirilir.
Mətn rejimləri
Mətn rejimlərində 2 növ şriftlərdən istifadə olunurdu. Standart EGA şrifti pikselləri 8×14 özəyində 7×9 matrisada formalaşır. CGA ilə uyğunlaşdırmaq üçün 8×8 piksel özəkdə 7×7 matrisası ilə istifadə olunur. EGA – mətn rejimlərində şriftləri proqramlı dəyişməyə imkan verən ilk IBM videoadapteridir. Aşağıdakı rejimlər mümkündür:
- 1.80×25 simvol (8×14 pikselli özək, 640×350 piksel icazəsi);
- 2.40×25 simvol (8×8 pikselli özək, 320×200 piksel icazəsi);
- 3.80×43 simvol (8×8 pikselli özək, 640×350 piksel icazəsi). Bu rejim standart sayılmır. Onun istifadəsi üçün əvvəlcə 80×25 rejimini qurmaq, sonra isə BİOS komandasının köməyilə 8×8 şrifti yükləmək lazımdır.
Qrafiki rejimlər
- 1.320×200 piksel;
- 2.640×200 piksel;
- 3.640×350 piksel.
Texniki xarakteristikaları
- EGA həmişə kadrları 60Hs tezlikdə istifadə edirdi, sətrin 2 tezliyinin birindən – 350 sətir üçün ( bütün mətn rejimləri və 640×350×16 rejimi) 21,8KHs və 200 sətir üçün (bütün qalan qrafik rejimlər) 15,7KHs – istifadə edə bilər.
- cədvəl
| Nəticə | Tərkibi |
|---|---|
| 1 | torpaq |
| 2 | təkrar qırmızı |
| 3 | ilkin qırmızı |
| 4 | ilkin yaşıl |
| 5 | ilkin göy |
| 6 | təkrar yaşıl/intensiv |
| 7 | təkrar göy |
| 8 | sətir boyu sinxronlaşdırma |
| 9 | kadr sinxronlaşdırma |
Siqnal
- Növü — Rəqəmsal, TTL
- Rejim dəstəkləməsi — 640×350 və s.
- Üfüqi tezlik — 15,7/21,8 kHz
- Şaquli tezlik — 60 Hz
- Rənglərin miqdarı — 16/64
Rəqabətli videoadapterlər
IBM firması 1984-cü ildə SAPR-da istifadə üçün PGC videoadapteri istehsal etdi. Adapter 640×480 piksel icazəsi dəstəkləyirdi və 4096 mümkün rəngdən 256 rəngi eyni vaxtda çıxarırdı. Artırılmış rəng sayı real foto təsvirlər yaradılmasına imkan verirdi. Adapter ikiölçülü və üçölçülü təsvirlərin yaradılması və dəyişdirilməsi üçün xüsusi dilə malik idi.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
EGA ing Enhanced Graphics Adapter Tekmillesdirilmis qrafiki adapter oz xarakteristikasina gore rengli ve arasinda yerlesen IBM PC ucun monitor ve videoadapterlerin standartidir IBM firmasi 1984 cu ilin avqustunda IBM PC AT ferdi komputerinin yeni modeli ucun EGA standartini buraxib EGA videoadapteri 16 reng ve 640 350 keyfiyyetini destekleyir Videoadapter MC6845 Motorolasinin videokontrolleri ve BIOS un qrafiki funksiyalarinin genislendirilmesi ucun 16kB PZU ile techiz olunub EGA adapteri 640 350 keyfiyyetini desteklemesi zamani mumkun 64 rengden her biri 2 bit olmaqla qirmizi yasil ve goy terkibli 16 ni eyni vaxtda istifade etmeye imkan verir EGA hemcinin qrafiki destekli 16 reng keyfiyyetli CGA in 640 200 ve 320 200 keyfiyyetini destekleyir bu zaman yalniz CGA palitrasindaki renglerden istifade etmek olar EGA standarti CGA ile tam uygunlasmasa da CGA in ilkin rejimleri EGA terefinden desteklenir EGA sekilleri MDA monitorlarinda ekrana cixara biler bu imkan platadaki deyisdiricilerin komeyile elde olunur bu vaxt yalniz 640 350 keyfiyyet rejimi mumkundur EGA platasi ISA sinine 8 bit variantindan baslayaraq qosulur EGA versiyasinin bazasi 64kB videoyaddasa malik idi ki bu da rengli qrafiki 640 200 ve 320 200 rejimlerinde monoxromatik qrafik ucun kifayet edir Zaman kecdikce EGA platasinin cox hissesi 256kB videoyaddasla buraxilmaga basladi EGA nin bezi meylli kenar istehsalcilari xususile ATI Technologies ve Paradise genislendirilmis qrafiki rejimleri mes 640 400 640 480 ve 720 540 monitorun avtomatik teyini tipini ve bezen CGA monitorlari ucun xususi rejimi destekleyir EGA standarti 1987 ci il 2 aprelde IBM PS 2 komputer modelleri ucun IBM firmasi terefinden teqdim edilen VGA standarti ile evez edildi Arxitekturasi ve mustevi videoyaddasiEGA videoyaddasi fiziki olaraq 16K dan kicik modeller 64K ya qeder boyuk modeller beraber olcude 4 musteviye bolunur Butun videoyaddasin prosessorun unvan mekanina duz eksolunmasi mumkun deyildi butun musteviler hemise eyni bir unvanda 16 rengli qrafiki rejimlerde 0xa0000 ve diger rejimlerin hamisinda 0xb8000 unvani ile eks olunurdu Belelikle eyni bir unvan o deqiqe sanki bir birine 4 mustevide paralel yerlesdirilmis sekilde 4 bayt unvanlayirdi EGA nin bele videoyaddasina prosessorun yol tapmasi ucun t n sekvensor desteklenirdi Sekvensor videoyaddasda 3 yazi rejimini ve 2 oxu rejimini destekleyirdi ve xeyli miqdarda idareedici registrlere malik idi Yazma zamani asagidaki registrlerden istifade olunurdu 1 mustevi maskasi 0 bitlik registrde musteviye yazma deyisiklik etmirdi 2 bit maskasi Her mustevide her bir bayt ucun yazi 0 bit qurasdirilan verilen registrde deyisiklik etmirdi 3 mentiqi emeliyyat Windows GDI de istifade edilen 16 standart mentiqi emeliyyat Yazi neticesinde videoyaddasin biti videoyaddasin bitinin kohne qiymetinde ve prosessordan gelmis melumatlarin bitinde mentiqi funksiyaya qurasdirilmisdir Mentiqi emeliyyat kodu 4 bitdir 2 bit melumatlari prosessor boyuk ve kicik arasinda videoyaddasin bitinin kohne qiymetini ise tek ve cutler arasinda secirdi Mentiqi emeliyyat secilmis bit kodu videoyaddasin bitinin yeni qiymetidir Meselen 0000b mentiqi emeliyyati her seyi qara 1111b her seyi ag 1100b bit kartinin adi suretinin cixarilmasi 0011b xaricindekilerin suretinin cixarilmasi 1010b qos emeliyyati 0101b xaricdekilerin kohne desteklenmesi 1110b kohne desteklenilenin yenisi ile OR 1000b AND kohne ve yeni 0110b XOR 4 prosessordan daxil olan melumatlarin dovri hereketi yalniz 0 rejimi ucun Prosessordan daxil olan 0 bayt rejimde 4 mustevide 4 bayt ucun yeni qiymet basa dusulurdu Bu baytdaki 1 olan 11111111b musteviler ucun 00000000b ise digerleri ucun istifade olunurdu 0 rejiminde oxuma mustevi secimi registrinden istifade olunurdu oxuma bayti secilmis musteviden oxuyurdu 1 rejimde bit secimi registrinden istifade olunurdu sekvensor 4 bit hasil edirdi hansi ki 4 musteviden ve onlari 4 bit qiymetde birlesdiren 4 bitden boyukler sifirlanirdi secim registri ile verilmisdir CGA qrafiki rejimlerde yalniz 0 mustevisi istifade olunurdu sekvensor gizlenme veziyyetinde olurdu ve istifade olunmurdu Metn rejimlerinde atribut ve isarelerin kodlarini saxlamaq ucun hemin 0 mustevisinden istifade edilirdi 1 mustevisi ise isaregeneratorun cedvelini saxlamaq ucun istifade olunurdu Sekvensor adeten gizli veziyyetde gorunmez olurdu isaregeneratorunun yuklenme halindan basqa bunun ucun mustevi maskasinin registri 2 ye deyisdirilirdi isaregeneratorunun melumatlari 0xb8000 unvanina yazilirdi ve sonra geriye 1 maskasina deyisdirilirdi Butun 16 rengli qrafik rejimlerde butun 4 mustevi istifade olunur her bir mustevi umumi rengin 4 terkib hissesinden biri ucun qirmizi yasil goy ve intensiv palitrada gorunmeyen monoxrom sekli saxlayir 4 musteviden bitlerin qarisdirilmamasindan 4 bit qiymetli rengin pikseli alinirdi Palitra4 bit qiymetli rengler palitranin 16 registrinden buraxilirdi onlardan her biri rengin 6 bit qiymetini destekleyir her biri 2 bit olan R G ve B Bu 6 bit qiymetler sonra monitora aparan kabele cixarilir Palitranin registrleri oxuma imkani olmadan yalniz yazmaq ucun heyata kecirilir Metn rejimleriMetn rejimlerinde 2 nov sriftlerden istifade olunurdu Standart EGA srifti pikselleri 8 14 ozeyinde 7 9 matrisada formalasir CGA ile uygunlasdirmaq ucun 8 8 piksel ozekde 7 7 matrisasi ile istifade olunur EGA metn rejimlerinde sriftleri proqramli deyismeye imkan veren ilk IBM videoadapteridir Asagidaki rejimler mumkundur 1 80 25 simvol 8 14 pikselli ozek 640 350 piksel icazesi 2 40 25 simvol 8 8 pikselli ozek 320 200 piksel icazesi 3 80 43 simvol 8 8 pikselli ozek 640 350 piksel icazesi Bu rejim standart sayilmir Onun istifadesi ucun evvelce 80 25 rejimini qurmaq sonra ise BIOS komandasinin komeyile 8 8 srifti yuklemek lazimdir Qrafiki rejimler1 320 200 piksel 2 640 200 piksel 3 640 350 piksel Texniki xarakteristikalariEGA hemise kadrlari 60Hs tezlikde istifade edirdi setrin 2 tezliyinin birinden 350 setir ucun butun metn rejimleri ve 640 350 16 rejimi 21 8KHs ve 200 setir ucun butun qalan qrafik rejimler 15 7KHs istifade ede biler cedvelNetice Terkibi1 torpaq2 tekrar qirmizi3 ilkin qirmizi4 ilkin yasil5 ilkin goy6 tekrar yasil intensiv7 tekrar goy8 setir boyu sinxronlasdirma9 kadr sinxronlasdirmaSiqnal Novu Reqemsal TTL Rejim desteklemesi 640 350 ve s Ufuqi tezlik 15 7 21 8 kHz Saquli tezlik 60 Hz Renglerin miqdari 16 64Reqabetli videoadapterlerIBM firmasi 1984 cu ilde SAPR da istifade ucun PGC videoadapteri istehsal etdi Adapter 640 480 piksel icazesi destekleyirdi ve 4096 mumkun rengden 256 rengi eyni vaxtda cixarirdi Artirilmis reng sayi real foto tesvirler yaradilmasina imkan verirdi Adapter ikiolculu ve ucolculu tesvirlerin yaradilmasi ve deyisdirilmesi ucun xususi dile malik idi IstinadlarVikianbarda EGA ile elaqeli mediafayllar var